sử dụng phương tiện trực quan trong việc đổi mới phương pháp dạy môn sinh học trường THCS

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM BẮC NINH
---------------







Đề tài nghiên cứu khoa học
Sử dụng phương tiện trực quan trong việc đổi mới phương
pháp dạy học môn sinh học trường thcs


Người hướng dẫn : Nguyễn Thị Hà
Giáo viên thực hiện : Nguyễn Văn Hải
Lớp : Sinh HTNN
Thực hiện tại : Trường THCS Song Hồ,
huyện Thuận Thành, Bắc Ninh




Bắc Ninh -2007
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
1
A. MỞ ĐẦU
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
1. Lý do khách quan:

Xuất phát tử mục tiêu giáo dục đào tạo ở bậc trung học cơ sở, đặc
biệt theo tinh thần Nghị quyết TW2 khóa 8 đào tạo những học sinh thành
những con người năng động, sáng tạo, tiếp thu được những tri thức khoa
học, cơng nghệ hiện đại vận dụng vào thực tiễn, vào cuộc sống phục vụ
cơng nghiệp hố, hiện đại hố đất nước. Các bộ mơn nói chung và mơn
sinh học nói riêng cần phải thực hiện đổi mới chương trình, nội dung
phương pháp và những phương tiện phục vụ cho nó, nhằm nâng cao chất
lượng dạy học.
2. Lý do chủ quan:
Việc nâng cao chất lượng giáo dục nói chung, chất lượng dạy và
học nói riêng là một u cầu mà xã hội đang quan tâm. Qn triệt Nghị
quyết TW2 khóa 8 Bộ Giáo dục đào tạo và tồn ngành đã tập trung tìm
các giải pháp để nâng cao chất lượng. Ngồi việc rà sốt lại chương trình,
nội dung, ngành đã coi trọng hệ thống phương pháp từng bước tiếp cận
với phương pháp dạy học hiện đại, quan tâm đổi mới cơ sở vật chất,
phương tiện dạy học. Trong đó phương pháp, phương tiện dạy mơn Sinh
học được coi trọng.
Trong thực tế hiện nay, phương pháp dạy học ở bậc THCS vẫn còn
tồn tại dạy phương pháp cũ, chưa tận dụng và khai thác hết các phương
tiện dạy học sẵn có, đã có, thậm chí còn dạy chay hoặc sử dụng đồ dùng
qua loa chiếu lệ. Cơng tác chỉ đạo của các nhà quản lý giáo dục, quản lý
chun mơn chưa triệt để. Xuất phát từ đó, đòi hỏi ngành giáo dục phải
cải tiến phương pháp - quản lý xây dựng, sử dụng triệt để. Xuất phát từ
đó, đòi hỏi ngành giáo dục phải cải tiến phương pháp - quản lý xây dựng,
sử dụng triệt để phương tiện dạy học nhất là mơn sinh học. Thế kỷ thứ
XXI, thế kỷ được coi là bùng nổ thơng tin nhưng cách mạng sinh học vẫn
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
2
đang tiếp tục, dân số và môi trường là vấn đề nhân loại đang quan tâm,
môn sinh học đóng vai trò quan trọng về các vấn đề đó.

Do vậy việc quan tâm phương tiện dạy học góp phần đổi mới
phương pháp dạy học sinh học là một yêu cầu rất cần thiết.
3. Đối với bản thân:
Là giáo viên môn sinh học được sự quan tâm của ngành cho theo
học để nâng cao kiến thức. Tôi có nguyện vọng góp phần nghiên cứu một
chuyên đề: “Phương tiện trực quan sử dụng trong phương pháp theo
hướng đổi mới môn sinh học, giúp cho học sinh phát huy được tính tích
cực, chủ động, sáng tạo trong việc nhận thức. Tạo điều kiện cho người
dạy có hiệu quả - cho người học nắm vững kiến thức.
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU.
Làm rõ vị trí vai trò, tầm quan trọng, phương tiện trực quan trong
giảng dạy theo các phương pháp đổi mới- thấy được mối quan hệ giữa
phương tiện với các loại phương pháp kể cả kế thừa phương pháp truyền
thống theo hướng tích cực trong môn sinh học. Phương tiện sinh động và
đổi mới phương pháp giúp cho học sinh kích thích tính tích cực hoạt
động, chủ động chiếm lĩnh tri thức khoa học.
III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:
Sử dụng phương tiện trực quan dạng bài lý thuyết kiểu thực hành
trong chương trình sinh học lớp 6.
IV. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
- Cơ sở lý luận của việc nhận thức.
- Phương pháp dạng phương pháp dạy học nêu vấn đề.
- Thiết kế bài giảng sử dụng trực quan lý thuyết thực hành.
- Thực nghiệm giảng - đánh giá kết quả.
V. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.
1. Nghiên cứu lý thuyết, vị trí chức năng nhiệm vụ dạy sinh học.
Các loại phương pháp đặc trưng - phương pháp cải tiến.
2. Điều tra thực trạng cơ sở vật chất - thiết bị dạy học môn sinh học
- khai thác nó qua quan sát , phỏng vấn, dự giờ.
3. Quan sát sư phạm kết hợp sử dụng.

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
3
4. Thực nghiệm: dạy 2 lớp, 1 lớp dạy chay.
5. Xử lý kết quả thực nghiệm, khẳng định chuyên đề.



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
4
B. NI DUNG
CHNG 1: C S Lí LUN
- C s lý lun ca s nhn thc ch ngha Mỏc-Lờnin ó khng
nh trớ tu nhõn loi im xut phỏt t thc tin, t ú xõy dng nờn
nhng khỏi nim, lý lun v quay tr li thc tin kim nghim. T trc
quan sinh ng n t duy tru tng, t t duy n thc tein ú l con
ng nhn thc ca nhõn loi. Phng tin trc quan, k c ngụn ng li
núi sinh ng lm cho ngi hc cm giỏc, tri giỏc c v s khai thỏc
gi m ca ngi dy thụng qua quan sỏt cỏc s vt hin tng t riờng l
n b phn, hc sinh s nm bt nhn thc nhanh chúng.
- V c s phng phỏp dy hc kt hp vi trc quan sinh ng:
Trc ht ta hiu phng phỏp dy hc l gỡ l mt h thng tỏc ng liờn
tc ca ngi dy nhm t chc cho hot ng nhn thc ca hc sinh
ngi hc lnh hi cỏc thnh phn ca ni dung giỏo dc nhm t c
mc tiờu ó nh.
- Phng phỏp dy hc quan h vi cỏc thnh t khỏc ca quỏ trỡnh
dy hc nh mc tiờu - ni dung - phng phỏp - phng tin v ngi
ch huy.
Nu ta coi mc tiờu l cỏi ớch cn t n, ni dung cn truyn ti,
phng phỏp l con ng thỡ phng tin phi tt hon thnh nhim
v c giao. Song ngi ch huy ú l ngi dy cn phi bit s dng

trit mi cú hiu qu. Trong thi k i mi, giỏo dc o to con
ngi ton din, ỏp ng yờu cu mi. Ni dung kin thc cú chnh lý cho
phự hp thỡ yờu cu phng phỏp cn c i mi. Phng tin phc v
nú cng c coi trng nõng cao cht lng.
- Trong hot ng dy v hc: phng phỏp - phng tin cú v trớ
ht sc quan trng: nú l loi cụng c v cụng vic cú t chc, cú trt t,
h thng, k hoch. Nú tuõn theo nhng qui lut tõm lý: nhu cu, hng
thỳ, nng lc ca ngi hc. c coi nh l cụng c hu hiu, cú hiu
qu tit kim thi gian giỳp cho ngi dy v ngi hc thun li.
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
5
* Các phương pháp dạy học tổ chức và thực tiễn được phân thành
các nhóm lôgíc truyền thụ và tri giác thông tin (quy nạp - suy diễn).
- Nhóm theo nguồn tri thức và đặc điểm tri giác thông tin (đàm
thoại - diễn giảng trực quan, minh họa, biểu diễn, thực hành).
- Nhóm theo mức độ tư duy độc lập, tích cực độc lập của học sinh
(tái tạo, sáng tạo).
* Các phương pháp khác như xây dựng động cơ học tập, phương
pháp kiểm tra.
Cùng với phương pháp là hệ thống tri thức, kỹ năng, kỹ sảo… như
vậy hệ thống này phản ánh cấu trúc văn hóa như một hệ thống kinh
nghiệm xã hội cần truyền lại cho thế hệ sau. Để chiếm lĩnh tri thức nhà
giáo dục phải cùng với phương pháp cùng với phương tiện giúp học sinh
thực hiện hoạt động, nhận thức được dễ dàng dưới 2 dạng cơ bản: tái tạo
và sáng tạo.
I. ĐỊNH HƯỚNG VÀ NHỮNG YÊU CẦU SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN
TRỰC QUAN VÀO PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở NƯỚC TA HIỆN
NAY.
1. Thực trạng sử dụng phương pháp trực quan vào các Phương pháp
dạy học ở THCS hiện nay:

- Phần lớn giáo viên còn dạy chay, chưa coi trọng phương tiện
theiét bị dạy học, dạy học truyền thống nặng thuyết trình, chưa kể đến
một số giỏo viờn đọc - trò chép; kiểu dạng nhồi nhét cho qua.
- Một số giờ có phương tiện trực quan (đồ dùng dạy học) nhưng còn
đơn diệu, sử dụng chưa triệt để, kết hợp với phương pháp chưa sư phạm.
Khai thác chưa triệt để hoặc chưa biết khai thác.
- Cơ sở vật chất nhà trường còn yếu, thiếu hoặc không đồng bộ như
thiết bị dạy học, phòng thí nghiệm thực hành …
- Công tác đầu tư xây dựng, bảo vệ còn yếu.
Thực trạng này đòi hỏi cấp bách sự thay đổi Phương pháp dạy học
nói chung, Phương pháp dạy học sinh học nói riêng và cơ sở vật chất đảm
bảo, thực hiện tốt các phương pháp đáp ứng yêu cầu mục tiêu đào tạo.
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
6
2. nh hng i mi.
- Trờn c s nhngx quan im v i mi Phng phỏp dy hc v
thc trng Phng phỏp dy hc núi chung, mụn sinh hc núi riờng cựng
vi phng tin trc quan nh hng i mi. Phng phỏp kt hp qui
trỡnh s dng phng tin dy hc nhm phỏt huy tớnh tớch cc ch ng
ca hc sinh trong hc tp thụng qua cỏc hot ng quan sỏt nm bt cỏc
b phn, cỏc chi tit, du hiu ca phng tin t mỡnh cú th xõy
dng khỏi nim. Bit t mỡnh s dng cỏc thao tỏc thớ nghim, thc hnh
trờn phng tin.
- Cn c vo tõm sinh lý la tui hc sinh, cn c vo ni dung
tng chng bi, cn lờn k hoch chi tit khai thỏc y cú chn lc
cỏc phng tin dy hc ( dựng trc quan sinh ng).
- i mi Phng phỏp dy hc khụng cú ngha l xúa b tt c cỏc
phng phỏp truyn thng, m ta cú k tha chn lc, tip cn dn vi
phng phỏp hin i, coi trng dựng trc quan, ci tin mu mó s
dng vo trong phng phỏp dy hc chung, b mụn sinh hc núi riờng.

Cn khuyn khớch s dng quy trỡnh s dng nhng phng tin dy hc
hin i.
4. T tng ch o:
Phỏt huy tớnh tớch cc hot ng ca hc sinh: Tớch cc trong hot
ng nhn thc da trờn c s lý lun nh hng cho hc sinh t thõn
vn ng, bit khai thỏc tỡm tũi nhng iu tai nghe mt thy ca ngi
hng dn.
- Tớnh tớch cc c th hin cỏc cp khỏc nhau t thp n cao
theo con ng nhn thc.
- Dy hc nhm tớch cc hot ng hc tp ca hc sinh da trờn
nguyờn tc t chc hng dn hc sinh tỡm hiu phỏt hin v gii quyt
cỏc vn trờn c s t giỏc quan sỏt, so sỏnh phõn tớch cú th hỡnh
thnh c khỏi nim (cú th khỏi nim ú cha hon chnh) ú l s
dng phng tin dy hc vo cỏc phng phỏp tiờn tin (phng phỏp
nờu vn ).
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
7
5. Quy trỡnh thao tỏc s dng phng tin vo phng phỏp nờu vn
:
- Trc ht phi hiu c trng ca phng phỏp ny l a ra cỏc
tỡnh hung cú vn : a dựng trc quan s dng lỳc no? gi ý ra
sao? Tỡm cỏc du hiu bn cht, nhng mõu thun thc ti, hng gii
quyt. Giỏo viờn gi m (li núi) hc sinh t tỡm tũi. C th cn thc hin
cỏc bc sau:
1- a ra cho hc sinh quan sỏt giỏo c trc quan gi m cỏc tỡnh
hung, cú vn yờu cu hc sinh gii quyt.
2- Hng dn hc sinh im xut phỏt nhng yờu cu cn t ra
gii quyt tng phn, b phn n ton th.
3- Theo dừi hc sinh phỏt hin tng hp ton ý kin sng lc i n
kt lun chung.

4- Kim tra li i chiu vi khỏi nim ó cho trc (nu cú0.
II. THC HIN S DNG PHNG TIN TRC QUAN THEO
PHNG PHP I MI DY HC NấU VN MễN SINH
HC THCS.
- a ra mt vn hc sinh nhn thc v tiờu húa kin thc
ú. Tựy theo ni dung kin thc v mc tham gia ca hc sinh m tin
trỡnh phõn theo cỏc cp nh sau:
- Thụng bỏo tỏi hin li kin thc ó hc.
- Lm mu, trỡnh din li.
- Tỡm tũi cỏc du hiu, b phn.
- Nghiờn cu.
Cỏc thang bc trờn u cú th vn dng vo tt c cỏc phng phỏp
dy hc sinh nh cỏc nhúm phng phỏp sau:
* Phng phỏp thuyt trỡnh RIXTIC, vn ỏp (nhúm dựng li)
* Phng phỏp biu din thớ nghim (nhúm trc quan)
* Phng phỏp thc hnh, quan sỏt, thc hnh thớ nghim (thc
hnh).
Cỏc phng phỏp trờn u s dng cỏc phng tin trc quan
gii quyt cỏc vn c nờu.
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN