Đổi mới phương pháp dạy lịch sử trong trường phổ thông

PHẦN I: MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Sử học - là một môn khoa học, là một bộ môn được Đảng và Nhà nước ta rất
quan tâm và chú trọng trong quá trình cải cách giáo dục.
Sử học không chỉ cung cấp cho các em học sinh những kiến thức sử học của
dân tộc, của thế giới giúp các em mở rộng tầm hiểu biết của mình. Mà hơn thế nữa
môn sử học còn giúp các em trong việc hình thành nhân cách đạo đức của một công
dân có ích cho xã hội. Trước tầm quan trọng trên, để nhằm mục đích giảng dạy
môn lịch sử tốt hơn nữa, và các em học sinh ngày càng yêu thích môn lịch sử hơn
nữa nên vấn đề đổi mới phương pháp dạy học lịch sử trong các trường phổ thông
luôn là một vấn đề quan tâm của toàn Đảng, toàn dân và toàn xã hội.
Là một sinh viên sư phạm ngành Sử học - một cô giáo dạy bộ môn lịch sử
trong tương lai, việc đổi mới phương pháp dạy học Lịch sử tỏng trường phổ thông
rất được em quan tâm tìm hiểu. Trong phạm vi một bài tiểu luận nhỏ này, em xin
trình bày những ý kiến chủ quan của em về, “Đổi mới phương pháp dạy lịch sử
trong trường phổ thông” trên cơ sở tham khảo tài liệu, tầm hiểu biết của em qua
các thông tin của đài, báo, ti vi…
2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu về đề tài này, mong muốn của cá nhân em là góp phần nhanh
chóng đổi mới phương pháp dạy lịch sử trong trường phổ thông theo lối truyền
thống đó là lối truyền thụ một chiều bằng phương pháp mới “lấy học sinh làm trung
tâm”. Qua đó, môn sử học sẽ lấy lại cho mình một vị trí xứng đáng mà nó đang có
trong trường phổ thông nói riêng và trong hiểu biết của người Việt Nam nói chung.
3. Giới hạn nghiên cứu.
Với tầm hiểu biết hạn hẹp, nhỏ bé của mình, cũng như thời gian để nghiên
cứu đề tài này còn ngắn, nên trong bài tiểu luận này, em chỉ tình bầy những nét sơ
khảo về “đổi mới phương pháp dạy lịch sử” ở các trường phổ thông.
1
PHẦN II. NỘI DUNG
I. KHÁI NIỆM CHUNG VỀ “PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC”
Khái niệm “phương pháp” xuất phát từ thuật ngữ Hi Lạp “Methodos”, có

nghĩa là “con đường nghiên cứu”, “cách thức nhận thức”.
Lý luận về nhận thức của chủ nghĩa Mác - Lênin khẳng định “phương pháp”,
là hình thức tìm hiểu thấu đáo về mặt lý luận và thực tiễn hiện thực khách quan,
xuất phát từ quy luật ận động của khách thể nghiên cứu. Do đó, phương pháp là
một hệ thống các gnuyên tắc điều khiển hoạt động cải tạo hiện thực hay hoạt động
nhận thức lý luận của con người.
Trong giáo dục cần phải có phương pháp. bởi vì phải làm cho học sinh tiếp
thu kiến thức bằng con đường ngắn nhất, với sự nỗ lực của bản thân, dưới sự hướng
dẫn giảng dạy của giáo viên.
Lịch sử là một môn khoa học, bởi vậy để học tốt môn lịch sử cần phải có một
phương pháp dạy học môn lịch sử tốt. Vậy, trước khi tìm “phương pháp cạy học
lịch sử” là gì? Chúng ta cùng nhau tìm hiểu: thế nào là “phương pháp dạy học”.
Phương pháp dạy học là con đường, cách thức hoạt động thống nhất của thầy
và trò, trong đó thầy tổ chức, hướng dẫn học sinh học tập nhằm thực hiện tốt các
nhiệm vụ dạy học.
Khái niệm “phương pháp dạy học” chi phối sự nhận thức về “phương pháp
dạy học lịch sử”.
Từ nhận thức chung về phương pháp dạy học nêu trên, xuất phát từ nội dung,
đặc trưng của bộ môn lịch sử, từ nhiệm vụ của giáo viên lịch sử phù hợp với trình
độ, yêu cầu của học sinh, chúng ta sẽ xác định nội hàm của khái niệm “phương
pháp dạy học lịch sử” như sau:
+ Nhiệm vụ, chức năng của giáo viên lịch sử là cung cấp cho học sinh những
sự kiện lịch sử, các quan điểm lịch sử cơ bản, phương pháp học tập lịch sử để phát
huy tính tích cực, năng lực tự học thông minh, sáng tạo, rèn luyện quan điểm tư
2
tưởng giáo dục đạo đức phẩm chất và phát triển năng lực tư duy, hành động của
học sinh.
+ Học sinh là đối tượng và chủ thể của nhận thức lịch sử, nhưng do đặc trưng
của môn học, các em không thể trực tiếp quan sát quá khứ, không cần thiết phải
phát hiện tài liệu sự kiện mới. Dưới sự giảng dạy, hướng dẫn của giáo viên, học

sinh phải phát huy tính tích cực, năng động lập nhận thức, thông minh, sáng tạo để
thực hiện tốt nhất những nhiệm vụ giáo dưỡng, giáo dục, phát triển của môn học
theo chương trình quy định.
+ Xác lập mối quan hệ qua lại giữa việc giảng dạy của giáo viên với học tập
của học sinh, nhằm phát triển sự nhận thức tích cực, độc lập của học sinh.
+ Phương pháp dạy học lịch sử rất đa dạng, sinh động, phong phú, không thể
thực hiện một cách công thức, khô cứng, làm mất hứng thú học tập, tính tích cực và
khả năng nhận thức của học sinh.
+ Phương pháp dạy học lịch sử gắn liền với nội dung dạy học, với các
phương tiện, phương thức dạy học để thực hiện mục tiêu giáo dục, mục tiêu môn
học, và nâng cao chất lượng môn học.
Phương pháp dạy học lịch sử là một khoa học, nó đáp ứng mọi tiêu chí của
một khoa học, song có những nét riêng, đặc thù cần phải được chú ý để việc nghiên
cứu đạt kết quả. Phương pháp dạy học môn lịch sử tốt, khoa học sẽ góp phần nâng
cao chất lượng giáo dục bộ môn.
II. TẠI SAO PHẢI ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY SỬ HỌC Ở
TRƯỜNG PHỔ THÔNG
Việc dạy học lịch sử ở các nước nói chung và ở Việt Nam nói riêng có từ lâu
và mang những nét riêng của mỗi thời đại gc, chế độ xã hội tương ứng với tình hình
nhiệm vụ xã hội cụ thể. Việc giảng dạy lịch sử ở nhà trường Việt Nam mang đầy
những biến cố cùng với sự thăng trầm trong lịch sử dân tộc. Trong mỗi thời kỳ lịch
sử, phương pháp dạy lịch sử tỏng nhà trường ở Việt Nam có khác nhau, tuy nhiên
mục đích dạy cuối cùng là giống nhau. Đó là: giáo dục lòng yêu nước, truyền thống
3
dân tộc, lòng biết ơn kính trọng với các thế hệ đi trước… cho mọi thế hệ người Việt
Nam. Trong trang mở đầu của cuốn lịch sử Việt Nam đã được nhóm tác giả trân
trọng trích câu nói của Hồ Chủ tịch:
“Dân ta phải biết sử ta
Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”
Không nằm ngoài ý nghĩa tốt đẹp đó, việc đưa môn sử vào trường phổ thông

ở nước ta hiện nay là một đường lối đúng trong giáo dục nhằm phát triển nhân cách
bao gồm các mặt: trí dục, đức dục, thể dục, mĩ học… cho người học sinh.
Tuy nhiên, hiện nay, trái với những gì mà những nhà giáo dục Việt Nam
mong muốn khi đưa môn lịch sử vào trường phổ thông. Vị trí môn sử học trong
trường phổ thông chưa thật sự được coi trọng, cả giáo viên và học sinh đều có sự
nhìn nhận chưa đúng về môn sử học. Thái độ học môn lịch sử của các em học sinh
còn mang tính chất chống đối, thời lượng dành cho môn lịch sử còn quá ít, thời
lượng dành cho môn lịch sử còn quá ít, nếu có học thì học một cách uể oải, mỏi mệt
để đối phó với các kì thi, kiểm tra. Ghi nhớ kiến thức, sự kiện lịch sử một cách máy
móc, học vẹt, không hiểu xâu xa bản chất vấn đề. Đây chính là một căn bệnh
thường thấy ở các em học sinh khi học môn lịch sử.
Đối với các em học ban C, có nghĩa là thi Đại học bằng ba môn: Văn- Sử -
Địa, thi môn Sử vẫn là môn mà các em không lấy làm thích thú khi học. Kết quả là
trong ba môn Văn - Sử - Địa, thì môn Sử luận là môn đạt điểm thấp nhất: Kì thi Đại
học vừa qua (2004- 2005) những người yêu sử không thể không buồn khi đài, báo,
tivi… thông báo về chất lượng môn thi lịch sử, với những con số thống kế giật
mình:
Theo thời báo thanh niên (28.8.2005), khi tiến hành thống kê kết quả thi ban
C ở bốn trường Đại học ba miền đất nước Bắc - Trung - Nam như sau:
- Đại học Sư phạm Hà Nội: có 3599 thí sinh khối C dự thi. Thì có 358 thí
sinh đạt từ 20 đểm 3 môn.
Có 1411 thí sinh 18 điểm 3 môn.
4
Riêng môn sử có: 103 thí sinh từ 8 điểm trở lên.
804 thí sinh từ 5 điểm trở xuống.
985 thí sinh từ 3 điểm trở lên.
4048 thí sinh 1 điểm.
Như vậy, tại Đại học Sư phạm Hà Nội chỉ có 14,9% thí sinh dự thi khối C
đạt điểm trung bình trở lên.
- Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh có 9008 thí sinh dự thi khối C

trong đó chỉ có một thí sinh đạt điểm trung bình ba môn là 2 điểm, trong đó môn
lịch sử đạt kết quả như sau:
Có 5 thí sinh từ 8 điểm trở lên
308 thí sinh từ 5 điểm trở lên
426 thí sinh từ 4,5 điểm trở lên.
8102 thí sinh từ 3 điểm trở xuống.
7269 thí sinh 2 điểm
5865 thí sinh 1 điểm.
Trung bình có 3,4% thí sinh đạt trung bình môn.
- Đại học Sư phạm Đà Lạt đón nhận 7807 thí sinh dự thi ban C. Nhưng đạt
20 điểm ba môn chỉ có 13 thí sinh.
316 thí sinh : 15 điểm ba môn.
Kết quả điểm thi môn sử:
4650 thí sinh : 1 điểm.
6022 thí sinh: 2 điểm trở xuống
6812 thí sinh: 3 điểm trở xuống
Trung bình điểm là 4,76% với 521 thí sinh đạt 4,5 điểm trở lên và 372 thí
sinh đạt điểm trung bình.
- Đại học Sự phạm Đồng Tháp, 1374 là con số thí sinh dự thi ban C, trong đó
môn sử có 486 thí sinh từ 1 điểm trở xuống.
801 thí sinh từ 2 điểm trở xuống
5
105 thí sinh từ 3 điểm trở xuống
Trung bình đạt 9,17%.
Điểm số chưa phải là tất cả, nếu như mọi người không được đọc những gì mà
các em học sinh viết trong bài: những sự kiện lịch sử sai một cách nghiêm trọng cả
về số liệu lẫn quan điểm của người viết sách. Có thể đơn cử hai ví dụ sau đây:
“Pháp - Nhật đánh nhau Việt Nam vớ bở” hay “Hoàng Thượng Thích Quảng Đức
thắt cổ tự tử ở ngã Tư Sở”. Không biết rằng những nội dung này các em học sinh
vô tình hay cố tình viết vào bài thi, nhưng dù sao đó cũng là một hồi chuông cảnh

báo về việc học môn sử ở trường phổ thông cũng như ý thức đạo đức của các em về
môn lịch sử.
Vậy trước thực trạng trên, nguyên nhân tại đâu? Có thể nói rằng, có nhiều
nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên. Song cần phải kể đến một nguyên nhân rấ
quan trọng đó là phương pháp giảng dạy sử học chưa thật sát với nội dung yêu cầu
của bài.
+ Thời lượng tiết học phân bổ trong tuần học dành cho môn sử quá ít. Điều
này rất dễ ảnh hưởng đến tâm lý của học sinh: dễ quên kiến thức, học ít, coi môn sử
là môn phụ không quan tâm.
+ Trong giờ học, vai trò của người giáo viên giữ vai trò chủ đạo, vẫn học
theo lối cũ, có nghĩa là:
Khi tiến hành bài học, giáo viên đọc cho học sinh chép đề cương của bài
giảng, giáo viên tự sưu tầm tài liệu lịch sử và thông báo trình bầy cho các em trong
giờ học. Các sự kiện lịch sử, hiện tượng lịch sử, nhân vật lịch sử… không được
trình bầy một cách cụ thể, sinh động, gợi cảm. Học sinh không làm việc trực tiếp
với sư liệu. Người giáo viên, không tận dụng được khả năng tạo ra sự xúc động, sự
rung cảm của học sinh trước các sự kiện, hiện tượng lịch sử. Do đó, tác dụng giáo
dục bộ môn bị hạn chế. Người học còn bị thụ động trong quá trình lĩnh hội kiến
thức.
6