Vai trò của ngân hàng thương mại trong việc tham gia phát triển thị trường chứng khoán

Website:

Email :

Tel : 0918.775.368
Vai trò của ngân hàng thương mại trong việc tham gia phát triển thị
trường chứng khoán
Với trên 5 năm hình thành và hoạt động, thị trường chứng khoán
(TTCK) Việt Nam đã có những bước phát triển đáng kể. Riêng
trong năm 2005, chỉ số VNIndex đã tăng từ 237,23 lên 307,5, tức
30%. Tổng giá trị thị trường đạt 26.878 tỷ đồng, trong đó cổ phiếu
chiếm 10,4%, trái phiếu chiếm 88,7% và chứng chỉ quỹ chiếm 0,9%
. Tuy còn non trẻ, nhưng TTCK Việt Nam đã chứng tỏ là một kênh
dẫn vốn quan trọng, phục vụ đắc lực cho công cuộc phát triển kinh
tế của đất nước. Người ta thường cho rằng, khi TTCK có xu hướng
tăng trưởng mạnh mẽ thì lượng chu chuyển vốn qua hệ thống
Ngân hàng Thương mại (NHTM) bị giảm sút và ngược lại. Tuy
nhiên, đặc thù của nền kinh tế Việt Nam với tiềm năng về vốn trong
dân cư còn rất lớn thì nếu có sự tham gia của các NHT M vào
TTCK sớm hơn và mạnh mẽ hơn thì TTCK còn có những bước
phát triển ngoạn mục hơn nữa.
Trong bài viết này, chúng tôi sẽ xem xét vai trò của các NHTM trên
thị trường thứ cấp. Từ đó có những kiến nghị và giải pháp nhằm
thúc đẩy sự tham gia của các NHTM vào TTCK.
1. Trên thị trường sơ cấp.
a. Vai trò phát hành:
Nhằm phục vụ cho mục tiêu tăng trưởng, nhu cầu vốn dài hạn
thông qua phát hành trái phiếu của các NHTM là rất lớn. Cho đến
nay, hoạt động phát hành trái phiếu của các NHTM chưa phải là
hoạt động thường xuyên, liên tục. Tuy nhiên, đợt phát hành trái
phiếu tăng vốn vừa qua của Ngân hành Ngoại thương (NHNT) đã

chứng tỏ mối quan tâm lớn của thị trường đối với trái phiếu ngân
Website:

Email :

Tel : 0918.775.368
hàng, đặc biệt là các NHTM hoạt động tốt có uy tín. Nhằm phục vụ
cho tăng trưởng kinh tế, yêu cầu về mở rộng quy mô vốn của các
NHTM càng đặt ra bức thiết. Việc các NHTM phát hành trái phiếu
có ý nghĩa quan trọng: một mặt, nó góp phần tăng hàng hoá cho thị
trường chứng khoán, mặt khác nó là một kênh dẫn vốn quan trọng
cho các NHTM cho mục tiêu tăng trưởng của nền kinh tế.
b. Vai trò đầu tư trực tiếp:
Với tiềm lực tài chính mạnh và khả năng sử dụng vốn ngắn hạn
đầu tư dài hạn, các NHTM có thể đóng vai trò là nhà đầu tư trên thị
trường trái phiếu, đặc biệt là đối với trái phiếu Chính phủ, vốn đòi
hỏi tầm nhìn đầu tư trung và dài hạn. Trên thực tế, một số lượng
lớn trái phiếu Chính phủ và công trái là do NHTM mua. Trong năm
2005, tổng lượng trái phiếu Chính phủ phát hành là 17.226 tỷ đồng,
trong đó các NHTM mua 12.058 tỷ đồng, chiếm khoản 70%.
c. Vai trò phân phối, bảo lãnh phát hành:
Tại một số thị trường tài chính lớn trên thế giới, các trung gian tài
chính, trong đó có các NHTM đóng vai trò quan trọng trên thị
trường trái phiếu với tư cách là đại lý sơ cấp (Primary Dealers)
hoặc bảo lãnh phát hành.
Tại Việt Nam, bảo lãnh phát hành là phương thức phổ biến nhất
đối với trái phiếu Chính phủ. Với độ tín nhiệm cao và tiềm lực tài
chính mạnh, các NHTM có ưu thế lớn khi tham gia bảo lãnh phát
hành. Bên cạnh đó, trái phiếu Chính phủ còn được chào bán qua
Trung tâm giao dịch chứng khoán và bán lẻ qua hệ thống Kho bạc

Nhà nước.
Tuy nhiên, Việt Nam chưa có hệ thống các đại lý sơ cấp. Việc hình
Website:

Email :

Tel : 0918.775.368
thành hệ thống đại lý sơ cấp với sự tham gia của các NHTM sẽ
góp phần đẩy nhanh và hiệu quả qúa trình phân phối trái phiếu
Chính phủ.
2. Trên thị trường thứ cấp.
Với vai trò là trung gian trên thị trường, các NHTM có thể thực hiện
các nghiệp vụ sau:
a. Kinh doanh trái phiếu:
Mới đưa vào hoạt động từ tháng 8/2005, hoạt động kinh doanh trái
phiếu của NHNT với 13 đối tác là các NHTM và các công ty chứng
khoán đã có những kết quả hết sức khả quan. Tính đến hết năm
2005, tổng doanh số giao dịch đạt khoảng 2.700 tỷ đồng, trong đó
chiếm phần lớn là hoạt động bán mua lại (chiếm khoảng 2.670 tỷ
đồng, tức là khoảng 99%). Do vậy có thể thấy rõ ràng hoạt động
kinh doanh trái phiếu của NHNT thực chất là hoạt động chiết khấu,
tạo thanh khoản cho thị trường. Bện cạnh đó, hoạt động kinh
doanh trái phiếu, công trái với các nhà đầu tư nhỏ lẻ cũng có tiềm
năng phát triển lớn, nhưng chưa được tổ chức thật sự chuyên
nghiệp. Một ưu điểm nữa của hình thức kinh doanh này là không bị
giới hạn bởi thời gian giao dịch của thị trường chứng khoán tập
trung.
b. Sản phẩm phái sinh:
Các NHTM có thể thực hiện các sản phẩm phái sinh như: hoán đổi,
kỳ hạn, quyền chọn, hợp đồng tương lai đối với các trái phiếu, cổ

phiếu trên thị trường. Ở đây, sự kết hợp liên thị trường giữa thị
trường tiền tệ với thị trường chứng khoán sẽ cung cấp cho các nhà
đầu tư nhiều công cụ để kinh doanh (đầu cơ) và bảo hiểm rủi ro,
Website:

Email :

Tel : 0918.775.368
đồng thời tăng tính thanh khoản của thị trường.
c. Cho vay chứng khoán:
Nghiệp vụ cho vay chứng khoán rất phổ biến đối với các TTCK
phát triển. Tại Mỹ, Cục dự trữ liên bang (Fed) thực hiện nghiệp vụ
này với các đại lý sơ cấp đối với trái phiếu Chính phủ. Nghiệp vụ
này một mặt làm tăng thanh khoản của thị trường, mặt khác giúp
Fed điều tiết được lượng cung tiền. Tài sản thế chấp thường là tiền
mặt. Nghiệp vụ cho vay chứng khoán giữa các trung gian tài chính
có phạm vi rộng hơn cả về danh mục chứng khoán cho vay cũng
như danh mục tài sản thế chấp. Bên vay thế chấp tài sản khi nhận
chứng khoán và phải trả lại chứng khoán, đồng thời nhận lại tài
sản thế chấp khi đáo hạn. Việc cho vay chứng khoán thực sự góp
phần làm tăng tính thanh khoản của thị trường, đồng thời có thể
giúp các bên tham gia (đặc biệt là đối với các trung gian tài chính)
tìm kiếm lợi nhuận thông qua việc kinh doanh chứng khoán đi vay
hoặc nhận thế chấp.
3. Một số kiến nghị và giải pháp.
Một là, đẩy mạnh thị trường OTC với nòng cốt là hoạt động của
các NHTM và công ty chứng khoán. Đồng thời, cần sớm triển khai
đưa trung tâm lưu ký chứng khoán vào hoạt động. Trung tâm lưu
ký chứng khoán độc lập này sẽ tập trung hoá tất cả hoạt động lưu
ký đối với các chứng khoán niêm yết và đăng ký giao dịch của hai

Trung tâm giao dịch tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, tạo điều kiện
thuận lợi cho các giao dịch ngoài sàn do các NHTM, công ty chứng
khoán thực hiện.
Hai là, thu hút mạnh đầu tư của các nhà đầu tư cá nhân nhỏ và
Website:

Email :

Tel : 0918.775.368
phát triển dịch vụ quản lý danh mục đầu tư cho khách hàng cá
nhân. Với dịch vụ này, các NHTM sẽ thiết kế các sản phẩm để thu
hút vốn để đầu tư trong nước hoặc liên kết với các đối tác nước
ngoài để bán các sản phẩm quỹ đầu tư của nước ngoài (đầu tư ra
nước ngoài).
Ba là, tiếp tục phát triển các công ty quản lý quỹ đầu tư chứng
khoán. Tham khảo mô hình của Singapore cho thấy: tại một thị
trường tài chính lớn và phát triển như Singapore, nơi có trên 230
công ty quản lý tài sản với khoảng 1.000 nhân viên và quản lý trên
450 tỷ SGD (khoảng 276 tỷ USD), mà các điều kiện đầu tư đối với
các nhà đầu tư cá nhân rất đơn giản và dễ dàng. Nếu đầu tư vào
các thị trường phát triển và các nước đông nam á, nhà đầu tư chỉ
cần có 1.000 SGD (hoặc tương đương nếu là ngoại tệ khác), tức
khoảng 615 USD, đối với các thị trường khác là 5.000 SGD
(khoảng 3.000 USD). Thêm vào đó, chính sách thuế thu nhập đối
với nhà đầu tư và công ty quản lý quỹ cũng rất ưu đãi như: miễn
thuế thu nhập đối với các nhà đầu tư không cư trú, áp dụng biểu
thuế luỹ thoai đối với công ty quản lý quỹ .
Bốn là, tạo khuôn khổ pháp lý khuyến khích NHTM tham gia hoạt
động chứng khoán việc khuyến khích các NHTM tham gia hoạt
động chứng khoán, đặc biệt là hoạt động cổ phiếu sẽ phát huy

được các thế mạnh của các NHTM, đó là: (i) ưu thế về mạng lưới,
(ii) khả năng phát triển thị trường OTC, và (iii) xu thế của quá trình
hội nhập kinh tế quốc tế trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng - đầu
tư, khi các NHTM Việt Nam được phép và đã thực hiện hoạt động
quản lý tài sản, thực chất là hoạt động đầu tư chứng khoán tại