Sưu tầm và viết lời mới cho một số bài đồng dao phục vụ công tác giáo dục trẻ mầm non

Sáng kiến kinh nghiệm
Mục lục
Phần I. mở đầu
1. Lý do chọn đề tài
2. Mục đích của sáng kiến kinh nghiệm
3. Đối tợng và phạm vi nghiên cứu
4. Cơ sở khoa học của đề tài
Phần II. Nội dung
Chơng I. Su tầm, viết lời mới cho một số bài đồng dao và cách chơi các
trò chơi tơng ứng với các bài đồng dao đó.
Bài 1: Dung dăng dung dẻ.
Bài 2: Chi chi chành chành.
Bài 3: Đi cầu đi quán.
Bài 4: Bịt mắt bắt dê.
Bài 5: Trồng đậu, trồng cà.
Bài 6: Nu na nu nống.
Bài 7: Câu ếch.
Bài 8: Tập tầm vông.
Bài 9: Thả đỉa ba ba.
Bài 10: Kéo ca lừa xẻ.
Bài 11: Rồng rắn lên mây.
Chơng II. Hiệu quả của việc tổ chức các hoạt động giáo dục trẻ thông
qua các bài đồng dao.
Phần III. Kết luận và kiến nghị
1
Nguyễn Thị Thu Trang MN Sao Mai TC CNQP Bộ Quốc Phòng
Sáng kiến kinh nghiệm
Phần mở đầu.
1. Lý do chọn đề tài:
Trong thời đại mà thông tin bùng nổ và kỹ thuật điện tử xâm nhập đến từng
mái trờng, từng gia đình, đến từng trẻ em, làm sao chúng ta có thể yên tâm với con

em mình khi từng ngày, từng giờ những mặt trái của thời đại công nghệ đang ảnh h-
ởng không mấy tích cực đến sự hình thành và phát triển nhân cách của trẻ. Bởi vậy,
ngày nay các nhà giáo dục, các bậc cha mẹ luôn băn khoăn đi tìm một phơng pháp
giáo dục trẻ em thực sự có hiệu quả.
Nhng có lẽ hầu nh chúng ta đã lãng quên một phơng pháp giáo dục đầy hiệu
quả mà chúng ta sẵn có: đó là kho tàng đồng dao và trò chơi trẻ em. Riêng về lĩnh
vực giáo dục, kho tàng này cung cấp nội dung và phơng pháp giáo dục tơng đối rõ
ràng và đầy đủ hơn cả. Những trò chơi dân gian đã đến với trẻ thơ một cách nhẹ
nhàng theo kiểu vừa học, vừa chơi, qua những bài đồng dao theo cách nói vần,
đồng dao đã làm tốt chức năng biểu đạt ý, giáo dục nhận thức, bồi dỡng tình cảm cho
trẻ.
Nhận thức đợc vấn đề này, trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ mầm non,
bên cạnh việc ứng dụng công nghệ dạy học hiện đại tôi luôn tìm tòi, học hỏi và sáng
tạo các hình thức, phơng pháp giáo dục trẻ dựa trên những t liệu giáo dục sẵn có
trong kho tàng văn hoá dân tộc.
Vì vậy, để tiếp tục thực hiện tốt nhiệm vụ trồng ngời của mình, năm học 2008
- 2009 tôi đã nghiên cứu và áp dụng sáng kiến: Su tầm và viết lời mới cho một số
bài đồng dao phục vụ công tác giáo dục trẻ mầm non.
2. Mục đích của sáng kiến kinh nghiệm:
Su tầm, viết lời mới cho một số bài đồng dao.
Cho trẻ làm quen với các bài đồng dao và chơi các trò chơi tơng
ứng với các bài đồng dao đó.
Giúp trẻ phát triển một cách toàn diện về: ngôn ngữ, thể chất, nhận
thức, thẩm mỹ và tình cảm quan hệ xã hội, hớng trẻ đến với truyền thống văn hoá dân tộc.
2
Nguyễn Thị Thu Trang MN Sao Mai TC CNQP Bộ Quốc Phòng
Sáng kiến kinh nghiệm
Giúp các đồng nghiệp và các bậc phụ huynh có thêm tài liệu và
kinh nghiệm để giáo dục trẻ đạt hiệu quả.
3. Đối tợng và phạm vi nghiên cứu:

3.1. Đối tợng nghiên cứu:
Việc su tầm và viết lời mới cho một số bài đồng dao phục vụ công tác giáo dục
trẻ mầm non.
3.2. Phạm vi nghiên cứu:
Với các bài đồng dao su tầm và sáng tác đợc, tôi áp dụng trong công tác giáo
dục trẻ tại trờng mầm non Sao Mai nh sau:
Tôi tổ chức cho trẻ làm quen với các bài đồng dao ở mọi lúc
mọi nơi: trong giờ làm quen với văn học, giờ hoạt động ngoài trời, giờ hoạt động góc,
các hoạt động chuyển tiếp, giờ sinh hoạt chiều và tích hợp trong các môn học khác...
Tôi tổ chức cho trẻ chơi các trò chơi tơng ứng với các bài đồng
dao.
Tuỳ theo độ tuổi của trẻ, hay tuỳ theo từng chủ điểm, tuỳ theo
nội dung giáo dục mà giáo viên có thể lựa chọn những bài đồng dao khác nhau cho
phù hợp.
4. Cơ sở khoa học của đề tài:
4.1. Cơ sở lý luận:
Các bài đồng dao đợc su tầm, viết lời mới cùng với các trò chơi đi kèm theo nó
đều đợc lựa chọn dựa trên cở sở đặc điểm nhận thức và đặc điểm tâm sinh lý của trẻ
ở lứa tuổi mầm non. Trong đó:
Đồng dao là thơ ca truyền miệng trẻ em. Đồng dao đợc chia
làm hai loại gắn với công việc của trẻ em và gắn với trò chơi của trẻ em. Đồng dao đ-
ợc truyền từ đời này tiếp đời nọ, vùng này qua vùng kia, có khi thay đổi, có khi sai
lạc, có khi thất truyền và bị lãng quên. Việc sáng tác đồng dao đợc thực hiện trong
một quá trình lâu dài bao gồm: sáng tạo - lu truyền sử dụng - điều chỉnh. ở đây
chủ thể sáng tạo, sử dụng, lu truyền và tái tạo các bài đồng dao này chủ yếu là trẻ
em.
3
Nguyễn Thị Thu Trang MN Sao Mai TC CNQP Bộ Quốc Phòng
Sáng kiến kinh nghiệm
Vui chơi là nhu cầu cần thiết đối với sự phát triển của trẻ em.

Các trò chơi dân gian của trẻ phần lớn đều gắn với các bài đồng dao, có tác dụng bổ
sung, làm rõ chức năng thẩm mỹ của đồng dao. Ngợc lại đồng dao có vai trò rất lớn
trong trò chơi trẻ em, bởi thiếu nó thì trò chơi sẽ tẻ nhạt, vô vị. Lời đồng dao đóng
góp quan trọng đến thực hiện chức năng giáo dục và chức năng vui chơi của trẻ, với
những nhiệm vụ rất đa dạng: giáo dục nhận thức, đức, trí, thể, mỹ; luyện phát âm,
cung cấp vốn từ ngữ; bồi dỡng tình cảm; giữ nhịp cho thao tác chơi...
Vì vậy, việc sáng tạo các trò chơi mới cho trẻ cần quan tâm đến đồng dao. Đây
chính là cơ sở để tôi tìm đến với các bài đồng dao, nghiên cứu, viết lời mới, su tầm và
sáng tạo trò chơi mới để vừa đa đồng dao đến với trẻ, vừa thực hiện đợc mục tiêu giáo
dục.
4.2. Cơ sở thực tiễn:
Các bài đồng dao đợc su tầm, đặt lời mới cùng với các trò chơi đi kèm theo nó
đều đợc lựa chọn dựa trên cở sở khảo sát việc tổ chức các hoạt động cho trẻ làm quen
với các bài đồng dao và tổ chức các hoạt động vui chơi cho trẻ ở trờng mầm non Sao
Mai. Thực tế cho thấy:
Giáo viên trờng mầm non Sao Mai đã sử dụng nhiều bài đồng dao trong khi tổ
chức các hoạt động học tập và vui chơi cho trẻ. Nhng do không có nguồn tài liệu
phong phú nên các bài giáo viên đã sử dụng chủ yếu đợc lấy từ một số tài liệu
chuyên môn và từ kinh nghiệm của giáo viên. Vì số lợng bài ít nên sử dụng lặp đi lặp
lại gây nhàm chán cho trẻ.
Hiện nay, trờng mầm non Sao Mai đang thực hiện chơng trình giáo dục mầm
non theo hớng đổi mới. Vì vậy, chơng trình giáo dục trẻ đợc thực hiện theo các chủ
đề, chủ điểm. Có những bài đồng dao có nhịp điệu, trò chơi hấp dẫn trẻ thì nội dung
lại không phù hợp với chủ điểm giáo dục mà giáo viên đang thực hiện. Nên giáo viên
gặp nhiều khó khăn trong việc lựa chọn và tổ chức các hoạt động cho trẻ làm quen
với các bài đồng dao.
Để khắc phục những tồn tại trên, ngoài việc su tầm thêm các bài đồng dao cổ,
qua sáng kiến này tôi muốn viết lời mới, su tầm và sáng tạo trò chơi phù hợp cho một
4
Nguyễn Thị Thu Trang MN Sao Mai TC CNQP Bộ Quốc Phòng

Sáng kiến kinh nghiệm
số bài đồng dao, với mong muốn sẽ cung cấp thêm cho các đồng nghiệp một tài liệu
tham khảo về vấn đề này.

nội dung sáng kiến kinh nghiệm
Chơng I. Su tầm, viết lời mới cho một số bài đồng dao
và cách chơi các trò chơi
tơng ứng với các bài đồng dao đó.
Bài 1:
Dung dăng dung dẻ
Lời 1: Dung dăng dung dẻ
Dung dăng dung dẻ
Dắt trẻ đi chơi
Đến cổng nhà trời
Tìm nơi gió mát
Cùng hát véo von
Mời ông trăng tròn
Xuống chơi với bé
Xì xà xì xụp
Ngồi thụp xuống đây.
(Su tầm)
Lời 2 : Dung dăng dung dẻ
Dung dăng dung dẻ
Dắt trẻ đi chơi
Đến hỏi ông trời
Xin vài cái bánh
Gặp xe thì tránh
Đội mũ trên đầu
Đi chậm đi mau
Ta đi cùng nhau

Lâu lâu lại ngồi.
(Lời mới)
Lời 3: Dung dăng dung dẻ
Dung dăng dung dẻ
Dắt trẻ đi chơi
Đến chỗ mát trời
Chớ nên bỏ phí
Thở làn không khí
Vừa sạch vừa trong
Em thấy mát lòng
Thân càng mạnh mẽ
5
Nguyễn Thị Thu Trang MN Sao Mai TC CNQP Bộ Quốc Phòng
Sáng kiến kinh nghiệm
Dung dăng dung dẻ
Dắt trẻ đi chơi
Đến chỗ đông ngời
Nếu không nhìn kỹ
Ngời ta vô ý
Chân dẫm phải chân
Đau đớn vô cùng
Còn chi vui vẻ
Dung dăng dung dẻ
Dắt trẻ đi chơi
Những buổi đẹp trời
Tìm nơi râm mát
Cùng nhau ca hát
Cất tiếng cời vang
Nhảy múa nhịp nhàng
Cho lòng tơi trẻ.

(Lời mới)
Mục đích giáo dục:
Phát triển ngôn ngữ, mở rộng vốn từ và củng cố vận động đi cho trẻ.
Dạy trẻ biết tự bảo vệ bản thân khi đi ra đờng.
Giúp trẻ cảm nhận đợc vẻ đẹp của thiên nhiên.
Thoả mãn nhu cầu vui chơi của trẻ.
Đối tợng chơi: Trẻ nhà trẻ (dới 3 tuổi), trẻ mẫu gíáo bé (3-4 tuổi), trẻ mẫu gíáo
nhỡ (4-5 tuổi).
Cách chơi:
Các cháu cùng nắm tay nhau, vừa đi vừa đung đa theo nhịp bài đồng dao. Đến
câu ngồi thụp xuống đây hay lâu lâu lại ngồi thì tất cả cùng ngồi xổm một lát,
rồi lại đứng dậy vừa đi vừa đọc tiếp bài đồng dao (hình 1,2).
6
Nguyễn Thị Thu Trang MN Sao Mai TC CNQP Bộ Quốc Phòng
Sáng kiến kinh nghiệm
Hình 1,2: Cô và cháu cùng chơi dung dăng dung dẻ.
Bài 2:
Chi chi chành chành
Lời 1: Chi chi chành chành
Chi chi chành chành
Nhớ rút cho nhanh
Tay xoè ngón đặt
Miệng đặt mắt nhìn
Đi trốn đi tìm
ú tim oà ập!
(Lời mới)
Lời 2: Chi chi chành chành
Chi chi chành chành
Chim oanh học nói
Khỉ già múa rối

Chó sói đuổi bò
Rùa nhảy khỏi hồ
Bắt cò ăn thịt
Sáo nằm gốc mít
Khóc mẹ hu hu!
(Lời mới)
ơ
Mục đích giáo dục:
Luyện tập cho trẻ có tính phản xạ, cử động nhanh nhẹn.
Cung cấp thêm kiến thức về thế giới động vật cho trẻ.
Phát triển ngôn ngữ và thoả mãn nhu cầu vui chơi của trẻ.
Đối tợng chơi: Trẻ nhà trẻ (dới 3 tuổi), trẻ mẫu gíáo bé (3-4 tuổi).
Cách chơi:
Khoảng 3-4 trẻ một nhóm. Một trẻ làm cái xoè bàn tay ra. Các trẻ khác đặt
ngón tay trỏ vào lòng bàn tay trẻ làm cái. Trẻ làm cái vừa gõ ngón tay vừa đọc
theo nhịp bài đồng dao (hình 3,4).
Đến câu cuối cùng, trẻ làm cái nắm tay vào để bắt các ngón tay của các bạn.
Các bạn phải rút nhanh ngón tảya khỏi bàn tay của trẻ làm cái. Ai bị cái bắt ngón
tay thì xoè bàn tay ra, đọc theo nhịp bài đồng dao trên cho các bạn chơi tiếp.
7
Nguyễn Thị Thu Trang MN Sao Mai TC CNQP Bộ Quốc Phòng
Sáng kiến kinh nghiệm

Hình 3,4: Bé chơi chi chi chành chành
Bài 3:
Đi cầu đi quán
Đi cầu đi quán
Đi bán lợn con
Đi mua cái xoong
Đem về đun nấu

Mua quả da hấu
Về biếu ông bà
Mua một đàn gà
Về cho ăn thóc
Mua lợc chải tóc
Mua cặp cài đầu
Đi mau, về mau
Kẻo trời sắp tối!
(Su tầm)
Mục đích giáo dục:
Củng cố các vận động đi bằng gót chân, đi bằng mũi bàn chân cho trẻ.
Rèn luyện khả năng phản ứng nhanh theo hiệu lệnh cho trẻ.
Cung cấp thêm kiến thức trong chủ điểm gia đình cho trẻ.
Phát triển ngôn ngữ và thoả mãn nhu cầu vui chơi của trẻ.
Đối tợng chơi: trẻ mẫu gíáo bé (3-4 tuổi), trẻ mẫu gíáo nhỡ (4-5 tuổi), trẻ mẫu
gíáo lớn (5-6 tuổi).

8
Nguyễn Thị Thu Trang MN Sao Mai TC CNQP Bộ Quốc Phòng
Sáng kiến kinh nghiệm
Hình 5: bé chơi đi cầu đi quán
Cách chơi:
Trẻ xếp thành hàng dọc, bạn sau để tay lên vai bạn trớc (hoặc đi tự do theo hàng)
làm tàu hoả (cứ thế nối tiếp nhau). Bạn dẫn đầu (hoặc cô giáo) vừa đi vừa hô lệnh:
+ Tàu lên dốc: khi nghe hiệu lệnhtàu lên dốc, tất cả đi bàn chân nhón
lên, đi bằng mũi bàn chân.
+ Tàu xuống dốc: khi nghe hiệu lệnhtàu lên dốc, tất cả đi bằng gót chân.
Vừa đi trẻ, những trẻ làm toa tàu phía sau vừa hát bài đồng dao (Hình 5).
Với cách chơi tợng tự, chúng ta có thể thay đổi lời bài hát nh sau:
Nào mời anh lên tàu lửa chúng mình đi!

Đi đi khắp nơi, mà không thích sao?
Nào mời anh lên tàu lửa chúng mình đi!
Đi đi khắp nơi, mà không tốn tiền
Anh có đi không?
Tôi đi!
Nào mời anh lên tàu lửa chúng mình đi!
(Su tầm)
***********
Bài 4:
Bịt mắt bắt dê
Một bầy trẻ nhỏ
Bịt mắt bắt dê
Dê vấp bờ hè
Ngã kềnh bốn vó
Mọi ngời chời rộ
Cố đuổi vòng quanh
Dê chạy thật nhanh
9
Nguyễn Thị Thu Trang MN Sao Mai TC CNQP Bộ Quốc Phòng