KINH NGHIỆM THỰC HIỆN MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP TRONG QUÁ TRÌNH DẠY TRẺ

/ ĐẶT VẤN ĐỀ I
Tổ chức hướng dẫn trẻ làm quen với tác phẩm văn học là nhiệm vụ
quan trọng ở trường mầm non. Đó là sự dẫn dắt mở cửa cho con
người ngay từ những bước chập chững đầu tiên đi vào thế giới của
các giá trị phong phú chứa đựngtrong tác phẩm nghệ thuật ngôn từ.
Sự tiếp xúc thường xuyên với tác phẩm văn học, được chọn lọc
Sẽ phát triển ở trẻ ngôn ngữ, sự nhạy cảm thẩm mĩ, năng lực cảm
thụ văn học những tố chất ban đầu của năng khiếu nghệ thuật. Tiếp
xúc với tác phẩm văn học , trẻ được tiếp xúc với vốn từ tiếng việt
học cách phát âm đúng, tích lũy vốn từ ngữ nghệ thuật, học những
mẫu câu hoàn hảo, sinh động giàu sức biểu cảm. Qua đó các em
yêu mến, trân trọng tiếng nói. Văn học còn góp phần phát triển trí
tuệ tình cảm, đạo đức làm phong phú đời sống tinh thần cho trẻ,
những ấn tượng đẹp đẽ về những hình tượng nghệ thuật trong tác
phẩm sẽ thúc đẩy ham muốn sáng tạo nghệ thuật của trẻ. Những bài
thơ, những câu chuyện kể, tranh vẽ, mô hình mô phỏng chính là sự
thể hiện thế giới bên trong, là nhu cầu tự thể hiện mình của trẻ. Như
chúng ta đã biết trẻ thơ được lớn lên trong vòng tay yêu thương của
cha mẹ qua những mẩu chuyện ngắn hay bài thơ, trẻ đã được giáo
dục để hình thành nhân cách con người. Nhất là với những trẻ
người dân tộc Jrai, việc tiếp xúc với ngôn từ tiếng việt rất khó khăn
vì hàng ngày trẻ giao tiếp bằng tiếng mẹ đẻ( Jrai ) nên khi đến lớp
trẻ trao đổi, trò chuyện với nhau đa số bằng tiếng Jrai. Nên việc cho
trẻ tiếp xúc với tác phẩm văn học rất khó khăn. Chính vì thế là một
giáo viên, tôi luôn lo lắng băn khoăn trong việc giao tiếp với trẻ và
cho trẻ làm quen với tác phấm văn học ( Theo chương trình giáo
dục mầm non mới ) trẻ học mà chơi, chơi mà học.
Bước vào năm học mới, trẻ mới đến trường, làn đầu tiên khi ra xã
hội nên trẻ còn bỡ ngỡ khi giao tiếp với bạn bè nhất là đối với cô
giáo không thành thạo tiếng Jrai như tôi. Vì thế không thể ép trẻ
học liên tục. Và không chỉ dạy giao tiếp trong giờ học mà thôi.

Ở tuổi này, lần đầu tiên trẻ được đi học nên khi bước vào năm học
mới tôi đã xác định việc cho trẻ làm quen văn học là cần thiết để
góp phần giáo dục trẻ toàn diện đối với việc cho trẻ làm quen cô
giáo, hay bạn bè, trẻ còn phải học chào hỏi lễ phép, nhường bạn khi
chơi, cách xưng hô, ứng xử nên việc làm quen văn học rất khó
khăn. Dạy ngôn ngữ thứ hai cho trẻ cần có cách tiêp cận khác với
dạy tiêng mẹ đẻ. Nội dung bài học và phương pháp cần phải thích
hợp với trẻ học nói tiếng việt để trẻ có cơ hội tốt hơn để nắm vững
tiếng việt cững như tiếng mẹ đẻ.
Vì thế tôi đã tranh thủ tìm tòi nghiên cứu tài liệu về môn làm quen
văn học, đặc biệt là tìm hiểu học hỏi đồng nghiệp một số tiếng Jrai
để giải thích từ khó cho trẻ dễ hiểu hơn và dễ làm quen với môn
văn học.
I/ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
Từ tình hình thực tế giảng dạy môn làm quen văn học như vậy.
Trước tiên, tôi tìm và nghiên cứu một số tài liệu có những bài thơ
hay, ngắn gọn, phù hợp với độ tuổi và chương trình phù hợp để cho
trẻ làm quen bằng những phương pháp, dùng lời, đàm thoại, trực
quan, thực hành ở mọi lúc mọi nơi, hay tích hợp trên các tiết học.
A/KINH NGHIỆM THỰC HIỆN MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP
TRONG QUÁ TRÌNH DẠY TRẺ
a/ Phương pháp dùng lời
Phương pháp này là một phương pháp chủ yếu khi cho trẻ làm quen
văn học. Trước hết cô giáo phải đọc thuộc thơ hoặc đọc diễn cảm
câu chuyện, khi đọc phải sử dụng mọi sắc thái giọng điệu của mình
để trình bày tác phẩm giúp trẻ nghe và có thể hình dung được
những điều đã được nghe.Đối với tiết kể chuyện, phải tạo không
khí thoải mái và kể chuyện diễn cảm giọng của nhân vật trong
chuyện từ đó lôi cuốn trẻ vào nội dung câu chuyện. Đối với tiết học
thơ. Phải thuộc và đọc diễn cảm từ 1-2 lần, tiếp đó dạy trẻ đọc theo

từng câu cho đến khi thuộc thơ.
- Muốn phương pháp dùng lời có hiệu quả, trước khi có tiết học
Làm Quen Văn Học, ngoài bài soạn, giáo viên còn phải dành
thời gian ôn lại nội dung câu chuyện hoặc đọc lại bài thơ để khi
vào tiết học sẽ có hiệu quả cao hơn.
VD:Bài thơ” Đất nước của ta” có những câu thơ lặp đi lặp lại, trẻ
dễ bị nhầm vì thế tôi cho trẻ đọc từng câu thơ.
- Đối với các câu văn hay lời kể khó hiểu, tôi phải thay các câu
gần gũi với trẻ để dễ hiểu hơn. Hoặc tôi giải thích lại các từ
khó bằng tiếng Jrai và tiếng việt.
VD: Truyện “ Chiếc gươm thần” :Môt buôi, vua người Kinh lại
đem thanh gươm đến trả, vua Pơ Tao mừng lắm như vừa mới săn
được thú rừng. Hoặc giải thích bằng tiếng Jrai ( Pran joa mơ ak )
cho trẻ hiểu sự gần gũi hay trao đổi gợi mở trò chuyện với trẻ về
nội dung của bài thơ, câu chuyện, kích thích vận động nhận thức
của trẻ, trẻ được trao đổi, bộc lộ suy nghĩ, cảm nhận riêng của trẻ
nhằm phát huy tối đa năng lực của trẻ.
- Ngoài ra tôi còn dùng đến phương pháp giải thích bằng việc gắn
với lời đọc, lời kể diễn cảm bằng việc trao đổi, trò chuyện với trẻ về
nội dung tác phẩm
b/Phương pháp đàm thoại
* Đối với tiết kể chuyện.
- Phương pháp này rất quan trọng khi dạy trẻ, dựa trên phương
pháp này giúp trẻ phát triển ngôn ngữ.
- Khi tổ chức đàm thoại, tôi trao đổi và giải thích cho trẻ những từ
khó, từ đó giúp trẻ khắc sâu kiến thứcvaf dễ nhớ nội dung câu
chuyện.
- Khi kể chuyện cho trẻ nghe xong, tôi đặt câu hỏi về tên câu
chuyện, tên tác giả hoặc câu hỏi mang tính tái tạo về nhân vật gắn
liền mối quan hệ nhân vật trong chuyện.Vì sao nhân vật này lại

hành động như thế này, hay như thế khác? Câu hỏi để trẻ liên hệ
với cuộc sống của mình.VD: Trong câu chuyện Sự tích thác Yaly,
cháu là nhân vật Lo, cháu có làm như vậy không? Tại sao?...Cháu
sẽ làm như thế nào? Để giúp trẻ nói lên các suy nghĩ, đánh giá của
mình về sự kiện hành động của từng nhân vật trong câu chuyện. Tôi
đặt câu hỏi cốn hút trẻ tham gia tranh luận, bộc lộ những suy nghĩ
cảm thụ của từng cá nhân trẻ một cách hồn nhiên tự do, khuyến
khích trẻ trao đổi giữa trẻ này với trẻ khác, tránh nhận xét đúng sai
hoặc áp đặt ý kiến của mình.
- Giúp trẻ nắm được những đặc điểm chính lời nói và hoàn cảnh, từ
đó trẻ sẽ cảm nhận đúng về tính cách của nhân vật, mà còn làm tăng
vốn từ và phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
- Câu hỏi mang tính chất giáo dục giúp trẻ đánh giá nhận xét, qua
đó trẻ biết yêu quý những nhân vật thật thà , siêng năng, cần cù,
dũng cảm, ghét các nhân vật ác, ích kỉ. Từ đó trẻ biết xác định quan
hệ của trẻ với nhân vật, trẻ học được tính cách của nhân vật.
VD1:Khi kể chuyện “Sự tích thác Yaly”
Tôi cần đặt câu hỏi bằng tiếng Jrai và giải thích như sau:
+Câu chuyện có tên là gì?
+ Trong chuyện có những nhân vật nào?
+ Lo là người như thế nào?
+ Ly được bà con buôn làng đối xử như thế nào?
+ Cháu yêu thích nhân vật nào trong chuyện ? Vì sao?
+ Khi Lo gặp nạn, bà con buôn làng đối xử như thế nào?
+ Cháu nên học tập đức tính của ai?
VD2: Câu chuyện “ Sự tích Bánh Chưng Bánh Dày”:
+Trong câu chuyện cô vừa kể nói đến sự tích gì?
+ Hai thứ bánh được làm từ nguyên liệu gì?
+ Ai là người làm ra hai thứ bánh?
+ Bánh trưng và bánh dày được làm vào dịp nào?

* Đối với tiết thơ:
- Tôi chú ý đặt câu hỏi bằng các khổ thơ, câu thơ trong nội dung
bài thơ trẻ vừa học , tránh những câu trả lời có hay không.
VD1: Bài thơ “Đất nước của ta”. Bài thơ nói lên cảnh đẹp của Tây
Nguyên
Khi đọc thơ xong tôi đặt câu hỏi để hỏi trẻ:
+ Bài thơ có tựa đề là gì?
+ Trong bài thơ tác giả nói đến những cảnh đẹp nào?
+ Các cô gái trong Pơlơi rủ nhau đi đâu?
VD2: Bài thơ “ Em yêu nhà em” của tác giả Đàm Thị Lam Luyến,
người dịch Siu Pơi
Bài thơ này nói về cảnh đẹp thân thiết của ngôi nhà mình ở
Tôi đặt câu hỏi gần gũi để hỏi trẻ:
+ Trong bài thơ nói lên những cảnh đẹp nào của ngôi nhà?
+ Tình cảm của bạn nhỏ đối với ngôi nhà?
Ngoài ra cần nhắc nhở trẻ về ngắm ngôi nhà của mình có những
cảnh đẹp gì, để tiết hai trẻ học thuộc thơ và nội dung câu hỏi sâu
sắc hơn .
c/ Phương pháp trực quan
Phương pháp này bao gồm các đồ dùng trực quan tranh vẽ, con rối,
mô hình, các hình tượng, sự vật để hỗ trợ bổ xung làm sâu sắc hơn,
sống dậy hình tượng tác phẩm khiến trẻ cảm nhận bằng trực cảm,
sử dụng trực quan kết hơp khéo léo với lời nói, nắm được đặc điểm
tâm lí của trẻ để hướng dẫn trẻ chi giác trực quan, đảm bảo tính hệ
thống, tránh lạm dụng, tùy từng thời điềm, mục đích mà sử dụng.
Việc sử dụng đồ dùng trực quan tốt sẽ gây hứng thú, tạo tình
huống, củng cố những biểu tượng, khắc sâu gây ấn tượng cho trẻ, vì
thế việc sử dụng phương pháp này trở nên hữu hiệu hơn đối với trẻ.
VD1: Dùng mô hình ngôi nhà, các cảnh vật có trong nội dung bài
thơ để dạy trẻ quan sát, sau buổi học đưa vào trang trí góc văn học

để lúc chơi trẻ cũng có thể được quan sát mô hình để cảm nhận nội
dung bài thơ tốt hơn. Từ đó hỗ trợ cho lời kể khi tóm tắt nội dung
trẻ dễ hiểu bài
VD2: Để minh họa cho câu chuyện” Sự tích Bánh Chưng Bánh
Dày” thì chi tiết Lang Liêu dâng vua cha bánh chưng bánh dày là
không thể thiếu bởi đó là linh hồn của câu chuyện, là chi tiết rất cần
để gây án tượng cho trẻ. Hay bài thơ” Em yêu nhà em” có những
cảnh chim sẻ đậu trên mái nhà, có gà mái hoa mơ đang cục ta cục
tác, có màu hồng của râu ngô, hoa sen nở…là những điểm nhấn
trọng tâm của bài thơ , những màu sắc gợi cảm xúc hứng thú, cuốn
hút gây chú ý, ấn tượng chi giác cho trẻ.
Đối với trẻ, dùng tranh minh họa, nó biểu hiện các hành động riêng
rẽ, chân dung các nhân vật, tình thế của hành động, các hình tượng
của trực quan cũng không thể thay thế được đầy đủ câu chuyện, trẻ
có thể hiểu đầy đủ khi kết hợp đọc, kể cho chúng nghe
- Khi cho trẻ làm quen với văn học, tôi thường sử dụng mô hình
hoặc sân khấu nhỏ để mô phỏng toàn bộ nội dung chuyện từ
đầu đến cuối bằng các con rối ngón, rối dẹt, vẽ hình mô phỏng
cây hoa lá để xây dựng mô hình phù hợp với chuyện thơ.
- Với trẻ tranh minh họa trẻ rất thích quan sát, nó phù hợp với
hoàn cảnh điều kiện của địa phương, sử dụng màu sắc phù hợp
với tính cách của nhân vật, sự việc xảy ra trong nội dung thơ
chuyện
VD: Nhân vật Ly có nét mặt hiền hậu, nhân vật Lo có nét mặt gian
ác, PTao giàng Đak có nét mặt nghiêm nghị mà nhân hậu.
d/ Phương pháp thực hành
Thực chất của phương pháp này là tổ chức cho trẻ thực hành luyện
tập để củng cố kiến thức và vận dụng nhũng điều đã tiếp thu được
để hình thành và hoàn thiện kĩ năng kĩ xảo nhất định, trên cơ sở đó
rèn luyện tính độc lập của trẻ, tổ chức hoạt động thực hành là rèn

luyện cho trẻ bước vào hoạt động có tính chất văn học nghệ thuật
đọc thơ, kể chuyện diễn cảm nhập vai trong trò chơi đóng kịch,
điều đó có nghĩa từ chỗ trẻ nhận biết, đánh giá, những điều phẩn
ánh trong tác phẩm trẻ được trải nghiệm, nhập vai vào các nhân vật,
tình huống trong câu chuyện
Để dạy trẻ kể lại chuyện có hiệu quả dài và nhất là phải lưu ý đến
việc lựa chọn chuyện kể, đọc cho trẻ nghe và dạy trẻ kể lại chuyện.
Các câu chuyện không nên quá dài và nhất là phải chú ý đến trí nhớ
và sự chú ý của trẻ. Chuyện kể phải phù hợp với chủ đề, phù hợp