Biện pháp nhằm nâng cao hoạt động cho trẻ 5-6 tuổi

Sáng kiến kinh nghiệm
Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam
độc lập- tự do- hạnh phúc
..............***................
Bản cam kết
I.Tác giả
- Họ và tên: Nguyễn Thị Mơ
- Ngày, tháng, năm sinh: 25- 10- 1984.
- chức vụ: giáo viên.
- đơn vị: Trờng mầm non Lu Kiếm.
- điện thoại: 01213062812
II.Sản phẩm
Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lợng hoạt động kể truyện đồng thoại
cho trẻ 5- 6 tuổi .
III.Cam kết
Tôi xin cam kết sáng kiến kinh nghiệm này là sản phẩm của cá nhân tôi. Nếu có
xảy ra tranh chấp về quyền sở hữu đối với một phần hay toàn bộ sáng kiến kinh
nghịêm, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trớc lãnh đạo đơn vị, lãnh đạo sở giáo
dục và đào tạo về tính trung thực của bản cam kết này.
Thuỷ Nguyên, ngày 25 tháng 2 năm 2010
Ngời viết cam kết
Nguyễn Thị Mơ
Nguyễn Thị Mơ - Trờng mầm non Lu Kiếm
1
Sáng kiến kinh nghiệm
I. đặt vấn đề.
1.Lý do chọn đề tài:
Văn học là một hình thức văn hoá nghệ thuật không thể thiếu trong đời sống của
trẻ thơ. Văn học chứa đựng những tri thức về cuộc sống, đa trẻ đến những chân trời
mới. đó chính là thế giới của cuộc sống thực tại bao gồm thiên nhiên, xã hội, con ng-
ời đợc diễn tả, biểu đạt trong những hình thức đa dạng, phong phú. Có thể nói, văn

học nh những bộ sách giáo khoa về cuộc sống, bởi nó đem đến cho trẻ những tri
thức, góp phần củng cố, mở rộng kiến thức, vốn hiểu biết của trẻ về thế giới xung
quanh, giúp trẻ khám phá ra những điều bí ẩn trong cuộc sống. Bên cạnh đó, qua văn
học trẻ em cũng bắt đầu nhận ra có một xã hội ràng buộc con ngời với nhau trong
lịch sử và đấu tranh cách mạng, trong tình làng nghĩa xóm, tình cảm gia đình, tình
bạn...Chính vì lẽ đó, văn học là một trong những phơng tiện hữu hiệu để phát triển
toàn diện nhân cách và làm giàu có tâm hồn trẻ, là hành trang cho các em trên những
chặng đờng đời. Nói tới văn học thiếu nhi không thể không kể đến mảng truyện đồng
thoại. đó là một loại hình văn học rất phù hợp với trẻ mầm non. Với đặc trng là sự
tung hoành của trí tởng tợng, truyện đồng thoại đã thực sự lôi cuốn trẻ. ở đó các em
tìm thấy những nét quen thuộc, thấy sự thân thơng bầu bạn với thế giới vạn vật sinh
động trong truyện đồng thời củng cố và mở rộng những hiểu biết của trẻ. Những câu
chuyện ngộ nghĩnh ấy đã mang đến cho các em những ớc mơ bay bổng, gợi cho các
em những xúc động trong tâm hồn, gợi thức ở các em trí tởng tợng phong phú, tạo
dựng cho các em thái độ đúng đắn trong cuộc sống.
Trong trờng mầm non, truyện đồng thoại đã đợc đa vào chơng trình làm quen trẻ
với tác phẩm văn học với tỷ lệ đáng kể nhng hầu hết giáo viên cha chú ý đến tên gọi
cũng nh những đặc trng của thể loại truyện này cộng với khả năng lĩnh hội truyện
đồng thoại ở trẻ còn rất nhiều hạn chế. Một mặt do giáo viên cha tìm ra đợc các biện
pháp, các cách thức đọc, kể phù hợp để truyện đồng thoại thực sự trở thành một ph-
ơng tiện giáo dục hữu hiệu với trẻ, giúp trẻ lĩnh hội đầy đủ các giá trị của truyện
đồng thoại.
Nguyễn Thị Mơ - Trờng mầm non Lu Kiếm
2
Sáng kiến kinh nghiệm
Chính vì lý do trên và với mong muốn đa các ý nghĩa của truyện đồng thoại đến
với trẻ một cách hữu hiệu mà tôi đã mạnh dạn nghiên cứu đề tài : Một số biện pháp
nhằm nâng cao chất lợng hoạt động kể truyện đồng thoại cho trẻ 5- 6 tuổi.
2.Mục đích nghiên cứu:
- dựa trên cơ sở lý luận của các khoa học liên ngành và thực tiễn, đề tài nhằm xây

dựng một số biện pháp để nâng cao nâng cao chất lợng hoạt động kể truyện đồng
thoại của trẻ 5- 6 tuổi.
- Một số kết quả đạt đợc.
- Một số bài học kinh nghiệm.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Phân tích, tổng hợp các tài liệu về truyện đồng thoại
- Quan sát hoạt động làm quen trẻ với truyện đồng thoại của trẻ 5- 6 tuổi ở trờng
mầm non Lu Kiếm.
- Đa ra một số biện pháp nâng cao chất lợng của hoạt động kể truyện đồng thoại
cho trẻ 5- 6 tuổi.
- Tổng hợp một số kết quả đạt đợc.
- Đa ra một số bài học kinh nghiệm trong việc tổ chức và nâng cao chất lợng của
hoạt động kể truyện đồng thoại.
II. Nội dung.
1. Cơ sở lý luận của đề tài:
1.1.Truyện đồng thoại với trẻ mầm non:
đồng thoại là thể truyện cho trẻ em trong đó các loài vật và các vật vô tri đợc
nhân cách hoá để tạo nên một thế giới thần kỳ, thích hợp với trí tởng tợng của các
em ( theo từ điển Tiếng Việt- NXB đà nẵng)
Truyện đồng thoại đợc coi là một thể loại đặc biệt của văn học thiếu nhi, đó là
sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa yếu tố hiện thực và tởng tợng. Nhân vật chính trong
truyện thờng là các loài vật, thực vật, và các vật vô tri, vô giác đợc nhân cách hoá để
tạo nên một thế giới vừa h vừa thực. Qua cái thế giới vừa h vừa thực đó, truyện đồng
thoại nhằm biểu hiện cuộc sống sinh hoạt của con ngời.
Nguyễn Thị Mơ - Trờng mầm non Lu Kiếm
3
Sáng kiến kinh nghiệm
Truyện đồng thoại có ý nghĩa rất lớn trong việc giáo dục trẻ mẫu giáo. Trớc hết,
truyện cung cấp cho trẻ những hiểu biết về thế giới tự nhiên xung quanh. Trẻ đợc tiếp
xúc với vô vàn các loài động vật, các loài thực vật trong thế giới tự nhiên với những

đặc điểm, tập tính và môi trờng sống của chúng. Hơn thế nữa trẻ còn hiểu một số
hiện tợng trong tự nhiên hết sức thú vị: mực phun ra chất có màu đen để lẩn tránh kẻ
thù Mực con tìm mẹ hay hiện tợng Nòng nọc đứt đuôi thành nhái bén trong truyện
Trong một hồ nớc. Tất cả các kiến thức này càng thôi thúc trí tò mò, lòng ham
hiểu biết của trẻ, kích thích nhu cầu muốn khám phá thế giới tự nhiên xung quanh.
Không những cung cấp cho trẻ các kiến thức về thế giới tự nhiên, truyện đồng
thoại còn giúp trẻ nhận ra xã hội loài ngời với những mối quan hệ ràng buộc lẫn
nhau, nhận ra tính ngời thông qua các hình tợng nghệ thuật. đó là tình cảm yêu th-
ơng của những ngời thân trong gia đình trong truyện mắt giếc đỏ hoe, Bồ Nông
có hiếu..., hay tình bạn bè thắm thiết keo sơn, giúp đỡ nhau trong hoạn nạn, những
lúc khó khăn ( Truyện đôi bạn tốt, thỏ con tìm bạn, trong một hồ nớc...).
Truyện đồng thoại còn giúp trẻ nhận ra cách c xử tế nhị, nhân hậu giữa đồng loại
( truyện Bác gấu đen và hai chú thỏ, có một bầy hơu...). Tất cả những tình cảm
này nh những cơn gió mát lành thổi vào tâm hồn trẻ làm nên những tấm lòng hồn hậu
không thờ ơ với số phận con ngời, làm cháy bừng lên ngọn lửa yêu thơng trong tâm
hồn trẻ thơ.
Truyện đồng thoại là tác phẩm nghệ thuật đợc xây cất từ nghệ thuật ngôn từ nên
rất giàu tính thẩm mỹ và giá trị ngôn ngữ cao. Trẻ bị lôi cuốn vào vẻ đẹp trong cách
ứng xử mang tính ngời thể hiện qua các hình tợng nhân vật cũng nh đợc hoà mình
vào khung cảnh thiên nhiên tơi đẹp và đầy màu sắc đợc miêu tả trong truyện. chính
những xúc cảm này gây cho trẻ những xúc động trong tâm hồn, hình thành ở trẻ
những xúc cảm, tình cảm thẩm mỹ, làm tăng khả năng nhạy cảm với cái đẹp, yêu cái
đẹp, bồi dỡng ở trẻ năng lực cảm thụ văn học, tạo sự say mê văn học ngay từ thủa
nhỏ. Hơn nữa, ngôn ngữ trong truyện đồng thoại thờng ngắn gọn, trong sáng nên nó
giúp trẻ trau dồi lời ăn tiếng nói hàng ngày.
Chính những giá trị phong phú này đã làm cho truyện đồng thoại có sức hấp dẫn
trẻ thơ và trở thành một trong những phơng tiện giáo dục toàn diện nhân cách trẻ.
Nguyễn Thị Mơ - Trờng mầm non Lu Kiếm
4
Sáng kiến kinh nghiệm

1.2.đặc điểm lĩnh hội truyện đồng thoại ở trẻ 5- 6 tuổi.
Trẻ mẫu giáo, đặc biệt là trẻ 5- 6 tuổi rất yêu thích truyện đồng thoại. đây là giai
đoạn các hệ cơ quan trong cơ thể trẻ đã bắt đầu hoàn thiện cả về cấu tạo lẫn chức
năng. Theo Mukhina trẻ đã có thể phân biệt đợc ngôn ngữ của ngời kể và ngôn ngữ
của các nhân vật trong truyện, nh vậy cảm xúc về ngôn ngữ và năng lực biểu cảm
bằng ngôn ngữ của trẻ đã phát triển khá. Và t duy của trẻ đã có một bớc ngoặt cơ
bản đó là sự chuyển t duy từ bình diện bên ngoài vào bình diện bên trong, trẻ đã biết
sử dụng ngôn ngữ để suy nghĩ với t cách là nội dung và công cụ t duy. Trẻ đã biết
phân tích, tổng hợp không chỉ dừng lại ở việc nhận biết đồ vật, hình ảnh mà ngay cả
từ ngữ. điều đó có nghĩa là trẻ không chỉ nhận biết các sự vật, hiện tợng nghệ thuật,
thích mô phỏng lời nói, hành động của các nhân vật mà trẻ bắt đầu biết so sánh, phân
tích các nhân vật trong tác phẩm và các tác phẩm khác, từ đó nhận thức về nhân vật
một cách sâu sắc. Tuy nhiên các biểu tợng và hình tợng trong đầu trẻ vẫn còn gắn
liền với hành động và chi phối mạnh mẽ bởi cảm xúc, tình cảm. Trẻ 5- 6 tuổi rất giàu
xúc cảm cùng với cái nhìn vô t, hồn hậu trớc cuộc sống càng giúp trẻ dễ dàng thâm
nhập vào các tình tiết trong câu chuyện, hoá thân vào các nhân vật. Chính vì thế trẻ
5-6 tuổi hoàn toàn có thể lĩnh hội truyện đồng thoại qua việc đọc, kể của cô giáo.
Tuy nhiên cách lĩnh hội truyện đồng thoại ở trẻ có một số đặc điểm sau:
Trẻ tiếp nhận truyện đồng thoại mang tính gián tiếp do trẻ cha biết đọc, biết viết
nên trẻ biết đến truyện đồng thoại hoàn toàn phụ thuộc vào việc đọc, kể của cô giáo.
do đó không phát huy đợc khả năng tri giác giữa chữ viết và âm thanh, giữa kí hiệu
và nghĩa, phần nào giảm năng lực ghi nhớ và liên tởng của trẻ. Cho nên giáo viên cần
phát triển tính tập trung nghe của trẻ, giúp trẻ biết nghe đến cùng một câu chuyện mà
không bị phân tán.
Bên cạnh đó, sự tiếp nhận Tđt ở trẻ mang đậm màu sắc xúc cảm. Chính điều
này giúp trẻ nhanh chóng biểu lộ cảm xúc của mình khi nghe cô kể truyện đồng
thoại. do truyện đồng thoại viết về những sự vật gần gũi xung quanh trẻ, mang đậm
chất mơ tởng, khiến cho trẻ từ những thính giả thụ động thành ngời tham gia tích cực
vào các sự kiện. Trẻ có thể hoà mình vào câu chuyện, trẻ thấy mình là một nhân vật
Nguyễn Thị Mơ - Trờng mầm non Lu Kiếm

5
Sáng kiến kinh nghiệm
trong truyện, dõi theo từng tình tiết trong truyện. Trẻ có thể thêm thắt vào câu
chuyện, đa ra các ý kiến của mình, biểu lộ sự tức giận hoặc xúc động...
Trẻ 5-6 tuổi còn tiếp nhận truyện đồng thoại với trí tởng tợng phong phú. ở trẻ t-
ởng tợng hoang đờng chiếm u thế, tuy nhiên nó hoà quyện với tởng tợng về cái thực.
Thế giới tởng tợng và thế giới thực hoà quyện trong t duy trẻ và chính tởng tợng là
cầu nối giữa hai thế giới đó. Trẻ thờng bị cuốn hút bởi những hình tợng ngộ nghĩnh,
đáng yêu của các nhân vật đồng thoại, thấy đợc sự thân thơng bầu bạn trong cuộc
sống hàng ngày và hình dung ra hình ảnh của cuộc sống. Theo PGS. TS Hà Nguyễn
Kim Giang trí tởng tợng đợc trẻ vận dụng trong tiếp nhận văn học là để đi sâu, mở
rộng và thanh lọc đời sống cảm xúc của mình và nhận ra các mối quan hệ trong các
quan hệ tởng chừng khó gắn chúng lại với nhau. Từ đó làm nảy sinh khát vọng và kỹ
năng sáng tạo cho trẻ. Vì vậy khi kể truyện đồng thoại, giáo viên cần hớng trẻ vào
chất mơ tởng của đồng thoại, làm rung động ở trẻ những tình cảm thực, tạo cho trẻ
một ấn tợng mạnh mẽ với tác phẩm, chắp cánh cho những ớc mơ hồn nhiên của
chúng càng thêm bay bổng.
Trẻ 5-6 tuổi tiếp nhận truyện đồng thoại rất ngây thơ và triệt để. Trẻ luôn khao
khát biết những gì xảy ra trong môi trờng xung quanh cũng nh trong truyện bởi nhu
cầu nhận thức của trẻ rất lớn. Vì vậy khi nghe truyện đồng thoại trẻ thờng đặt ra rất
nhiều câu hỏi vì sao? tại sao? chứng tỏ các em muốn đi đến tận cùng và thờng
dồn ngời đối thoại đến chân tờng( PGS.TS Hà Nguyễn Kim Giang). Nhng tâm hồn
của trẻ còn quá ngây thơ, kinh nghiệm sống của trẻ còn quá ít ỏi nên trẻ vẫn chấp
nhận cách giải thích không đầy đủ khoa học của ngời lớn, miễn là sự giải thích đó
phải hợp lý trong khuôn khổ hiểu biết hạn hẹp của trẻ. Nhng sự giải thích cho trẻ cần
phải nhất quán để tạo niềm tin, thoả mãn khát vọng tìm ra chân lý của trẻ.
2. Thực trạng:
Trong chơng trình làm quen trẻ với tác phẩm văn học ở trờng mầm non có rất
nhiều truyện đồng đã lựa chọn để dạy trẻ nh: Bác gấu đen và hai chú thỏ, Chú dê
đen, Thỏ xám tìm bạn, Trong một hồ nớc, ếch xanh và cóc vàng, Mực con

tìm mẹ, Quả táo của ai,...Tuy nhiên qua quá trình trao đổi với các giáo viên trong
và ngoài trờng, tôi nhận thấy các giáo viên đều không biết tên gọi của thể loại truyện
này. Việc này đã làm ảnh hởng rất lớn đến việc tổ chức các giờ học. Bởi vì chỉ có
Nguyễn Thị Mơ - Trờng mầm non Lu Kiếm
6
Sáng kiến kinh nghiệm
nắm đợc đặc trng của các thể loại truyện mới giúp giáo viên tìm ra các biện pháp đọc
kể phù hợp.
Qua quá trình chủ nhiệm lớp, tôi cũng nhận thấy trẻ lớp tôi rất thích nghe kể
truyện đồng thoại. Trong quá trình tiếp xúc với truyện trẻ tỏ ra rất thích thú và thể
hiện ngay các cảm xúc của mình với từng nhân vật, các tình tiết trong truyện. Tuy
nhiên sau đó nhiều trẻ không nhớ đợc hết các tình tiết chính trong truyện, trả lời câu
hỏi cha mạch lạc và nhiều trẻ không kể lại đợc truyện mà trẻ đã đợc nghe nhiều lần.
Khi nghiên cứu đề tài này, tôi đã gặp một số thuận lợi và khó khăn sau:
Thuận lợi:
- Trẻ mẫu giáo rất thích nghe kể truyện đồng thoại.
- Bản thân tôi cũng rất yêu thích mảng truyện đồng thoại và có mong muốn
tìm tòi các biện pháp để nâng cao hiệu quả của việc kể mảng truyện này.
- Tôi đợc tiếp xúc với nhiều sách báo viết về truyện đồng thoại của nhà văn
Võ Quảng, Tô Hoài, TS Lã Thị Bắc Lý...
- Tôi luôn đợc sự ủng hộ, quan tâm của Ban giám hiệu nhà trờng cùng với các
bạn đồng nghiệp.
Khó khăn:
- Hiện nay cha có tài liệu nào nói về phơng pháp kể truyện đồng thoại và
nhiều giáo viên không biết đến tên gọi của thể loại truyện này nên cha đi sâu
vào tìm hiểu đặc trng của thể loại truyện đồng thoại.
- Tôi là một giáo viên trẻ cha có nhiều kinh nghiệm trong giảng dạy và nghệ
thuật lên lớp còn nhiều hạn chế.
- Cơ sở vật chất còn hạn chế cộng với khả năng làm đồ dùng trực quan của tôi
còn cha cao nên rất khó khăn trong việc làm đồ dùng kể truyện.

- Qua khảo sát chất lợng đầu vào tôi nhận thấy khả năng lĩnh hội truyện đồng
thoại của trẻ lớp tôi cha cao, cụ thể:
+ 80- 85% trẻ rất yêu thích truyện đồng thoại, tuy nhiên còn một số cháu
thờ ơ, không thích thú với giờ kể truyện đồng thoại ví dụ nh cháu Nguyên,
Hoàng Hiếu, Tuấn Minh...
+ Khoảng 60% trẻ trả lời đợc các câu hỏi của cô giáo.
Nguyễn Thị Mơ - Trờng mầm non Lu Kiếm
7