Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Hạ Long
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.06 MB, 111 trang )
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
CHƯƠNG TRÌNH THẠC SỸ ĐIỀU HÀNH CAO CẤP - EXECUTIVE MBA
BÙI VĂN ĐẠI
QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG
THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG
VIỆT NAM – CHI NHÁNH HẠ LONG
Hà Nội, 2013
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
CHƯƠNG TRÌNH THẠC SỸ ĐIỀU HÀNH CAO CẤP - EXECUTIVE MBA
BÙI VĂN ĐẠI
QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG
THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG
VIỆT NAM – CHI NHÁNH HẠ LONG
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. ĐẶNG NGỌC ĐỨC
Hà Nội, 2013
MỤC LỤC
!"#$
%&'&(&&$)&*+&,-.&/0+1&2-3+0.&4+&&565$7/&+4+&8&00+9:;
<6=+80)0+>:;?"80)06:;@AB80C&DEC:;5C&F+&G)8660906:?5(B
.H8AC:
%&'&(&6IJ$
KLMN$7KO7PQMR7PSPTP7UVWM7QMXKYM7KLMQZ[K\
MQ7KLM
]^72KK_KKQM
KLM`$M[K_[7aMLMR7PS?
PTP7UVWM7QMXKYM7KLMQZ[K\MQ7KLM]^72K
K_KKQM?
&b )&4)?B&c!F?5d4+(&?
ef&c5C!( (g+GhJ+&.&4+&&5?
ij7Rk?
7ZMR]lR7PSPTP7UVWM7PM
KQ7mMTMXKYM7KLMQ
P&1(#.&0&+0*&5&In 1
i&4H N
`>o&*p(Fe
`>o&*h)&/0.&4+&&5e
`N>o&**&5e
``>o&*.&4+&q0h %Ir!o5e
NN>'&?5#qs
0%&'&(&&(6Ir
!%&'&(&6IJ(6IrN
N`&t&*"&&Iu(Fqv
KLMN
7KO7PQMR7PSPTP7UVWM7Q
MXKYM7KLMQZ[K\MQ7KLM
]^7KK_KKQMN
Ni&4q4?B*&57&In 1w)&x1&In]H0 2&&4&K1N
N4'&&'&&5&?5)&4gN
NN7wq0&1(#.&0&0(1NyNNNN
NN7&=+1q1]9+ !0.K1N`
NNK1(#?51]9+ !0.K1N`
NNK1(#N`
y]B+n+G&95&$Ne
y]B+n+G&961&'&.&F$Ne
y]B z+(#c)IJ("?{.&4+&&5$Nf
|+&+=+$Nf
|&1+&F$N-
NNNPN-
}N>o&*h)&/0.&4+&&5`
}`>o&*h)&/0*&5`
NNN%&'&qPP7V1]9+ !0.K1``
NN`7&=+1qPP7V1]9+ !0.K1`v
KLM`f
M[K_[7aMLMR7PSPTPf
7UVWM7QMXKYM7KLMQZ[K\f
MQ7KLM]^7yKK_KKQMf
`&&I{q1]9+ !0.K1f
`N&b )&4)?B&c!F?5d4+(&fe
`Nef&c5C!( (g+GhJ+&.&4+&&5-`
``#C".F&-`
``NiF&?{]9+ !0.-e
ij7Rk
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
1. CTCP : Công ty cổ phần.
2. CT TNHH : Công ty trách nhiệm hữu hạn.
3. DNNN : Doanh nghiệp nhà nước.
4. KH : Khách hàng.
5. NH : Ngân hàng.
6. NHNN : Ngân hàng nhà nước.
7. NHTM : Ngân hàng thương mại.
8. NQH : Nợ quá hạn.
9. QLN : Quản lý nợ.
10. RRTD : Rủi ro tín dụng.
11. TCKT : Tổ chức kinh tế.
12. TSĐB : Tài sản đảm bảo.
13. Vietcombank : Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam.
14. Vietcombank Hạ Long : Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam
- Chi nhánh Hạ Long.
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU
SƠ ĐỒ
!"#$
%&'&(&&$)&*+&,-.&/0+1&2-3+0.&4+&&565$7/&+4+&8&00+9:;
<6=+80)0+>:;?"80)06:;@AB80C&DEC:;5C&F+&G)8660906:?5(B
.H8AC:
%&'&(&6IJ$
KLMN$7KO7PQMR7PSPTP7UVWM7QMXKYM7KLMQZ[K\
MQ7KLM
]^72KK_KKQM
KLM`$M[K_[7aMLMR7PS?
PTP7UVWM7QMXKYM7KLMQZ[K\MQ7KLM]^72K
K_KKQM?
&b )&4)?B&c!F?5d4+(&?
ef&c5C!( (g+GhJ+&.&4+&&5?
ij7Rk?
7ZMR]lR7PSPTP7UVWM7PM
KQ7mMTMXKYM7KLMQ
P&1(#.&0&+0*&5&In 1
8:K1(#&>(#?"$K>(#?"65&1(#&cAB+0w+&z+;+4&*
I{&'&&z+AB~.&%.•&1;AB~+b.•&1;AB~AF.H ;)&4&5&
+&z+&€AB~;.•)&F;4)&F?5+4+&'&&z+&cAB~.&4+&9>o
•++b&5(x>(AB"+;6‚+&Ir~AB&9&&c
8N:K1(#C~?"$!0 +4+&1(#C0$
G)65?H+&&c(gw+&z+;+4&*C~ #.&AB&|++0
.F+&)&ƒ)C~ #.&AB&9>o•++b&5!„&H)?+&
?0>;+&F.&G;+&&o5+&/&;!0&0&4;!6‚&*&5?5+4+&H)?
+G).&4+K1(#5>+&F …†6{&G+n+G?"+0*
&5
i&4H N
`>o&*p(Fe
`>o&*h)&/0.&4+&&5e
`N>o&**&5e
``>o&*.&4+&q0h %Ir!o5e
NN>'&?5#qs
0%&'&(&&(6Ir
!%&'&(&6IJ(6IrN
N`&t&*"&&Iu(Fqv
KLMN
7KO7PQMR7PSPTP7UVWM7Q
MXKYM7KLMQZ[K\MQ7KLM
]^7KK_KKQMN
Ni&4q4?B*&57&In 1w)&x1&In]H0 2&&4&K1N
N4'&&'&&5&?5)&4gN
NN7wq0&1(#.&0&0(1NyNNNN
NN7&=+1q1]9+ !0.K1N`
NNK1(#?51]9+ !0.K1N`
NNK1(#N`
y]B+n+G&95&$Ne
y]B+n+G&961&'&.&F$Ne
y]B z+(#c)IJ("?{.&4+&&5$Nf
|+&+=+$Nf
|&1+&F$N-
NNNPN-
}N>o&*h)&/0.&4+&&5`
}`>o&*h)&/0*&5`
NNN%&'&qPP7V1]9+ !0.K1``
NN`7&=+1qPP7V1]9+ !0.K1`v
KLM`f
M[K_[7aMLMR7PSPTPf
7UVWM7QMXKYM7KLMQZ[K\f
MQ7KLM]^7yKK_KKQMf
`&&I{q1]9+ !0.K1f
`N&b )&4)?B&c!F?5d4+(&fe
`Nef&c5C!( (g+GhJ+&.&4+&&5-`
``#C".F&-`
``NiF&?{]9+ !0.-e
ij7Rk
LỜI CẢM ƠN
Luận văn được hoàn thành sau quá trình học tập tại Viện đào tạo sau đại học
– Trường Đại học Kinh tế quốc dân và quá trình nghiên cứu của bản thân tại Ngân
hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Hạ Long.
Tôi xin chân thành cám ơn Quý Thầy cô giáo Viện Đào tạo sau đại học –
Trường Đại học Kinh tế quốc dân đã tận tâm giảng dạy, truyền đạt những kiến thức
quý báu cho tôi trong suốt thời gian tôi học ở Trường. Đồng thời xin cảm ơn Ban
Giám đốc, cán bộ nhân viên tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt
Nam – Chi nhánh Hạ Long đã giúp đỡ, hỗ trợ tôi trong thời gian nghiên cứu và
hoàn thành luận văn.
Đặc biệt tôi xin chân thành cảm ơn TS. Đặng Ngọc Đức – Phó Viện trưởng
Viện Ngân hàng Tài chính, Trường Đại học Kinh tế quốc dân đã tận tình chỉ bảo,
hướng dẫn cho tôi hoàn thành luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Tác giả luận văn
Bùi Văn Đại
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của tôi được thực
hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Đặng Ngọc Đức – Phó Viện trưởng Viện
Ngân hàng Tài chính, Trường Đại học Kinh tế quốc dân.
Số liệu được nêu trong luận văn là trung thực và có trích nguồn. Kết quả
nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công
trình nghiên cứu nào khác.
Tác giả luận văn
Bùi Văn Đại
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
CHƯƠNG TRÌNH THẠC SỸ ĐIỀU HÀNH CAO CẤP - EXECUTIVE MBA
BÙI VĂN ĐẠI
QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG
THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG
VIỆT NAM – CHI NHÁNH HẠ LONG
Hà Nội, 2013
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG
HOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
Ngân hàng thương mại là loại hình ngân hàng được thực hiện tất cả các hoạt
động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định nhằm mục tiêu lợi
nhuận. Hoạt động ngân hàng là việc kinh doanh, cung ứng thường xuyên một hoặc một
số nghiệp vụ nhận tiền gửi, cấp tín dụng và cung ứng dịch vụ thanh toán qua tài khoản.
Rủi ro tín dụng là tổn thất có khả năng xảy ra đối với nợ của ngân hàng
thương mại do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện một
phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ của mình theo cam kết.
Quản trị rủi ro tín dụng là quá trình xây dựng và thực thi các chiến lược, sách
lược, chính sách quản lý và kinh doanh tín dụng nhằm tối đa hoá lợi nhuận trong
phạm vi mức rủi ro có thể chấp nhận được.
Quản trị rủi ro tín dụng gồm bốn nội dung:
1. Nhận biết RRTD
Nhận biết RRTD là việc phát hiện, xác định được các nguy cơ rủi ro tồn tại
trong hoạt động tín dụng. Để nhận biết, xác định RRTD tiềm tàng của mỗi khách hàng,
các NHTM phải liệt kê được tất cả các RRTD đã, đang và sẽ có thể xuất hiện, từ đó
xây dựng các phương án đối mặt với rủi ro đó thông qua việc đo lường RRTD.
2. Đo lường RRTD
Đo lường RRTD là lượng hoá mức độ rủi ro có thể xảy ra để định giá rủi ro
có thể chấp nhận được, dự tính lượng dự phòng rủi ro. NHTM có thể sử dụng một
trong hai hoặc song song hai mô hình sau để đo lường RRTD:
Mô hình định tính: phân tích “6 khía cạnh – 6C” của khách hàng là: Tính
cách (Character), năng lực (Capacity), vốn (Capital), dòng tiền (Cash flows), tài sản
thế chấp (Collateral) và điều kiện (Conditions).
Mô hình định lượng:
(1) Hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ:
Hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ là công cụ đo lường RRTD đối với từng
khách hàng theo phương pháp dựa vào một thang điểm thống nhất đánh giá các chỉ
tiêu tài chính và phi tài chính của khách hàng.
(2) Phương pháp tính tổn thất tín dụng (EL – Expected Loss) dựa trên hệ
thống cơ sở dữ liệu đánh giá nội bộ - IRB (Internal Ratings Based):
EL = PD * EAD * LGD
Trong đó: PD (Probability of Default): Xác suất người vay không trả được
i
nợ, EAD (Exposure at Default): dự đoán dư nợ của khách hàng tại thời điểm phát
sinh nợ xấu, LGD (Loss Given Default): tỷ lệ phần trăm của dư nợ vay không thu
hồi được vào lúc phát sinh nợ xấu.
3. Quản lý và kiểm soát RRTD
Ở phân đoạn này NHTM sử dụng các biện pháp, kỹ thuật, công cụ để kiểm
soát tần suất và mức độ của rủi ro, tổn thất hoặc lợi ích.
Thứ nhất, chính sách thiết lập giới hạn tín dụng.
Thứ hai, chính sách xây dựng Quy chế cho vay.
Thứ ba, đánh giá RRTD: thường xuyên đánh giá RRTD thông qua: Tỷ lệ nợ
xấu, tỷ lệ dự phòng RRTD, tỷ lệ dự phòng so với nợ xấu.
4 Xử lý RRTD
Khi xảy ra RRTD, NHTM sẽ sử dụng nhiều biện pháp để thu nợ, đồng thời
có thể nguồn dự phòng rủi ro đã được trích lập để bù đắp. Có hai hình thức xử lý:
Xử lý trực tiếp và xử lý thông qua thị trường.
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN
HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG
VIỆT NAM – CHI NHÁNH HẠ LONG
1. Thực trạng quản trị RRTD
Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Bãi Cháy được thành lập
vào ngày 28/11/2006 trực thuộc Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam – một NHTM
nhà nước. Ngày 02/06/2008, Chi nhánh chính thức hoạt động theo mô hình cổ phần
với tên gọi là Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh
Hạ Long (Vietcombank Hạ Long).
Trong công tác quản trị RRTD, Vietcombank đã áp dụng mô hình quản trị
RRTD theo chuẩn quốc tế. Mô hình áp dụng bao gồm đầy đủ cả 4 nội dung: nhận
biết, đo lường, kiểm soát và quản lý, và xử lý RRTD. Xét một cách tổng quát, hệ
thống quản trị RRTD Vietcombank Hạ Long đang thực hiện gồm: (i) các cơ chế,
chính sách, quy trình nghiệp vụ nhằm thiết lập các giới hạn hoạt động an toàn và
các chốt kiểm soát, ngăn chặn, hạn chế rủi ro; (ii) Bộ máy tổ chức QLRR; (iii) các
công cụ đo lường, nhận diện và đánh giá mức độ rủi ro; và (iv) các phương án, biện
pháp chủ động phòng ngừa, đối phó khi có rủi ro xảy ra.
2. Kết quả đạt được trong quản trị RRTD
Trong công tác nhận biết và xác định RRTD: Vietcombank Hạ Long xây dựng
một hệ thống các dấu hiệu về khách hàng có khả năng phát sinh rủi ro cho ngân
ii
hàng. Hệ thống này đã giúp ngân hàng xây dựng được danh mục các RRTD.
Trong công tác đo lường RRTD: Vietcombank Hạ Long đã sử dụng mô hình
định lượng để đo lường rủi ro tín dụng. Đó là Hệ thống chấm điểm xếp hạng tín
dụng nội bộ. Kết quả chấm điểm tín dụng và xếp hạng khách hàng được
Vietcombank Hạ Long sử dụng để xem xét cấp tín dụng, phân loại nợ và quản lý rủi
ro theo danh mục khách hàng.
Trong công tác quản lý và kiểm soát RRTD: Vietcombank Hạ Long đã chấp
hành nghiêm túc các cơ chế, chính sách tín dụng của Vietcombank, sử dụng hệ
thống xếp hạng tín dụng nội bộ để đánh giá khách hàng, áp dụng chính sách tín
dụng phù hợp nhằm kiểm soát rủi ro.
Trong công tác xử lý RRTD: Vietcombank Hạ Long đã xây dựng được quy
định xử lý RRTD. Điều này giúp chi nhánh quản lý được chất lượng khách hàng,
nhận diện đúng khách hàng có nợ có vấn đề và áp dụng các biện pháp xử lý, thu hồi
phù hợp.
3 Những hạn chế và tồn tại
Trong công tác nhận biết và xác định RRTD: Mặc dù đã xây dựng một hệ
thống các dấu hiệu về khách hàng có khả năng phát sinh rủi ro cho ngân hàng, tuy
nhiên chưa được chuẩn hoá.
Trong công tác đo lường RRTD: Hệ thống đo lường RRTD của Vietcombank
Hạ Long còn một số hạn chế:
Phụ thuộc vào cảm tính của cán bộ đánh giá.
Thiếu các chỉ tiêu cụ thể đánh giá mức độ rủi ro của từng ngành và mục đích
kinh doanh.
Hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ không thể tự điều chỉnh một cách nhanh
chóng để thích ứng với những thay đổi trong nền kinh tế.
Các trọng số của các chỉ số tài chính khi tính điểm được sử dụng như nhau
cho các ngành khác nhau là chưa phù hợp.
Số liệu nhập vào hệ thống phải đảm bảo tính trung thực, chính xác. Thực tế
hiện nay số liệu tài chính khách hàng cung cấp chưa đảm bảo tính trung thực của nó.
Chưa tính được tổn thất tín dụng (EL – Expected Loss) dựa trên hệ thống cơ
sở dữ liệu đánh giá nội bộ - IRB (Internal Ratings Based).
Trong công tác quản lý và kiểm soát RRTD:
Chưa có các sản phẩm tín dụng chuẩn để giảm thiểu thời gian tác nghiệp
cũng như quản trị rủi ro tập trung.
iii
Chưa có hệ thống cảnh báo sớm những RRTD theo từng thời điểm.
Chưa có định hướng phát triển tín dụng theo ngành/lĩnh vực, thời kỳ từ Hội
sở chính.
Công tác đánh giá khách hàng phụ thuộc vào cảm tính, chủ quan của cán bộ
khách hàng, thiếu sự tái thẩm định.
Các quy định nội bộ chưa cụ thể hoá trách nhiệm các cá nhân liên quan.
Quy trình còn cồng kềnh, nặng về hình thức dẫn đến thời gian xử lý lâu.
Trong công tác xử lý RRTD: Tuy đã có quy định xử lý RRTD nhưng chưa có
quy trình cụ thể, chưa có quy trình xử lý tài sản đảm bảo dẫn đến gặp lúng túng khi
triển khai.
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN TRỊ
RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI
THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH HẠ LONG
1. Nhóm giải pháp về nhận biết và xác định rủi ro tín dụng
1.1 Xây dựng cuốn “Cẩm nang các dấu hiệu rủi ro”
Mỗi khoản vay/ khách hàng thường chứa đựng các rủi ro tiềm ẩn. Các rủi ro
này có thể xảy ra hoặc không xẩy ra. Tuy nhiên cán bộ khách hàng phải phát hiện
được – đây là yêu cầu bắt buộc đối với người cán bộ. Để nhanh chóng nhận biết và
xác định được rủi ro, ngân hàng xây dựng cuốn “Cẩm nang các dấu hiệu rủi ro”,
trong đó thống kê toàn bộ các dấu hiệu rủi ro. Khi phân tích một khoản vay/khách
hàng, cán bộ khách hàng chỉ cần căn cứ vào các dấu hiệu này để đánh giá và có
phương án phù hợp để đối phó.
3.2.1.2 Thường xuyên nâng cao chất lượng cán bộ khách hàng
Rủi ro trong hoạt động tín dụng Ngân hàng hầu hết đều bắt đầu từ việc thực
hiện những nghiệp vụ cụ thể, với những con người cụ thể. Do trình độ chuyên môn
nghiệp vụ và hiểu biết về pháp luật còn hạn chế, hoặc do ý thức trách nhiệm không
cao, hoặc do thiếu đạo đức nghề nghiệp đã vi phạm các qui trình nghiệp vụ, cơ chế,
chính sách, pháp luật dẫn đến những thất thoát tài sản của Ngân hàng. Bởi vậy, nếu
đội ngũ cán bộ đáp ứng được những yêu cầu hoạt động kinh doanh Ngân hàng chắc
chắn sẽ giảm thiểu phần lớn những tổn thất rủi ro do chủ quan gây ra.
2. Nhóm giải pháp đo lường rủi ro tín dụng
2.1 Nâng cao chất lượng công tác thẩm định tín dụng:
Mục tiêu của phân tích tín dụng là tìm kiếm và đánh giá những khả năng
tiềm tàng có thể gây ra những rủi ro cho việc hoàn trả nợ vay. Trên cơ sở đó có dự
iv
đoán những khả năng kiểm soát rủi ro của ngân hàng và cần có những biện pháp để
ngăn ngừa, hạn chế và giảm thiểu những thiệt hại khi rủi ro xảy ra.
2.2 Quyết định cấp tín dụng thông qua đo lường RRTD:
Để xác định được mức độ rủi ro cần đi sâu phân tích đánh giá theo nguyên
tắc: các rủi ro tài chính sử dụng phương pháp phân tích định lượng; các rủi ro về
quản lý điều hành, môi trường sử dụng phân tích định tính. Các kết quả phân tích
được kết hợp với kết quả xếp loại khách hàng để xác định mức rủi ro tổng thể, từ đó
đưa ra quyết định cấp tín dụng chính xác.
2.3 Nâng cao chất lượng công tác chấm điểm xếp hạng tín dụng khách hàng:
Cán bộ khách hàng phải tăng cường tìm hiểu, xác minh tính trung thực của
số liệu tài chính do khách hàng cung cấp.
3. Nhóm giải pháp quản lý và kiểm soát rủi ro tín dụng
3.1 Quản lý rủi ro tín dụng tập trung:
Đối với tín dụng bán buôn: Chi nhánh có chính sách khách hàng riêng đối
với nhóm này. Việc quản trị RRTD vẫn thực hiện theo quy trình hiện tại.
Đối với tín dụng bán lẻ (gồm các SMEs và thể nhân, hộ gia đình): Chi nhánh
cần tích cực tư vấn khách hàng sử dụng các sản phẩm tín dụng bán lẻ chuẩn để giảm
thiểu thời gian tác nghiệp cũng như quản trị rủi ro tập trung.
3.2 Tăng cường hơn nữa công tác kiểm tra và giám sát tín dụng
Vietcombank Hạ Long cần có biện pháp tăng cường hơn nữa công tác này,
đảm bảo công tác kiểm tra và giám sát thực chất, hiệu quả để từ đó đưa ra các biện
pháp phòng ngừa cũng như trích lập và sử dụng hiệu quả dự phòng RRTD.
3.3 Xây dựng hệ thống kho dữ liệu thông tin
Vietcombank cần xây dựng kho dữ liệu thông tin khách hàng. Kho dữ liệu
này tổng hợp toàn bộ thông tin nhiều chiều, đồng bộ của khách hàng và do một bộ
phận độc lập thực hiên, sau đó được phổ biến đến các chi nhánh để cán bộ vào khai
thác phục vụ công tác tín dụng.
4. Nhóm giải pháp xử lý rủi ro tín dụng
4.1 Sử dụng nghiệp vụ hoán đổi tín dụng để phòng ngừa rủi ro tín dụng
Nghiệp vụ hoán đổi tín dụng (Credit Default Swap - CDS) là một hoán đổi
những rủi ro tín dụng của một sản phẩm có thu nhập cố định giữa các bên. Đó là
một thỏa thuận giữa người mua và người bán, theo đó người mua định kỳ sẽ thanh
toán cho người bán một khoản phí để nhận được sự bảo hiểm cho một khoản vay.
4.2 Hình thức xử lý tổ chức khai thác
v
Trường hợp phương án/dự án đầu tư của khách hàng đang gặp khó khăn, có
thể ảnh hưởng đến việc thu nợ mà nguyên nhân chủ yếu do thiếu vốn. Và ngân hàng
xét thấy khả năng phương án/dự án có thể phát triển tốt nếu được đầu tư thêm vốn
thì có thể xem xét cho vay thêm.
4.3 Sử dụng biện pháp bán nợ
Đây là hình thức ngân hàng chuyển giao các khoản nợ có vấn đề cho tổ
chức/cá nhân có nhu cầu.
4.4 Yêu cầu phá sản doanh nghiệp
Ngân hàng chủ động yêu cầu toà án tuyên bố phá sản doanh nghiệp trong
trường hợp:
+ Doanh nghiệp thua lỗ kéo dài, không còn khả năng phục hồi.
+ Đã thực hiện các biện pháp tổ chức khai thác nhưng vẫn không thu được nợ.
4.5 Nhận tài sản bảo đảm để cấn trừ nợ cho khách hàng
Thực hiện tốt biện pháp này vừa làm tăng tài sản ngân hàng, vừa xử lý được
RRTD nhanh mà tiết kiệm chi phí xử lý tài sản.
KẾT LUẬN
Rủi ro tín dụng là một thực tế khách quan, song hoạt động ngân hàng là một
hoạt động nhạy cảm có tác động lớn đến tình hình kinh tế xã hội. Rủi ro tín dụng và
các biện pháp hạn chế rủi ro tín dụng thu hút sự quan tâm của các cơ quan quản lý.
Để đảm bảo an toàn hoạt động và nâng cao năng lực cạnh tranh trong môi trường
toàn cầu hoá, mỗi ngân hàng cần phải được khuyến khích áp dụng các chuẩn mực
quốc tế trong giám sát và quản lý rủi ro tín dụng.
Từ việc tiếp cận những lý luận cơ bản về quản trị rủi ro tín dụng của ngân
hàng thương mại trong nền kinh tế thị trường, so sánh với thực tiễn đánh giá hoạt
động quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank Hạ Long, luận văn đã xây dựng các
định hướng, giải pháp nhằm giảm thiểu rủi ro tín dụng trong hoạt động kinh doanh
Vietcombank Hạ Long.
vi
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
CHƯƠNG TRÌNH THẠC SỸ ĐIỀU HÀNH CAO CẤP - EXECUTIVE MBA
BÙI VĂN ĐẠI
QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG
THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG
VIỆT NAM – CHI NHÁNH HẠ LONG
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. ĐẶNG NGỌC ĐỨC
Hà Nội, 2013
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Hoạt động tín dụng đã và đang là một trong những hoạt động kinh doanh
chính đem lại nguồn thu chủ yếu cho các ngân hàng thương mại (NHTM). Tại Việt
Nam, tỷ trọng thu nhập từ hoạt động tín dụng của các NHTM chiếm tỷ lệ lên đến
khoảng 70% tổng thu nhập của ngân hàng. Trong quá trình hoạt động, các ngân
hàng luôn đối mặt với các loại rủi ro, trong đó rủi ro tín dụng (RRTD) là một loại
rủi ro mà các NHTM đặc biệt quan tâm vì RRTD là nguyên nhân cản trở sự phát
triển, ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh, làm suy giảm năng lực tài chính và khả
năng cạnh tranh của các ngân hàng, trong một số trường hợp RRTD dẫn đến sự phá
sản của ngân hàng. Điều đó cho thấy tầm quan trọng của hoạt động tín dụng nói
chung cũng như công tác quản lý RRTD nói riêng của mỗi ngân hàng.
Trong những năm gần đây, nền kinh tế Việt Nam phát triển nhưng tiềm ẩn
nhiều bất ổn, các ngân hàng đã và đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thử thách
lớn như: tình hình thanh khoản căng thẳng; lợi nhuận giảm sút; RRTD ngày càng
phức tạp hơn về nguyên nhân, hình thức và phạm vi tác động; nợ xấu tăng cao (theo
kết quả giám sát của Cơ quan Thanh tra Giám sát Ngân hàng - Ngân hàng Nhà nước
Việt Nam, tính đến 31/12/2012 nợ xấu của toàn bộ các tổ chức tín dụng tại Việt Nam
chiếm khoảng 8% tổng dư nợ). Do đó, trong giai đoạn hiện nay, quản lý rủi ro tín
dụng được các NHTM quan tâm hàng đầu nhằm đảm bảo an toàn tài chính, nâng
cao năng lực cạnh tranh.
Xuất phát từ thực tiễn đó, việc nghiên cứu, phân tích, đánh giá đúng thực
trạng và tìm ra các giải pháp thiết thực, hiệu quả nhằm tăng cường công tác quản trị
rủi ro tín dụng là vấn đề vô cùng cấp thiết. Do vậy, tác giả đã chọn đề tài “Quản
trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam
– Chi nhánh Hạ Long” để nghiên cứu.
2. Mục tiêu của đề tài
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận một cách khoa học về RRTD và thực tiễn
quản trị RRTD tại Vietcombank Hạ Long, đề tài sẽ giải quyết các mục tiêu cụ
thể như sau:
Hệ thống và làm rõ một số lý luận cơ bản về hoạt động tín dụng, rủi ro tín
dụng, quản trị rủi ro tín dụng.
1
Phân tích và đánh giá thực trạng quản trị RRTD tại Vietcombank Hạ Long
trong các năm từ 2009 đến hết năm 2012, từ đó đưa ra những mặt tích cực cũng như
những mặt còn hạn chế của công tác này.
Đề xuất các giải pháp và các kiến nghị nhằm hoàn thiện mô hình quản trị
RRTD tại Vietcombank Hạ Long.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân
hàng thương mại.
Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu thực trạng quản lý rủi ro tín dụng tại
Vietcombank Hạ Long trong giai đoạn từ năm 2009 – 2012, từ đó đưa ra các giải
pháp cho Vietcombank Hạ Long, vì vậy việc các giải pháp đưa ra được chi tiết cho
phù hợp với đặc điểm hoạt động của Vietcombank Hạ Long.
4. Phương pháp nghiên cứu
Cách thức tiếp cận các câu hỏi nghiên cứu:
Đề tài sẽ kết hợp cả nghiên cứu định tính và định lượng, cụ thể là:
Hầu hết các số liệu được thu thập thông qua các tài liệu thống kê, báo cáo
đã được công bố.
Tổng hợp: Kế thừa các nghiên cứu khác để đưa ra nhận định cho nghiên
cứu này.
Nguồn dữ liệu:
Đề tài sử dụng nguồn dữ liệu thu thập từ các tài liệu, thông tin nội bộ: báo
cáo định kỳ của Phòng Kế toán, Phòng Khách hàng Vietcombank Hạ Long.
Phương pháp phân tích số liệu:
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, các số liệu đã tổng hợp được, tác giả sử dụng
các phương pháp thống kê, đối chiếu, so sánh để phân tích số liệu trong đề tài.
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Đối với Vietcombank: Kết quả nghiên cứu là cơ sở để Vietcombank Hạ
Long, các Phòng/Ban liên quan tại Hội Sở chính Vietcombank rà soát lại, bổ
sung hoàn thiện quy trình, ban hành mới các quy định…trong công tác quản trị
rủi ro tín dụng góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh và sức cạnh
tranh của Vietcombank.
Đối với cán bộ Vietcombank Hạ Long: Bồi dưỡng, đào tạo cán bộ nhân
2
viên làm công tác tín dụng góp phần giảm thiểu rủi ro tín dụng.
6. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu và phần kết luận, luận văn được chia làm 3 chương, cụ thể:
Chương 1: Tổng quan về quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động của các ngân
hàng thương mại.
Chương 2: Thực trạng quản trị ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại
thương Việt Nam – Chi nhánh Hạ Long.
Chương 3: Giải pháp tăng cường quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP
Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Hạ Long.
3
CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG
HOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
1.1 Rủi ro tín dụng trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại
Ngân hàng thương mại là loại hình ngân hàng được thực hiện tất cả các hoạt
động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định nhằm mục tiêu lợi
nhuận. Trong khái niệm trên, hoạt động ngân hàng là việc kinh doanh, cung ứng
thường xuyên một hoặc một số nghiệp vụ nhận tiền gửi, cấp tín dụng và cung ứng
dịch vụ thanh toán qua tài khoản.
Hoạt động kinh doanh của các NHTM gồm:
(1) Hoạt động huy động vốn: Huy động vốn là hoạt động nhận tiền của tổ
chức, cá nhân dưới hình thức tiền gửi không kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn, tiền gửi tiết
kiệm, phát hành chứng chỉ tiền gửi, kỳ phiếu, trái phiếu và các hình thức nhận tiền
gửi khác theo nguyên tắc có hoàn trả đầy đủ tiền gốc, lãi cho người gửi tiền theo
thoả thuận.
(2) Hoạt động sử dụng vốn: bao gồm các hoạt động sau:
Cấp tín dụng là việc thoả thuận để tổ chức, cá nhân sử dụng một khoản tiền
hoặc cam kết cho phép sử dụng một khoản tiền theo nguyên tắc có hoàn trả bằng
nghiệp vụ cho vay, chiết khấu, cho thuê tài chính, bao thanh toán, bảo lãnh ngân
hàng và các nghiệp vụ cấp tín dụng khác. Hoạt động này chiếm tỷ trọng lớn nhất
trong cơ cấu vốn của ngân hàng.
Hoạt động sử dụng vốn thứ hai là đầu tư. So với hoạt động cho vay, hoạt
động đầu tư có quy mô và tỷ trọng nhỏ hơn, song cũng có ý nghĩa rất quan trọng về
mặt thu nhập và tạo điều kiện cho các ngân hàng thâm nhập sâu rộng vào nền kinh
tế. Thông qua các hình thức đầu tư mà các ngân hàng có thể giảm thiểu rủi ro và
thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế.
Dự trữ hay các khoản mục ngân quỹ là việc các ngân hàng giữ lại một phần
nguồn vốn của mình để bảo đảm khả năng chi trả của ngân hàng trong mọi tình
huống khi khách hàng có nhu cầu sử dụng. Dự trữ của ngân hàng bao gồm dự trữ
bắt buộc (gửi tại Ngân hàng Trung ương) và dự trữ dư thừa tại chỗ hay còn gọi là
tồn quỹ nghiệp vụ ngân hàng. Như vậy có thể thấy sử dụng vốn trong khoản mục
ngân quỹ không mang lại lợi nhuận nhưng là rất cần thiết nhằm bảo đảm cho khả
năng thanh toán và sự an toàn trong các hoạt động kinh doanh khác của ngân hàng.
1
(3)Hoạt động cung ứng dịch vụ: là hoạt động mà NHTM cung ứng các
phương tiện thanh toán như thực hiện dịch vụ thanh toán séc, lệnh chi, uỷ nhiệm
chi, nhờ thu, uỷ nhiệm thu, thẻ ngân hàng, thư tín dụng, thanh toán quốc tế và các
dịch vụ thanh toán khác cho khách hàng thông qua tài khoản của khách hàng. Song
song với hoạt động nói trên, NHTM còn thực hiện cung cấp dịch vụ tài chính khác
như dịch vụ ngoại hối, môi giới tiền tệ, các sản phẩm phái sinh, đầu tư, uỷ thác, đại
lý, tư vấn ngân hàng tài chính, các dịch vụ bảo quản tài sản, cho thuê tủ, két, lưu ký
chứng khoán và hàng loạt các dịch vụ tiện ích khác.
Từ việc nghiên cứu về hoạt động kinh doanh của NHTM nói trên có thể nhận
thấy rằng, hoạt động của NHTM đã trở nên hết sức đa dạng và có quan hệ đến nhiều
lĩnh vực khác nhau của nền kinh tế với mục tiêu cao nhất là lợi nhuận. Tuy nhiên,
rủi ro cũng luôn gắn liền với từng nghiệp vụ trong hoạt động của NHTM. Đa số các
nhà kinh tế thống nhất với nhau quan niệm về rủi ro trong hoạt động kinh doanh của
NHTM là “những biến cố không mong đợi xảy ra và gây tổn thất đối với ngân
hàng”. Mức độ và tính chất rủi ro khác nhau sẽ gây ra những hậu quả không giống
nhau song đều rất nguy hại bởi lẽ ngay cả những tổn thất không nhỏ về tài chính
nhưng cũng có thể đẩy các ngân hàng đến bờ vực phá sản và thậm chí còn có thể
lan truyền. Rủi ro trong hoạt động kinh doanh của NHTM được phân chia và trình
bày khái quát gồm: (1) Rủi ro tín dụng; (2) Rủi ro thanh khoản; (3) Rủi ro thị
trường; và (4) Rủi ro tác nghiệp. Sau đây tác giả làm rõ rủi ro tín dụng trong hoạt
động kinh doanh của NHTM.
1.1.1 Khái niệm rủi ro tín dụng
Rủi ro tín dụng là tổn thất có khả năng xảy ra đối với nợ của ngân hàng
thương mại do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện một
phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ của mình theo cam kết.
Theo định của Uỷ ban Basel thì “Rủi ro tín dụng là rủi ro phát sinh tổn thất
kinh tế do khách hàng không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đã cam kết”.
Rủi ro tín dụng thường chiếm tỷ trọng lớn nhất và phổ biến nhất trong hoạt
động kinh doanh của ngân hàng xuất phát từ thực tế về tỷ trọng và tính phổ biến của
hoạt động tín dụng của ngân hàng. Trong thực tế, mọi tính toán về phương án đầu
tư, sản xuất kinh doanh và tiêu thụ sản phẩm để xác định thu nhập và nguồn trả nợ
của người vay tiền chỉ mang tính chất tương đối và phụ thuộc vào các diễn biến của
nền kinh tế - xã hội.
2
Về cơ bản, rủi ro tín dụng xảy ra khi khách hàng vay vốn không có khả năng
và ý chí trả nợ. Loại trừ một số ít khách hàng lừa đảo, đối với đa số khách hàng có
dù tình hình sản xuất kinh doanh tốt, có tình hình tài chính lành mạnh và ý thức
thanh toán đầy đủ cho ngân hàng song vẫn có thể xảy ra những tình huống bất khả
kháng dẫn đến không thể trả nợ đúng hạn cho ngân hàng. Vì vậy, có thể nói rằng rủi
ro tín dụng là khách quan, tồn tại song song với hoạt động tín dụng ngân hàng.
Một cách logic, rủi ro tín dụng là không thể loại bỏ và các NHTM chỉ có thể
hạn chế và chấp nhận rủi ro tín dụng ở mức thấp nhất mà thôi. Để hạn chế rủi ro tín
dụng, ngoài những cải tiến và hợp lý hoá về quy trình cho vay và thu nợ, v.v…, các
ngân hàng hiện đại thường gia tăng các dịch vụ hỗ trợ tín dụng và đa dạng hoá sử
dụng vốn nhằm giảm mức độ tập trung vào hoạt động tín dụng. Ngoài ra, ở trình độ
cao hơn, các ngân hàng sẽ xây dựng mô hình phân phối sử dụng vốn sao cho rủi ro
tín dụng có thể xảy ra thì tổn thất của ngân hàng luôn là nhỏ nhất.
1.1.2 Phân loại rủi ro tín dụng
Rủi ro tín dụng được phản ánh bởi tổn thất có khả năng xảy ra của NHTM.
Theo Quyết định 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/04/2005 của Thống đốc NHNN VN
và Quyết định 18/2007/QĐ-NHNN ngày 25/04/2007 của Thống đốc NHNN VN sửa
đổi Quyết định 493, căn cứ vào mức độ tổn thất có khả năng xảy ra tăng dần, rủi ro
tín dụng được phân loại thành như sau:
+ Nợ đủ tiêu chuẩn (nợ nhóm 1): gồm nợ có khả năng thu hồi đầy đủ nợ gốc
và nợ lãi đúng hạn, khách hàng vay không có bất kỳ dấu hiệu suy giảm nào về khả
năng trả nợ, tình hình kinh doanh hay tình hình tài chính.
+ Nợ cần chú ý (nợ nhóm 2): gồm nợ có dấu hiệu có thể ảnh hưởng đến khả
năng trả nợ gốc, lãi đúng hạn nếu không được khắc phục kịp thời, kể cả hoạt động
kinh doanh và tình hình tài chính có dấu hiệu suy giảm nhưng không ảnh hưởng đến
khả năng trả nợ.
+ Nợ dưới tiêu chuẩn (nợ nhóm 3): gồm nợ mà tình hình hoạt động kinh
doanh và tài chính của khách hàng có dấu hiệu suy giảm rõ ràng ảnh hưởng đến khả
năng trả nợ đầy đủ.
+ Nợ nghi ngờ (nợ nhóm 4): gồm nợ mà tình hình hoạt động kinh doanh và
tài chính của khách hàng có dấu hiệu suy giảm nghiêm trọng dẫn đến nguy cơ tổn
thất cao, không thể thu hồi toàn bộ nợ.
+ Nợ có khả năng mất vốn (nợ nhóm 5): gồm nợ có đủ cơ sở để xác định
không có khả năng thu hồi hoặc thu hồi không đáng kể.
3
1.1.3 Nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng
Trong quan hệ tín dụng có hai đối tượng tham gia là ngân hàng và khách
hàng đi vay. Tuy nhiên trong quá trình giao dịch, hai đối tượng trên còn chịu sự chi
phối của những điều kiện nhất định mà ta gọi là môi trường kinh doanh. Như vậy có
ba nguyên nhân cơ bản gây nên rủi ro tín dụng: đó là nguyên nhân từ phía khách
hàng, nguyên nhân do chính ngân hàng và nguyên nhân tử môi trường kinh doanh.
1.1.3.1 Nguyên nhân từ phía khách hàng
Nguyên nhân từ phía khách hàng là một trong những nguyên nhân chính gây
ra rủi ro tín dụng cho ngân hàng. Ngân hàng gặp tổn thất có thể do đa phần bản thân
khách hàng gặp rủi ro (tồn kho lớn, thua lỗ, đối tác chậm thanh toán, ), phần còn
lại do khách hàng cố tình gian lận và không muốn thực hiện nghĩa vụ với ngân hàng
(sử dụng vốn sai mục đích, che dấu thông tin, chây ỳ, ).
1.1.3.2 Nguyên nhân do ngân hàng
Ở tất cả các nước, nhóm nguyên nhân này được coi là quan trọng nhất vì khả
năng phòng chống và hạn chế RRTD phụ thuộc chủ yếu bởi năng lực của ngân
hàng. Có thể thấy rất rõ là từ sự hợp lý về chính sách đến trình độ công nghệ và đạo
đức nghề nghiệp của cán bộ công nhân viên làm việc trong ngân hàng đều có thể tác
động đến mức độ RRTD của mỗi ngân hàng. Các ngân hàng hiện đại luôn có trình
độ công nghệ cao với chủng loại sản phẩm đa dạng phong phú kết hợp với nguồn
nhân lực có phẩm chất tốt luôn có mức độ RRTD ở mức tiêu chuẩn cho phép của
Basel II (2004) và các chuẩn mực quốc tế khác. Thậm chí, ngay cả khi RRTD đã
xảy ra, các ngân hàng vẫn có thể hạn chế hậu quả thông qua các biện pháp kinh tế
và thị trường để giảm thiểu tổn thất tài chính và uy tín.
1.1.3.3 Nguyên nhân khách quan từ môi trường bên ngoài
Đây là những nguyên nhân gây ra rủi ro như thảm hoạ tự nhiên (bão lụt, hạn
hán, động đất, v.v…) hay những thay đổi về chính sách quản lý kinh tế xã hội của
chính phủ, gây thiệt hại khách hàng và do đó cho các ngân hàng. Đặc điểm chung
của nhóm nguyên nhân này là cả ngân hàng và khách hàng không thể có bất kỳ
hành động nào để hạn chế ngoài việc dự đoán, dự báo và dự phòng. Việc dự đoán
và dự báo những thay đổi về thời tiết, khí hậu hay trong chính sách của chính phủ
dù có chính xác thì cũng chỉ giúp các ngân hàng có thể hạn chế được phần nào
những tổn thất. Do vậy, trong những trường hợp này, các ngân hàng phải chủ động
dự phòng để khắc phục hậu quả là điều có ý nghĩa hơn cả.
4
