CÁC BỘ GIÁ TRỊ HIỂN NGÔN VÀ HÀM NGÔN TRONG MINH TRIẾT SỐNG CỦA NGƯỜI VIỆT VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CHO CÔNG TÁC GIÁO DỤC THẾ HỆ TRẺ HIỆN NAY

1
các bộ giá trị hiển ngôn và hàm ngôn
các bộ giá trị hiển ngôn và hàm ngôn
trong minh triết sống của ng ời việt Và
trong minh triết sống của ng ời việt Và
những vấn đề đặt ra cho công tác
những vấn đề đặt ra cho công tác
giáo dục thế hệ trẻ hiện nay
giáo dục thế hệ trẻ hiện nay


PGS.TS Đặng Quốc Bảo
PGS.TS Đặng Quốc Bảo


(Tr ờng ĐHGD - ĐHQG HN
(Tr ờng ĐHGD - ĐHQG HN
)
)

2
A/. Các thành tố tạo nên giá trị sống
A/. Các thành tố tạo nên giá trị sống
Giá trị sống: sự tổng hợp từ các thành tố
Giá trị sống: sự tổng hợp từ các thành tố


Quan điểm sống + Kỹ năng sống + Hành động sống
Quan điểm sống + Kỹ năng sống + Hành động sống

Kỹ năng sống
Hành động sống
Giá trị sống
Quan điểm sống
1/. Mô hình

3
a/. Cái gì / Tại sao, Cách gì / Tại sao What / why, How / why
H ớng đến các giá trị CHÂN - THIệN - Mỹ - lợi
b/. Chọn việc đúng mà làm. Right Doing
c/. Làm đúng và khéo việc đã chọn Doing Right
2/. Các vấn đề

4
B/. C¸c bé gi¸ trÞ sèng hiÓn ng«n vµ hµm ng«n
B/. C¸c bé gi¸ trÞ sèng hiÓn ng«n vµ hµm ng«n
HiÓn ng«n
HiÓn ng«n
Bé sè 5: Khiªm - Cung - TÝn - MÉn - HuÖ
Bé sè 5: Khiªm - Cung - TÝn - MÉn - HuÖ
Khiªm
Cung
TÝnMÉn
HuÖ
(Nho gia)
(Khiªm tèn nh êng
nhÞn)
(Cung kÝnh
lÔ phÐp)
(Trung TÝn

Ngay th¼ng)
(CÇn mÉn
nhanh nhÑn)
(HuÖ ¸i
bao dung)
NC

5
Bộ số 5:
Bộ số 5:
Nhân - Nghĩa - Lễ - Trí - Tín
Nhân - Nghĩa - Lễ - Trí - Tín
Nhân
Nghĩa
LễTrí
Tín
Nhân cách
*/ "Lễ" là kỷ luật tự giác
tinh thần của con ng ời.
Trong "lễ" có nhânnghĩa
*/ Tiên học lễ - Hậu học văn
(Khổng Tử)

6
Bộ số 5:
Bộ số 5:
Lòng trắc ẩn
Lòng trắc ẩn
+
+

Sự biết hối hận
Sự biết hối hận
+
+
Sự biết phục tùng
Sự biết phục tùng
Trắc ẩn
Hối hận
Phục
tùng
Phân biệt phải
trái
Day dứt khi
đổi ý
Nhân cách
Sự phân biệt phải trái
Sự phân biệt phải trái
Sự biết day dứt khi đổi ý
Sự biết day dứt khi đổi ý
+
(Mạnh Tử)
(Mạnh Tử)

7
Cảm giác về lòng trắc ẩn là khởi đầu của Nhân
Cảm giác về sự biết hối hận là khởi đầu của Nghĩa
Cảm giác về sự biết phục tùng là khởi đầu của Lễ
Cảm giác về sự biết phải trái là khởi đầu của Trí
Cảm giác về sự biết day dứt khi
đổi ý là khởi đầu của Tín

8
Bộ số 5:
Không sát sinh + Không đạo tặc + Không tà dâm
Không sát sinh + Không đạo tặc + Không tà dâm
+ Không uốn r ợu + Không nói dối
+ Không uốn r ợu + Không nói dối
Không sát
sinh
Không đạo tặc
Không tà
dâm
Không
uống r ợu
Không nói dối
Nhân cách
Nho <=> Phật
Nhân <=> Không sát sinh
Nghĩa <=> Không đạo tặc
Lễ <=> Không tà dâm
Trí <=> Không uống r ợu
Tín <=> Không nói dối
(Thích Ca)

9
Bé sè 5:
Nh©n + NghÜa + TrÝ + Dòng + Liªm
Nh©n + NghÜa + TrÝ + Dòng + Liªm
Nh©n
NghÜa

TrÝ
Dòng
Liªm
Nh©n c¸ch
(Hå ChÝ Minh)

10
Tæng hîp
Tæng hîp
Khiªm
Khiªm
Nh©n
Nh©n
Lßng tr c nắ ẩ
Lßng tr c nắ ẩ
Kh«ng s¸t sinh
Kh«ng s¸t sinh
Nh©n
Nh©n
Cung
Cung
Ngh aĩ
Ngh aĩ
S bi t h i h nự ế ố ậ
S bi t h i h nự ế ố ậ
Kh«ng đ o t cạ ặ
Kh«ng đ o t cạ ặ
Ngh aĩ
Ngh aĩ
TÝn

TÝn
Lễ
Lễ
S bi t ph c tïngự ế ụ
S bi t ph c tïngự ế ụ
Kh«ng tµ d©m
Kh«ng tµ d©m
TrÝ
TrÝ
M nẫ
M nẫ
TrÝ
TrÝ
S bi t ph i tr¸iự ế ả
S bi t ph i tr¸iự ế ả
Kh«ng u ng r îuố
Kh«ng u ng r îuố
D ngũ
D ngũ
Huệ
Huệ
TÝn
TÝn
S biÕt ¸y n¸y khi đ i ýự ổ
S biÕt ¸y n¸y khi đ i ýự ổ
Kh«ng nãi d iố
Kh«ng nãi d iố
Liªm
Liªm
Nho gia

Nho gia
PhËt
PhËt
Hå ChÝ Minh
Hå ChÝ Minh

11
Hàm ngôn
Bộ số 4:
Bộ số 4:
Tứ linh
Tứ linh
:
:
Long - Ly - Quy - Ph ợng
Long - Ly - Quy - Ph ợng
Long:
Long:
Hoài bão
Hoài bão
(Rồng)
(Rồng)
Ly:
Ly:
Sức mạnh thể chất
Sức mạnh thể chất
(Kỳ lân)
(Kỳ lân)
Quy:
Quy:

Sự tr ờng tồn
Sự tr ờng tồn
về nhân cách
về nhân cách
(Rùa)
(Rùa)
Ph ợng:
Ph ợng:
Cái đẹp
Cái đẹp
(Chim ph ợng)
(Chim ph ợng)

12
Tứ quý
Tứ quý
:
:
Tùng - Cúc - Trúc - Mai
Tùng - Cúc - Trúc - Mai
Tùng:
Tùng:
Thanh cao
Thanh cao
Cúc:
Cúc:
Khiêm tốn thuỷ chung
Khiêm tốn thuỷ chung
*/ Diệp bất kly thân
*/ Diệp bất kly thân

Hoa vô lạc địa
Hoa vô lạc địa
*/ Cúc ơi lá chẳng lìa cành
*/ Cúc ơi lá chẳng lìa cành


Th ơng ai có hiểu chính mình là ai
Th ơng ai có hiểu chính mình là ai
Trúc:
Trúc:
Ngay thẳng, học vấn
Ngay thẳng, học vấn
Mai:
Mai:
Khí phách, v ợt khỏi cái hèn kém của đời th ờng
Khí phách, v ợt khỏi cái hèn kém của đời th ờng


*/ Thập tải luận giao cầu cổ kiếm
*/ Thập tải luận giao cầu cổ kiếm


Nhất sinh đê thủ bái mai hoa
Nhất sinh đê thủ bái mai hoa
(Cao Bá Quát)
(Cao Bá Quát)

*/ Cử đầu hồng nhật cận
*/ Cử đầu hồng nhật cận


Đối ngạn nhất chi mai
Đối ngạn nhất chi mai
(Hồ Chí Minh)
(Hồ Chí Minh)

13
1/. Sự hình thành và phát triển nhân cách
Cảm giác Tri giác Tri thức
Cảm xúc Tình cảm Tình nghĩa
Cảm
Hành
Sinh (tạng)
Xã hội (phận)
Tâm
D ỡng sinh
Xử thế
Tu thân
A
1
A
0
A
A
0
0
-> A

-> A
1
1
-> A
-> A
n-1
n-1
-> A
-> A
n
n
A
A
1
1
> A
> A
0
0
, A
, A
n
n
> A
> A
n-1
n-1
Cảm giác - Tri giác - Tri thức :
Cảm giác - Tri giác - Tri thức :
IQ

IQ
Cảm xúc - Tình cảm Tình nghĩa :
Cảm xúc - Tình cảm Tình nghĩa :
EQ
EQ
C/. Bối cảnh hiện nay và những vấn đề
C/. Bối cảnh hiện nay và những vấn đề
đặt ra cho công tác giáo dục thế hệ trẻ
đặt ra cho công tác giáo dục thế hệ trẻ

14
2/. Nhân cách chịu sự giao thoa trong làn sóng
2/. Nhân cách chịu sự giao thoa trong làn sóng
a/. Kinh tế thị tr ờng
a/. Kinh tế thị tr ờng
b/. Kinh tế Xã hội chủ nghĩa
b/. Kinh tế Xã hội chủ nghĩa
c/. Kinh tế tri thức
c/. Kinh tế tri thức
Kinh tế
tri thức
Kinh té
Thị tr ờng
Kinh tế
XHCN
Nhân cách

15
3/. Giáo dục thái độ đối với đồng tiền:
3/. Giáo dục thái độ đối với đồng tiền:

Có sức đề kháng với quan điểm chủ nghĩa tự do
Có sức đề kháng với quan điểm chủ nghĩa tự do
a/. Tiền không phải là mục đích tối th ọng song
a/. Tiền không phải là mục đích tối th ọng song
không phải là cái tầm th ờng
không phải là cái tầm th ờng
b/. Phải biết kiếm tiền và tiêu tiền, làm cho đồng
b/. Phải biết kiếm tiền và tiêu tiền, làm cho đồng
tiền có đẳng cấp h ớng vào mục tiêu nhân văn
tiền có đẳng cấp h ớng vào mục tiêu nhân văn

16
- Tiền có thể mua đ ợc sách không mua đ ợc kiến thức
(money can buy book, but not knowledge).
- Tiền có thể mua đ ợc gi ờng không mua đ ợc giấc ngủ ngon
( bed, but not sleep).
- Tiền có thể mua đ ợc máu không mua đ ợc sự sống
( blood, but not life).
- Tiền có thể mua đ ợc đồng hồ không mua đ ợc thời gian
(oclock, but not time).
- Tiền có thể mua đ ợc thuốc không mua đ ợc sức khoẻ
(medicine, but not health).
- Tiền có thể mua đ ợc nhà không mua đ ợc con ng ời sống trong căn nhà
(house, but not home).
- Tiền có thể mua đ ợc chức vụ không mua đ ợc sự kính trọng
(position, but not respect).
- Tiền có thể mua đ ợc tình dục không mua đ ợc tình yêu
(sex, but not love).

17

4/. luận về vấn đề biết để sống trong nền kinh tế tri thức
4/. luận về vấn đề biết để sống trong nền kinh tế tri thức
*/
*/
Khôn: chết,
Khôn: chết,
Dại : chết,
Dại : chết,
Biết: sống
Biết: sống
(Lão Tử)
(Lão Tử)
*/
*/
Biết thì nói là biết, không biết thì nói là không biết
Biết thì nói là biết, không biết thì nói là không biết
thế là ng ời biết
thế là ng ời biết
(Khổng Tử)
(Khổng Tử)
*/
*/
Biết thì th a thốt, không biết dựa cột mà nghe
Biết thì th a thốt, không biết dựa cột mà nghe
(Việt Nam)
(Việt Nam)
*/
*/
Không rơi vào ba bi kịch
Không rơi vào ba bi kịch

- Không biết cái cần biết
- Không biết cái cần biết
- Biết sai cái đang biết
- Biết sai cái đang biết
- Biết cái không cần biết
- Biết cái không cần biết
(Ruxơfucôn - Pháp)
(Ruxơfucôn - Pháp)
*/
*/
Hữu thức bất nan, nan thức đáo
Hữu thức bất nan, nan thức đáo


Vô danh bất hoạn, hoạn danh phù
Vô danh bất hoạn, hoạn danh phù
(Tiền nhân)
(Tiền nhân)

18
5 Công đoạn của việc học
5 Công đoạn của việc học


- Bác học:
- Bác học:
(Học rộng)
(Học rộng)
- Thâm Vấn
- Thâm Vấn

(Hỏi sâu)
(Hỏi sâu)
- Thận t
- Thận t
(Suy nghĩ cẩn thận)
(Suy nghĩ cẩn thận)
- Minh biện
- Minh biện
(Phân biệt rõ ràng)
(Phân biệt rõ ràng)


- Đốc hành
- Đốc hành
(Làm cho hết sức)
(Làm cho hết sức)

19
Học theo sáu mọi
Học theo sáu mọi


- Học mọi nơi
- Học mọi nơi
- Học mọi lúc
- Học mọi lúc
- Học mọi ng ời
- Học mọi ng ời
- Học mọi vấn đề
- Học mọi vấn đề

- Học bằng mọi cách
- Học bằng mọi cách
- Học trong mọi hoàn cảnh
- Học trong mọi hoàn cảnh

20
5/. Kiên trì lý t ởng nhân văn của kinh tế xhcn
5/. Kiên trì lý t ởng nhân văn của kinh tế xhcn
*/ Sống có tình có nghĩa
*/ Sống có tình có nghĩa
Minh triết Mác Lênin
Minh triết Mác Lênin
=
=
sống có tình có nghĩa
sống có tình có nghĩa
(Hồ Chí Minh)
(Hồ Chí Minh)
*/ Thế gian vạn sự giai bào ảnh
*/ Thế gian vạn sự giai bào ảnh


Thiên kiếp duy d nhất điểm tình
Thiên kiếp duy d nhất điểm tình
(Xem ra hết thảy đều mây nổi
(Xem ra hết thảy đều mây nổi


Còn với non sông một chữ tình)
Còn với non sông một chữ tình)

(Đào Duy Anh)
(Đào Duy Anh)

21
*/ - Mỗi con ng ời có cái thiện cái ác ở trong lòng
*/ - Mỗi con ng ời có cái thiện cái ác ở trong lòng
ta phải làm sao cho phần thiện trong con ng ời
ta phải làm sao cho phần thiện trong con ng ời
tốt t ơi nh hoa mùa xuân và phần ác mất dần đi
tốt t ơi nh hoa mùa xuân và phần ác mất dần đi
(Hồ Chí Minh)
(Hồ Chí Minh)


- Đ a
- Đ a
Đối thủ thành Đối tác
Đối thủ thành Đối tác
Đối tác thành Đồng minh
Đối tác thành Đồng minh
Đồng minh thành Đồng chí
Đồng minh thành Đồng chí
Đồng chí thành Tri âm tâm giao
Đồng chí thành Tri âm tâm giao
- Đi thức tỉnh tâm hồn
- Đi thức tỉnh tâm hồn
(SM - Soul Management)
(SM - Soul Management)

22

*/
*/
- Tinh thÇn cïng th¾ng
- Tinh thÇn cïng th¾ng
Win / win
Win / win
- CÇu thÞ
- CÇu thÞ
(Mong t×m ra lÏ ph¶i)
(Mong t×m ra lÏ ph¶i)
- T×m trong lÏ ph¶i cã ng êi cã ta
- T×m trong lÏ ph¶i cã ng êi cã ta
(KiÒu, c©u 3114)
(KiÒu, c©u 3114)

23
D/. minh triết sống:
D/. minh triết sống:
1/. *
1/. *
Minh triết sống là phạm trù bao quát giá trị sống
Minh triết sống là phạm trù bao quát giá trị sống


*
*
Minh triết sống sự thông minh khi thực hiện giá
Minh triết sống sự thông minh khi thực hiện giá
trị sống
trị sống

* Minh triết sống chú trọng đến phong cách sống
* Minh triết sống chú trọng đến phong cách sống


24
2/. Minh triết sống của Thánh hiền và
Minh triết sống của đời th ờng
Minh triết sống là quan niệm về cách sống theo
đạo lý đời th ờng. Nó khôngphải là cái gì cao xa. Ai cũng có
minh triết sống của riêng mình và cũng nh phật tính, nó sẵn
có ở mỗi con ng ời (HNH). Minh triết sống của thánh hiền là
để cải tạo thói đời. Minh triết sống của ng ời bình th ờng là để
hoà hợp nhân gian (NTS).

25
3/. Lời khuyên của Tuân Tử
* Thấy ng ời hay thì phải cố mà bắt ch ớc
* Thấy ng ời dở thì phải biết xem mình có dở nh thế không
* Chính mình có điều hay thì phải cố mà giữ lấy
* Chính mình có điều dở thì phải cố mà sửa đi
* Ng ời chê ta mà chê phải là thày ta
* Ng ời khen ta mà khen phải thì là bạn ta
* Còn ng ời nịnh hót ta là kẻ thù của ta