Tác động của FDI tới tăng trưởng kinh tế thành phố Hồ Chí Minh

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH





PHM NGC HUY

TÁC NG CA FDI TI TNG TRNG
KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH





LUN VN THC S KINH T









Thành ph H Chí Minh - 2010

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH

PHM NGC HUY

TÁC NG CA FDI TI TNG TRNG KINH T
THÀNH PH H CHÍ MINH


Chuyên ngành: Kinh t Tài chính Ngân hàng
Mã s: 60.31.12


LUN VN THC S KINH T



NGI HNG DN KHOA HC:
PGS - TS NGUYN TH LIÊN HOA





Thành ph H Chí Minh - 2010



MC LC























Trang
PHN M U
1. Gii thiu 1
2. Vn đ và mc tiêu nghiên cu 2
3. Phm vi và phng pháp nghiên cu 3
4. Ý ngha ca đ tài 3
5. Gii hn ca nghiên cu 4
6. Kt cu ca lun vn 4

CHNG I
LÝ THUYT V FDI, TNG TRNG KINH T VÀ TÁC NG CA FDI
TI
TNG TRNG KINH T
1.1 u t trc tip nc ngoài 5
1.1.1 nh ngha 5
1.1.2 Các hình thc đu t trc tip nc ngoài ti Vit Nam
5
1.1.2.1 Hp đng hp tác kinh doanh 5
1.1.2.2 Doanh nghip liên doanh 5
1.1.2.3 Doanh nghip 100% vn nc ngoài 6
1.1.2.4 u t phát trin kinh doanh 6
1.1.2.5 Mua li và sáp nhp 6
1.1.2.6 Các hình thc khác 6
1.1.3 FDI “sch” và vai trò ca FDI “sch” trong phát trin bn vng nn kinh t
…….7
1.2 Tng trng kinh t 7


1.2.1 Khái nim v tng trng kinh t 7
1.2.2 o lng tng trng kinh t 8
1.2.3 Các nhân t c bn nh hng đn tng trng kinh t 9
1.2.3.1 Ngun nhân lc 9
1.2.3.2 Ngun tài nguyên thiên nhiên 9
1.2.3.3 T bn 9
1.2.3.4 Công ngh 10
1.2.3.5 Qun lý nhà nc v kinh t 10
1.3 Tác đng ca FDI ti tng trng kinh t 11
1.3.1 Các cách tip cn khác nhau 11
1.3.2 Lý thuyt v đánh giá tác đng lan ta ca FDI 12

1.3.2.1 C ch sinh ra tác đng lan ta 12
1.3.2.2 ánh giá mc đ ca tác đng lan ta 15
1.4 Các nghiên cu đnh lng v tác đng ca FDI ti tng trng kinh t trên th
gii 16
 Kt lun chng I 19
CHNG II
PHÂN TÍCH THC TRNG THU HÚT VÀ S DNG VN FDI TI TP.HCM
GIAI ON 1988 – 2009
2.1 Tng quát tình hình thu hút FDI 20
2.2 Thu hút FDI theo ngành 28
2.3 Thu hút FDI theo đi tác đu t 30
2.4 ánh giá tác đng ca vic thu hút và s dng vn FDI ti TP.HCM 31
2.4.1 Tác đng tích cc 31
2.4.1.1 B sung ngun vn trong tng vn đu t ca TP.HCM 32


2.4.1.2 Góp phn chuyn dch c cu kinh t TP.HCM 34
2.4.1.3 Thúc đy vic chuyn giao công ngh và to hiu ng lan ta tích cc đn các
thành phn kinh t khác 35
2.4.1.4 Tham gia mng li sn xut toàn cu và m rng quan h đi ngoi 36
2.4.1.5 Góp phn phát trin c s h tng, to vic làm và gim nghèo 37
2.4.1.6 Thúc đy tng trng kinh t ca TP.HCM 38
2.4.1.7 Gia tng kim ngch xu
t khu cho TP. HCM 40
2.4.1.8 óng góp cho ngân sách TP.HCM ca khu vc FDI 41
2.4.2 Tác đng tiêu cc 43
2.4.2.1 Nhp khu công ngh lc hu và gây ô nhim môi trng 43
2.4.2.2 Tác đng “ln át” đu t ca các doanh nghip FDI đi vi các doanh nghip trong
nc 45
2.4.2.3 Nguy c ra tin và hot đng chuyn giá 46

2.4.2.4 Cn tr tin đ phát trin kinh t 49
 Kt lun chng II 50
CHNG III
TÁC NG LAN TA CA U T TRC TIP NC NGOÀI TI NNG
SUT LAO NG CA CÁC DOANH NGHIP TI TP. HCM
3.1 Mô hình đánh giá tác đng 51
3.1.1 Mô hình đánh chung 51
3.1.2 Mô hình xét theo hình thc s hu 52
3.1.3 Mô hình xét theo lnh vc kinh doanh 52
3.2 Thông tin chung v s liu 52
3.3 Kt qu và nhn xét 53
3.3.1 i vi mô hình chung 53
3.3.2 i vi mô hình xét theo hình thc s hu 54


3.3.3 i vi mô hình xét theo lnh vc kinh doanh 55
3.4 đánh giá kt qu hi quy mô hình 56
3.4.1 ánh giá chung 56
3.4.2 ánh giá v nh hng ca hình thc s hu 57
3.4.3 ánh giá v nh hng ca lnh vc kinh doanh 58
 Kt lun chng III 59

CHNG IV
THO LUN V KT QU NGHIÊN CU VÀ KIN NGH GII PHÁP NHM
THU HÚT FDI CHO PHÁT TRIN BN VNG NN KINH T
4.1 Tho lun v kt qu nghiên cu 60
4.2 Kin ngh gii pháp thu hút FDI cho phát trin bn vng kinh t TP. HCM 61
4.2.1 Nhóm gii pháp nhm đy mnh vic thu hút FDI 62
4.2.1.1 Gii pháp v chính sách thu hút và xúc tin đu t 62
4.2.1.2 Gii pháp v quy hoch 64

4.2.1.3 Gii pháp v c s h tng 64
4.2.1.4 Gii pháp v ngun nhân lc 65
4.2.1.5 Công tác ci cách hành chính 65
4.2.1.6 Các gii pháp khác 66
4.2.2 Nhóm gii pháp đ thu hút FDI “sch” 68
4.2.2.1 Hoàn thin c ch chính sách v môi trng trong thu hút và qun lý FDI 69
4.2.2.2 Các bin pháp kinh t nhm hn ch ô nhim môi trng 70
4.2.3 Gii pháp v chng chuyn giá 72
 Kt lun chng IV 75
 Phn kt lun 76


DANH MC BNG


Trang


Bng 2.1: D án FDI đc cp phép ti TP. HCM t nm 1988 đn 2009 23
Bng 2.2: FDI vào TP.HCM so vi c nc (2001 – 2009) 25
Bng 2.3: Quy mô vn ca các d án FDI còn hiu lc ti TP. HCM đn nm 2009 27
Bng 2.4: D án FDI còn hiu lc đn 31/12/2009 ti TP. HCM phân theo ngành kinh t
28
Bng 2.5: D án FDI còn hiu lc đn 31/12/2009 ti TP. HCM phân theo đi tác đu t
31
Bng 2.6: Vn đu t ca TP.HCM và ngun v
n FDI qua các nm 33
Bng 2.7: S lao đng ti TP. HCM và ti các DN FDI 37
Bng 2.8: óng góp ca FDI vào GDP ca TP.HCM 39
Bng 2.9: Tình hình đóng góp vào kim ngch xut khu ca các DN FDI 41

Bng 2.10: Tình hình np NS TP.HCM ca khu vc FDI 42
Bng 2.11: T l doanh nghip FDI báo cáo l qua các nm 48
Bng 2.12: Thu sut thu TNDN ti mt s quc gia 48
Bng 3.1: Kt qu kim đnh hi quy đi vi mô hình chung 53
B
ng 3.2: Kt qu kim đnh mô hình hi quy xét theo hình thc s hu 54
Bng 3.3: Kt qu kim đnh mô hình hi quy xét theo lnh vc kinh doanh 55
Bng 3.4: Tng hp kt qu kim đnh các mô hình 56







DANH MC BIU 


Trang

Biu đ 2.1: S d án FDI đc cp phép mi qua các nm ti TP. HCM (2001 – 2009)
24
Biu đ 2.2: Tng vn FDI đng ký qua các nm ti TP.HCM (2001 – 2009) 24
Biu đ 2.3: Tng vn FDI thu hút qua các nm ca Vit Nam và TP.HCM (2001 – 2009)
25
Biu đ 2.4: S d án FDI còn hiu lc tính đn 31/12/2009 phân theo ngành ti TP.HCM
29
Biu đ 2.5: Vn đu t ca các d án FDI còn hiu lc tính
đn 31/12/2009 phân theo
ngành ti TP.HCM 29

Biu đ 2.6: Vn đu t ca TP.HCM và ngun vn FDI qua các nm 33
Biu đ 2.7: Chuyn dch c cu kinh t TP.HCM 35
Biu đ 2.8: óng góp ca FDI vào GDP ca TP.HCM 39
Biu đ 2.9: óng góp ca FDI vào tng thu ngân sách ca TP.HCM 42











DANH MC T VIT TT
























1. APEC : Din đàn Hp tác kinh t châu Á – Thái Bình Dng
2. ASEAN : Hip hi các Quc gia ông Nam Á
3. ASEM : Din đàn Hp tác Á - Âu
4. BOT : Xây dng – Vn hành – Chuyn giao
5. BT : Xây dng – Chuyn giao
6. BTO : Xây dng – Chuyn giao – Vn hành
7. CNH-HH : Công nghip hóa – hin đi hóa
8. DN : Doanh nghip
9. DN FDI : Doanh nghip FDI
10. DNNN :
Doanh nghip nhà nc
11. DNTN : Doanh nghip t nhân
12. EU : Liên minh châu Âu
13. FDI : u t trc tip nc ngoài
14. GDP : Tng thu nhp quc ni
15. GNP : Tng sn phm quc dân
16. IMF : Qu Tin t quc t
17. KCN : Khu công nghip
18. KCX : Khu ch xut
19. KH&T : K ho
ch và u t

20. KT-XH : Kinh t – xã hi
21. M&A : Sáp nhp và mua li
22. TNDN : Thu nhp doanh nghip
23. TP.HCM : Thành ph H Chí Minh
24. UNCTAD : Hi ngh Liên Hp quc v Thng mi và Phát trin.
25. WTO : T chc thng mi th gii





LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu khoa hc ca riêng
tôi, không sao chép công trình ca ngi khác. Các s liu, thông tin đc
ly t ngun thông tin hp pháp, chính xác và trung thc.
Tôi chu hoàn toàn trách nhim nu có bt k s gian di nào trong
đ tài nghiên cu này.
TP. H Chí Minh, ngày 24 tháng 12 nm 2010
Tác gi
Phm Ngc Huy
1
PHN M U
1. Gii thiu
Hu ht các nhà kinh t trên th gii đu cho rng dòng vn đu t trc
tip nc ngoài có nh hng tích cc đn s tng trng kinh t ca nc nhn
đu t (host
country)
vì mt đc tính quan trng đi kèm vi vn đu t trc tip
nc ngoài (FDI) là vic áp dng công ngh tiên tin. Qua đó, hiu ng lan ta

công ngh đòi hi các doanh nghip trong nc cng phi trang b công ngh
mi đ cnh tranh trên th trng.
Tuy nhiên, các nghiên cu thc nghim v mi quan h tích cc gia FDI
và GDP còn có nhiu kt qu khác nhau. Wijeweera và các cng s (2010) cho
rng dòng vn FDI gây ra mt tác đng tích cc đn tng trng ch trong trng
hp s dng ngun nhân lc có k nng cao. Johnson (2006) đã chng minh rng
dòng vn FDI đy mnh tng trng kinh t  các nc đang phát trin, nhng
không có nh hng đi vi các nc phát trin. Alfaro (2003) li kt lun dòng
vn FDI đa ra mt hiu ng không rõ ràng v s tng trng kinh t ca nc
ch nhà. Nhiu nghiên cu thc nghim khác cng có nhng kt lun không
đng nht, thm chí mâu thun ln nhau.
Vic đánh giá chính xác mi quan h gia FDI và t l tng trng kinh t
là mt vn đ ht sc quan trng trong vic hoch đnh chính sách. S tng
trng đt bin ca dòng vn FDI trong giai đon gn đây đã mt ln na nhc
nh các nhà kinh t cng nh các nhà hoch đnh chính sách n lc nhiu hn đ
hiu rõ các mi quan h thc t gia tng trng GDP và dòng vn FDI ti các
nc nhn đu t.
i vi các nc đang phát trin, k vng ln nht ca vic thu hút FDI
ch yu là nhm mc tiêu tng trng kinh t. K vng này đc da trên ba lý
do chính: Mt là, FDI góp phn ci thin cán cân thanh toán nói chung và n đnh
kinh t v mô. Hai là, các nc đang phát trin thng có t l tích ly vn thp
và vì th, FDI đc coi là mt ngun vn quan trng đ b sung vn đu t trong
nc nhm mc tiêu tng trng kinh t. Ba là, FDI to c hi cho các nc
nghèo tip cn công ngh tiên tin hn. Ngoài tác đng trc tip, FDI còn tác
đng gián tip đn nn kinh t thông qua hiu ng lan ta ca nó. Tuy nhiên, trên
thc t khó có th đt đc cùng lúc các mc tiêu nêu trên, cha k tác đng tiêu
2
cc ca FDI nhiu khi còn là mt gánh nng quá ln cho mt quc gia, đa
phng nào đó.
V mt lý thuyt, đ đt đc mc tiêu tng trng kinh t cng nh đ

thúc đy quá trình chuyn dch c cu kinh t ca mt quc gia hay mt đa
phng, quy mô vn đu t là ht sc quan trng. i vi nhng nc nghèo và
đang phát tri
n nh Vit Nam, ngun vn đu t nc ngoài càng có ý ngha hn
trong vic b sung ngun vn trong nc và tr thành đng lc quan trng cho
tng trng kinh t. Theo s liu thng kê, thi gian qua FDI đã có đóng góp
nht đnh vào GDP và tng kim ngch xut khu ca đt nc, đng thi kh
nng FDI có tác đng gián tip đn tng trng kinh t thông qua hiu ng lan
ta là vn đ cn nghiên cu.
Thành ph H Chí Minh vi vai trò là trung tâm kinh t ln, vi nhp đ
tng trng kinh t khá cao đã góp phn quan trng vào tc đ phát trin chung
ca c nc. Sau hn 20 nm thu hút đu t trc tip nc ngoài, TP. HCM đã
thu hút đc hn 4.024 d án đu t nc ngoài vi tng vn đng ký gn 29 t
USD. Vai trò ca FDI đi vi phát trin kinh t - xã hi ca Thành ph là ht sc
to ln, ngoài vic b sung ngun vn đu t, đy mnh xut khu, chuyn giao
công ngh, tng thu ngân sách, to vic làm,… FDI còn thúc đy vic hi nhp
sâu rng vào nn kinh t th gii. Tuy nhiên, bên cnh nhng thành tu đt đc,
FDI cng đem li cho Thành ph nhng hu qu không tt nh gây ô nhim môi
trng, gia tng áp lc lên h tng k thut đô th, to “bong bóng” bt đng sn,
làm xut hin gian ln thng mi và trn thu… Trên c s phân tích thc trng
tác đng ca FDI ti tng trng kinh t TP. HCM, đ tài kin ngh nhng gii
pháp đ thu hút FDI hng đn mc tiêu tng trng bn vng trong thi gian
ti.
2. Vn đ và mc tiêu nghiên cu
Trên th gii đã có nhiu nghiên cu đánh giá tác đng ca FDI ti tng
trng kinh t và thng s dng phng pháp phân tích đnh lng đ kim
đnh và lng hóa các tác đng này.  Vit Nam các nghiên cu v FDI nói
chung còn ít nghiên cu v tác đng ca FDI ti tng trng kinh t. a s các
nghiên cu v FDI  Vit Nam thng xem xét tác đng ca FDI đn tng trng
kinh t ch yu da vào t trng ca FDI so vi tng đu t xã hi và đóng góp

3
ca khu vc có vn FDI vào GDP hoc vào tc đ tng giá tr sn xut ca
ngành. Nghiên cu này s dng phng pháp phân tích đnh lng thông qua mô
hình hóa bên cnh phng pháp chuyên gia nhm có nhng đánh giá đnh tính đ
b sung thêm cho kt qu đnh lng.
Da trên các lý thuyt v FDI và tng trng kinh t, đng thi s dng
mô hình phân tích tác đng ca FDI ti tng trng kinh t đc áp dng r
ng rãi
trên th gii, đ tài thu thp và x lý ngun thông tin đáng tin cy t nhiu ngun
đ phân tích tác đng ca FDI đn tng trng ca thành ph H Chí Minh.
3. Phm vi và phng pháp nghiên cu
Phm vi nghiên cu ca đ tài đc gii hn ti thành ph H Chí Minh
giai đon t nm 1988 đn nm 2009.  đt đc mc tiêu nghiên cu ca đ
tài, tác gi
 s dng các phng pháp tip cn chui thi gian, so sánh, phân tích,
tng hp, đng thi s dng cùng lúc c hai phng pháp nghiên cu đnh tính
và đnh lng. Nghiên cu đnh tính thông qua tho lun vi các chuyên gia trên
lnh vc đu t nc ngoài nhm tìm hiu thái đ và quan đim ca h đi vi
vic thu hút và s dng FDI ti thành ph H Chí Minh thi gian qua. Nghiên
cu đnh lng s dng s liu th cp t các ngun nh Tng cc Thng kê,
Cc Thng kê, B KH & T, S KH & T và các ngun khác đ phân tích tác
đng ca FDI ti tng trng kinh t thông qua mô hình nghiên cu đc la
chn.
4. Ý ngha ca đ tài
Ý ngha v mt lý lun, nghiên cu này cung cp thêm mt bng chng
thc nghim v tác đng ca FDI đn tng trng kinh t thông qua trng hp
c th ca thành ph H Chí Minh.
Ý ngha thc tin, thông qua kt qu nghiên cu ca đ tài s cung cp cho
các nhà qun lý và hoch đnh chính sách mt s đánh giá v tác đng ca FDI
đn tng trng kinh t ca Thành ph. ây là ngun thông tin khoa hc phc v

cho công tác xây dng chin lc thu hút FDI phù hp, đm bo tng trng bn
vng nn kinh t trong tng lai.



4
5. Gii hn ca nghiên cu
V mt không gian và thi gian, đ tài chn thành ph H Chí Minh giai
đon 1988 đn 2009 đ nghiên cu. D liu s dng là d liu th cp, ly t
nhiu ngun khác nhau: Niên giám Thng kê, Cc Thng kê thành ph H Chí
Minh, Website ca B KH&T, Website ca S KH&T và mt s ngun khác.
Trong phân tích đnh lng ch đi sâu phân tích tác đ
ng gián tip thông qua hiu
ng lan ta ca FDI ti tng trng kinh t, tác đng trc tip ca FDI ti tng
trng kinh t s dành cho nghiên cu tip theo.
6. Kt cu ca lun vn
Kt cu ca đ tài dài 76 trang, ngoài phn m đu, kt lun và ph lc, đ
tài gm 4 chng:
Chng I: Lý thuyt v FDI, tng trng kinh t và tác đng c
a FDI ti
tng trng kinh t.
Chng II: Phân tích thc trng thu hút và s dng vn FDI ti TP.HCM
giai đon 1988 - 2009.
Chng III: Tác đng lan ta ca đu t trc tip nc ngoài ti nng sut
lao đng ca các doanh nghip ti TP. HCM.
Chng IV: Tho lun v kt qu nghiên cu và kin ngh gii pháp nhm
thu hút FDI cho phát trin bn vng nn kinh t

5

Chng I
LÝ THUYT V FDI, TNG TRNG KINH T VÀ TÁC NG CA
FDI TI TNG TRNG KINH T

1.1 u t trc tip nc ngoài
1.1.1 nh ngha
u t trc tip nc ngoài xy ra khi công dân ca mt nc (nc đu t)
nm gi quyn kim soát các hot đng kinh t  mt nc khác nc ch nhà
hay nc nhn đu t. Có rt nhiu đnh ngha v đu t trc tip nc ngoài khác
nhau trên th gii, nhng có th k đn các đnh ngha sau đây:
- Qu tin t quc t - IMF (International Monetary Fund) đnh ngha đu t
trc tip nc ngoài là “ mt khon đu t vi nhng quan h lâu dài, theo đó mt
t chc trong mt nn kinh t (nhà đ
u t trc tip) thu đc li ích lâu dài t mt
doanh nghip đt ti mt nn kinh t khác.
Mc đích ca nhà đu t trc tip là
mun có nhiu nh hng trong vic qun lý doanh nghip đt ti nn kinh t khác
đó.”

- T chc Thng mi Th gii – WTO (World Trade Organization) cho rng
“u t trc tip nc ngoài xy ra khi mt nhà đu t t mt nc (nc ch đu
t) có đc mt tài sn  mt n
c khác (nc thu hút đu t) cùng vi quyn
qun lý tài sn đó. Phng din qun lý là th đ phân bit FDI vi các công c tài
chính khác. Trong phn ln trng hp, c nhà đu t ln tài sn mà ngi đó
qun lý  nc ngoài là các c s kinh doanh. Trong nhng trng hp đó nhà
đu t thng đc gi là công ty m và các tài sn đc gi là công ty con hay
chi nhánh công ty”.
1.1.2 Các hình thc đ
u t trc tip nc ngoài ti Vit Nam
1.1.2.1 Hp đng hp tác kinh doanh
Hp đng hp tác kinh doanh là vn bn ký kt gia hai bên hoc nhiu
bên quy đnh trách nhim và phân chia kt qu kinh doanh cho mi bên đ tin
hành đu t kinh doanh  Vit Nam mà không thành lp pháp nhân mi.
1.1.2.2 Doanh nghip liên doanh
Là doanh nghip mi đc thành lp trên c s góp vn hai bên hoc nhiu
bên Vit Nam và nc ngoài. Thi gian ho
t đng ti đa là 50 nm, trng hp
đc bit không quá 70 nm.

6

1.1.2.3 Doanh nghip 100% vn nc ngoài
Là doanh nghip thuc quyn s hu ca nhà đu t nc ngoài lp ti Vit
Nam, t t chc qun lý và chu trách nhim v kt qu hot đng kinh doanh ca
mình.
1.1.2.4 u t phát trin kinh doanh
Là hình thc mà nhà đu t nc ngoài thc hin phát trin hot đng kinh

doanh ca mình trên c s hin hu qua các hình thc tng vn, đi mi trang
thit b và công ngh…
1.1.2.5 Mua li và sáp nhp
Mua li và sáp nhp (M&A) là hình thc FDI, trong đó hai hay nhiu doanh
nghip có vn FDI đang hot đng sáp nhp vào nhau hoc mt doanh nghip này
(có th đang hot đng  nc nhn đu t hay  nc ngoài) mua li mt doanh
nghip  nc nhn đu t.
1.1.2.6 Các hình thc khác
- Hp đng xây dng – kinh doanh – chuyn giao (BOT): Là vn bn ký
kt gia c quan nhà nc có thm quyn ca Vit Nam và nhà đu t nc ngoài
đ xây dng, kinh doanh công trình kt cu h tng trong mt thi gian nht đnh.
Ht thi hn, nhà đu t nc ngoài chuyn giao không bi hoàn công trình đó
cho nhà nc Vit Nam.
- Hp đng xây dng – chuyn giao – kinh doanh (BTO): Là vn bn ký
kt gia c quan nhà n
c có thm quyn ca Vit Nam và nhà đu t nc ngoài
đ xây dng công trình kt cu h tng. Sau khi xây dng xong, nhà đu t nc
ngoài chuyn giao công trình đó cho nhà nc Vit Nam. Chính ph Vit Nam
dành cho nhà đu t quyn kinh doanh công trình đó trong mt thi gian nht
đnh đ thu hi vn đu t và li nhun hp lý.
- Hp đng xây dng – chuyn giao (BT): Là vn bn ký kt gia c
 quan
nhà nc có thm quyn ca Vit Nam và nhà đu t nc ngoài đ xây dng
công trình kt cu h tng. Sau khi xây dng xong, nhà đu t nc ngoài chuyn
giao công trình đó cho nhà nc Vit Nam đ đi ly nhng u đãi khác.
- Khu ch xut (Export Processing Zone): Là mt khu vc lãnh th đc
nhà nc quy hoch riêng nhm thu hút nhng nhà đu t trong và ngoài nc vào
hot đng đ ch bi
n ra hàng công nghip phc v cho xut khu.
- Khu công nghip (Industrial Zone): Là khu vc do nhà nc quy hoch,

có ranh gii đa lý xác đnh, chuyên sn xut công nghip và thc hin các dch v
7
h tr sn xut công nghip nhm thu hút nhng nhà đu t trong và ngoài nc
vào hot đng sn xut ra hàng hoá phc v cho xut khu và tiêu th ni đa.
1.1.3 FDI “sch” và vai trò ca FDI “sch” trong phát trin bn vng nn
kinh t
Hin nay, FDI không ch đc xem xét  khía cnh tích cc mà còn  khía
cnh tiêu cc. Mt khái nim mi thng đc đ cp đn hin nay là FDI “sch”
hay FDI “bn vng môi trng”. Khái nim này rt cn thit trong vic xem xét
tác đng ca FDI đn môi trng kinh t, xã hi và sinh thái.
Theo công trình nghiên cu “Thu hút FDI “sch” cho phát trin bn vng
nn kinh t Vit Nam” ca nhóm các tác gi PGS.TS Nguyn Th Liên Hoa, Trn
Phng Hng Hnh, Bùi Anh Chính thì FDI “sch” là “FDI phi hng đn s
tng trng bn vng ca nn kinh t”. C th bao gm:
- L
i ích kinh t: Ngun vn FDI mt khi đc tin hành đu t thì phi
đm bo li ích cho c nhà đu t và nc tip nhn đu t. i vi nhà đu t khi
tin hành đu t phi nhn đc các li ích kinh t nh ngun lao đng và nguyên
vt liu r hn, to ra đc li nhun trong quá trình đu t. i vi nc ti
p
nhn đu t phi đm bo tng trng kinh t cao, n đnh và bn vng; phát trin
sn xut theo hng thân thin môi trng, công nghip hóa, phát trin nông
nghip - nông thôn bn vng, phát trin công nghip sch.
- Li ích xã hi: thc hin đng b các bin pháp nhm các mc tiêu: tin
b và công bng xã hi; xóa đói gim nghèo; gii quyt vic làm, tng thu nhp;
nâng cao ch
t lng giáo dc, nâng cao dân trí, trình đ ngh nghip, chm sóc
sc khe…
- Bo v môi trng, x lý, khc phc ô nhim, phc hi và ci thin cht
lng môi trng, phòng chng cháy và cht phá rng; không khai thác tài nguyên

ba bãi.
Tóm li, FDI “sch” có th đc hiu là FDI gn lin vi li ích ca nhà
đu t bên cnh s tng trng bn vng ca nn kinh t, xã h
i, môi trng ca
nc nhn đu t.
1.2 Tng trng kinh t
1.2.1 Khái nim v tng trng kinh t
Tng trng kinh t là mt phm trù kinh t,
là mt trong nhng vn đ ct
lõi ca lý thuyt v phát trin kinh t.
Tng trng kinh t phn ánh quy mô tng
lên hay gim đi ca nn kinh t  nm này so vi nm trc hoc ca thi k này
8
so vi thi k trc. Tng trng kinh t có th biu hin bng qui mô tng trng
và tc đ tng trng. Quy mô tng trng phn ánh s tng lên hay gim đi nhiu
hay ít, còn tc đ tng trng đc s dng vi ý ngha so sánh tng đi và phn
ánh s gia tng nhanh hay chm ca nn kinh t gia các nm hay các thi k.
Ngày nay, khi bàn v
tng trng kinh t ngi ta không ch nói v s
lng mà còn nói đn cht lng tng trng. Do vy, nghiên cu quá trình tng
trng ca nn kinh t, cn phi xem xét mt cách đy đ  c hai mt là s lng
và cht lng ca tng trng. Tng trng, t thân nó không phi là mc tiêu
cui cùng mà phi gn vi phát trin bn vng, trong đó chú trng ti c ba thành
t kinh t, xã hi và môi trng. Tng trng phi gn vi tng cht lng cuc
sng hay tng phúc li và xóa đói nghèo. Tng trng không nht thit phi đt
tc đ quá cao, mà ch cn cao  mc hp lý nhng bn vng
Là mt thành ph ln ca mt quc gia đang phát trin nh TP.HCM, tng
trng phi đi đôi vi vic hp thu các công ngh và tri thc mi nhm thúc đy
quá trình chuyn dch c cu kinh t và nâng cao mc sng ca ngi dân. Trong
điu kin hi nhp sâu rng vào nn kinh t th gii, TP.HCM càng có nhiu c

hi hn trong vic thu hút các ngun lc t bên ngoài mà đc bit là vn FDI. Tuy
nhiên, đ ngun vn này tht s phát huy hiu qu, đóng góp tích cc vào s phát
trin bn vng nn kinh t, chính quyn Thành ph bên cnh vic đy mnh thu
hút FDI cn thit phi tng cng các bin pháp qun lý ngun vn này.
1.2.2 o lng tng trng kinh t
 đo lng tng trng kinh t có th dùng mc tng trng tuyt đi, tc
đ tng trng kinh t hoc tc đ tng trng bình quân trong mt giai đon.
Mc tng trng tuyt đi là mc chênh lch quy mô kinh t gia hai k cn so
sánh. Tc đ tng trng kinh t đc tính bng cách ly chênh lch gia quy mô
kinh t k hin ti so vi quy mô kinh t k trc chia cho quy mô kinh t k
trc. Tc đ tng trng kinh t đc biu din bng công thc sau:
y = dY/Y × 100(%)
Trong đó: Y là qui mô ca nn kinh t
, và y là tc đ tng trng. Nu quy
mô kinh t đc đo bng GDP (hay GNP) danh ngha, thì s có tc đ tng trng
9
GDP (hoc GNP) danh ngha. Còn nu quy mô kinh t đc đo bng GDP (hay
GNP) thc t, thì s có tc đ tng trng GDP (hay GNP) thc t. Thông thng,
tng trng kinh t dùng ch tiêu thc t hn là các ch tiêu danh ngha. Tip sau
đây, chúng ta xem xét mt s nhân t c bn nh hng đn tng trng kinh t.
1.2.3 Các nhân t c bn nh hng đn tng trng kinh t

Có nhiu nhân t nh hng đn tng trng kinh t, nhng c bn có th
k đn nm nhân t sau đây:
1.2.3.1 Ngun nhân lc
Cht lng ca lao đng tc k nng, kin thc và k lut ca đi ng lao
đng là nhân t quan trng nht ca tng trng kinh t. Hu ht các nhân t khác
nh t
bn, tài nguyên, công ngh đu có th mua hoc vay mn đc nhng
ngun nhân lc thì không th. c bit, trong điu kin toàn cu hoá hin nay thì

tin vn và công ngh có th tip cn rt d dàng, mà mt trong nhng kênh tip
cn quan trng chính là FDI. Song ngun nhân lc ca mt quc gia là hu hn,
mun s dng nhng công ngh tiên tin, ngi lao đng cn phi đc đào to.
Mt khác, chính đi ng lao đng có trình đ, có sc khe và k lut lao đng tt
s to điu kin đ các ngun lc khác phát huy sc mnh to ra tng trng cho
nn kinh t.
1.2.3.2 Ngun tài nguyên thiên nhiên
Tài nguyên thiên nhiên có vai trò quan trng đ phát trin kinh t. Tuy
nhiên, ch riêng vic s hu ngun tài nguyên thiên nhiên phong phú, t bn thân
nó không quyt đnh mt quc gia có thu nh
p cao nu nh không có đc s phi
hp vi các nhân t khác. Ngc li, nhng nc tuy không có tài nguyên thiên
nhiên nhng nh tp trung sn xut các sn phm có hàm lng cht xám, công
ngh cao vn có th tng trng tt nh trng hp ca Nht Bn và Singapore.
1.2.3.3 T bn
 có đc t bn, phi thc hin đu t ngha là hy sinh tiêu dùng cho
t
ng lai. iu này đc bit quan trng trong s phát trin dài hn, nhng quc gia
có t l đu t tính trên GDP cao thng có đc s tng trng cao. Các quc gia
trên th gii, đc bit là các nc đang phát trin ngoài vic s dng ngun vn
10
trong nc, còn s dng ngun vn nc ngoài đ đáp ng cho nhu cu đu t,
phát trin kinh t - xã hi. Mt trong nhng ngun vn nc ngòai quan trng
chính là FDI.
1.2.3.4 Công ngh
Tng trng kinh t thng đi kèm vi quá trình không ngng thay đi v
công ngh sn xut, t đó cho phép vi cùng mt lng lao đng và t bn có th
to ra cho xã hi m
t sn lng cao hn, ngha là quá trình sn xut có hiu qu
hn. Ngày nay công ngh thông tin, công ngh sinh hc, công ngh vt liu mi

đã có nhng đóng góp đáng k cho tng trng kinh t toàn cu. Nh trình bày
trên đây, mt trong nhng đc tính quan trng đi kèm vi vn đu t trc tip
nc ngoài là gia tng công ngh tiên tin. Do vy, kênh FDI chính là kênh quan
trng đ chuyn giao công ngh tiên tin cho n
c nhn đu t.
1.2.3.5 Qun lý nhà nc v kinh t
Qun lý nhà nc v kinh t thông qua các th ch và các t chc ca nn
hành chính nhà nc đ ch đo và qun lý các hot đng kinh t; do nhà nc tin
hành trên mi lnh vc khác nhau ca nn kinh t quc dân và bao gm mi thành
phn kinh t. Trong điu kin hin nay ca Vit Nam, qun lý nhà nc v
 kinh t
bao gm nhng ni dung ch yu nh đnh hng phát trin thông qua xây dng
chin lc quy hoch, các chng trình và k hoch nhm đm bo nhng cân đi
ch yu ca nn kinh t quc dân; to hành lang pháp lý bng cách ban hành và
hng dn, ch đo thc hin lut pháp, chính sách kinh t, ch đ qun lý kinh t,
các tiêu chun và đnh mc kinh t - k thu
t ch yu; to môi trng n đnh và
điu kin thun li v kinh t, chính tr, xã hi cho hot đng sn xut - kinh
doanh, to đng lc thúc đy kinh t; phân phi và phân phi li thu nhp quc
dân, điu tit thu nhp đ bo đm công bng xã hi…
Các nhân t nêu trên cng có nh hng ln đn dòng vn FDI thu hút vào
mt quc gia, đng thi dòng vn FDI khi xut hin trong nn kinh t, bn thân nó
li có nh hng trc tip hoc gián tip đn các nhân t này. ây chính là c ch
mà thông qua đó FDI tác đng ti tng trng kinh t ca nc tip nhn đu t.
11
Các kênh tác đng và c ch sinh ra tác đng ca FDI ti tng trng kinh t s
đc trình bày ngay sau đây.
1.3 Tác đng ca FDI ti tng trng kinh t
1.3.1 Các cách tip cn khác nhau
Theo cách tip cn rng, FDI to áp lc buc nc nhn đu t phi nâng

cao nng lc cnh tranh quc gia mà trc ht là ci thin môi trng đu t đ
thu hút và qua đó làm gim chi phí giao d
ch cho các nhà đu t nc ngoài, làm
tng hiu sut s dng vn và cui cùng s tác đng tích cc ti tng trng kinh
t. Mt s ý kin còn cho rng FDI có th làm tng đu t trong nc thông qua
tng đu t ca các doanh nghip trong nc, đc bit là nhng doanh nghip
trong nc cung cp nguyên liu hc tiêu th sn phm t các doanh nghip FDI.
Hn na, các chính sách c
i thin c s h tng ca chính ph nhm thu hút nhiu
vn FDI hn cng thúc đy các doanh nghip trong nc hình thành và phát trin.
Trái li, cng có mt s ý kin lo ngi v tác đng tiêu cc ca FDI ti tng
trng kinh t, cho rng s xut hin ca doanh nghip FDI có th gây cnh tranh
khc lit mà phn thua thit thng ri vào các doanh nghip trong nc do vn
ít, công ngh lc hu và trình đ qun lý, k nng lao đng thp Thm chí, FDI
có th làm cho đu t trong nc b thu hp do nhiu doanh nghip b mt c hi
đu t hc đu t không hiu qu, dn đn phá sn. iu này xy ra khi xut hin
tác đng “ln át” đu t ca các doanh nghip FDI.
Theo cách tip cn hp, FDI tác đng trc tip ti tng trng kinh t thông
qua kênh đu t và gián tip thông qua tác đng lan ta. Da vào khung kh phân
tích đã đc vn dng trên th gii, nghiên cu này tp trung phân tích tác đng
ca FDI ti tng trng theo cách tip cn hp. Các tác đng trc tip ca FDI ti
tng trng thng đc truyn qua kênh đu t và có th c lng bng cách s
dng mô hình tng trng  c
p v mô. Trái li, tác đng gián tip mà c th là tác
đng lan ta có th đc xem xét  c tm v mô và vi mô. Trên thc t, vic đánh
giá tác đng lan ta  tm vi mô có ý ngha cho vic hoch đnh chính sách nên
đc quan tâm nhiu hn. Do vy, đ tài ch đi sâu nghiên cu tác đng lan ta 
tm vi mô.
12
Vic đánh giá loi tác đng này đòi hi phi xem xét ít nht hai khía cnh:

th nht là xác đnh c ch truyn tác đng và th hai là đánh giá mc đ ca các
tác đng này. Ngay sau đây, chúng ta s xem xét v mt lý thuyt tác đng lan ta
ca FDI ti tng trng kinh t xy ra nh th nào.
1.3.2 Lý thuyt v đánh giá tác đng lan ta ca FDI
1.3.2.1 C ch sinh ra tác
đng lan ta
S xut hin tác đng lan ta ca FDI có th lý gii qua s chênh lch v
trình đ phát trin gia các doanh nghip nc ngoài và doanh nghip trong nc.
S xut hin ca các doanh nghip nc ngoài, trc ht làm mt cân bng trên th
trng và buc các doanh nghip trong nc phi điu chnh hành vi ca mình
nhm duy trì th phn và li nhun. Vì vy, tác đng lan ta có th đc coi là kt
qu ca hot đng ca các công ty nc ngoài din ra đng thi vi quá trình điu
chnh hành vi ca các doanh nghip trong nc. S hin din ca các doanh
nghip FDI có th đc xem nh là tác nhân làm tng kh nng cnh tranh ca
nc nhn đu t, đng thi có th dn đn vic chuyn giao công ngh cho các
doanh nghip trong nc, giúp các doanh nghip này đt
đc mt s phân b
ngun lc hiu qu hn.
Các tác đng lan ta ca FDI có th nh hng ti nng sut ca các doanh
nghip trong nc. Do giá tr gia tng ca c nn kinh t đc to ra ch yu bi
các doanh nghip, nên có th hình dung ra mi quan h gián tip gia tng trng
và tác đng lan ta ca FDI. V c bn có bn kênh lan truyn tác
đng lan ta
nh sau:
- Kênh liên kt sn xut: xut hin khi có s trao đi hoc mua bán
nguyên vt liu hoc hàng hoá trung gian gia các doanh nghip FDI và các doanh
nghip trong nc. Loi tác đng này có th sinh ra theo hai chiu. Tác đng
thun chiu (forward effect) xut hin nu doanh nghip trong nc s dng hàng
hoá trung gian ca doanh nghip FDI. Tác đng ngc chiu (backward effect) có
th xut hin khi các doanh nghip FDI s dng hàng hóa trung gian do các doanh

nghip trong nc s
n xut. Vic các doanh nghip trong nc cung cp hàng hoá
trung gian cho doanh nghip FDI s to điu kin cho các doanh nghip này m
13
rng sn xut, t đó gim chi phí trên mt đn v sn phm do tng quy mô. ng
thi, đ duy trì mi quan h mua bán n đnh lâu dài, các doanh nghip trong nc
phi áp dng các tiêu chun cht lng mi trong sn xut và vì vy gia tng ci
tin qun lý và đu t công ngh mi…Qua liên kt, các doanh nghip trong nc
ngày càng có kh nng vt lên chim lnh dn th
phn, thm chí có th xut
khu đc các sn phm ca mình vào h thng ca các công ty đa quc gia này.
Do vy, tác đng ngc chiu đã tr thành mc tiêu phn đu không ngng ca
các doanh nghip ti các quc gia đang phát trin.
- Kênh ph bin và chuyn giao công ngh: ây là mt trong nhng mc
tiêu quan trng ca các nc nghèo khi ngh đn thu hút ngun vn FDI. Ngoài
vic b sung ngun vn đu t cho nn kinh t, các công ty m (nc đu t) còn
du nhp công ngh tiên tin vào nc nhn đu t thông qua vic thành lp các
công ty con hay chi nhánh ca nó. Xut phát t mc tiêu li nhun, trên c s tn
dng nhng li th có đc t công ty m đ sn sàng cnh tranh vi doanh
nghip trong nc nên hot đng ca các doanh nghip FDI s khuyn khích
nhng đng thi cng gây áp lc v đi mi công ngh nhm tng nng lc cnh
tranh ca các doanh nghip trong nc. V phía doanh nghip trong nc mun
đc áp dng ngay công ngh tiên tin hoc trc tip thông qua thành lp các liên
doanh vi đi tác nc ngoài hoc gián tip thông qua ph bin và chuyn giao
công ngh t các doanh nghip FDI. Các doanh nghip FDI, mc dù không mun
tit l bí quyt công ngh, nhng cng sn sàng hp tác vi doanh nghip trong
nc đ thành lp liên doanh nhm tn dng th mnh v đt đai, mng li tiêu
th và c s thông tho v các quy đnh ca nc nhn đu t. Chính s “bt tay”
đôi bên cùng có li này đã to điu kin đ din ra quá trình “rò r” công ngh.
Tuy nhiên, vn đ đt ra đi vi các nc nghèo là liu các điu kin trong nc

có đ đ đón nhn s ph bin và chuyn giao công ngh hay không. Kuo và các
cng s (2010) cho rng mc đ ph bin và chuyn giao công ngh ph thuc rt
ln vào kh nng hp th ca các doanh nghip trong nc, đng thi khong
cách công ngh phù hp gia nc đu t và nc nhn đu t là mt yu t quan
14
trng đ hiu ng lan ta liên quan đn ph bin và chuyn giao công ngh có th
xy ra.

- Kênh cnh tranh: cng có ý ngha rt quan trng đi vi các nc đang
phát trin. S có mt ca doanh nghip FDI to ra tác đng cnh tranh cho các
doanh nghip trong nc. Tác đng này ph thuc vào cu trúc th trng và trình
đ công ngh ca nc nhn đu t. Hn na, trong nhi
u trng hp tác đng
cnh tranh ca FDI là rt khc lit trc khi nó mang li tác đng lan ta tích cc
khác. Chng hn, khi các doanh nghip FDI tung ra th trng mt loi sn phm
mi có tính cht thay th cho sn phm trc đây sn xut bi doanh nghip trong
nc, qua đó có th dn đn tình trng gim sn lng, thm chí nh hng ti s
tn ti ca doanh nghip trong nc. Kt qu là các doanh nghip trong nc b
tác đng hoc phi ri khi th trng hoc nu mun tn ti phi điu chnh nhm
thích nghi vi môi trng.
- Kênh di chuyn lao đng: là kênh tác đng liên quan đn trình đ lao
đng, xut hin khi các doanh nghip FDI tuyn dng lao đng ti nc nhn đu
t đm nhn các v trí qun lý, các công vic chuyên môn hoc tham gia vào hot
đng nghiên cu và phát trin ca công ty. Vic truyn bá kin thc có th din ra
thông qua kênh đào to  trong nc và ti công ty m. Tuy nhiên, tác đng lan
ta này ch tht s xy ra khi đi ng lao đng có trình đ này chuyn t doanh
nghip FDI sang làm vic ti các doanh nghip trong nc hoc t thành lp
doanh nghip và s dng nhng kin thc tích lu đc trong quá trình làm vic
cho các doanh nghip FDI vào công vic kinh doanh tip sau đó. Mc đ di
chuyn lao đng ph thuc vào nhiu yu t khác nh s phát trin ca th trng

lao đng, cu v lao đng có trình đ, k nng cng nh các điu kin gia nhp th
trng khi mun khi s doanh nghip… Trên thc t, loi tác đng lan to này
rt khó đánh giá bi nhi
u lý do: doanh nghip trong nc tip nhn lao đng
chuyn t các doanh nghip FDI sang, nhng không có điu kin hoc không to
điu kin cho s lao đng này phát huy nng lc ca mình; nng sut lao đng ca
doanh nghip tng lên còn do nhiu yu t khác nh ph thuc vào quy mô vn,
c hi th trng và nng lc cnh tranh ca doanh nghip Mt s nghiên cu
15
đnh lng ch ghi nhn mi quan h tích cc gia kt qu kinh doanh ca doanh
nghip trong nc khi tip nhn lao đng chuyn t các doanh nghip FDI cùng
ngành. Ngc li, không thy mi quan h tích cc gia kt qu kinh doanh ca
doanh nghip trong nc khi tip nhn lao đng chuyn t các doanh nghip FDI
khác ngành.
1.3.2.2 ánh giá mc đ ca tác đng lan ta
ánh giá tác đng lan ta ca FDI có th
 đc thc hin bng phng pháp
đnh tính và đnh lng hoc kt hp c hai. Kt qu ca đánh giá đnh tính ch
yu mang tính mô t, xác đnh kh nng có hay không có các biu hin có th to
ra tác đng lan ta. Phng pháp này không đánh giá đc tác đng lan ta có
thc s xut hin hay không và mc đ ca các tác đng đó. ánh giá bng
phng pháp đnh l
ng khc phc đim yu này trên c s áp dng các mô hình
kinh t lng. Phng pháp đnh lng có th đa ra nhng kt qu c th và vì
vy nó rt có ý ngha đi vi các nhà hoch đnh chính sách.
Nh đã nêu  trên, s xut hin ca FDI có th sinh ra tác đng lan ta
thông qua nhiu kênh khác nhau. Các tác đng này thng ch có th nhn bit
đc thông qua thay đi v k
t qu sn xut, có th đo bng nng sut ca doanh
nghip. V mt lý thuyt, s xut hin ca FDI có th làm thay đi nng sut lao

đng ca các doanh nghip trong nc thông qua hiu ng lan ta.  kim đnh
s tn ti ca tác đng lan ta cn xem xét mi quan h gia mc đ tham gia ca
phía các DN FDI vào s thay đi nng sut lao đ
ng ca các doanh nghip trong
nc. Trong phân tích đnh lng, có th s dng nhiu ch s khác nhau đ c
lng cho mc đ tham gia ca phía các DN FDI. Các tiêu chí đ đo mc đ tham
gia ca doanh nghip FDI thng đc s dng là doanh thu đc to ra bi các
doanh nghip FDI trong ngành, t trng vn FDI trong ngành…
Mc dù s xut hin ca FDI trong ngành này có th tác đng gián tip ti
kt qu hot đ
ng kinh doanh ca các doanh nghip trong ngành khác, nhng đi
tng chu nh hng trc tip vn là các doanh nghip trong nc cùng ngành.
Do đó, tác đng lan ta có th nhn bit qua s thay đi v nng sut lao đng ca