Đánh giá thực trạng pháp luật về bảo tồn đa dạng sinh học ở nước ta

Website: Email : Tel : 0918.775.368
A/ LỜI MỞ ĐẦU
Môi trường và những yếu tố trong nó luôn là một vấn đề nóng bỏng, thu
hút được nhiều sự quan tâm của đa số các quốc gia trên thế giới, đặc biệt là
trong thời kỳ phát triển hiện nay, khi xu hướng toàn cầu hóa, công nghiệp hóa
đang trên đà phát triển. Việt Nam ta cũng không nằm ngoài xu thế đó. Là một
nước đang phát triển, từng bước chuyển mình sang nền kinh tế công nghiệp lớn,
kèm theo đó là đời sống dân cư ngày càng phát triển, đô thị hóa cao... và điều
này đã đặt Việt Nam ta đứng trước nguy cơ môi trường bị tàn phá nặng nề. Môi
trường bị suy thoái kéo theo các yếu tố trong nó cũng đang dần giảm sút nghiêm
trọng về số lượng và chất lượng. Trong đó có một thành phần không nhỏ của
môi trường là đa dạng sinh học cũng bị ảnh hưởng nặng nề.
Con người đã sống hàng nghìn năm trong sự đa dạng sinh học, phụ thuộc
và sự đa dạng sinh học. Tuy nhiên không phải ở giai đoạn lịch sử nào con người
cũng nhận thức được tầm quan trọng sống còn của đa dạng sinh học. Có lẽ chính
vì thế, khái niệm đa dạng sinh học còn hết sức mới mẻ so với lịch sử tri thức
nhân loại. Đa dạng sinh học với tư cách là một vấn đề được nhiều quốc gia quy
định, nhất là sau khi xuất hiện Công ước quốc tế về đa dạng sinh học năm 1992
và được 150 quốc gia ký tham gia. Từ đó nó đã trở thành một vấn đề pháp lý
quốc gia, quốc tế và được hầu hết các nước trên thế giới quan tâm. Việt Nam ta
cũng vậy, tuy vấn đề môi trường nói chung và đa dạng sinh học nói riêng vẫn
còn mới mẻ đối với nước ta song Đảng và Nhà nước ta cũng đã có những sự
quan tâm nhất định. Đảng và Nhà nước đã đặt ra những phương pháp bảo tồn đa
dạng sinh học mang lại hiệu quả cao như tuyên truyền thuyết phục, phương pháp
kinh tế.. đặc biệt việc áp dụng điều chỉnh bằng pháp luật là một phương pháp
được cho là đem lại hiệu quả khá cao, điều chỉnh bằng pháp luật để bảo tồn đa
dạng sinh học thể hiện ở việc ra các điều luật, nghị quyết, nghị định... quy định
về vấn đề này.
Tuy nhiên so với các quốc gia khác trên thế giới cũng như so với yêu cầu
thực trạng của đa dạng sinh học thì sự quan tâm, chú ý cải tạo, bảo tồn đa dạng
1

Website: Email : Tel : 0918.775.368
sinh học của Đảng, Nhà nước cũng như toàn xã hội vẫn còn nhiều thiếu sót. Vấn
đề đa dạng sinh học ở nước ta vẫn còn đang rất nóng bỏng thể hiện ở sự suy
thoái trên mọi lĩnh vực, mọi vùng dân cư...
Để có cái nhìn và cách hiểi chính xác, từ đó rút ra những đánh giá về thực
trạng cũng như sự hợp lý, những tồn tại của các quy định pháp luật về đa dạng
sinh học, chúng ta cần đi sâu nghiên cứu kỹ hơn về vấn đề này. Đây cũng chính
là lý do để chúng em lựa chọn đề tài tìm hiểu này: “Đánh giá thực trạng pháp
luật về bảo tồn đa dạng sinh học ở nước ta”.
2
Website: Email : Tel : 0918.775.368
B/ NỘI DUNG CHÍNH:
I/ Khái niệm đa dạng sinh học:
1/ Định nghĩa:
- Đa dạng sinh học là khái niệm được hiểu khác nhau nếu tiếp cận từ các
góc độ khác nhau. Nhưng dù tiếp cận ở góc độ nào thì các định nghĩa về đa dạng
sinh học đều thừa nhận mối liên hệ giữa các giống loài, sự phụ thuộc vào nhau
giữa chúng trong quá trình tiến hóa và phát triển. Đa dạng sinh học cấu thành
nền tảng của cuộc sống trên trái đất, cuộc sống của cả con người lẫn các thực thể
sống. Công ước quốc tế về đa dạng sinh học đã đưa ra định nghĩa sau về đa dạng
sinh học:
“Đa dạng sinh học có nghĩa là tính đa dạng biến thiên giữa các sinh vật
sống của tất cả các nguồn bao gồm các sinh thái tiếp giáp, trên cạn, biển, các hệ
sinh thái thủy vực khác và tập hợp sinh thái mà chúng là một phần. Tính đa dạng
này thể hiện ở trong mỗi loài, giữa các loài và hệ sinh thái.”
- Thành phần của đa dạng sinh học gồm:
+ Đa dạng về gen: là toàn bộ các gen chứa trong tất cả cá thể thực vật,
động vật, nấm, vi sinh vật. Các nhiễm sắc thể, các gen và các ADN chính là
những dạng vật chất di truyền tạo ra những tính chất đặc trưng của từng cá thể
trong mỗi loài và từ đó tạo ra sự đa dạng của nguồn gen.

+ Đa dạng loài: là toàn bộ những sự khác nhau trong một nhóm và giữa
các nhóm loài cũng như giữa các loài trong tự nhiên. Sự đa dạng này bao gồm số
lượng vô cùng lớn các loài thực vật, động vật và vi sinh vật. Sự đa dạng loài thể
hiện trong số lượng khổng lồ các loài thực vật, động vật tồn tại trên trái đất.
Theo ước tính của các nhà khoa học thì có khoảng 10 triệu loài khác nhau đang
tồn tại. Tuy nhiên chỉ có một phần trong số đó hiện đã xác định được. Tuy
những số liệu khoa học về số giống loài trên trái đất có khác nhau trong các
nghiên cứu về sinh học song sự đa dạng về giống loài là thực tế không thể phủ
nhận.
3
Website: Email : Tel : 0918.775.368
+ Đa dạng hệ sinh thái: là sự phong phú về trạng thái và loại hình của các
hệ sinh thái khác nhau. Hệ sinh thái là một hệ thống các quần thể sinh vật sống
và phát triển trong một môi trường nhất định, quan hệ tương tác với nhau và với
môi trường đó. Trong mỗi hệ sinh thái, những sinh vật bao gồm cả con người
tạo thành một tổng thể và tương tác với nhau, với không khí, nước, đất bao
quanh chúng.
Như vậy sự đa dạng hệ sinh thái là khái niệm chỉ toàn bộ các quần thể
thực vật, động vật và các quá trình sinh học khác nhau. Sự đa dạng hệ sinh thía
không đơn thuần là sự tổng cộng các hệ sinh thái, các loài và các vật chất di
truyền khác nhau. Nó có mối quan hệ tương tác, những phụ thuộc lẫn nhau và
cùng nhau tạo nên sự sống.
2/ Giá trị của đa dạng sinh học:
Đa dạng sinh học có tầm quan trọng vô cùng to lớn đối với sự phát triển
bền vững của nhân loại. Đa dạng sinh học có những giá trị kinh tế, môi trường
và cuộc sống to lớn mà chỉ mới đến vài thập kỷ gần đây chúng ta mới ý thức
được một cách đầy đủ. Các giá trị đó là:
- Giá trị kinh tế của đa dạng sinh học: nó là nền tảng phát triển của các
cộng đồng từ xưa đến nay. Đa dạng sinh học với tư cách là nhân tố quyết định
cho sự tồn tại và phát triển của con người là điều không thể nào phủ nhận. Nó là

nguồn cung cấp nguyên liệu cho sự tồn tại và phát triển của con người.
- Giá trị khoa học của đa dạng sinh học: đa dạng sinh học còn có tác dụng
trong chữa bệnh (nhiều loài cây, con được dùng làm thuốc chữa bệnh) và trong
nghiên cứu khoa học (để làm thí nghiệm, cấy ghép...).
- Giá trị môi trường của đa dạng sinh học: đa dạng sinh học là một yếu tố
cấu thành nên môi trường, do vậy sự tồn tại của nó làm cân bằng sinh thái, làm
môi trường trong lành (có một số loài cây hút bụi, độc tố; một số loài thủy sinh
có khả năng làm sạch nguồn nước...). Đa dạng sinh học được ví như “lá phổi”
của trái đất.
4
Website: Email : Tel : 0918.775.368
- Ngoài ra, đa dạng sinh học còn đem lại giá trị thẩm mỹ, vui chơi, giải trí
cho con người.
Như vậy, từ những giá trị của đa dạng sinh học, ta thấy nó là một yếu tố
không thể thiếu cho sự tồn tại và phát triển của con người chúng ta. Vậy mà hãy
xem thực trạng đa dạng sinh học ở nước ta đang rơi vào tình trạng suy thoái đến
mức nào.
II/ Thực trạng đa dạng sinh học ở Việt Nam:
1/ Tài nguyên đa dạng sinh học ở Việt Nam:
- Việt Nam ta có điều kiện địa lý khá thuận lợi, nằm trong khu vực nhiệt
đới gió mùa, có hệ thống sông ngòi, kênh rạch lớn, vùng biển thuận lợi, nhiều
thủy hải sản... Những yếu tố vô cùng thuận lợi này đã tạo nên một sự đa dạng
sinh học hết sức đồ sộ kể cả về nguồn gen, giống loài và hệ sinh thái. Việt Nam
ta đã được đánh giá là một trong 16 quốc gia có đa dạng sinh học cao nhất thế
giới, một quốc gia có “rừng vàng biển bạc”.
- Nguồn tài nguyên đa dạng sinh học ở nước ta thể hiện sự phong phú cụ
thể là:
+ Hệ sinh thái đa dạng cả trên đất liền, trên biển và một số hệ sinh thái
tiêu biểu là: hệ sinh thái rừng, hệ sinh thái ngập mặn, hệ sinh thái rặng san hô,
hệ sinh thái đầm phá vũng vịnh.

+ Giống loài của Việt Nam cũng rất đa dạng: kết quả điều tra cho thấy
nước ta có 12 973 loài thực vật, 276 loài và phân loài thú, 828 loài chim, 258
loài bò sát, 186 loài giun, 82 loài ếch nhái, 544 loài cá nước ngọt, 2038 loài cá
biển. Trong đó có nhiều loài động thực vật quý hiếm, đem lại giá trị kinh tế cao.
- Nguồn tài nguyên dồi dào này là nguồn cung cấp lương thực thực phẩm,
nguồn nguyên liệu dồi dào cho cộng đồng dân cư đông đúc như Việt Nam.
Nhưng trước sự tàn phá nặng nề của con người và những ngoại cảnh tự nhiên
khác, nguồn đa dạng sinh học này đang ngày một cạn kiệt, giảm sút.
5
Website: Email : Tel : 0918.775.368
2/ Sự suy thoái của đa dạng sinh học ở Việt Nam:
Sự suy thoái nguồn đa dạng sinh học ở Việt Nam diễn ra trên mọi phương
diện, mọi nguồn động thực vật, cụ thể là:
- Suy thoái rừng: Rừng là nơi có độ đa dạng sinh học phong phú nhât, đó
là nơi cư trú, phát triển của nhiều loài động vật, thực vật và vi sinh vật. Tốc độ
giảm sút diện tích rừng ở nước ta khá cao. Năm 1943 diện tích rừng nước ta
chiếm 50% diện tích cả nước, đến nay chỉ còn 33,2%. Sự giảm sút của rừng kéo
theo sự mất đi của nhiều hệ sinh thái. Các loài động thực vật quý hiếm cũng
đứng trước nguy cơ bị tuyệt chủng. Nguy cơ mất đi 28% loài thú, 10% loài
chim, 21% loài bò sát và lưỡng cư tồn tại ở nước ta là hiện hữu. Cùng với
chúng, nguồn gen vô cùng quý giá và không thể tái tạo được cũng sẽ biến mất
vĩnh viễn.
- Suy thoái hệ sinh thái đất ngập nước: việc phá các vùng rừng đước
nguyên sinh để nuôi tôm, cộng với việc thiếu bảo vệ cần thiết dẫn đến việc cháy
các khu rừng ngập mặn khiến cho hệ sinh thái đất ngập nước bị thu hẹp dần và
có nguy cơ tuyệt chủng.
- Suy thoái hệ sinh thái biển: việc khai thác quá mức các vùng biển gần bờ
với những phương thức đánh bắt lạc hậu (mìn, chất độc...) cùng với việc quy
hoạch sử dụng đất ven biển chưa tốt đang làm hủy diệt hàng loạt đa dạng sinh
học biển. Các hệ sinh thái rặng san hô cũng đứng trước nguy cơ bị tàn phá bởi

con người.
Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, tốc độ suy giảm đa dạng sinh học ở
Việt Nam đang ở mức đáng báo động, sự suy thoái nghiêm trọng này đặt các
giống loài trước nguy cơ bị tuyệt chủng, gây tác đỗngấu đến môi trường và các
hệ sinh thái, các nguồn gen quý... Vậy, bắt nguồn từ đâu mà đa dạng sinh học
nước ta lại rơi vào tình trạng suy thoái đến như vậy?
3/ Nguyên nhân của sự suy thoái đa dạng sinh học ở Việt Nam:
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến sự suy thoái nguồn đa dạng sinh học ở
Việt Nam, trong đó chủ yếu là những nguyên nhân xuất phát từ con người, từ sự
6
Website: Email : Tel : 0918.775.368
kém hiểu biết và thiếu ý thức của con người. Những nguyên nhân này cũng
không nằm ngoài những nguyên nhân gây suy thoái đa dạng sinh học trên thế
giới. Cơ bản có thể kể đến như sau:
- Sự suy giảm đa dạng sinh học trước hết là do hậu quả của chiến tranh để
lại. Trong chiến tranh, trung bình một người Việt Nam phải chịu 356kg bom
đạn, ngoài ra còn có ảnh hưởng của chất độc hóa học, đặc biệt là từ “chất diệt
cỏ” Điôxin. Những chất độc này đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn gen,
giống loài và hệ sinh thái cũng như con người Việt Nam.
- Một nguyên nhân nữa dẫn đến suy giảm đa dạng sinh học là do ô nhiễm
môi trường, trong một thời gian dài nước ta không chú ý đến môi trường và các
yếu tố của môi trường, dẫn đến tình trạng ô nhiễm kéo dài, gây ảnh hưởng đến
điều kiện sống của các giống loài.
- Việc khai thác môi trường quá mức của con người cũng góp phần không
nhỏ vào việc làm suy thoái đa dạng sinh học. Sự khai thác quá mức ở đây được
hiểu là sự khai thác quá mức so với khả năng tái tạo của các nguồn đa dạng sinh
học, điều này làm suy giảm cả về chất lượng và số lượng của đa dạng sinh học.
- Xuất phát từ tập quán du canh du cư có từ rất lâu đời của người Việt
Nam nên môi trường cũng như đa dạng sinh học bị suy giảm. Khi người dân
thay đổi chỗ là khi họ đã khai thác kiệt quệ đa dạng sinh học ở chỗ ở cũ và tiếp

tục phá vỡ hệ thống đa dạng sinh học tại chỗ ở mới, dẫn đến sự tàn phá nghiêm
trọng đối với nguồn đa dạng sinh học ở những nơi này.
- Sự suy giảm nghiêm trọng nguồn đa dạng môi trường còn xuất phát từ
nhu cầu phát triển kinh tế, khoa học kỹ thuật và những tác động của thương mại
quốc tế. Cụ thể:
+ Khi loài người tiến hành phát triển kinh tế, phát triển khoa học kỹ
thuật... Họ sẽ tiến hành thay thế các giống loài cũ bằng các giống loài mới cho
năng suất cao hơn, chất lượng tốt hơn, từ đó làm mai một các nguồn gen bản địa.
+ Sự xâm nhập của các loài lạ vào nước ta gây tác động đến các loài sinh
vật bản địa. Các loài lạ này là các loài không có nguồn gốc bản địa, được du
nhập từ nơi khác về theo nhiều con đường khác nhau (theo gió, dòng chảy,
7
Website: Email : Tel : 0918.775.368
phương tiện giao thông...). Khi xâm nhập vào nước ta, nó có thể thích nghi hoặc
không thích nghi, từ đó gây ra một số vấn đề xấu như: cạnh tranh với loài bản
địa về thức ăn, nơi sống; ăn thịt các loài bản địa; phá hủy hoặc làm thoái hóa
môi trường sống bản địa; truyền bệnh cho các loài bản địa. Điều này được
chứng minh rõ qua một vài hiện tượng đã xảy trước đây như nạn ốc bươu vàng ở
miền Trung nước ta, nạn cá vược ở sông Nin du nhập vào hồ Victoria ở châu
Phi...
+ Nhu cầu phát triển kinh tế, khoa học kỹ thuật thể hiện ở hoạt động biến
đổi gen cũng gây suy giảm đa dạng sinh học. Một số loài được biến đổi gen có
đặc tính kháng kháng sinh, rồi lây sang cả những loài chưa biến đổi gen, điều
này khiến cho chúng ta gặp nhiều khó khăn trong việc kiểm soát dịch bệnh lây
lan.
+ Nhu cầu này còn khiến cho đa dạng sinh học phải chịu ảnh hưởng của
cơ chế kết thúc nảy mầm. Cơ chế này làm cho hạt giống chỉ nảy mầm ở thế hệ
thứ nhất còn sang thế hệ sau, nó không nảy mầm được nữa. Vì vậy, cơ chế này
gây ảnh hưởng xấu đến giống của cây trồng.
- Ngoài ra, nhận thức của cộng đồng về môi trường cũng như về đa dạng

sinh học còn thấp nên việc quan tâm, bảo tồn đa dạng sinh học vẫn còn xa lạ đối
với đa số người dân.
- Cuối cùng, sự suy giảm đa dạng sinh học ở nước ta còn bắt nguồn từ
những tồn tại trong quản lý nhà nước về bảo tồn đa dạng sinh học, đặc biệt là
những vấn đề quản lý đa dạng sinh học bằng pháp luật.
III/ Thực trạng pháp luật về bảo tồn đa dạng sinh học ở Việt Nam:
Sự phát triển của pháp luật về bảo tồn đa dạng sinh học ở nước ta gắn liền
với sự phát triển của pháp luật về môi trường và vê từng yếu tố môi trường nói
riêng. Tuy nhiên sự gắn kết giữa pháp luật về môi trường và đa dạng sinh học ở
nước ta bắt nguồn từ mối liên hệ tự nhiên giữa đa dạng sinh học và môi trường.
Vì vậy, những quy định pháp luật về đa dạng sinh học ở Việt Nam được viện
8
Website: Email : Tel : 0918.775.368
dẫn tản mác trong pháp luật về môi trường có liên quan đến việc bảo vệ hệ thực
vật và động vật.
Điều này cho thấy ở Việt Nam ta chưa có một văn bản pháp luật nào quy
định về bảo tồn đa dạng sinh học với tư cách là một lĩnh vực cụ thể, độc lập
tương đối trong hệ thống pháp luật môi trường. Các quy định của pháp luật
trong lĩnh vực bảo vệ đa dạng sinh học nước ta nằm rải rác trong nhiều văn bản
pháp luật được ban hành chủ yếu trong đầu những năm 90. Hiện nay, một số văn
bản tiêu biểu có chứa các quy định về bảo tồn đa dạng sinh học là:
- Luật đất đai 2003.
- Luật thủy sản 2003.
- Luật bảo vệ và phát triển rừng 2004.
- Luật bảo vệ môi trường 2005.
- Quy định 79/2007/QĐ-TTg về kế hoạch hành động quốc gia về đa dạng
sinh học.
- Các pháp lệnh về giống cây trồng, giống vật nuôi...
Các quy định này hiện chưa được tập hợp hóa và pháp điển hóa thành
một lĩnh vực riêng biệt về đa dạng sinh học. Nhưng đặc biệt, việc Việt Nam phê

chuẩn Công ước quốc tế về đa dạng sinh học đã tạo tiền đề cho việc phát triển
lĩnh vực pháp luật về đa dạng sinh học với tư cách là một bộ phận quan trọng
của pháp luật về môi trường. Pháp luật về đa dạng sinh học được cấu thành bởi 3
bộ phận chính là pháp luật bảo vệ sự đa dạng nguồn gen, đa dạng loài và đa
dạng hệ sinh thái. Nội dung của các quy phạm pháp luật về 3 vấn đề này đã có
những tiệp cận sát với yêu cầu của việc bảo vệ đa dạng sinh học.
1/ Những quy định chung:
Mặc dù pháp luật về bảo vệ đa dạng sinh học được quy định riêng biệt
trên 3 lĩnh vực: đa dạng gen, đa dạng loài và đa dạng hệ sinh thái nhưng vẫn có
thể tìm thấy những quy định chung về vấn đề này trong nhiều lĩnh vực pháp luật
khác nhau, đặc biệt là trong lĩnh vực môi trường. Trước đây các quy định này
còn rất khái quát, chung chung do vấn đề đa dạng sinh học vẫn còn là quá mới
9
Website: Email : Tel : 0918.775.368
mẻ ở nước ta. Nhưng cho đến nay, có thể thấy việc pháp luật môi trường đã tạo
ra được những nguyên tắc, những quy định chung về đa dạng sinh học là rất có ý
nghĩa đối với việc phát triển bảo vệ đa dạng sinh học trong giai đoạn hiện nay.
Cụ thể là một số các quy định trong các văn bản sau:
- Khái niệm đa dạng sinh học đã được định nghĩa trong Luật bảo vệ môi
trường 2005 (điều 3).
- Một số nguyên tắc chung về bảo vệ đa dạng sinh học quy định tại điều
30 Luật bảo vệ môi trường, như:
+Việc bảo vệ đa dạng sinh học phải được thực hiện trên cơ sở bảo đảm
quyền và lợi ích hợp pháp của cộng đồng dân cư địa phương và các đối tượng có
liên quan.
+ Nhà nước thành lập các ngân hàng gen để bảo vệ và phát triển các
nguồn gen bản địa quý hiếm, khuyến khích việc nhập nội các nguồn gen có giá
trị cao.
+ Các loài động vật, thực vật quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng phải được
bảo vệ theo các quy định sau đây:

• Lập danh sách và phân nhóm để quản lý theo mức độ quý hiếm, bị đe
dọa tuyệt chủng.
• Xây dựng kế hoạch bảo vệ và áp dụng các biện pháp ngăn chặn việc săn
bắt, khai thác, kinh doanh, sử dụng trái phép.
• Thực hiện chương trình chăm sóc, nuôi dưỡng, bảo vệ theo chế độ đặc
biệt phù hợp với từng loài; phát triển các trung tâm cứu hộ động vật hoang dã.
+ Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì phối hợp với Bộ, cơ quan ngang
Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và Ủy ban nhân dân cấp tính có liên quan thực
hiện bảo vệ đa dạng sinh học theo quy định của pháp luật về đa dạng sinh học.
- Một số khoản khác trong Luật bảo vệ môi trường cũng liên quan trực
tiếp hoặc gián tiếp đến đa dạng sinh học như: điều 29 quy định về bảo tồn thiên
nhiên; điều 87 quy định về an toàn sinh học, điều 7 quy định về việc cấm khai
thác, kinh doanh, tiêu thu, sử dụng các loài động thực vật hoang dã, quý hiếm
thuộc danh mục cấm do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quy định; nghiêm
10
Website: Email : Tel : 0918.775.368
cấm việc khai thác đánh bắt các nguồn tài nguyên sinh vật bằng các phương
tiện, công cụ, phương pháp hủy diệt, không đúng thời vụ và sản lượng...
- Ngoài các văn bản riêng biệt, các quy định về bảo vệ đa dạng sinh học
nói chung cũng được tìm thấy trong một số lĩnh vực pháp luật công như pháp
luật hình sự, pháp luật hành chính. Việc áp dụng trách nhiệm hình sự đối với các
hành vi xâm hại đa dạng sinh học nói riêng và môi trường nói chung cho thấy
tầm quan trọng của vấn đề và thể hiện sự nghiêm túc của Nhà nước Việt Nam
đối với các cam kết quốc tế phát sinh từ việc tham gia Công ước đa dạng sinh
học.
- Gần đây nhất, thủ tướng chính phủ đã ra quyết định số 79/2007/QĐ-TTg
phê duyệt “Kế hoạch hành động quốc gia về đa dạng sinh học đến năm 2010 và
định hướng đến năm 2020 thực hiện Công ước Đa dạng sinh học và Nghị định
thư Cartagena về An toàn sinh học”.
Bản kế hoạch này đề ra những mục tiêu cụ thể từ nay cho đến năm 2010

và định hướng đến năm 2020 trên mọi lĩnh vực như bảo tồn và phát triển đa
dạng sinh học trên cạn, đất ngập nước và biển; bảo tồn và phát triền đa dạng
sinh học nông nghiệp,; sử dụng bền vững tài nguyên sinh vật và tăng cường
năng lực quản lý nhà nước về đa dạng sinh học và an toàn sinh hoc.
2/ Những quy định cụ thể:
2.1/ Những quy định về bảo tồn đa dạng nguồn gen:
- Các quy định pháp luật về bảo vệ nguồn gen xuật hiện đầu tiên là Quy
chế quản lý và bảo tồn nguồn gen thực vật, động vật và vi sinh vật ban hành
kèm theo Quyết định số 2117/1997/QĐ-BKHCN&MT ngày 30/12/1997 của Bộ
trưởng Bộ khoa học công nghệ và môi trường. Những đòi hỏi cơ bản của Công
ước đa dạng sinh học được thể hiện khá rõ nét trong bản Quy chế này. Cụ thể:
+ Bản quy chế khẳng định việc bảo tồn, lưu giữ nguồn gen là nhằm bảo
vệ tài nguyên di truyền để cung cấp nguồn nguyên liệu khởi thủy phục vụ công
tác nghiên cứu khoa học cải tạo giống, đảm bảo duy trì tính đa dạng sinh học.
11
Website: Email : Tel : 0918.775.368
+ Bản quy định cũng đã bước đầu xác định một số nội dung giải pháp của
hoạt động bảo tồn nguồn gen và những đối tượng cần ưu tiên.
+ Việc quy định nhiệm vụ của các cơ quan có thẩm quyền quản lý và thực
hiện hoạt động bảo tồn và lưu giữ nguồn gen cũng được bản Quy chế này xác
định...
- Ngoài ra pháp luật về bảo vệ nguồn gen còn được phát triển thêm một số
bước rất lớn thông qua việc ban hành Pháp lệnh số 15/2004/PL-UBTVQH về
giống cây trồng và Pháp lệnh số 15/2004/PL-UBTVQH về giống vật nuôi. Hai
văn bản có hiệu lực pháp lý cao này đã kế thừa các văn bản pháp luật trước đó
song nội dung điều chỉnh của chúng đã cụ thể và có giá trị định hướng hành vi
mạnh hơn.
- Như vậy có thể kết luận lại là pháp luạt về bảo tồn, kiểm soát nguồn gen
phaủi đảm bảo được những mục đích sau đây:
+ Bảo đảm tính ổn định của nguồn gen trong tự nhiên từ đó góp phần bảo

tồn đa dạng sinh học trong tự nhiên.
+ Lưu giữ tính đa dạng của nguồn gen, hạn chế đến mức tối đa sự suy
thoái nguồn gen.
+ Kiểm soát có hiệu quả hoạt động biến đổi gen và việc ứng dụng các
thành tựu này trong đời sống con người, hạn chế những tác động tiêu cực của
hoạt động này tới đời sống con người và môi trường.
- Pháp luật về kiểm soát và bảo tồn nguồn gen có phạm vi rộng, bao gồm
nhiều lĩnh vực và có sự đan xen với các lĩnh vực pháp luật về các nguồn tài
nguyên khác như pháp luật bảo vệ rừng, thủy sản... Vì vậy nội dung pháp luật
kiểm soát nguồn gen được trình bày tập trung vào 2 vấn đề là pháp luật về kiểm
soát các loài lạ và pháp luật về an toàn nguồn gen.
2.1.1/ Pháp luật về kiểm soát các loài lạ:
Loài lạ là các loài sinh vật không thuộc bản địa. Chúng có đặc điểm là
sinh sản rất nhanh, biên độ sinh thái rộng, thích ứng nhanh với các thay đổi của
môi trường, khả năng cạnh tranh về nguồn thức ăn, nơi cư trú lớn, khả năng phát
tán nhanh. Các loài này có thể tiêu diệt các loài bản địa, ảnh hưởng đến đa dạng
12