Ứng dụng hệ số bêta lượng hóa rủi ro biến động giá cổ phiếu trên thị trường chứng khoán TPHCM

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH








 DANH THY






NG DNG H S BÊ TA (β
) LNG
HÓA RI RO BIN NG GIÁ C
PHIU TRÊN TH TRNG CHNG
KHÓAN TP.HCM

LUN VN THC S KINH T
TP H Chí Minh – Nm 2009













B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH









 DANH THY

NG DNG H S BÊ TA (β
) LNG
HÓA RI RO BIN NG GIÁ C
PHIU TRÊN TH TRNG CHNG
KHÓAN TP.HCM



Chuyên ngành : Kinh t Tài chính – Ngân hàng
Mã s : 60.31.12



LUN VN THC S KINH T


HNG DN KHOA HC:
TS NGUYN TH UYÊN UYÊN
TP H Chí Minh – Nm 2009

LI CM N


Tác gi lun vn  Danh Thy – Cao hc TCDN.K16, xin có li cám
n chân thành nht ti các quý thy cô; các GS và PGS, các TS - ging viên
trng i hc Kinh t TpHCM đã trang b cho tác gi nhng kin thc b
ích phc v cho vic hoàn thành đ tài nghiên cu, phc v cuc sng và
công vic chuyên môn.
Do s bt cân xng v thông tin trong điu kin TTCK Vit Nam đang
trong giai đon hoàn thin, đy bin đng, cùng vi s hn ch v chuyên
môn ca tác gi, bn lun vn không th tránh khi nhng thiu sót nht đnh.
Tác gi rt mong đc s cm thông và đóng góp chân tình ca quí thy cô,
các hc viên và nhng ngi quan tâm.
Cui cùng, tác gi cng xin gi li tri ân sâu sc nht ti cô giáo, ging
viên TS Nguyn Th Uyên Uyên – ngi trc tip hng dn tn tình tác gi
trong quá trình nghiên cu thc hin lun vn này. Xin chúc cô và gia đình
vn s nh ý.
Chân thành cám n !
 Danh Thy



CAM OAN
Tác gi lun vn :  Danh Thy, Cao hc khóa 16 – ngành Tài chính
Ngân hàng, xin cam đoan :
Nhng ni dung trong lun vn, t cu trúc, d liu, cách tip cn, s

dng các mô hình trong phân tích, đo lng ri ro và đa ra các gii pháp,
giúp các NT trên th trng CP có đc các cn c có th tin cy đc trong
vic đa ra các quyt đnh đu t, hn ch ti mc chp nhn đc các ri ro
trên th trng.
Trong lun vn, tác gi đã tham kho rt nhiu tài liu đa dng t nhiu
ngun khác nhau nh sách, báo, tp chí, các website, báo đin t… đc lit
kê đy đ trong mc TÀI LIU THAM KHO  cui lun vn.
Tp. HCM, ngày …. tháng…. Nm 2009
Ngi cam đoan
 DANH THY

MC LC


DANH MC CÁC T VIT TT

DANH MC BNG S LIU

DANH MC HÌNH V,  TH

Chng 1 :
C S LÝ LUN V RI RO, LNG HÓA RI RO
C PHIU VÀ H S BETA

1.1 – Giá c phiu – các nhân t nh hng ti giá CP 01
1.1.1 Giá c phiu 01
1.1.2 Các nhân t nh hng đn giá c phiu 02

1.2 – Ri ro – các lý thuyt v ri ro bin đng giá CP 05
1.2.1 Khái nim v ri ro 05

1.2.2 Phân loi ri ro 05
1.2.3 Các lý thuyt v ri ro bin đng giá CP 07
1.2.3.1 Lý thuyt v bc đi ngu nhiên 07
1.2.3.2 Lý thuyt danh mc đu t ti u 08
1.2.3.3 Lý thuyt mô hình đnh giá tài sn vn (CAPM) 12
1.2.3.4 Mt s lý thuyt khác 14

1.3 – Ri ro bin đng giá CP - Beta (β
) trong lng hóa ri ro CP 15
1.3.1 Ri ro bin đng giá CP và tác đng ca ri ro bin đng giá CP đn
NT, đn th trng 15
1.3.2 Beta trong lng hóa ri ro bin đng giá c phiu 16
1.3.2.1 Khái nim và ý ngha ca h s beta (β) 17
1.3.2.2 Tính toán và s dng h s beta 18
1.3.2.3 Nhng đim tin li và hn ch ca beta 20
1.3.3 Kim đnh thc nghim v beta 22
1.3.4 Kinh nghim ca các nc v tính và s dng h s beta 23
1.3.4.1 Kinh nghim các nc v tính và s dng h s beta (β) 23
1.3.4.2 Mt s bài hc cho các NT Vit Nam 23

KT LUN CHNG 1 25


Chng 2 : RI RO BIN NG GIÁ CP VÀ TÁC NG CA
RI RO BIN NG GIÁ CP TRÊN TTCK VIT NAM

2.1 – Tng quan TTCK Vit Nam 26
2.1.1 Bc tranh toàn cnh TTCK Vit Nam thi gian qua 26
2.1.1.1 Nhng kt qu đt đc 26
2.1.1.2 Nhng đim hn ch ca TTCK Vit Nam 28

2.1.1.3 Thc trng hot đng ca HOSE thi gian qua 30
2.1.2 TTCK Vit Nam di tác đng khng hong tài chính M 34

2.2 – Ri ro bin đng giá CP và tác đng ca ri ro bin đng giá CP
trên TTCK Vit Nam 40
2.2.1 Ri ro bin đng giá CP trên TTCK Vit Nam 42
2.2.2 Tác đng ca ri ro đn th trng chng khóan 46
2.2.3 Tác đng ca ri ro đn các NT trên TTCK 48

2.3 – Thái đ ca các NT Vit Nam đi vi ri ro đu t CP 50
2.3.1 Thái đ đi vi ri ro ca các NT 51
2.3.2 Bin pháp phòng chng ri ro ca các NT 52
2.3.3 S dng h s beta đ lng hóa ri ro CP 52

KT LUN CHNG 2 54


Chng 3 :
NG DNG H S BETA LNG HÓA RI RO C
PHIU VÀ DANH MC U T – GII BÀI TOÁN
MARKOWITZ TÌM DANH MC U T TI U

3.1 – Tính phù hp ca h s beta (β
) trên TTCK Vit Nam 55

3.2 – Thu thp d liu – Tính h s beta (β
) 56
3.2.1 Thu thp d liu đ tính toán trên TTCK TpHCM 56
3.2.2 Qui trình x lý d liu 58
3.2.3

Kt qu tính tóan beta trên th trng c phiu ti SGDCK
TpHCM – giai đan 2004 – 2008 60

3.3 – Gii bài tóan Markowitz – Tìm danh mc đu t ti u 67
3.3.1 Theo mô hình Markowitz truyn thng 67
3.3.1.1 Thit lp mô hình 67
3.3.1.2 D liu tính tóan 69
3.3.1.3 Kt qu tính tóan 74

3.3.2 Mô hình Markowitz có thêm ràng buc beta 79

3.4 – Các gii pháp h tr hn ch ri ro cho NT 81
3.4.1 V phía các công ty t vn, công ty chng khoán 81
3.4.2 V phía nhà nc 81
3.4.3 V phía các NT Vit Nam 83

KT LUN CHNG 3 84

KT LUN 85

TÀI LIU THAM KHO

PH LC




DANH MC CÁC T VIT TT

APEC : Din đàn hp tác kinh t châu Á – Thái Bình Dng

CK : Chng khóan
CNH – HH : Công nghip hóa – hin đi hóa
CP : C phiu
CPH : C phn hóa
CTCK : Công ty chng khóan
CTCP : Công ty c phn
DMT : Danh mc đu t
DN : Doanh nghip
DNNN : Doanh nghip Nhà nc
TCK : u t chng khóan
EBIT : Li nhun trc thu và lãi
EPS : Thu nhp trên c phn
FDI : Vn đu t trc tip nc ngoài
GDP : Tng sn phm quc ni
HaSTC-Index : Ch s giá c phiu ti TTGDCK Hà Ni
HQT : Hi đng qun tr
LHQ : Liên hip quc
NT : Nhà đu t
NTNN : Nhà đu t nc ngoài
NHTM : Ngân hàng thng mi
P/E : Ch s giá trên thu nhp
SGDCK : S giao dch chng khóan
TK : Tài khan
TNHH : Trách nhim hu hn
TP : Trái phiu
TpHCM : Thành ph H Chí Minh
TTCK : Th trng chng khóan
TTGDCK : Trung tâm giao dch chng khóan
UBCKNN : y ban chng khóan Nhà nc
VN-Index : Ch s giá c phiu ti SGDCK TpHCM

WTO : T chc thng mi th gii





DANH MC BNG S LIU

Bng 2.1 : Qui mô niêm yt trên sàn HOSE đn cui tháng 12/2008 31
Bng 2.2 : Qui mô giao dch ti HOSE qua các nm 31
Bng 2.3 : Tng trng ca mt s CP th gii 2007-2008 34
Bng 3.1 : Danh sách các công đc chn trong danh mc tính beta 57
Bng 3.2 : Kt qu tính toán h s beta ca c phiu 61
Bng 3.3 : TSSL thc hin và TSSL k vng ca c phiu 62
Bng 3.4 : H s beta, ri ro tng th, ri ro phi h thng ca các CP trong
danh mc tính theo tháng (1/1/2004-31/12/2008) 65
Bng 3.5 : T sut sinh li theo tháng ca các c phiu 71
Bng 3.6 : Kt qu la chn danh mc ti u 75
Bng 3.7 : Mt s danh mc trên đng Markowitz 77



DANH MC HÌNH V,  TH

Hình 1.1 : a dng hóa làm gim ri ro phi h thng 08
Hình 1.2 : ng biên hiu qu Markowitz 11
Hình 1.3 : ng th trng chng khóan SML 13
Hình 2.1 : Biu đ ch s VN-Index qua các nm (2000-2008) 32
Hình 2.2 : Biu đ ch s VN-Index nm 2008 33
Hình 2.3 : Din bin giao dch khi ngoi nm 2008 39

Hình 2.4 : Ch s CK th gii, M và châu Á – Thái bình dng 41
Hình 2.5 : Ch s CK các quc gia châu Á chn lc (1998-2007) 42
Hình 2.6 : S hình thành và đ v ca bong bóng CK 45

Hình 2.7 : VN-Index và HASTC-Index qua các nm 47
Hình 3.1 : T sut sinh li thc hin và t sut sinh li k vng ca CP 63
Hình 3.2 : ng biu din danh mc ti u 76




LI M U
1- Tính cp thit ca đ tài nghiên cu
Vào tháng 11/1996, y ban Chng khoán Nhà nc (SSC) đc thành
lp, đánh du s ra đi ca TTCK Vit Nam. Ngày 20/07/2000, TTCK VN
khai trng phiên giao dch chng khoán đu tiên ti TTGDCK TP. H Chí
Minh (HoSTC). Nm nm sau, Trung tâm giao dch chng khoán th hai
đc thành lp ti Hà Ni (HaSTC) vào tháng 3/2005. Vào nhng nm đu,
khi lng giao dch và vn hóa TTCK VN là tng đi thp, c th vào nm
2002 là khong 2.000 t đng. Tuy nhiên, con s này tng lên nhanh chóng
vào nhng nm sau đó. Theo báo cáo ca Trung tâm truyn d liu (VDC) và
B Công nghip Vit Nam thì cui nm 2000 mi có khong 5.000 tài khon
giao dch, cui nm 2006 đã tng lên 106.000 tài khon và đn tháng 5/2008
thì s lng tài khon ca nhà đu t m ti các công ty chng khoán lên ti
trên 430.000 tài khon. Vào cui nm 2008 khong trên 600.000 tài khon.
Nm 2007, TTCK Vit Nam đc xem là mt trong nhng th trng
mi ni sôi đng nht khu vc Châu Á.  phiên giao dch cui cùng ca nm,
Vn-Index đt 920 đim, t sut li nhun th trng là 35,05%. Vi s phát
trin nhanh chóng ca TTCKVN, vic đu t vào chng khoán tr thành mt
kênh đu t hp dn, đem đn lc quan cho các NT và các nhà làm chính

sách. Tuy nhiên, do là th trng mi ni, còn non tr và n cha nhiu bin
đng thì vic đu t vào TTCK cng cha đng không ít ri ro. iu này
đc th hin qua bin đng ch s Vn-Index. C th là khi TTCKVN thành
lp đc 6 tháng thì ch s Vn-Index là 570 đim, nhng sau đó li nhanh
chóng rt xung mc 130 đim vào nm 2003. Tính đn cui tháng 3/2007,
ch s Vn-Index đt mc cao k lc 1170.67 đim vào phiên ngày 12/03/2007

và sau đó gim dn và ch còn 370.45 đim (ngày 11/6/08). Tip theo sau là
nhng bin đng không th lng trc, gây nhiu bt ng cho NT, ch s
Vn-Index liên tc phá nhng ngng h tr và to đáy mi.
Mt điu đáng chú ý là phn ln các nhà đu t ti TTCKVN là nhà
đu t cá nhân, chim khong 90% tng s lng tài khon đng ký và chim
khong 70% tng giá tr giao dch (ngun: www.ssc.org.vn). Nhng NT này
thng là nhng ngi ít kinh nghim và thiu kin thc v chng khoán. H
ch yu đu t theo tâm lý đám đông và thng b thua l nhiu khi th
trng có nhng đt điu chnh. Trong tình hình lên xung tht thng ca
TTCK, thì vic xem xét các yu t nh hng đn t sut sinh li ca CP,
lng hóa các ri ro đi vi các NT nói chung và các NT cá nhân nói
riêng là mt bài toán khó. iu này đòi hi tìm ra mt mô hình phân tích đo
lng ri ro, cung cp cho các NT các thông tin v ri ro ca th trng,
tng chng khoán, đ t đó xác đnh các yu t nh hng đn t sut sinh li
CP ti TTCK là rt cn thit, nó không nhng giúp cho các NT có thêm mt
ngun thông tin đ tham kho trong quá trình ra quyt đnh đu t, hn ch
ri ro cho mình và tn thng cho TTCK vn còn non tr.
ây là vn đ ln đc các nhà qun lý, các nhà kinh t cng nh các
NT rt quan tâm. ó cng là lý do tác gi quyt đnh tìm hiu, tip cn
nghiên cu trong lun vn này, vi mong mun góp mt ý kin nho nh, làm
cho hot đng đu t ti TTCKVN tr nên chuyên nghip hn.
2- Mc đích, ý ngha và đi tng nghiên cúu
Mc đích nghiên cu :

 tài s tp trung tìm hiu nhng ri ro trên
TTCK mà nhà đu t CP phi đi mt, đc bit là ri ro bin đng giá CP.
ng dng h s beta lng hóa ri ro bin đng giá CP trên TTCK TpHCM.

Mt s lý thuyt v ri ro, nhn bit và phòng chng ri ro. Vn đ là phi đo
lng, d đóan đc ri, cung cp thông tin v ri ro mt cách tng đi tin
cy đ nhà đu t trên th trng có s la chn danh mc đu t tùy theo
quan đim ca mình đi vi ri ro.
Ý ngha và đi tng nghiên cu :
Vic nghiên cu v h s bê ta trong
vic đo lng ri ro trên TTCK s góp phn b sung thêm cho h thng thông
tin th trng, bên cnh các thông tin v ch tiêu tài chính, tình hình hat đng
sn xut kinh doanh ca doanh nghip, nh đó các nhà đu t phân tích và
đa ra các quyt đnh mt cách có cn c hn trong vic thc hin các
phng án đu t, hn ch tâm lý by đàn, hn ch ri ro và TTCK ít b tn
thng, thc hin tt chc nng là mt kênh huy đng vn cho nn kinh t.
3- Gii hn đ tài nghiên cu
Vic nghiên cu v ri ro và phng pháp ngn nga ri ro trên TTCK
và lng hóa ri ro là mt đ tài ln.  nghiên cu tòan din đòi hi có s
phi kt hp gia các nhà nghiên cu, các nhà qun lý đu t chuyên sâu.
Thêm vào đó phi có s hòan thin h thng cp nht và hiu chnh thông tin
đy đ, tin cy. Trong đ tài này, do hn ch v mt thi gian, ngun thông
tin và nhng kin thc cp nht còn hn ch ca tác gi.  tài thc hin gii
hn trong vic nghiên cu ri ro và tính tóan h s bê ta CP trên TTCK, gii
hn  th trng c phiu niêm yt trên sàn HOSE cùng nhng nhn xét đánh
giá. Sau đó tin hành xác đnh mt danh mc đu t hiu qu.
4- Phng pháp nghiên cu
Trên c s lý thuyt ca các chuyên ngành Tài chính doanh nghip hin
đi, u t tài chính, Th trng tài chính, mt s vn bn ca nhà nc nh
Lut chng khóan… Thc hin nghiên cu v mt lý thuyt : Ri ro và ngn

nga ri ro trên th trng CP. S dng d liu thng kê giá ca các CP giao
dch n đnh trên sàn giao dch TpHCM t nm 2004 đn nm 2008.
 tài s dng các phng pháp thng kê mô t, thng kê phân tích d
liu mà ch yu là phng pháp hi quy tuyn tính. Xác đnh h s beta cho
các c phiu niêm yt trên sàn TpHCM trong khang thi gian 2004-2008 và
h s beta cho tòan b danh mc đc chn. V công c s dng là các
phng pháp tính trong giáo trình Thng kê ng dng. Phn mm h tr gm
có Ms.Office, SPSS trong nghiêm cu khoa hc.
5- Kt cu lun vn
Kt cu ca lun vn, ngòai phn M đu và phn Kt lun, trong phn
ni dung gm có 3 chng :
Chng 1 : C S LÝ LUN V RI RO, LNG HÓA RI RO
C PHIU VÀ TÍNH H S BETA
Chng 2: RI RO BIN NG GIÁ CP VÀ TÁC NG CA RI
RO BIN NG GIÁ CP TRÊN TTCK VIT NAM
Chng 3 : NG DNG H S BETA LNG HÓA RI RO C
PHIU VÀ DANH MC U T – GII BÀI TOÁN MARKOWITZ TÌM
DANH MC U T TI U

⎯ 1 ⎯

Chng 1 :
C S LÝ LUN V RI RO BIN NG GIÁ C
PHIU – LNG HÓA RI RO C PHIU VÀ H S BETA
1.1 – Giá c phiu và các nhân t nh hng đn giá c phiu
1.1.1 – Giá c phiu
• Giá tr ni ti
(Intrinsic value) : Là giá tr thc ca CP  thi đim

hin ti. Giá tr này đc tính tóan cn c vào c tc ca công ty, trin vng
phát trin ca công ty và lãi sut th trng. ây là c s quan trng cho NT
khi quyt đnh đu t vào CP, đánh giá đc giá tr thc ca CP, so sánh vi
giá ca th trng và la chn phng án đu t có hiêu qu nht. Có nhiu
cách đ xác đnh giá tr thc ca CP, nhng ph bin nht là mô hình chit
khu dòng c tc.
Nguyên lý c bn ca phng pháp trit khu dòng c tc chính là gi
đnh rng giá tr ca mt c phiu là nhng khon tin mà NT nhn đc
trong tng lai khi đu t vào c phiu này. C tc s đem li cho c đông
khon tin trong hin ti trong khi phn li nhun gi li đc s dng vào
vic tái đu t đ phát trin trong tng lai.
Theo nhng gi đnh này giá tr ca c phiu s đc tính theo công
thc :
gr
D
P
e
−
=
1
; Trong đó:
P - là giá tr tht ca c phiu
D
1
- là c tc mà công ty s tr trong nm ti


⎯ 2 ⎯

r

e
- là t sut li nhun yêu cu ca c phiu đc xác đnh theo mô
hình đnh giá tài sn vn
g - là t l tng trng ca c tc trong tng lai. (tng trng đu)
 đây, r
e
đc xác đnh t công thc: r
e
= r
f
+ ×(r
m
– r
f
); trong đó :
r
f
- là lãi sut khi đu t vào các loi tài sn không có ri ro ( lãi sut
ca tín phiu kho bc thng đc s dng)
 - h s beta ca CP đo lng mc đ bin đng ca c phiu so vi
mc bin đng ca th trng.
r
m
- t sut sinh li ca toàn th trng.
T l tng trng g đc tính theo công thc: g = ROE x t l li
nhun gi li so vi tng li nhun.
• Th giá
(Market value) : Là giá c ca CP khi giao dch trên th
trng ti mt thi đim nht đnh. Tùy theo quan h cung cu trên th trng
mà th giá c ca CP có th thp hn, cao hn hoc bng giá tr thc ca nó

ti thi đim din ra giao dch mua bán. Quan h cung cu c phiu, đn lt
nó li chu tác đng bi nhiu yu t nh kinh t, chính tr, xã hi…trong đó
yu t quan trng nht là giá th trng ca công ty và kh nng sinh li ca
nó.
1.1.2 – Các nhân t nh hng đn giá c phiu
Có rt nhiu các nhân t nh hng đn giá CP trong đó có các nhân t
nh lm phát, thu nhp ca công ty… Nhng chúng ta có th k ra mt s
nhân t đc xem là có nhiu nh hng đn bin đng giá CP nh sau :


⎯ 3 ⎯

• Nhân t lãi sut :
Khi lãi sut tin gi hay lãi sut tin vay ngân hàng
tng, các công ty s phi tr nhiu hn cho chi phí lãi vay và nh th s nh
hng đn thu nhp tng lai ca công ty. Cho nên, nu nh lãi sut tng giá
c ca chng khoán có th gim. Lãi sut cng là mt yu t quan trng,
trong điu kin lãi sut tng, các NT có th có nhng la chn nên gi tài
sn ca mình bng c phiu, trái phiu, tin mt hay tài sn khác.
• Nhân t lm phát
: Lm phát tng luôn là du hiu cho thy rng s
tng trng ca nn kinh t s không bn vng, lãi sut s tng lên, kh nng
thu li nhun ca doanh nghip b h thp làm cho giá c phiu gim. Bt c
khi nào lm phát bùng lên, đng tin khôn ngoan s ri khi các c phiu mà
nó đã đc đu t trc đó. Trong hu ht các trng hp, lch s ca th
trng chng khoán cng chính là lch s ca lm phát. Lm phát càng thp
thì càng có nhiu kh nng c phiu s tng giá tr.
• Nhân t phát trin kinh t
: V tng trng kinh t, giá c phiu có xu
hng tng khi nn kinh t phát trin và gim khi nn kinh t kém phát trin;

tuy nhiên, có s khác bit đáng k gia các nhóm c phiu và tình hình bin
đng ca tng c phiu ph thuc vào tình hình hot đng c th ca tng
công ty. V mi liên h gia giá c phiu và hot đng sn xut kinh doanh
ca công ty, giá c phiu đôi khi xy ra trc bin đng hot đng kinh
doanh, đôi khi xy ra sau.
• Các nhân t v môi trng chính tr
: Nhóm nhân t nh hng ch
yu tip theo là nhng yu t phi kinh t, bao gm s thay đi v các điu
kin chính tr, ví d chin tranh hoc thay đi c cu Chính ph, thay đi v
thi tit và nhng nhân t t nhiên khác, và thay đi v điu kin vn hoá,
nh tin b v công ngh v.v… Tuy nhiên, nhng yu t này ch có nh


⎯ 4 ⎯

hng ln đi vi giá chng khoán  nhng nc có nn kinh th th trng
phát trin, th trng s đánh giá nhng chính sách này. Trong điu kin Vit
Nam, nn chính tr n đnh, mt khác th trng chng khoán còn cha phát
trin, thì yu t này ít có tác đng.
• Nhân t v báo cáo tài chính
: Chúng ta bit, th trng thì luôn bin
đng, các báo cáo phân tích thì đa các nhn đnh, khuyn cáo v mua bán.
Tuy nhiên, các thông tin có th lc hu hoc không theo kp s bin đng ca
th trng, thm trí d liu có khi cha đc s thm đnh ca các c quan
chc nng. Giá c phiu phn ánh s mong đi ca các NT v li nhun
trong tng lai ca công ty. Nu nh công ty báo cáo có kt qu cao hn hoc
thp hn mc mong đi đó thì giá c phiu có xu hng bin đng tng hoc
gim tng ng.
• Nhân t th trng :
Các yu t th trng, là nhng nhân t bên trong

ca th trng, bao gm s bin đng th trng và mi quan h cung cu có
th đc coi là nhóm yu t th ba tác đng ti giá c phiu. Mi quan h
gia cung và cu đc trc tip phn ánh thông qua khi lng giao dch trên
th trng, hot đng ca nhng nhà đu t có t chc, giao dch ký qu v.v
cng có nh hng đáng k.
Ngoài nhng yu t nói trên, có th tính đn các yu t khác nh mc
tr c tc, thông tin mua bán c phiu ca các thành viên trong ban lãnh đo
công ty, thông tin tách gp CP, thông tin v vic phát hành thêm CP, tin
đn…Nhng NT chuyên nghip hn có th còn tìm hiu các thông tin liên
quan đn chính sách ca Chính ph đi vi th trng chng khoán, chính
sách c phn hoá DNNN, tình hình qun tr ca công ty niêm yt, tên tui ca
CTCK bo lãnh phát hành hay t vn niêm yt cho công ty niêm yt.


⎯ 5 ⎯

1.2 – Ri ro và các lý thuyt v ri ro bin đng giá CP
1.2.1 – Khái nim v ri ro
Trong th gii đu t, ngi ta đnh ngha ri ro nh là các kh nng
mà ti đó t sut sinh li nhn đc t đu t có th khác vi t sut sinh li
mong đi. Mt cách đnh lng thì ri ro thng đc đo lng bng đ lch
chun theo phng pháp thng kê.
i vi các NT, h luôn luôn mong mun mt t sut sinh li cao
nht vi mt mc ri ro thp nht. Nguyên tc cân bng gia ri ro và t sut
sinh li nói cho chúng ta bit rng : Mt mc ri ro thp s đi kèm vi mt t
sut sinh li thp và ngc li, mc ri ro cao hn s đi kèm vi t sut sinh
li cao hn. Nói cách khác, nguyên tc này cho thy mt khon tin đu t
ch có th đt đc mc sinh li cao khi bn cng có đ kh nng chp nhn
mt kh nng thua l tng ng.
1.2.2 – Phân loi ri ro

Trong đu t CP, các NT đi mt vi rt nhiu ri ro, chúng ta có ch
ra mt s ri ro chính sau đây :
• Ri ro th trng: Ri ro th trng xut hin do phn ng ca các
NT đi vi các hin tng trên th trng. Nhng s sút gim đu tiên trên
th trng là nguyên nhân gây s hãi đi vi các NT và h s c gng rút
vn. Phn ng dây truyn này làm tng s lng bán, giá c CK s ri xung
thp so vi giá tr c s
Giá c c phiu có th dao đng mnh trong mt khong thi gian ngn
mc dù thu nhp ca công ty vn không thay đi. Nguyên nhân ca nó có th


⎯ 6 ⎯

rt khác nhau nhng ph thuc ch yu vào cách nhìn nhn ca các NT v
các loi c phiu nói chung hay v mt nhóm các c phiu nói riêng. Nhng
thay đi trong mc sinh li đi vi phn ln các loi c phiu thng ch yu
là do s hy vng ca các NT vào nó thay đi và gi là ri ro th trng.
• Ri ro lãi sut : Cng có th hiu Giá c chng khóan thay đi do lãi
sut th trng dao đng tht thng gi là ri ro lãi sut. Gia lãi sut th
trng và giá c chng khóan có mi quan h t l nghch. Khi lãi sut th
trng tng, ngi đu t có xu hng bán chng khóan đ ly tin gi vào
ngân hàng dn đn giá chng khóan gim và ngc li.
Các NT thng coi trái phiu Chính ph là không ri ro. Lãi sut ca
trái phiu Chính ph đc coi là lãi sut chun, là mc phí vay vn không ri
ro. Nhng thay đi trong lãi sut trái phiu Chính ph s làm nh hng ti
toàn b h thng chng khoán, t trái phiu cho đn các loi c phiu ri ro
nht. Lãi sut trái phiu Chính ph cng thay đi theo cung cu trên th
trng.
• Ri ro sc mua : Ri ro th trng và ri ro lãi sut có th đc đnh
ngha là nhng bin c v s tin thu đc hin nay ca NT. Ri ro sc mua

là bin c ca sc mua ca đng tin thu đc. Ri ro sc mua là tác đng
ca lm phát đi vi khon đu t, bin đng giá càng cao thì ri ro sc mua
càng tng nu NT không tính toán lm phát vào thu nhp k vng.
• Ri ro kinh doanh : Trong quá trình kinh doanh, kt qu thc t
không đt đc nh theo k hoch đ ra gi là ri ro kinh doanh, chng hn
li nhun trong nm tài chính thp hn mc d kin. Ri ro kinh doanh là do
tình trng hot đng ca công ty, khi có nhng thay đi trong tình trng này
công ty có th s b sút gim li nhun và c tc. Nu tình trng kinh doanh


⎯ 7 ⎯

ca công ty bt n và công ty hot đng không tt, giá tr ca c phiu mà
NT đang nm gi có th gim giá tr nhanh chóng.
• Ri ro tài chính : Ri ro tài chính cng là mt loi ri ro không h
thng. Ri ro tài chính liên quan đn đòn by tài chính, hay nói cách khác liên
quan đn c cu n ca công ty. S xut hin các khon n trong cu trúc vn
s to ra ngha v tr n tr lãi ca công ty. Công ty phi thc hin ngha v
tr n (gm tr n ngân hàng và tr n trái phiu) trc vic thanh toán c tc
cho c đông. iu này nh hng không nh đn giá c CP công ty. Ri ro tài
chính có th tránh đc nu công ty không vay n.
1.2.3 – Các lý thuyt v ri ro bin đng giá c phiu
1.2.3.1 – Lý thuyt v bc đi ngu nhiên

Hc thuyt v bc đi ngu nhiên (Random Walk) đc giáo s
Maurice Kendall công b vào nm 1953. Theo đó, giá c phiu thay đi ngu
nhiên, không có quy lut và không th d đoán đc. Nu giá ca c phiu có
th d đoán đc trc thì các nhà đu t s nhanh chóng tìm cách đt đc
li nhun bng cách mua khi giá có khuynh hng tng và bán khi giá có
khuynh hng gim. Nhng trong thc tin, tình trng này không th tn ti

mt cách lâu dài. S phán đoán v kh nng tng giá trong tng lai s ngay
lp tc làm giá hin ti tng. Nói mt cách khác, giá c phiu s phn ng
ngay đi vi bt k thông tin mi nào đc tim n trong d đoán.
Thi đim giá c phiu bt đu tng lên, có nhiu ngi mua hn s
ngi bán và ngày càng có nhiu ngi chú ý và cng mua theo. Din bin
thay đi đã to ra mt giá cao hn, cho đn lúc mt s ngi nm gi c
phiu đó ngh rng nó không th tip tc tng na và quyt đnh bán ra. Cui


⎯ 8 ⎯

cùng s lng ngi bán tng lên làm giá c phiu đi hng và bt đu
gim. Và ri chu k li lp li khi mt s ngi bt đu ngh rng tình trng
st giá đã đn lúc chm dt và bt đu mua vào.
1.2.3.2 – Lý thuyt Danh mc đu t ti u

Lý thuyt danh mc đu t ti u gn lin vi tên tui Harry
Markowitz. V ni dung, lý thuyt này gi đnh rng các NT c gng mt
cách tt nht nhm làm gim thiu ri ro đ c đt đc t sut sinh li cao
nht có th.
Lý thuyt v danh mc đu t ch ra rng có th gim thiu ri ro
không h thng bng “đa dng hóa danh mc đu t”. Lý thuyt ca ông ch
ra rng, bng cách la chn các CP di chuyn trái chiu nhau, các NT s
làm gim ri ro, tc làm gim phng sai hay đ lch chun ca t sut sinh
li. Ngoài ra ông còn xây dng mô hình la chn mt danh mc đu t đc
đa dng hóa nhm gim ri ro tng th - gi là danh mc đu t hiu qu.
Hình 1.1 : a dng hóa làm gim ri ro phi h thng

Ri ro phi h thng
 lch chun
S lng c phiu trong danh mc
Tng
ri ro
Ri ro phi h thng
Ri ro h thng


⎯ 9 ⎯

• S dng phng sai hay đ lch chun đ lng hóa ri ro
Bng cách gi đnh t sut sinh li đc phân phi chun, Markowitz
đã đo lng ri ro thông qua phng sai hay đ lch chun. Gi R
i
– là t
sut sinh li trong tình hung i; pi – là kh nng xy ra t sut sinh li; E(Ri)

– là t sut sinh li mong đi. Khi đó, phng sai (σ
2
) và đ lch chun (σ)
đc tính nh sau :
Phng sai :
[]
∑
=
−=
n
i
iii
pRER
1
2
2
.)(
σ
 lch chun :
[]
2
1
2
.)(
σσ
=−=
∑
=
n
i

iii
pRER

Vic tính tóan đ lch chun ca các giá tr t sut sinh li thc
nghim, s dng công thc sau :
[]
∑
=
−=
N
i
ii
RER
N
1
2
)(
1
σ
; vi N – là s mu thc nghim.
Markowitz đã tìm ra công thc tng quát đ tính tóan đ lch chun ca
danh mc đu t nh sau :
∑∑∑
===
+=
n
i
n
i
n

j
ijjiiip
Covwww
111
22
σσ

Trong đó :
σ
p
– là đ lch chun ca danh mc đu t


⎯ 10 ⎯

w
i
– là t trng đu t ca tài sn i trong danh mc
2
i
σ
- là phng sai ca t sut sinh li đi vi tài sn i.
Cov
ij
– là hip phng sai gia t sut sinh li đi vi hai tài sn i, j.
Công thc trên cho thy, đ lch chun ca danh mc đu t là mt
phn giá tr trung bình ca nhng phng sai riêng l, cng vi t trng hip
phng sai gia nhng tài sn trong danh mc. Hip phng sai ca TSSL
ca hai chng khoán nói nên khuynh hng dch chuyn TSSL theo thi gian
ca các chng khoán này. Khi đã bit phân phi xác sut TSSL ca hai tài sn

A và B, thì hip phng sai đc tính nh sau :
∑
=
−−=
n
i
BiBAiAi
RERRERpBACOV
1
))()).((.(),(

Trong trng hp TSSL ca hai tài sn A và B đc tính tóan da vào
thc nghim thì hip phng sai ca chúng đc xác đnh nh sau :
∑
=
−−=
N
i
BiBAiA
RERRER
N
BACOV
1
))()).(((
1
),(

H s tng quan là mt khái nim nói lên mi quan h cùng hng
hay ngc hng ca t sut sinh li hai chng khóan theo thi gian. H s
tng quan dao đng t – 1 đn +1. Công thc tính h s tng quan nh sau

:
BA
AB
BACOV
σσ
ρ
),(
=
.
Trong đó :
A
σ
-  lch chun ca chng khóan A
B
σ
-  lch chun ca chng khóan B



⎯ 11 ⎯

Nu h s tng quan ρ
AB
= 1, t sut sinh li ca hai chng khóan có
tng quan xác đnh hòan tòan. Nu h s tng quan ρ
AB
= -1, t sut sinh
li ca hai chng khóan có tng quan ph đnh hòan tòan. Nu h s tng
quan ρ
AB

= 0, t sut sinh li ca hai chng khóan không có tng quan.
• ng biên hiu qu :

ng biên hiu qu mô t tp hp các DMT có TSSL ln nht cho
mi mc đ ri ro, hay ri ro nh nht cho mi mc TSSL. Trên đng biên
hiu qu, không có DMT nào chim u th hn DMT nào, danh mc có
TSSL cao thì kh nng gánh chu ri ro càng ln.
Hình 1.2 : ng biên hiu qu Markowitz

Danh mc nm di đng
cong, không hiu qu
C
B
A

T

sut sinh l

i
(
%
)

T l ri ro % (đ lch chun)

Các DMT ti u là các danh mc nm trên đng biên hiu qu. Các
NT tùy theo thái đ đi vi ri ro ca mình, th hin trên đng cong hu
dng s đánh đi gia TSSL đt đc và ri ro mà anh ta gánh chu. Danh
mc ti u s nm ti tip đim gia đng biên hiu qu vi đng cong
hu dng vi mc hu dng cao nht.  th trên Hình 1.2 minh ha danh
mc đu t vn hành nh th nào.



⎯ 12 ⎯

1.2.3.3 – Lý thuyt mô hình đnh giá tài sn vn (CAPM)

• Danh mc th trng :

Danh mc bao gm tt c các tài sn ri ro đc gi là danh mc th
trng. Vì th trng cân bng nên cn thit phi đa tt c các tài sn vào
trong danh mc này vi t trng giá tr th trng ca chúng.
Danh mc th trng bao gm các tài sn ri ro nên nó là danh mc đa
dng hóa hoàn toàn có ngha là tt c các ri ro riêng ca mi tài sn trong
danh mc đu đc đa dng hóa. Nói c th hn, tính kh bin riêng ca bt
k tài sn nào s đc bù tr bi tính kh bin riêng ca tt c các tài sn
khác trong danh mc. Ri ro riêng ca các tài sn có th đa dng hóa đc gi
là ri ro không h thng. Ri ro h thng là phn ri ro còn li ca danh mc
th trng và không th đa dng hóa.

• ng th trng chng khoán

Thc đo ri ro thích hp ca mt tài sn riêng l là hip phng sai
ca nó vi danh mc th trng COV
iM
; phng trình ca đng ri ro –
TSSL có dng :
iM
M
fM
fi
Cov
rR
rRE
2
)(
σ
−
+= gi là phng trình ca đng
TTCK (SML)
)(
2
fM
M
iM
f
rR
Cov
r −+=
σ

. Chúng ta đnh ngha
2
M
iM
i
Cov
σ
β
= ; beta
gi là thc đo ri ro h thng đc chun hóa và phng trình tr thành
E(R
i
) = r
f
+ β
i
(R
M
– r
f
) .
Nh vy, hip phng sai ca bt k tài sn nào vi danh mc th
trng là thc đo ri ro hp lý. Beta là thc đo chun hóa ri ro vì nó thit