Tìm hiểu quan điểm bản chất cái đẹp trong tư tưởng của Khổng Tử

Website:

Email :

Tel : 0918.775.368
Tìm hiểu quan điểm bản chất cái đẹp trong tư tưởng của Khổng Tử

Từ khi con người quan tâm tới thẩm mỹ cái đẹp là một phạm trù được
quan tâm nhiều nhất so với các phạm trù khác thuộc hệ thống khách thể thẩm
mỹ. Nó chiếm một vị trí quan trọng trong hệ thống tư duy lí luận mỹ học cả quá
khứ, hiện tại. Ở bài viết này chúng tôi muốn tìm hiểu và đề cập tới quan điểm về
bản chất cái đẹp trong tư tưởng nho giáo
Trước khi đi sâu tìm hiểu đến cái đẹp trong tư tưởng nho giáo chúng ta
cần đề cập tới hoàn cảnh ra đời của nho giáo. Bất kỳ một học thuyết nào thì sự
ra đời của nó gắn liền với quá trình phát triển của thực tại xã hội.nho giáo không
nằm ngoài quy luận ấy. Nho giáo là một trong học thuyết chiếm một vị trí quan
trọng trong đời sống chính trị xã hội trung quốc cũng như một số nước phương
đông khác.Sự ra đời của tư tưởng nho giáo trên cơ sở của thực tại xã hội trung
quốc thoìư xuân thu chiến quốc. Từ khi nhà chu lên cầm c ấp thì mệnh lệnh nhà
chu không còn ai theo các nước chư hầu phân thành 160 nước khác nhau thôn
tính chém giết lẫn nhau gây nên một tình trạng loạn lạc nhân nhân dân vô cùng
oán hận nổi dậy đấu tranh ở nhiều nơi. Trong một tình trạng đạo vương đời
trước thì lỗi thời, mờ tối, người đời chìm đắm trong con đường hãm danh công
lợi không còn ai thiết tha gì tới nhân nghĩa nữa. Trong bối cảnh xã hội như vậy
phảI có một học thuyết nhằm cứu thoát nhân dân dân khỏi lầm than,xác lập kỷ
cương mới ,tạo ra một xã hội mới phân minh.Đó là tiền đề cho sự ra đời của học
thuyết nho gia.
Khổng Tử là người khảo cứu chế độ phong kiến và phong tục thời cổ,
ngẫm nghĩ nhưng tư tưởng của các bậc thánh hiền và suy xét cái lẽ biến hoá của
trời đất rồi đem những điều ngài tâm đắc thành lập nên một học thuyết có tâm
chỉ rất cao, quán triệt cả căn nguyên quyền ở trung quốc chế đoọ phong kiến vẫn

theo lỗi cũ chia thiên hạ ra bảy mươi nước phong cho các công thần và các con
cháu của họ là chư hầi ,các nước mặc dầu có quyền tử chủ song hàng năm phảI
có nghĩa vụ cống nạp cho thien tử nhà Chu, khi có chiến tranh thì họ phảI tuân
lệnh thiên tử nhà chu tòng chinh.Khi nhà chu còn thịnh thì tật tự thống nhất phân
Website:

Email :

Tel : 0918.775.368
minh,nhưng khi nhà chu suy sụp phảI rời đô phí đông đất lạ của vạn vật và lẽ
sinh hoá trong vũ trụ, cả tâm tính, hành động của người ta. Cái học thuyết ấy ẩn
chứa những quan niện về cái đẹp cái triết lý. Xét toàn bộ học thuyết của khổng
tử chúng ta không chỉ thấy đây là một học thuyết chính trị, xã hội mà còn là
những quan điểm về vạn vật về cái đẹp. Quan điểm về bản chất cái đẹp của
khổng tử được thể hiện cụ thể tập trung ở hai lĩnh vực chính trị và đạo đức.
Trước hết chúng ta muối đi tìm quan niện về bản chất cái đẹp trong học
thuyết của Khổng Tử thi chung ta cần nhận thức rằng, đây là một học thuyết
chính trị mang dấu ấn sâu sắc của tư tưởng phương đông. Theo Không Tử thì
bản chất cái đẹp là sự hài hoà ,cân đối, thống nhất trong chỉnh thể. Điều này
được thể hiện rõ trong học thuyết chính trị về đạo đức.
Về mặt chính trị của Khổng Tử là bảo thủ, nhưng do hoàn cảnh lịch sử cụ
thể ông đã đề ra một số biện pháp mang tính cải lương để hoà hoãn nhằm xoa
dịu những mâu thuẫn gay gắt giưa các giai cấp và tầng lớp trong xã hội, nhất là
giai cấp phong kiến quý tộc và toàn thể nhân dân lao động, đông thời cũng nhằm
điều hoà những xung đột về lợi ích trong giai cấp thống trị. Ông đề cao đức trị
tức là phát huy đức độ của người cầm quyền và lễ giáo, giáo dục thuần hoá dân
chúng bằng lễ ông nói “làm chính sự bằng đức độ cũng như sao bắc đẩu đứng
nguyên một chỗ mà các sao ấy phải về châu hầu” cái trị dân bằng chính lệnh đưa
dân vào khuôn phép bằng hình phát, người dân sợ mà tránh tội lỗi nhưng trở nên
vô sĩ dắc dân nhân dân bằng đức độ đưa vào khuôn phép bằng lễ người dân biết

xấu hổ sẽ không làm bậy, ngược lại có chí vươn lên chỗ hoàn thiện. Như vậy
bản chất cái đẹp trong quan niệm của khổng tử là sự hài hoà cân đối trong cấu
trúc xã hội,hài hoà giữa vua và tôi Vua luôn luôn giữ đạo của một bậc làm vua
nghĩa là Vua luôn quan tâm tới đời sống của nhân dân luôn chăm lo cho dân.
Còn bực làm tôi thì luôn luôn phải tuân theo những phép tắc mà bực làm tôi đưa
ra. Nếu trong xa hội luôn luôn giữ được quy tắc ấy thì đó là một xã hội ổn định
và phát triển.
Cứ theo lý tưởng ấy thì người làm Vua phải tuân theo lòng dân mà khiến
cho sự chính trị của mình “Dân chi sở hiếu, hiếu chi,dân chi ố,ố chi, thử chi vi
Website:

Email :

Tel : 0918.775.368
dân chi phụ mẫu: phải thích cái thích của dân,phải gét cái gét của dân thế gọi là
cha mẹ của dân” lòng tự nhiêu của dân là muốn điều lành gét điều ác theo cái
lòng ấy mà tị dân mà yêu cái dân gét mà gét cái dân yêu, là làm được cái trái
lòng dân trái với mệnh trời, thì người khác được quyền điếu phạt. Xem như thế
thì chính thể của Khổng Tử tuy là chính thể quân chủ nhưng cái quyền đấy của
một ông vua không khác gì cái quyền của người cha đối với người con. Người
làm vua phải có nhân có đức lo cho dân được an cư lạc nghiệp cường thịnh như
cha lo cho con vậy,Ông vua tuy là chủ thể cả nước nhưng không được chuyên
chế việc gì cùng phải làm theo lẽ công minh. Nếu cả vua và tôi đều làm được lý
tưởng ấy thì lập được một chính thể rất hay, một xã hội ổn định phát triển và văn
minh. Theo Khổng Tử thì mỗi quan hệ sự hài hoà một thiết giữa bực làm vua và
kẻ làm dân vua không thể không có dân mà dân không thể không có vua được.
Hai bên phải nương tựa vào nhau như tâm thần với nhân thể “ dân dĩ quân vi
tâm, quân dĩ dân vi thể tâm trang tắc dung thể thư, tâm tắc dung thể kính tâm
hiếu hiếu chi thân tất an chi, quân hiếu chi, thân tất an chi quân hiếu chi, dân tất
dục chi, tâm dĩ thể toàn diệc, dĩ thể thương, quân làm thân thể tâm trang chính

thì thân thể thư thái tâm nghiêm túc thì dung mạo cung kính, tâm thích cái gì
tâm thế thân thể yên ắc cái đấy, vua thích cái gì thì dân ắt muốn cái ấy,tâm nhờ
thân thể mà toàn cũng vì thân thể mà nguy. Vua vì dân mà còn cũng vì dân mà
mất vậy nên làm vua phải lo làm lợi cho dân thì ngôi mình mới vững thì nước
mới yên. Đối với dân không sợ gì bằng sợ hà chính của một ông vua bất nhân.
Một hôm Khổng Tử đi gân núi Thái Sơn trông thấy một người đàn bà ngồi khóc
bên mồ, nghe tiéng khóc thương xót mà sợ lắm ngài sai thầy tử lộ hỏi xem
nguyên nhân làm sao? Người ấy trả lời “ngày trước bố chồng tôi bị cọp ăn,
chồng tôi bị cọp ăn, bây giờ con tôi cũng bị cọp ăn nên tôi thương khóc sợ lắm”
ngài bảo sao không đi ở chỗ khác, người đàn bà trả lời ở đây không có hà chính
nó ghê gớm hơn cả con cọp. Do vậy làm vua phải lo, phai thương cho dân mới
thu hút được lòng người, khi đó mới cai trị được dân bảo vệ được ngai
vàng.Như vậy để khôi phục lại vị thế của vua,và lập lại kỷ cương phép nước
trong xã hội loạn lạc đương thời thì khổng tử đặt ra yêu cầu trong học thuyết của
Website:

Email :

Tel : 0918.775.368
mình đối với bậc là vua và kẻ làm tôi phải xác định được vị trí vai trò bổn phẩn
của mình từ đó mà biết lẽ hành xử cho hợp với đạo .cái hài hoà về mặt quyền lợi
cung như lợi ích giữa tầng lớp làm quan và kẻ dân chúng làm tôi là nét đẹp là
chuẩn mực là nguyên tắc cao trọng trong học thuyết của khổng tử.quan điểm về
bản chất cái đẹp của khổng tử cũng tương đồng với quan điểm về bản chất cái
đẹp của các nhà đứng trên quan điểm duy vật thời cổ đại.Họ là những người đầu
tiên nghiên cứu về cái đẹp họ nghiên cứu cái đẹp trên quan điểm vũ trụ luận
nghĩa là dữa trên đặc tính tự nhiên của sự vật để dánh giá cái đẹp.cái giống gữa
khổng tử và các nhà duy vật cổ đại như axittốt,hêraclít,praton,là đều cùng cho
rằng cái đẹp là sự hài hoà cân đối,trong một chỉnh thể thống nhất..Nhưng sự
khác nhau giữa hai quan điểm này là ở chỗ quan điểm khổng tử nhìn cái đẹp

gắn liền với cấu trúc xã hội hay nói khác đi thì học thuyết của ông là học thuyết
chính trị xã hội.Còn đối các nhà duy vật cổ đại thì cái đẹp cái hài hoà ,cân đối ấy
là cái đẹp trong tự nhiên,cái đẹp của vạn vật
Có lẽ mặc cách xã so với thời đại chúng ta song nhưng quan điểm của
Khổng Tử về cái đẹp là một quan điêm đúng đắn mang tính đột phá cho thấy
một tầm nhìn tinh tế và lỗi lạc của ông.Mặc dù sống trong một xã hội hỗn loạn
vô tổ chức nhưng ông luôn luôn mong muốn xây dựng một xã hội ổn đỉnh phồn
vinh và có kỷ cương phép tắc và chính ông đã cả một đời dâng hiến tài năng của
mình vì muốn cứu dân xây dưng một xã hội lí tưởng nhưng vượt lên tất cả tất cả
đó chính là một quan niệm về cái đẹp,cái thiện của lòng người cái cao cả của xã
hội
Cái hài hoà cân đối trong một chỉnh thể của khổng Tử còn thể hiện của
quan niệm của ông về hài hoà của trời đất của lòng người.Ông cho rằng trời đất
và vạn vật đều có cái lý ấy cả .tất cả cùng đồng một thể cho nên ngài mới lấy cái
chủ nghĩa thiên địa vạn vật nhất thể là thống hệ cho học thuyết của mình.Cái lý
nhất thể ấy lưu hành khắp vũ truj theo cái lẽ tương đối tương điều hoà mà sinh
sinh hoá hoá.Vậy cái lý ấy là cái nguyên nhân của vũ trụ.thoạt tiên vũ trụ như
thế nào?cứ như ý tưởng của người xưa,thì vũ trụ chỉ là một khối mờ mịt hỗn
độn tức là đời hỗn mang.Trong cuộc hỗn mang ấy có cái vô hình,rất linh điệu,rất
Website:

Email :

Tel : 0918.775.368
cường kiện gọi là thái cực .Song thái cực huyền bí vô hình ấy không thể biết
được bản thể của cái lý ấy là thế nào nhưng ta có thể xem sự biến hóa của vạn
vật mà biết được cái động thể của cái lý ấy mà hiện ra cái động và cái tĩnh,động
là dương còn tĩnh là âm,hai cái này biến hoá mà sinh ra vạn vật và trời đất .cái
lẽ biễn hoá của trời đất vạn vật là thế.Con người có địa vị rất lớn trong vạn vật
cho nên ta phải biết tai sao con người lại có địa vị ấy.Cứ theo học thuyết của

khổng tử “Nhân giả kỳ thiên địa chi đức,âm dương chi giao quỷ thần chi hộingũ
hành chi tú khí giã “người là cái đức của trời đất,sự giao hợp của âm và dương
sự tụ hội của quỷ thầncái khí tinh tú của ngũ hành.cái mối quan hệ giữa trời đất
và lòng người ấy là mối quan hệ mật thiết con người có đươc chính là sự hoà
hoà hợp giữa trời đất .Khổng tử là người nhấn mạnh sự hài hoà thống nhất của
thiên nhiên và con người ấy chính là bản chất của cái đẹp ..
Đạo của trời đất theo cái trung mà biến hoá luoon là cho mỗi ngày một
mới hơn một tốt hơn đó là cai thịnh đức của trời đất.Sự biến hoá ấy là do một
âm một dương mà sinh ra vạn vật,quy luật biến hoá ấy là sự hài hoà để tạo nên
một một vũ trụ,con người nằm trong vũ trụ ấy .vì vậy mà khổng tử luôn luôn đề
cao con người buộc con người phải hành đao cho đúng
Hơn thê cái quan điểm về bản chất cái đẹp là sự hài hoà cân đối,cái mẫu
mực còn được thể hiên trong quan niệm yêu cầu của ông về người quân tử.đạo
của khổng tử là đạo của người quân tử cốt dạy cho người ta thành người ta có
đức hạnh hoàn toàn và có nhân phẩm tôn quý cho nên bao nhiêu dạy dỗ,học tập
của khổng tử đều chú cả thành người quân tử.Khổng tử chia người trong xã hội
thành hai hạng người quân tử và kẻ tiểu nhân.quý nhân là quý là hay còn tiểu
nhân là giở.trước hết ông nêu lên sự khác nhau về mặt tư cách của kẻ tiểu nhân
và người quân tử.người ta sinh hoạt ỏ đời cung tưa người hanh khách lúc nào
cũng thấy hai con đường giao nhau ở trước mặt.Có người biết chọn con đường
thẳng mà đi thì được ung dung mà chóng tới nơi .có người lại chọn con đường
cong queo thành ra vất vả mà không bao giờ tới nơi được.Con đường thẳng ấy là
con đường của dạo đức nhân nghĩa,con đường cong queo ấy là con đường gian
ác và quỷ quyệt.Trong hai con đường ấy thì ta phải chọn một con đường mà