Phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp tại Việt Nam giai đoạn 2011-2020 Luận văn thạc sĩ

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP H CHÍ MINH







LÊ MINH PHNG


PHÁT TRIN TH TRNG
TRÁI PHIU DOANH NGHIP VIT NAM
GIAI ON 2011-2020




LUN VN THC S KINH T

TP. H Chí Minh - Nm 2010


B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP H CHÍ MINH






LÊ MINH PHNG



PHÁT TRIN TH TRNG
TRÁI PHIU DOANH NGHIP VIT NAM
GIAI ON 2011-2020


Chuyên ngành : Kinh t - Tài chính – Ngân hàng
Mã s: 60.31.12


LUN VN THC S KINH T


NGI HNG DN KHOA HC
PGS. TS TRN HUY HOÀNG

TP. H Chí Minh - Nm 2010

L
 





Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca tôi, có s h tr và
giúp đ ca ngi hng dn khoa hc PGS. TS. Trn Huy Hoàng. Các s
liu và thông tin s dng trong lun vn này đu có ngun gc, trung thc và
đc phép công b.
TPHCM, tháng 5 nm 2010


Tác gi lun vn
Lê Minh Phng
Hc viên cao hc Khóa 16
Trng H Kinh t TP. H Chí Minh


LI CM N
Chân thành cm n Ban giám hiu Trng
i hc Kinh t TP.HCM đã to điu kin thun
li cho tôi hc tp và nghiên cu.

Chân thành cm n các Thy, Cô Khoa Sau
i hc đã tham gia ging dy chng trình Cao
hc trong thi gian qua.
Chân thành cm n PGS. TS Trn Huy
Hoàng đã tn tình hng dn, giúp đ tôi hoàn
thành lun vn này.
Xin trân trng cm n./.

Tác gi lun vn
Lê Minh Phng


M
 
  
Trang ph bìa
Li cam đoan
Danh mc ch vit tt
Danh mc các bng biu, hình v
M U
CHNG 1: LÝ LUN C BN V TH TRNG TRÁI
PHIU DOANH NGHIP 1
1.1. Trái phiu doanh nghip 1
1.1.1. Khái nim trái phiu doanh nghip 1
1.1.2. Các loi trái phiu doanh nghip 1
1.1.3. u và nhc đim ca vic tài tr vn bng trái phiu doanh nghip 3
1.1.3.1. u đim 3
1.1.3.2. Nhc đim 4
1.2. Th trng trái phiu doanh nghip 5
1.2.1. Th trng s cp 5

1.2.1.1. Khái nim 5
1.2.1.2. Các phng pháp phát hành trái phiu- 5
1.2.1.3. Bo lãnh phát hành trái phiu doanh nghip 6
1.2.2. Th trng th cp 7
1.2.2.1. Khái nim - 7
1.2.2.2. C ch giao dch 8
1.2.3. Các ch th tham gia trên th trng trái phiu doanh nghip 9
1.2.3.1. Nhà phát hành - 9
1.2.3.2. Nhà môi gii - 9
1.2.3.3. Nhà to lp th trng 10
1.2.3.4. Công ty xp hng tín nhim - 11
1.3. Vai trò ca th trng trái phiu doanh nghip 13
1.3.1. i vi nn kinh t 13
1.3.2. i vi các doanh nghip phát hành 13

1.3.3. i vi nhà đu t 14
1.4. Kinh nghim phát trin th trng trái phiu doanh nghip ti mt
s nc trên th gii và bài hc cho Vit Nam 14
1.4.1. Kinh nghim phát trin th trng trái phiu doanh nghip ti mt s nc
trên th gii - 14
1.4.1.1. Th trng trái phiu doanh nghip Úc - 14
1.4.1.2. Th trng trái phiu doanh nghip Nht Bn 16
1.4.1.4. Th trng trái phiu doanh nghip Trung Quc - 19
1.4.1.5. Th trng trái phiu doanh nghip Hàn Quc 22
1.4.2. Bài hc kinh nghim cho phát trin th trng trái phiu doanh nghip  Vit
Nam - 24
Kt lun chng 1 25
CHNG 2: THC TRNG TH TRNG TRÁI PHIU
DOANH NGHIP  VIT NAM
2.1. Thc trng th trng trái phiu doanh nghip  Vit Nam 26

2.1.1. Tng quan v th trng trái phiu Vit Nam 26
2.1.2. Thc trng th trng trái phiu doanh nghip Vit Nam 29
2.1.2.1. Thc trng ca th trng s cp 29
2.1.2.2. Thc trng ca th trng th cp 34
2.2. Các vn đ còn tn ti  th trng trái phiu doanh nghip Vit
Nam 35
2.2.1. Th trng trái phiu doanh nghip Vit Nam quy mô nh 35
2.2.2. Cha qun lý cht ch vic phát hành trái phiu ca doanh nghip 38
2.2.3.  tin cy ca ca các doanh nghip đi vi nhà đu t cha cao 39
2.2.4. Công b thông tin cha đy đ 40
2.2.5. Chng loi trái phiu đn điu, không đa dng 41
2.2.6. Tính thanh khon thp 43
2.3. Nguyên nhân kém phát trin ca th trng trái phiu doanh nghip
 Vit Nam 44
2.3.1. Th trng s cp trái phiu doanh nghip cha phát trin 44
2.3.1.1. Thiu t chc đnh mc tín nhim chuyên nghip 44

2.3.1.2. H thng thông tin và công b thông tin cha chun hóa, th trng trái
phiu doanh nghip cha minh bch 46
2.3.1.3. Trái phiu doanh nghip cha đa dng 47
2.3.1.4. Công tác phát hành trái phiu doanh nghip còn bt cp 47
2.3.2 Th trng th cp trái phiu doanh nghip còn kém phát trin 50
2.3.2.1. H thng giao dch trái phiu cha phát trin 50
2.3.2.2. Trái phiu doanh nghip có tính thanh khon thp 50
2.3.2.3. Thiu đi ng các nhà to lp th trng 51
2.3.3. Các nguyên nhân khác 52
2.3.3.1 Khung pháp lý cha đc xây dng hoàn chnh
52
2.3.3.2 Các doanh nghip phát hành cha to sc hp dn các nhà đu t 54
2.3.3.3. Nhn thc v chng khoán ca doanh nghip và nhà đu t còn hn ch 55

2.3.3.4. Nng lc qun lý, điu hành và giám sát th trng ca c quan nhà nc
còn hn ch 55
2.3.3.5. Cha có c ch khuyn khích các doanh nghip huy đng vn thông qua
phát hành trái phiu 56
2.3.3.6. TPCP, TPDN phát hành ra th trng quc t cha nhiu 58
2.3.3.7. Kinh t v mô cha n đnh, c
hính sách kinh t v mô cha minh bch 61
Kt lun chng 2 62
CHNG 3: PHÁT TRIN TH TRNG TRÁI PHIU
DOANH NGHIP TI VIT NAM GIAI ON 2011-2020 63
3.1. Quan đim, đnh hng phát trin th trng trái phiu doanh nghip Vit
Nam 63
3.1.1. Quan đim phát trin th trng trái phiu doanh nghip 64
3.1.2. nh hng phát trin th trng TPDN Vit Nam đn nm 2020 65
3.2. Gii pháp phát trin th trng trái phiu doanh nghip ti VN 66
3.2.1. Gii pháp phát trin th trng s cp 67
3.2.1.1. Thành lp t chc đnh mc tín nhim trong nc 67
3.2.1.2. Chun hóa h thng thông tin và công b thông tin, tng cng tính minh
bch cho th trng trái phiu doanh nghip 67
3.2.1.3. M rng quy mô và đa dng hóa các loi trái phiu doanh nghip 68

3.2.2. Gii pháp phát trin th trng th cp 69
3.2.2.1. Xây dng h thng giao dch trái phiu hin đi 69
3.2.2.2. a dng hóa các công c đu t trên th trng TPDN 71
3.2.2.3. To điu kin phát trin và nâng cao vai trò ca các nhà to lp th trng76
3.2.2.4. Phát trin các đnh ch tài chính trung gian, các nhà đu t chuyên nghip
và các nhà to lp th trng, cân bng li ích nhà phát hành và nhà đu t 78
3.2.3. Nhóm các gii v mô 79
3.2.3.1. Hoàn thin khung pháp lý cho th trng
79

3.2.3.2. Tng cng công tác tuyên truyn, nâng cao nhn thc v chng khoán cho
các doanh nghip và nhà đu t 82
3.2.3.3. Nâng cao nng lc điu hành, qun lý, giám sát ca c quan qun lý Nhà
nc đi vi th trng TPDN 83
3.2.3.4. Ban hành chính sách h tr các doanh nghip va và nh phát hành trái
phiu 83
3.2.3.5. Tng cng phát hành TPDN ra th trng vn quc t 84
3.2.3.6. n đnh và minh bch hóa chính sách kinh t v mô, tái cu trúc th trng
tài chín 85
3.2.
4. Gii pháp đi vi doanh nghip phát hành TPDN 87
Kt lun chng 3 88
KT LUN
PH LC
TÀI LIU THAM KHO
  


DANH MC CH VIT TT
CT : Công ty
CP : C phn
CK : Chng khoán
DN : Doanh nghip
DN
VVN : Doanh nghip va và nh
TNN : u t nc ngoài
OTC :
Th trng chng khoán phi tp trung
HNX : S giao dch chng khoán Hà Ni
Hose :S giao dch chng khoán TPHCM

NHTM : Ngân hàng thng mi
NHNN : Ngân hàng Nhà nc
NHTW : Ngân hàng Trung ng
NN : Nhà nc
SGDCK : S giao dch chng khoán
TC : Tài chính
TT : Th trng
TTLK : Trung tâm lu ký
TPCP : Trái phiu chính ph
TPCQP : Trái phiu chính quyn đa phng
TPDN : Trái phiu doanh nghip
UBCKNN : y ba
n chng khoán Nhà nc
VBMA : Hip hi th trng trái phiu Vit Nam
VN : Vit Nam


DANH MC BNG BIU, HÌNH V




Trang
BNG BIU
Chng 1
Bng 1.1: 10 công ty phát hành trái phiu ti Úc vi s lng xut sc 22/01/200816
Bng 1.2: Doanh s th trng trái phiu Nht Bn 17
Bng 1.3: C cu các loi trái phiu lu hành  Hàn Quc 24
Chng 2
Bng 2.

1: Quy mô và c cu TP phát hành quý 4/2009 26
Bng 2.
2: Kt qu đu thu trái phiu Chính ph 2009 27
Bng 2.3: Lãi sut trúng thu trái phiu Chính ph 33
Bng 2.4: Thng kê giao dch TPCP nm 2009 35
Bng 2.5: Gía tr TPDN phát hành 2006 - 2009 35
Bng 2.
6: Xp hng tín nhim mt s nc 2009 41
Bng 2.
7: Tình hình phát hành TPDN  Vit Nam t nm 1996 đn tháng 3/2010Ph lc 1
HÌNH V
Chng 1
Hình 1.
1: Khi lng và s lng phát hành trái phiu Trung Quc trong các nm19
Hình 1.
2:
Cu trúc loi trái phiu giao dch trong nm 2009 ca Trung Quc 20
Chng 2
Hình 2.
1: S đ tng trng Th trng trái phiu đng ni t khu vc ông Á đang
ni 28
Hình 2.
2: Giá tr trái phiu phát hành qua các nm 2002-2009 28
Hình 2.
3: Quy mô TTTP (t l trên GDP) so vi các nc trong khu vc 36
Hình 2.
4: C cu th trng TPVN nm 2009 37
Hình 2.
5: T l và c cu các loi trái phiu phát hành nm 2009 37
Chng 3

Hình 3.
1: H thng liên đnh ch Ph lc 2
Hình 3.
2: H thng đa đnh c
h Ph lc 2
Hình 3.
3: S đ c ch giao dch REPO Ph lc 2
Hình 3.
4: S đ c ch giao dch CDS Ph lc 2


Hình 3.5: S đ c ch giao dch CLN Ph lc 2
Hình 3.
6: S đ c ch giao dch TRS Ph lc 2










PHN M U



1. S CN THIT CA  TÀI
Chính sách “Ch đng và tích cc hi nhp kinh t quc t” đã giúp Vit
Nam hi nhp ngày càng sâu rng hn vi nn kinh t th gii và khu vc. Nu nh
trc nm 1990, Vit Nam mi có quan h thng mi vi 40 nc, thì ngày nay
nh thc hin chính sách đi ngoi rng m, làm bn, hp tác vi tt c các nc
trên th gii trên c s bình đng, cùng có li, Vit Nam đã có quan h ngoi g
iao
vi 170 nc trên th gii, ký kt các hip đnh thng mi đa phng và song
phng vi trên 80 quc gia, thc hin ch đ ti hu quc vi trên 70 quc gia và
vùng lãnh th, trong đó có nhng nc và khu vc có ngun vn ln, công ngh
cao và th trng ln nh M, Nht Bn, EU và các nn kinh t mi công nghip
hóa  ông Á.
K t khi thc hin đng li m ca, Vit Nam đã ký các hip đnh hp tác
kinh t - thng mi vi EU (nm
1995), tham gia ASEAN (1995) và khu vc mu
dch t do AFTA ca ASEAN (2001), tham gia APEC (1998), hip đnh thng
mi song phng Vit–M có hiu lc (2001). Tham gia hi nhp kinh t th gii
m ra nhng c hi tng trng kinh t cho nc ta. Vic tr thành thành viên
WTO s to ra các công c đ nâng cao li ích kinh t ca các nc thành viên
thông qua vic tham gia vào các cuc đàm
phán thng mi đa biên. Mt nc đi
sau nh chúng ta, mun phát trin nhanh, không tt hu, bt kp vi nn kinh t th
gii, thoát khi tình trng đói nghèo thì không còn con đng nào khác là phi ch
đng hi nhp vào nn kinh t th gii.
Các doa
nh nghip  Vit Nam đã và đang có nhng bc đi ch đng, chun
b hành trang cn thit đ đng vng trên thng trng quc t. Vic đi mi k
thut, thit b - công ngh, tit gim chi phí nguyên
nhiên vt liu, nâng cao trình đ
ca đi ng lao đng … là nhng vic làm ht sc thit thc đi vi doanh nghip

nhm nâng cao li th cnh tranh trong môi trng t do hóa
thng mi.  thc
hin đc mc tiêu trên, mt trong nhng ngun lc cn có là vn.

Hin nay, Vit Nam có gn 500.000 doanh nghip va và nh (DNVVN),
chim 90% tng s DN Vit Nam, đây là lc lng sn xut quan trng vì to ra
gn 50% GDP cho nn kinh t, to ra nhiu vic làm cho ngi lao đng. Song, đn
thi đim 31/12/2009 phn ln các DNVVN loay hoay, khó tip cn các ngun vn,
nht là vn ngân hàng.
Nu bì
nh quân mi DNVVN đi vào hot đng cn khong 2 t đng, s vn
cn huy đng s xp x c triu t đng. Th trng vn cng có nhiu kê
nh cung
cp, trong đó kênh vn tín dng ngân hàng là kênh trc tip quan trng và là t
chc trung gian to điu kin cho DN tip cn ngun vn u đãi. Bn thân các ngân
hàng thng mi (NHTM) và các t chc tín dng (TCTD) cng đa DNVVN vào
nhóm “khách hàng truyn thng”, luôn kêu h là “thng đ”. Nhng thc t li
đáng bun, vì ít “thng đ” nào trong nhóm này gi đ
c mi quan h lâu dài,
chung thy và có
uy tín vi NHTM c th nào đó. N xu ca ngân hàng đi vi
các khon tín dng ca DNVVN rt thp, nhng nhiu ngân hàng rt dè dt cho


DNVVN vay vn. Kt qu điu tra cho thy, ch có 32,38% DNVVN có kh
nng tip cn đc các ngun vn ca ngân hàng, 35,25% khó tip cn, còn li
không th tip cn.

Trong bi cnh nn kinh t Vit Nam đang tng trng mnh, nhu cu
vn cho đu t phát trin là rt ln. Vic huy đng vn trong và ngoài nc

trong thi gian qua đã đt nhng kt qu kh quan. Tuy nhiên, vic huy đng
vn trong nc vn cha tht s phát trin mnh, đc bit là vn dài hn.
Phát
trin th trng vn Vit Nam, trong đó th trng chng khoán đóng
vai tr
ò ch đo, đây là kênh dn vn nhanh đ phát trin nn kinh t đt nc.
Tính đn thi đim 31/12/2009, th trng chng khoán Vit Nam đã hot đng
đc hn mi nm, đã có nhng bc phát trin c v quy mô và cht lng
hàng hóa, tin ti phù hp vi c ch th trng và thông l quc t. Tuy nhiên,
bên cnh các hot đng m
ua bán giao dch c phiu sôi đng thì vic huy đng
vn bng trái phiu vn cha tht s phát trin đúng tim nng.
Phát
trin th trng trái phiu Vit Nam tr thành kênh huy đng vn
nhanh và hiu qu, gii quyt các nhu cu vn cho các d án đu t và bù đp
thâm ht ngân sách ca Chính ph, đáp ng nhu cu vn phc v cho quá trình
sn xut và tái sn xut m rng ca các doanh nghip cng nh to thêm
hàng
hoá cho th trng và nhà đu t. Mun vy, cn phi phân tích tìm hiu nguyên
nhân kém phát trin và đa ra các gii pháp phát trin th trng trái phiu – mt
th trng ht sc tim nng hin nay.
Xut phát t nhng nguyên nhân trên, tác gi đã mnh dn nghiên cu đ
tài: “PHÁT TRIN TH TRNG TRÁI PHIU DO
ANH NGHIP VIT
NAM GIAI ON 2011-2020”.
2. MC ÍCH NGHIÊN CU
Vn đ trng tâm mà đ tài mun gii quyt là trên c s xem xét thc
trng, phân tích nhng mt còn tn ti, tìm hiu nguyên nhân và đa ra các gii
pháp phù hp đ thúc đy phát trin th trng trái phiu Vit Nam. Thông qua
đó, khuyn khích các doanh nghip nâng cao nhn thc, thay đi quan đim,

xem phát hành trái phiu là mt công c huy đng vn n thay cho hình thc
vay vn ngân hàng, giúp cho nn kinh t huy đng vn hiu qu hn góp phn
vào c
ông cuc phát trin nn kinh t quc gia và hi nhp kinh t quc t.
3. I TNG VÀ PHM VI NGHIÊN CU
i tng nghiên cu ca đ tài là vn đ liên quan đn thc trng hot
đng ca th trng s cp và th trng th cp trái phiu doanh nghip và
nhng gii phát trin c hai loi th trng này  Vit Nam giai đon 2011-2020.
V không gia
n, lun vn nghiên cu trên đa bàn c nc.
V thi gian, gii hn nghiên cu ca đ tài là hot đng ca th trng
trái phiu Vit Nam
t nm 2003 đn thi đim 31/12/2009.
V ni dung, đ tà
i tp trung nghiên cu c s pháp lý cho s hình thành
và phát trin th trng trái phiu Vit Nam, tình hình hot đng ca th trng


trái phiu doanh nghip Vit Nam trong thi gian qua. Trên c s đó, đ xut
mt s gii pháp phát trin th trng trái phiu doanh nghip Vit Nam trong
thi gian ti.
4. PHNG PHÁP NGHIÊN CU
 gii quyt các mc đích mà đ tài hng đn, tác gi đã vn dng lý
thuyt các môn hc Th trng tài chính, Tài chính doanh nghip, u t tài chính
làm nn tng lý lun; bên cnh đó tác gi s dng phng pháp thng kê lch s và
phng pháp tng hp s liu đ đánh giá v tình hình hot đng ca th trng trái
phiu Vit Nam; thu thp d liu thông qua các tài liu, sách báo, internet, các tham
lun; đ tài cng k tha có chn lc các tài liu khoa hc, lun án tin s, lun vn
thc s. Vn dng kinh nghim ca các nc làm c s đ xut các gii pháp phù
hp, nhm

thúc đy th trng trái phiu doanh nghip Vit Nam vn đng và phát
trin.
Ni dung nghiên cu ca đ tài đ
c chia thành ba chng :
Chng 1: Ni dung c bn v th trng trái phiu D
oanh nghip.
Chng 2: Thc trng th trng TPDN ti Vit Nam
. Nêu lên tình hình
hot đng ca th trng trái phiu doanh nghip Vit Nam trong thi gian qua,
phân tích và tìm hiu nguyên nhân dn đn tình trng kém phát trin ca th trng
trái phiu doanh nghip Vit Nam.
Chng 3: G
ii pháp phát trin th trng trái phiu doanh nghip Vit Nam
giai đon 2011-2020. Cn c vào nhng phâ
n tích  Chng 2 và nhng đnh
hng phát trin trong thi gian ti, đ xut mt s gii pháp phát trin th trng
trái phiu doanh nghip Vit Nam giai đon 2011-2020.

  

1

CHNG 1
LÝ LUN C BN V TH TRNG
TRÁI PHIU DOANH NGHIP


1.1. TRÁI PHIU DOANH NGHIP
1.1.1. Khái nim trái phiu doanh nghip
Trái phiu doanh nghip là mt giy chng nhn n dài hn đc ký kt gia

doanh nghip và ngi cho vay, đm bo mt s chi tr li tc đnh k và hoàn li
vn gc cho ngi cm trái phiu  thi đim đáo hn. Trên giy chng nhn n
này có ghi k hn, mnh giá và lãi sut đnh k ca trái phiu.
1.1.2. Các loi trái phiu doanh nghip
TPDN ch là mt trong nhiu loi tài sn tài chính mà nhng ngi có mt
khon tin tích lu có th mua và nm gi nh mt công c đu t.
Khi th trng tài chính nói chung và th trng chng khoán nói riêng ngày
càng phát trin, ngi đu t ngày càng có nhiu c hi đ la chn mt công c
đu t hiu qu nht, phù hp nht vi các mc tiêu ca mình t mt tp hp các
loi chng khoá
n đa dng, bao gm trái phiu chính ph, TPDN, c phiu, đn các
loi chng khoán phái sinh vi nhng tính cht phc tp hn nh chng quyn,
quyn chn, hp đng tng lai …. Trong bi cnh đó, đ thu hút đc s quan tâm
ca công chúng đu t, các doanh nghip không ch phát hành các trái phiu thông
thng mang nhng đc tính truyn thng đn gin mà còn đa ra th trng không
ít loi trái p
hiu mi, b sung thêm nhng đc đim hp dn, đc thit k đáp ng
nhng mc tiêu đu t khác nhau. Nhng trái phiu này không ch mang li nhng
quyn li nht đnh cho ngi đu t mà, xét trên mt góc đ nào đó, còn đem li
li ích cho các doanh nghip phát hành. Mt s loi TPDN tiêu biu nh sau:
- Trái phiu th chp (mortagage bonds) còn gi là trái phiu bo đm: là
loi trái phiu khi phát hành đòi hi phi có mt lng tài sn tng ng ký thác ti
c quan y thác đ đm bo chc chn kh nng hoàn tr ca trái phiu. Tài sn th
chp có th là nhà máy, thit b, chng khoán (c phiu ca công ty mua ca công
ty khác, TPCP, TPCQP) do doanh nghip nm gi. Trái phiu th chp là loi
đc xp hng bo v cao, có hai loi:
2

+ Trái phiu đóng: loi này không cho phép doanh nghip phát hàng bt k
mt loi chng khoán b sung nào đi vi nhng tài sn đã th chp.

+ Trái phiu m: loi này cho phép doanh nghip phát hành chng khoán b
sung đi vi tài sn đã th chp theo t l qui đnh. Loi này thng có lãi sut
cao hn so vi trái phiu th chp đóng.
- Trái
phiu tín chp hay còn gi là trái phiu không bo đm
(unsecured
bonds): là loi trái phiu ch da vào uy tín ca doanh nghip đ phát hành, doanh
nghip không đa mt tài sn gì ra làm vt đm bo. Loi này ch có các doanh
nghip ln, có danh ting, uy tín mi phát hành.
- Trái phiu chuyn đi (convertible bonds
): là loi trái phiu mà khi phát
hành có kim điu khon cho phép ngi s hu trái phiu đc quyn, đc đi
sang mt s lng nht đnh c phiu thng vi ch s và thi gian chuyn đi đã
đ
c xác đnh. ây là loi trái phiu rt hp dn và d bán hn, thng đc nhiu
doanh nghip c phn áp dng.
- Trái phiu thu nhp (incom
e bonds): là loi trái phiu mà li tc đc tr
tùy thuc vào li nhun ca doanh nghip và không cao hn lãi sut ghi trên trái
phiu. ây là loi chng khoán lai tp gia trái phiu và c phiu t
hng, nó có
phn u tiên v li nhun hn c phiu có ngha là trái ch nhn đc lãi trc khi
c đông nhn c tc.
- Trái phiu lãi sut ch
it khu (Zero-coupon bonds, Discount bonds): là
loi trái phiu đc tr lãi ngay khi phát hành, đc khu tr vào vn mua trái
phiu.
- Trái phiu lãi sut th ni (floating rate bonds): là loi trái phiu có lãi
sut đc điu chnh theo tng thi không k cho phù hp vi lãi sut trên th

trng (lãi sut tín dng) hoc b chi phi bi giá, chng hn nh ch s bán l. ây

là loi trái phiu đc bo him, chng li đc phn nào lm phát và s gia tng
ca lãi sut tín dng ngân hàng. Nh vy, doanh nghip phát hành và nhng ngi
đu t có th đc bo v phn nào trc ri ro lãi sut.
- Trái phiu có th thu hi (callable bonds): là trái phiu có quy đnh điu
khon cho phé
p doanh nghip mua li trái phiu trc khi đn hn, thng theo giá
“gia tng đ gim bt n”.
3

1.1.3. u và nhc đim ca vic tài tr vn bng TPDN
1.1.3.1. u đim
 So vi vn c phn
Th nht, trái phiu m
ang li chi phí s dng vn thp hn so vi c phiu
và gii hn trách nhim ca doanh nghip trong thi gian ngn hn. Thng mc
bù ri ro mà ngi đu t đòi hi đi vi mt trái phiu thp hn mc bù ri ro ca
c phiu. iu này nu xét trên giác đ ca doanh nghip s đng ngha vi vic chi
phí vn c phn cao hn chi phí n trái phiu. Hn th, trái phiu là công c huy
đng vn c
ó thi hn nên trách nhim ca doanh nghip đi vi trái ch s kt thúc
khi trái phiu đáo hn, trong khi c phiu th hin s s hu doanh nghip mt cách
lâu dài nên doanh nghip có trách nhim vi c đông trong sut thi gian nó tn ti.
Th ha
i, tài tr bng trái phiu có th tránh đc tình trng pha loãng quyn
s hu ca các c đông trong doanh nghip. Phát hành TPDN thc cht có th xem
nh là doanh nghip đi vay n trên th trng, trên bng tng kt tài sn, s thay đi
không h xy ra đi vi s vn c phn ca ch s hu mà ch xut hin trên khon
mc n.

Th ba, vi vic phát hành TPDN có th khai thác tác dng ca đòn by tài
chính. Vì chi phí lãi trái phiu tính trên s n vay m
à doanh nghip tr cho nhng
ngi nm gi trái phiu ca doanh nghip đc tr khi li nhun ca doanh
nghip trc khi tính thu thu nhp doanh nghip, trong khi thu nhp mà doanh
nghip s dng đ tr c tc cho các c đông thì li là phn thu nhp còn li sau khi
đã khu tr thu phi np,
tc là chi phí lãi là khon chi phí không chu thu còn chi
phí vn c phn (tr c tc) li là chi phí phi chu thu.
 So vi các khon vay ngân hàng
Vic phát hành trái phiu c
ó li hn so vi vay ngân hàng xét trên các khía
cnh nh quy mô tài tr, thi hn, tính thanh khon và chi phí huy đng vn. Vic
huy đng vn bng phát hành trái phiu, nu thc hin đc, s đm bo cho doanh
nghip đc s dng ngun vn n đnh và dài hn hn so vi đi
vay ngân hàng.
Mc dù trong mt s d án đc bit, NHTM cng có th cho doanh nghip vay vi
thi hn dài hn 1 nm, nhng vi các d án ln, ngân hàng li b gii hn mc cho
vay (không quá 15% vn điu l vào mt doanh nghip). Nu các trái phiu đc
4

chào bán ra công chúng và đc niêm yt trên SGDCK, điu này đem li cho
TPDN kh nng chuyn nhng và tính thanh khon, đc bit là trái phiu ca
nhng t chc phát hành là nhng công ty ln.
1.1.3.2. Nhc đim
Thc t các nhà đu t thng đòi hi  các doanh nghip phát hành trái
phiu mt kh nng tín dng cao trong khi các khon lãi và n gc phi đc thanh
toán đúng hn không ph thuc vào kt qu kinh doanh ca công ty. Trong trng
hp không có kh nng chi tr đúng hn, thì các công ty phát hành buc phi t
chc li hot đng tài chính đ thanh lý n cho nhng ngi s hu trái phiu.

C th là khi thc hin vic tài tr bng trái phiu, các khon chi tr cho trái
ch phi đc thc hin mt cách đu đn, theo đnh k và không mang tính linh
hot nh các khon hoàn tr đi vi ngân hàng. Chính vì vy, t chc phát hành
phi có k nng qun lý tin mt tt hn đ khp đc gia lung tin mt phc tp
ca d án (hay hot đng kinh doanh)
vi lung chi tr đu đn và đn gin ca trái
phiu. Doanh nghip phi qun lý đc mt cách ti u chui các bin đng v
lung tin mt thông qua vic thc hin nghip v đu t mt cách khéo léo hoc đi
vay ngn hn. S qun lý không hiu qu các bin đng ca lung tin ngn hn s
làm hng mc đích tài tr bng trái phiu trong dài hn. D
o đó, kin thc và k
nng v tài chính công ty ca nhng nhà qun lý trong các công ty là yu t không
th thiu đc khi s dng ngun tài tr này.
Bên cnh đó, khi phát hành TPD
N, lãi sut tham kho thng là lãi sut trái
phiu chính ph đang lu hành. Tuy nhiên, nu lãi sut phát hành ca chính ph cao
do lm phát cao thì vic huy đng vn thông qua vic phát hành trái phiu ca
doanh nghip b bt li. Doanh nghip buc phi hoãn k hoch phát hành cho đn
khi lãi sut phát hà
nh trái phiu chính ph gim thích hp, tc vic tài tr bng trái
phiu trong trng hp này b hn ch.
1.2. TH TRNG TRÁI PHIU DOANH NGHIP
Th trng trái phiu doanh nghip (TTTPDN) là ni giao dch mua bán các
loi TPDN đã phát hành. TTTPDN đóng vai trò quan trng đi vi nn kinh t, đi
vi các doanh nghip cng nh các nhà đu t. TTTPDN gm th trng s cp và
th trng th cp.
1.2.1. Th trng s cp
5

1.2.1.1. Khái nim

Th trng s cp TPDN là ni tp trung din ra quá trình mua bán ln đu
đi vi các TPDN mi phát hành. Các ngân hàng bo lãnh phi hp vi các doanh
nghip đ phân phi các trái phiu mi phát hành đn vi nhà đu t. Th trng s
cp còn đc gi là th trng cp mt hay th trng phát hành.
1.2.1.2. Các phng pháp phát hành trái phiu doanh nghip
Có 2 phng pháp phát hành TPDN trên th trng s cp. ó là phát hành
riêng l và phát hành ra công chúng.
* Phát hành riêng l
Phát hành riêng l là quá trình trong đó TPDN đc bán trong phm vi mt
s ngi nht đnh (thông thng là cho các nhà đu t th ch nh các qu đu t
chng khoán, công ty bo him, qu lng hu… ), vi nhng điu kin (khi
lng phát hành) hn ch.
Vic phát hành TPDN riêng l thông thng chu s điu chnh ca Lut
công ty. TPDN phát hành theo phng thc này không phi là đi tng giao dch
ti S giao dch chng khoá
n.
Các ngân hàng đu t cng tr giúp trong vic phát hành trái phiu riêng l
bng nhiu cách. H làm vic vi t chc phát hành và các nhà đu t tim nng đ
thit k và đnh giá trái phiu, sp xp nhà đu t và thit k đt phát hành, t vn
… Nhìn chung các nhà đu t th ch nhn lãi sut cao hn đ bù vào tính thiu
thanh khon.
* Phát hành ra công chúng
Phát hành ra công chúng là quá trình trong đó TPDN đc bán rng rãi ra
công chúng, cho mt s lng ln ngi đu t, trong tng lng phát hành phi
giành mt t l nht đnh cho các nhà đu t nh và khi lng phát hành phi đt
đc mt mc nht đnh.
Phát hành trái phiu ra công chúng đc thc hin bng mt hình thc duy
nht, đó là chào bán s cp (phân phi s cp).
* Ý ngha c bn ca vic phân bit gia phát hành riêng l và phát
hành ra công chúng

6

Vic phân bit phát hành riêng l và phát hành ra công chúng là đ xác đnh
nhng ngi phát hành rng rãi ra công chúng phi là nhng công ty có cht lng
cao, hot đng sn xut kinh doanh tt, nhm bo v cho công chúng đu t nói
chung, nht là nhng nhà đu t nh thiu hiu bit. ng thi, đây cng là điu
kin đ xây dng mt th trng chng khoán an toàn, công khai và có hiu qu.
Vic phát hành TPDN riêng l thông thng chu s điu chnh ca Lut
Công ty. Chng khoán phát hành di hì
nh thc này không phi là đi tng đc
niêm yt và giao dch trên th trng chng khoán s cp.
1.2.1.3. Bo lãnh phát hành TPDN
* Khái nim
Bo lãnh phát hành là vic t chc bo lãnh giúp t chc phát hành thc
hin các th tc trc khi chào bán chng khoán, t chc vic phân phi chng
khoán và giúp bình n giá chng khoán trong giai đon đu sau khi phát hành. Trên
th gii, các ngân hàng đu t thng là nhng t chc đng ra làm bo lãnh phát
hành.
T chc bo lãnh là ngi chu trách nhim mua hoc chào bán chng khoán
ca mt t chc phát hành nhm thc hin vic phâ
n phi chng khoán đ hng
hoa hng.
* Các phng thc bo lãnh phát hành
Vic bo lãnh phát hành thng đc thc hin theo mt trong các phng
thc sau:
- Bo lãnh vi cam kt chc chn: là phng thc bo lãnh mà theo đó t
chc bo lãnh cam kt s mua toàn b s TPDN phát hành cho dù có phân phi
đc ht TPDN hay không. Trong hình thc bo lãnh t hp theo "cam kt chc
chn", mt nhóm các t chc bo lãnh hình thành mt t hp đ mua TPDN ca t
chc phát hành vi giá chit khu so vi gi

á chào bán ra công chúng (POP- Public
offering price) và bán li các TPDN đó ra công chúng theo giá POP. Chênh lch
gia giá mua TPDN ca các t chc bo lãnh và giá chào bán ra công chúng đc
gi là hoa hng chit khu.
- Bo lãnh theo phng thc d phòng: đây là phng thc thng đc
áp dng khi mt công ty đi chúng phát hành b sung thêm c phiu thng  các
nc phát trin. Trong trng hp đó, công ty cn phi bo v quyn li cho các c
7

đông hin hu, và nh vy, công ty phi chào bán c phiu b sung cho các c đông
c trc khi chào bán ra công chúng bên ngoài. D nhiên, s có mt s c đông
không mun mua thêm c phiu ca công ty. Do vy, công ty cn có mt t chc
bo lãnh d phòng sn sàng mua nhng quyn mua không đc thc hin và
chuyn thành nhng c phiu đ phân phi ra ngoài công chúng. Có th nói, bo
lãnh theo phng thc d phòng là vic t chc bo lã
nh cam kt s mua nt s
TPDN còn li cha đc phân phi ht ca t chc phát hành và bán li ra công
chúng. Ti các nc đang phát trin, khi các t chc bo lãnh còn non tr và cha
có tim lc ln thì phng thc bo lãnh phát hành d phòng li là phng thc
bo lãnh thông dng nht.
- Bo lãnh vi c gng cao nht: là phng thc bo lãnh mà theo đó t
chc bo l
ãnh t chc bo lãnh tho thun làm đi lý cho t chc phát hành. T
chc bo lãnh không cam kt bán toàn b s TPDN mà cam kt s c gng ht sc
đ bán TPDN ra th trng, nhng nu không phân phi ht s tr li cho t chc
phát hành phn còn li.
- Bo lãnh theo phng thc bán tt c hoc không: trong phng thc
này, t chc phát hành yêu cu t chc bo lãnh bá
n mt s lng TPDN nht
đnh, nu không phân phi đc ht s hu toàn b đt phát hành.

- Bo lãnh theo phng thc ti thiu - ti đa: là phng thc trung gian
gia phng thc bo lãnh vi c gng cao nht và phng thc bo lãnh bán tt c
hoc không. Theo phng thc này, t chc phát hành yêu cu t chc bo lãnh bán
ti thiu mt t l TPDN nht đnh (mc sàn). Vt trên mc y,
t chc bo lãnh
đc t do chào bán TPDN đn mc ti đa quy đnh (mc trn). Nu lng TPDN
bán đc đt t l thp hn mc yêu cu thì toàn b đt phát hành s b hu b.
1.2.2. Th trng th cp
1.2.2.1. Khái nim

Th trng th cp là ni giao dch và trao đi trái phiu đã phát hành ln
đu  th trng s cp.
Sau khi TPDN mi đc phát hành trên th trng s cp, chúng s đc
giao dch trên th trng th cp. Khác vi th trng s cp, tin bán trái phiu trên
th trng th cp thuc v các nhà đu t và nhà kinh doanh ch không thuc v
các doanh nghip phát hành trái phiu.
8

Xét v phng thc t chc và giao dch, th trng chng khoán bao gm 3
loi: S giao dch chng khoán, Th trng phi tp trung (OTC), và th trng th
3. Hu ht các giao dch v trái phiu trên th gii đu thông qua th trng OTC.
1.2.2.2. C ch giao dch
Th trng th cp trái phiu hoàn toàn khác vi th trng th cp c phiu.
 các nc th trng chng khoán phát trin, hu ht c phiu giao dch trên th
trng chng khoán tp trung trong khi th trng th cp ca trái phiu li chính là
th trng OTC. S khác bit này dn đn nhng kt qu sau:
 Phát sinh vn đ thiu minh bch v giá c. Trong khi
các t chc ln có
đc giá t các nhà giao dch trái phiu, các nhà đu t nh l thì không đc. Tuy
nhiên, tình trng này đang dn đc ci thin mc dù mc đ minh bch trên th

trng trái phiu hin vn cha bo đm tính đy đ.
 C ch thanh toán bù tr không áp dng cho giao dch trái phiu. Các bc
trong c ch giao dch trái phiu đc tin hành nh sau: (1) Tha thun v loi trái
phiu, giá c và s lng, (2) chuyn tin t tài khon ngi mua sang tài khon
ngi bán, (3) chuyn chng khoá
n t tài khon ngi bán sang ngi mua.
Trc đây
, giao dch trái phiu đc tin hành ch yu ti bàn ca nhà môi
gii và nó đòi hi phi hoàn tt mt s th tc đt lnh mua hay bán. Nhng nm
gn đây, có s ci tin thiên v s dng giao dch trái phiu đin t. G
iao dch đin
t góp phn tng tính tng khon cho th trng trái phiu và cn đc tip tc phát
trin. Giao dch đin t mang li mt s thun li nh (1) cung cp tính thanh khon
cho th trng, (2) tìm giá (đc bit cho th trng tính thanh khon kém), (3) s
dng công ngh mi, và (4) nâng cao hiu qu qun l
ý danh mc và giao dch.
Có 5 mô hình h thng gia
o dch trái phiu đin t đã và đang đc vn
dng ti mt s th trng trên th gii: (1) h thng đu giá (auction system), (2)
h thng khp lnh chéo (cross-matching system), (3) h thng liên đnh ch
(interdealer system), (4) h thng đa đnh ch (multi-dealer system), và (5) h thng
mt nhà kinh doanh (single dealer system). (Xem 3.1, 3.2 ph lc 2).
- Các h thng đu giá (auction system): H thng này có th đc xây dng
nhm h tr cho các đt phát hành trái phiu trên th trng s cp. Mt s h
thng đu giá khác thì tp trung vào đu giá các trái phiu do nhà đu t chào bán
trên th trng th cp. Theo đó, các thành viên bán trái phiu s đng các thông tin
9

chi tit v trái phiu đang đc chào bán và điu kin c th trong đu giá, các
thành viên tham gia đu giá np đn đu giá và khi lng trái phiu s đc

chuyn cho thành viên tham gia tr giá cao nht.
- Các h thng khp lnh chéo (cross-matching s
ystem): các nhà đu t kt
ni vi nhau thông qua các nhà kinh doanh trái phiu (ch đóng vai trò môi gii).
- H thng liên đnh ch (interdealer system): h thng giao dch
ch gm các
nhà kinh doanh trái phiu chuyên nghip làm chc nng m
ôi gii và mua/bán cho
chính mình; các t chc đu t có th bit đc các chào giá tt nht trên th trng
ti mt thi đim và tin hành giao dch thông qua nhà môi gii.
- Các h thng đa đnh ch (multi-dealer system): nhà đu t kt ni vi
nhiu nhà kinh doanh trái phiu; cho phép xem tt c các chào giá có trên h thng
ti mt thi đim đ so sánh và tìm
chào giá tt nht. Nhà đu t liên h vi nhà

kinh doanh có chào giá tt nht đ thng lng mua/bán.
- H thng mt nhà kinh doanh (single dealer system): n
hà đu t kt ni vi
1 nhà kinh doanh trái phiu đ thng lng và thc hin giao dch. Nhà kinh
doanh trái phiu s đa ra yt giá 2 chiu mua-bán TPCP (Vietcombank hin đang
thc hin theo mô hình này).
1.2.3. Các ch th tham gia trên th trng TPDN
1.2.3.1. Nhà phát hành:
Nhà phát hành là các t chc thc hin huy đng vn thông qua th trng
chng khoán. Nhà phát hành là ngi cung cp các TPDN - hàng hoá ca th trng
trái phiu. Chính ph và chính quyn đa phng là nhà phát hành các trái phiu
Chính ph và trái phiu đa phng. Công ty là nhà phát hành trái phiu công ty.
Các t chc tài chính là nhà phát hành các công c tài chính nh các trái phiu,
chng ch th hng phc v cho hot đng ca h.
1.2.3.2. Nhà môi gii:

Nhà môi gii là mt trung gian trên th trng tài chính có vai trò là chic
cu ni cho mt bên hoc cho c hai bên trong v giao dch. Ngi môi gii khác
vi ngi mua hoc bán chính thc vì anh ta không b vn ra đ thc hin giao
dch. Nhà môi gii nhn lnh mua/bán và theo dõi chúng, tìm ngi có nhu cu
bán/mua, tin hành tha thun đ đt mc giá tt nht, là tâm đim ca giao dch, và
10

thi hành lnh đt mua/bán. Nhà môi gii s nhn hoa hng t ngi đt lnh và hoa
hng đc xem nh phí giao dch trên th trng chng khoán.
1.2.3.3. Nhà to lp th trng:
Nhà to lp th trng là các trung gian tài chính (thng là các công ty
chng khoán) yt giá mua, giá bán và s lng TPDN trên th trng. H sn sàng
thc hin giao dch mua và bán TPDN vi các mc giá và s lng đã yt. Các
trung gian tài chính thc hin công vic to lp th trng vi 2 mc tiêu ch yu:
đm bo tính thanh khon ca th trng và tìm kim li nhun.
Nhà to lp th trng thng thc hin 2 công vic đ đáp ng các lnh t
phía nhà đu t: Th nht, nhà to lp th trng c
ó th đóng vai trò đi tác trong
giao dch, có ngha là nu lnh đt đn là lnh mua, nhà to lp th trng s bán
các TPDN tng ng có "trong kho" ca mình. Còn nu lnh đt đn là lnh bán,
nhà to lp th trng s tin hành mua. Lnh mua hay bán mà nhà to lp th
trng nhn đc chính là lnh đáp li các chào mua, chào bán mà nhà to lp th
trng đã yt ra trên th trng. Trong các chào mua, chào bán ca nhà to lp th
trng, giá yt ra do yêu cu cnh tranh nê
n thng phi bám sát vi tình hình th
trng, khi lng yt ra tu theo phân tích ca mình, còn phi chu thêm tác đng
ca lut đnh v khi lng nh nht phi đm bo giao dch
đi vi mi lnh yt
ra. Thông thng, đ có th chuyn sang yt mc giá khác hay tham gia vi mt
loi TPDN khác, nhà to lp th trng phi thc hin mt giao dch vi s lng

ti thiu theo quy đnh, điu này đm bo tính thanh khon mà mi giao dch to ra.
Th hai, trng hp lnh đt mua đn nhng nhà to lp th trng không có đ s
TPDN đt mua, hoc lnh đt bá
n đn nhng nhà to lp th trng không đ kh
nng đ mua toàn b thì đ đm bo giao dch, nhà to lp th trng s phi tìm
mt lnh đi ng khác tho mãn toàn b hoc mt phn khi lng ca khách hàng
đt ra.  tìm lnh đi ng, nhà to lp th trng này s phi tìm đn mt nhà to
lp th trng khác. N
hà to lp th trng kia có th trc tip mua hoc bán, hoc
cng có th chuyn tip mt lnh mua hoc bán ca mt nhà đu t khác mà h
nhn đc sang đ đi ng.
Trong th trng th cp, có th xy ra tình trng mt cân đi tm thi s
lng lnh đt m
ua và bán trái phiu  bt c thi đim nào. Vì vy cn có mt nhà
to lp th trng sn sàng và sn lòng mua trái phiu cho tài khon ca riêng h
11

hay bán chúng t tài khon này. Vào mt thi đim nào đó, các nhà giao dch này
sn lòng mua trái phiu theo mc giá (giá chào mua) mà nó thp hn mc giá mà h
sn lòng bán (giá chào bán). Các nhà giao dch này đc xem là các nhà cung ng
tc thi cho th trng. Chênh lch giá chào bán đc xem là mc giá các nhà giao
dch tính cho hot đng cung ng tc thi và bình n giá tm thi nu có s mt cân
đi xy ra. Còn có mt vai trò khác na ca các nhà to lp th trng là cung cp
thông ti
n đáng tin cy v giá c cho nhng ngi tham gia th trng.
T chc tham gia to lp th trng trên th trng trái phiu có hai cp đ.
Cp đ th nht là các công ty giao dch ging nh bình thng, cp đ th hai, có
mt tên riêng là Môi gii giao dch ni b (Inter-dealer broker). Bn thân tên gi đã
phn ánh hot đng ca t chc loi này. Các hot đng c bn ca mt nhà
to lp

th trng trái phiu không có nhiu khác bit, tuy nhiên do các giao dch trái phiu
thng có khi lng và giá tr ln nên thi gian tin hành thng lâu hn, bên
cnh đó mt nhà to lp th trng thông thng dù có vn ln đn đâu cng rt
khó có th đm bo tin hành đc tt c các giao dch bng lng chng khoán
“trong kho” ca mình, và cng không th đm bo luôn tìm kim đc các lnh đt
đi ng cn thit ca khác
h hàng. Thc t này cho thy cn có mt dng to lp th
trng th hai, đó là các nhà môi gii-giao dch ni b. ây là mt hình thc t
chc tn ti trong các th trng trái phiu và các th trng OTC sn phm phái
sinh, nhng t chc này đóng vai trò nh nhng trung gian gia các công ty môi
gii chính trên th trng vi mc đích h tr, thúc đy các giao dch ni b gia
các t chc này.
i tng giao dch ca h là các công ty môi gii khác, các nhà
môi gii khác, các t chc nhn qun lý danh mc đu t, tín thác, …
1.2.3.4. Công ty xp hng tín nhim doanh nghip (Credit Rating
Agency -CRA):
 nc ta, thut ng "corporate credit rating" đc đc dch vi nhiu
ngha khác nhau nh xp hng tín nhim doanh nghip, xp hng tín dng doanh
nghip, phân loi tín dng doanh nghip, xp loi doanh nghip, phân loi doanh
nghip Trong đó, sát ngha nht là xp hng tín nhim doanh nghip, xp hng tín
dng doanh nghip và phân loi tín dng doanh nghip. Cho nên các t này s đc
chn đ s dng ch yu trong đ tài.