Bài giảng Địa chất biển đại cương Phần 7: Các bể trầm tích thành tạo ở nhiều đơn vị kiến tạo khác nhau trên khắp thế giới

CÁC BỂ TRẦM TÍCH THÀNH TẠO Ở NHIỀU ĐƠN VỊ
KIẾN TẠO KHÁC NHAU TRÊN KHẮP THẾ GIỚI

Thế nào là phân tích bể trầm
tích?
Phân tích bể trầm tích là một phương pháp
nghiên cứu địa chất mà bằng phương pháp
này lịch sử tiến hóa của một bể trầm tích
được khôi phục lại thông qua việc phân tích
định lượng các thành tạo trầm tích lắng
đọng trong bể

Bể trầm tích là gì?
•
Bể trầm tích là một bồn
trũng được thành tạo trên
bề mặt trái đất mà vật
liệu trầm tích tích tụ
trong đó được cung cấp
bởi các hệ thống sông,
gió hoặc nguồn tại chỗ do
sinh vật hoặc kết tủa hóa
học.

Bể trầm tích được hình thành như
thế nào?
•
Bối cảnh kiến tạo đóng là tiêu chí quan trọng nhất trong việc phân loại các
kiểu bể trầm tích:
•

Bể tách giãn: Hình thành bên trong hoặc giữa các mảng kiến tạo và thường
đi kèm với quá trình tăng cường dòng nhiệt do vòm magma đi lên.
•
Bể va chạm: Phân bố tại ranh giới các mảng kiến tạo va chạm nhau, thường
là tại đới hút chìm của một mảng đại dương với một mảng lục địa.
•
Bể trượt bằng: Hình thành khi hai mảng kiến tạo dịch chuyển dọc theo đứt
gãy trượt bằng

Tầm quan trọng của các bể trầm
tích?
•
Giá trị kinh tế: Tích tụ C, CO2,
CH4 và các khoáng sản có
nguồn gốc trầm tích
•
Lưu trữ các thông tin về biến
đổi khí hậu
•
Nhạy cảm với các quá trình
biến đổi thạch quyển
•
=> được sử dụng hiệu quả
trong việc khôi phục lại lịch sử
tiến hóa kiến tạo và cổ khí hậu

Các bể trầm tích lớn nhất chính là các
bồn đại dương

Các bể trầm tích trong các đới kiến

tạo căng giãn
•
Bể tách giãn phát triển trên vỏ lục địa.
Nếu quá trình tách giãn diễn ra liên
tục sẽ hình thành lên bồn đại dương
(đôi khi tạo bồn nội lục) bao bọc bởi
thềm lục địa thụ động
•
Bể tách giãn có thể bao gồm các cấu
trúc địa hào hoặc bán địa hào, lấp đầy
bởi cả trầm tích lục địa và đại dương.
•
Bể nội lục hình thành khi dừng quá
trình tách giãn, kích thước lớn nhưng
không sâu

Cấu trúc bán địa hào

Tại sao hoạt động căng giãn lại
gây ra sụt võng vỏ trái đất?
•
Sự chênh lệch tỷ trọng của lớp vỏ, mantle và
trầm tích.
•
Tái thiết lập cân bằng đẳng tĩnh khi lớp vỏ bị
làm mỏng.
•
Biến đổi nhiệt do sự làm mỏng thạch quyển.
•
Hoạt động sụt võng còn gây ra bởi tải trọng của

các lớp trầm tích.

Hồ Baikal là một kiểu mẫu điển hình
của bể tách giãn nội lục

Rift Đông Phi

Rift nội lục có thể hình thành lên sự tách giãn đáy biển như ở
khu vực biển Đỏ
Lưu ý: Hai bên cánh của rift được nhô cao. Đâu là
nguyên nhân của chuyển động nâng lên?

Rift hình thành ở rìa lục địa thụ động

Bồn đại dương
•
Chủ yếu là trầm tích bùn nguồn gốc sinh vật hoặc sét/bột
nguồn gốc cơ học

Ven rìa các bồn đại dương
•
Các quạt trầm tích trượt lở ngầm (turbidite)

Bể trầm tích hình thành do va chạm
mảng (hội tụ)
•
Thường ở rìa lục địa tích cực, có ít nhất một mảng đại
dương tham gia.
•
Bao gồm máng đại dương, bể trước cung, bể sau cung và

bể võng trước núi (retroarc)

•
Bể trước cung: Nêm tích tụ, lún chìm do tải trọng trầm tích, nguồn trầm
tích có thể là lục địa hoặc đại dương hoặc cả hai – tùy theo vị trí kiến tạo.
•
Bể sau cung: nguồn trầm tích là vật liệu núi lửa hoặc lục địa là chủ yếu.
•
Bể võng sau núi: Oằn võng thạch quyển, ép nén kiến tạo, nguồn trầm tích
lục địa.

Bể vòng oằn trước núi

Các bể trầm tích hình thành ở ranh
giới các mảng hội tụ

Bể trước cung Sumatra

Các bể trầm tích cũng được phát triển trên các rìa lục
địa bóc mòn kiến tạo, ví dụ bể Lima

Sơ đồ hình thành
Các bể trầm tích
trong quá trình va
chạm mảng

Kích thước của bể phụ thuộc vào độ dốc của mảng và tải
trọng
Bắc Borneo

Một số kiểu khác nhau của các bể trầm tích hình thành trong
điều kiện biến dạng ép nén

Bồn trước cung Himalaya là bể trầm tích lớn nhất thế
giới thuộc kiểu này