SKKN Cải tiến và sáng tạo một số phương pháp giúp học sinh giỏi lớp 5 nhận biết và sử dụng câu đúng ngữ pháp

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI:
"CẢI TIẾN VÀ SÁNG TẠO MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIÚP
HỌC SINH GIỎI LỚP 5 NHẬN BIẾT VÀ SỬ DỤNG CÂU ĐÚNG
NGỮ PHÁP"
I. Mục đích đề tài
Giúp cho học sinh Giỏi lớp 5 nhận biết, hiểu về câu một cách cơ bản nhất, sâu
sắc nhất, các em phân tích được các bộ phận trong câu một cách chính xác, rõ ràng.
Học sinh biết câu mình đang cần tìm hiểu hoặc sử dụng đúng hay sai. Nếu sai thì ở
điểm nào, cách sửa những chỗ bị sai như thế nào cho phù hợp. Đề tài còn giúp cho học
sinh học sinh luyện viết câu đúng và hay, các em thêm yêu Tiếng Việt, giữ gìn sự
trong sáng, giàu đẹp của Tiếng Việt.
II. Bản chất của giải pháp
1. Thực trạng của vấn đề: Phần lớn học sinh chưa xác định đúng các bộ phận
trong câu. Các em chưa phân biệt được CN, VN ở mức độ khó. Hay nhầm giữa định
ngữ của chủ ngử với vị ngữ hoặc nhầm trạng ngữ là một câu hoàn chỉnh, viết câu bị
sai. HS Giỏi chưa viết được câu ở mức độ thành thục, nhuần nhuyễn.
2.Tính mới của giải pháp: Học sinh nắm được các kiến thức về câu một cách
sâu sắc, biết phân tích chính xác các bộ phận trong câu. Có thể nhận biết các dạng lỗi
trong câu sai, biết sửa câu sai thành câu đúng, viết và sử dụng chúng một cách thành
thạo.
III. Nội dung giải pháp
1. Giải pháp
1.1. Giải pháp hướng dẫn học sinh phân tích chính xác các bộ phận nòng
cốt trong câu: Hướng dẫn học sinh phân tích chính xác CN dựa vào phân tích danh từ
chính và định ngữ ; xác định VN dựa vào các động từ, tính từ và bổ ngữ trong câu
đồng thời dựa vào mối quan hệ ý nghĩa giữa CN, VN. Ví dụ: xác định CN, VN trong
câu “Những con voi về đích trước tiên huơ vòi chào khán giả.”Có 2 trường hợp HS
đưa ra: (1)“Những con voi //về đích trước tiên huơ vòi chào khán giả ; (2)“Những con
voi về đích trước tiên// huơ vòi chào khán giả. GV hướng dẫn phân tích: “những con
voi” có định ngữ kèm theo sau nhằm hạn định, cụ thể hoá ý nghĩa cho danh từ trung

tâm, còn cụm từ: “về đích trước tiên” trả lời cho câu hỏi: “những con voi nào?” Như
vậy, cách làm (2) là đúng.
1.2. Giải pháp hướng dẫn học sinh nhận biết các lỗi thường gặp trong
câu sai Tôi đưa ra ví dụ để hướng dẫn HS nhận biết các dạng lỗi về câu sai: Câu sai
là câu mới chỉ có 1 trong các bộ phận sau: trạng ngữ, một bộ phận chính (CN hoặc
VN), Câu thiếu vế. Câu dùng cặp quan hệ từ không phù hợp. Câu sai quan hệ lô gíc.
Câu dùng các từ ngữ kết hợp chưa hợp lí.Ví dụ: + Những học sinh đạt kết quả cao
trong kì thi giải Toán qua mạng. (Câu này mới nhìn giống như là một câu hoàn chỉnh
nhưng thực ra câu chỉ có bộ phận trạng ngữ, thiếu đi 2 bộ phận cơ bản là CN và VN.)

1.3. Giải pháp hướng dẫn học sinh sửa câu sai thành câu đúng bằng cách
dùng bảng so sánh. Khi dạy cho học sinh, yêu câù các em phân tích câu bị sai tôi
dùng bảng so sánh với nội dung ngắn gọn về các dạng lỗi và ví dụ cụ thể để giúp các
em hiểu ra vấn đề một cách rõ ràng nhất, dễ hiểu nhất.Ví dụ:
Ví dụ câu văn bị
lỗi
Loại lỗi Cách sửa câu văn bị lỗi
2. Mỗi đồ vật
trong căn nhà nhỏ
bé, đơn sơ mà ấm
cúng.
- Chỉ có CN,
thiếu bộ phận
VN.
Thêm VN cho câu. Sửa lại là: Mỗi đồ vật
trong căn nhà nhỏ bé, đơn sơ mà ấm
cúng đều in đậm bao kỉ niệm thân
thương.
1.4 Giải pháp hướng dẫn học sinh kĩ năng rèn luyện viết câu văn đúng và
hay

Để rèn cho học sinh có kĩ năng viết văn tốt, sau khi cho các em phân biệt
chính xác về các bộ phận trong câu, biết các dạng lỗi về câu, tôi lại rèn cho các
em cách viết câu thành thạo bằng cách rút gọn và mở rộng câu.
Dạng 1: Rút gọn để tìm nòng cốt câu: Rút gọn câu để tìm ra các thành
phần hạt nhân và các thành phần ngoài nòng cốt câu. Ví dụ: Rút gọn để tìm nòng cốt
trong câu sau: Chúng tôi đang đi bên những thác trắng xoá tựa mây trời, những rừng
cây âm âm, những bông hoa chuối rực lên như ngọn lửa. Tôi hướng dẫn các em phân
tích các thành phần trong câu và rút gọn ta được nòng cốt câu là: Chúng tôi //đi.
Dạng 2: Mở rộng nòng cốt câu: Sau khi hướng dẫn học sinh rút gọn để
được nòng cốt câu, tôi lại cho các em phân tích ngược lại để mở rộng nòng cốt câu
bằng cách thêm các bộ phận phụ vào câu. Ví dụ: Mở rộng nòng cốt câu sau: Mặt trời
mọc.
Học sinh có thể thêm vào các thành phần phụ để mở rộng nòng cốt câu. Chẳng
hạn: Từ phía đằng đông, trong làn sương mù, mặt trời buổi sớm đang từ từ mọc lên.
2. Khả năng áp dụng
Giúp học sinh phân tích các bộ phận của câu chính xác, viết những câu văn
đúng về nội dung, hoàn chỉnh về ngữ pháp. HS tích cực học tập, làm bài nhanh, tiết
kiệm được thời gian cho cả HS và GV.
3. Hiệu quả
Việc áp dụng đề tài là một trong những nội dung của việc đổi mới phương
pháp dạy học, giúp giáo viên giảng dạy một cách linh hoạt, có hiệu quả cao mà tốn ít
công sức và thời gian. Công tác bồi dưỡng học sinh Giỏi lớp 5 môn Tiếng Việt đạt kết
quả tốt.
- Các giải pháp được áp dụng đơn giản, dễ vận dụng cho mọi đối tượng giáo
viên và HS.
- Đề tài đã được vận dụng, áp dụng thử nghiệm ở huyện Phù Mỹ và đạt kết quả
cao trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi lớp 5 môn Tiếng Việt. Từ năm 2009 đến
2011, học sinh trường Tiểu học Mỹ An đạt 100% trong kì thi HSG lớp 5 do Sở Giáo
dục và Đào tạo Bình Định tổ chức.