Kích cầu chính sách tài chính chống suy giảm kinh tế Việt Nam Luận văn thạc sĩ

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.H CHÍ MINH






TRN MINH O


KÍCH CU – CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH
CHNG SUY GIM KINH T VIT NAM


Chuyên Ngành : KINH TẾ TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG
Mã Số : 60.31.12



LUN VN THC S KINH T


NGI HNG DN KHOA HC
:

TS. BÙI HU PHC

TP. H CHÍ MINH - NM 2009

i

LI CM N

 hoàn thành Lun vn này, ngoài s c gng rt nhiu trong nghiên cu
ca bn thân tôi còn có s h tr ht mình ca các Thy, Cô và các đng
nghip ti Công ty tôi đang công tác.
Tôi xin bày t lòng bit n :
- Các Thy, Cô Trng i hc Kinh t Tp.HCM đã truyn đt kin thc
chuyên sâu v chuyên ngành Kinh t - Tài chính – Ngân hàng trong sut
thi gian đào to Cao hc K15.
- Thy Bùi Hu Phc đã tn tình hng dn, đnh hng giúp tôi thc
hin và hoàn thành Lun vn tt nghip này.
- Ban lãnh đo Tng Công ty Xây dng Sài Gòn đã to điu kin v thi
gian và truyn đt nhng kinh nghim thc t giúp tôi trong thi gian
thc hin Lun vn.
Tôi xin chân thành cm n và gi đn các Thy Cô, các Anh Ch li chúc
sc khe và thành đt trong cuc sng.

Hc viên : Trn Minh o




ii

LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan đây là phn nghiên cu và th hin Lun vn tt nghip
ca riêng tôi, không sao chép các lun vn khác.
Các ngun s liu, các phn k tha kin thc đc ghi nhn trung thc và
rõ ràng ngun gc xut x.
Tôi xin chu hoàn toàn trách nhim và chu mi k lut ca Khoa và nhà
trng đ ra.

Hc viên


Trn Minh o



iii

DANH MC NHNG T VIT TT

CPI : Ch s giá tiêu dùng
DN : Doanh nghip
FDI : Vn đu t trc tip nc ngoài
HTLS : H tr lãi sut
KHKT : Khng hong kinh t
NH : Ngân hàng
NHNN : Ngân hàng Nhà nc
NHTM : Ngân hàng thng mi
ODA : Vn h tr phát trin chính thc

PTNT : Phát trin nông thôn
TCTD : T chc tín dng
VDP : Ngân hàng Phát trin Vit Nam
VND : Vit Nam đng
WTO : T chc thng mi th gii

iv

DANH MC HÌNH V, BNG BIU

Hình 2.1 : Thng mi toàn cu qua các quý
Hình 2.5 : Ch s giá tiêu dùng theo tháng
26

Hình 2.7 : Kim ngch xut khu theo vùng lãnh th
32

Bng 1.1 : Hiu qu ca chính sách kích cu
39
11
Bng 2.2 : Xut khu nm 2008 và 6 tháng đu nm 2009 36
Bng 2.3 : nh mc tín nhim ca Vit Nam 61
Bng 2.4 : Các đt đu thu trái phiu chính ph bng ngoi t 62




v

M U

1. Lý do nghiên cu:
Cuc khng hong tài chính toàn cu nm 2008, xut phát t s sp đ ca
th trng cho vay cm c th chp và các khon n di chun ca M
trong nm 2007, đã nhanh chóng tác đng và lan ta sang các nc thuc
phn còn li ca th gii theo mc đ khác nhau dn đn suy thoái kinh t
toàn cu, đ li cho nn kinh t th gii nhiu hu qu nng n.
i vi Vit Nam, đc bit vào nhng tháng cui nm 2008 và đu nm
2009, tác đng ca cuc khng hong và suy thoái kinh t toàn cu đã thc
s hin hu th hin s suy gim kinh t : s suy gim ca tc đ tng
trng kinh t; khó khn trong sn xut kinh doanh ca các doanh nghip;
suy gim kim ngch xut khu, FDI , kiu hi, s suy gim ca th trng
chng khoán và đóng bng ca th trng bt đng sn; s lao đng mt vic
làm gia tng, cuc sng ca đi b phn ngi dân gp nhiu khó khn, …
Kích cu là mt trong nhng bin pháp quan trng nht ca Chính ph liên
quan đn chính sách tài chính đ chng suy gim và kích thích tng trng
kinh t. Trong tình hình suy gim kinh t, Chính ph Vit Nam đã ch đng
có các chính sách nhm ngn chn suy gim và kích thích tng trng kinh t
nh ban hành Ngh quyt s 30/2008/NQ-CP ngày 11/12/2008 v nhng gii
pháp cp bách nhm ngn chn suy gim, duy trì tng trng kinh t, bo
đm an sinh xã hi và tip theo đó là các quyt đnh ca Th tng Chính
ph v thc hin chính sách kích cu.  phân tích thc trng và đánh giá
hiu qu chính sách kích cu ca Chính ph trong thi gian qua, tìm ra
nhng gii pháp nhm nâng cao hiu ca chính sách kích cu trong thi gian
ti (đc bit gói kích cu th hai), kích thích tng trng kinh t tôi quyt
đnh nghiên cu đ tài “ Kích cu – Chính sách tài chính chng suy gim
kinh t Vit Nam”.
vi

2. Mc tiêu nghiên cu:

 tìm li gii cho vn đ nghiên cu, lun vn đi theo mt tin trình nh sau:
- Trình bày c s lý lun v kích cu, chính sách tài chính, suy gim kinh
t và nhng bài hc kinh nghim rút ra t vic chng suy thoái kinh t 
mt s nc trên th gii và vn dng lý thuyt nói trên vào chính sách
kích cu  Vit Nam.
- Phân tích thc trng và đánh giá hiu qu chính sách kích cu ca Chính
ph Vit Nam trong thi gian qua. Ch ra nhng u, nhc đim và phân
tích nhng nguyên nhân gây nên hn ch ca chính sách kích cu.
- Trên c s tìm hiu hn ch ca chính sách kích cu, lun vn đ xut
gii pháp nhm nâng cao hiu qu chính sách kích cu, kích thích tng
trng kinh t trong thi gian ti (đc bit là gói kích cu th  hai nu
đc quyt đnh thông qua ti k hp th 6 – Quc hi khóa XII).
3. Phng pháp nghiên cu:
Lun vn ch yu da vào phng pháp lý lun và bng chng thc tin đ
chng minh v chính sách kích cu  Vit Nam. Trong Lun vn này, tác gi
s dng mt s phng pháp khác nhau đ tn dng nhng u đim ca
phng pháp nghiên cu khoa hc nh : phng pháp phân tích mi quan h
nhân qa, phng pháp suy lun logic bin chng.
4. Ý ngha thc tin và ng dng ca lun vn:
Vic nghiên cu đ tài này có ý ngha ht sc quan trng, đc bit là trong
bi cnh suy thoái kinh t toàn cu và suy gim kinh t  Vit Nam. S tìm
hiu đ ch ra nhng tn ti ca chính sách kích cu cng nh nhng nguyên
nhân gây ra và đ xut các gii pháp nhm nâng cao hiu qu chính sách kích
cu, kích thích tng trng kinh t.


vii

5. Cu trúc lun vn:
Chng 1 : C s lý lun v kích cu, chính sách tài chính và suy gim kinh t.

Chng 2 : Thc trng chính sách kích cu  Vit Nam.
Chng 3 : Nâng cao hiu qu chính sách kích cu - kích thích tng trng kinh
t.


1

MC LC
Trang ph bìa
Li cm n i
Li cam đoan ii
Danh mc nhng t vit tt iii
Danh mc hình v, bng biu iv
M đu v
MC LC
1
CHNG I : C S LÝ LUN V KÍCH CU, CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH
VÀ SUY GIM KINH T
4
1.1. Chính sách tài chính 4
1.2. Suy gim kinh t 5

1.2.1. Suy gim kinh t là gì ? 5
1.2.2. Các quan đim Kinh t hc v chng khng hong kinh t 6

1.3. Kích cu 8
1.3.1. Khái nim v kích cu 8
1.3.2. Nhng nguyên tc c bn đ thc hin chính sách kích cu 9
1.3.2.1.
Kích cu phi kp thi 9

1.3.2.2.
Kích cu phi đúng đi tng 10
1.3.2.3.
Kích cu ch đc thc hin trong ngn hn 13
1.3.3. iu kin to nên tính hiu qu cho gói kích cu 15

1.4. Kinh nghim chng suy thoái kinh t  mt s nc trên th gii 16
1.4.1. Tng quan v các gói kích cu  mt s nc trên th gii 16
1.4.2. Bài hc kinh nghim rút ra t vic chng suy thoái kinh t  mt s nc
trên th gii 23

KT LUN CHNG I
25

2

CHNG II : THC TRNG CHÍNH SÁCH KÍCH CU  VIT NAM 26
2.1. Bi cnh kinh t th gii và thc trng nn kinh t Vit Nam 26

2.1.1. Bi cnh kinh t th gii tác đng đn kinh t Vit Nam 26
2.1.2. Thc trng nn kinh t Vit Nam 2008 - 2009 27
2.1.2.1. Thc trng nn kinh t Vit Nam 2008 27
2.1.2.2. Thc trng nn kinh t Vit Nam nhng tháng đu nm 2009 29
2.1.2.3. Din bin lm phát, ch s giá tiêu dùng 31
2.2. S cn thit tt yu ca mt chính sách kích cu  Vit Nam 33
2.3. Mô hình tng trng da vào chin lc xut khu ca Vit Nam 34
2.3.1. Tình hình xut khu ca Vit Nam 34
2.3.2. Mô hình tng trng da vào chin lc xut khu ca Vit Nam trong
thi k suy thoái 37

2.3.3. S dng li th đ m ca nn kinh t đ tìm kim c hi kích cu t các
th trng xut khu 38

2.4. Thc trng chính sách kích cu  Vit Nam trong thi gian qua 40
2.4.1. Nhng thun li và khó khn đc thù ca Vit Nam 40
2.4.1.1. Thun li : 40
2.4.1.2. Khó khn: 41
2.4.1.3. Quy mô gói kích cu ca Chính ph Vit Nam trong thi gian
qua 42

2.4.2. Thc trng chính sách kích cu  Vit Nam trong thi gian qua 44
2.4.2.1.
i vi ngi dân 45
2.4.2.2.
i vi khu vc doanh nghip 49
2.4.2.3.
i vi các hng mc chi tiêu ca chính ph trong gói kích
cu
54
2.4.3. ánh giá chính sách kích cu  Vit Nam trong thi gian qua 55

2.4.3.1. u đim ca chính sách kích cu  Vit Nam 56
3

2.4.3.2. Mt s hn ch ca chính sách kích cu  Vit Nam 57
2.4.3.3. Nguyên nhân dn đn nhng hn ch v chính sách kích cu 
Vit Nam 63

KT LUN CHNG II
64

CHNG III : NÂNG CAO HIU QU CHÍNH SÁCH KÍCH CU – KÍCH
THÍCH TNG TRNG KINH T VIT NAM
65
3.1. C ch giám sát thc hin chính sách kích cu đm bo hiu qu 65

3.1.1. ánh giá kt qu gói kích cu 65
3.1.2. Tm quan trng ca tính minh bch và công khai 66
3.1.3.  xut hoàn thin c ch giám sát 67
3.2.  xut gii pháp thc hin gói kích cu th hai 68
3.3. Các gii pháp duy trì hiu qu tng trng kim ngch xut khu và chính
sách xut khu trong tình hình mi 71

3.3.1. Tháo g gút mc ngoi sinh 71
3.3.2. Gii quyt các hn ch ni ti c hu 72
KT LUN CHNG III
73
KT LUN CHUNG
74
TÀI LIU THAM KHO
75
4

CHNG I : C S LÝ LUN V KÍCH CU, CHÍNH
SÁCH TÀI CHÍNH VÀ SUY GIM KINH T
1.1. Chính sách tài chính
Chính sách tài chính (chính sách tài khóa) trong kinh t hc v mô là chính sách
thông qua ch đ thu và đu t công cng (mim gim thu và giãn, hoãn np thu,
tng cng đu t ca nhà nc, tng các mc chi tiêu ca xã hi, …) đ tác đng ti
nn kinh t. Chính sách tài chính cùng vi chính sách tin t là các chính sách n đnh
kinh t v mô quan trng. Khi nn kinh t đang  pha suy thoái, nhà nc có th gim

thu, tng chi tiêu (đu t công cng) đ chng li. Chính sách tài chính nh th gi là
chính sách tài chính ni lng. Ngc li, khi nn kinh t  pha bùng n và có hin
tng nóng, thì nhà nc có th tng thu và gim chi tiêu ca mình đ ngn cho nn
kinh t khi ri vào tình trng quá nóng dn ti đ v. Chính sách tài chính nh th
này gi là chính sách tài chính tht cht.
 chng suy gim kinh t do tác đng ca cuc khng hong tài chính toàn
cu, Chính ph nhiu nc trên th gii đang thc hin các chính sách tài chính tác
đng vào nn kinh t vi nhng cng đ khác nhau, tùy thuc vào điu kin c th
ca quc gia mình. Trong s các bin pháp tài chính đc đa ra, hu ht các nc tp
trung vào gim thu cho doanh nghip và thu thu nhp cá nhân, tng tr cp tht
nghip và tr cp cho ngi có thu nhp thp, tng đu t ca ngân sách cho an sinh xã
hi, …
V chính sách tài chính, theo Ngh quyt và các Quyt đnh có liên quan ca
Chính ph, ca B tài chính, trong thi gian qua cng nh hin nay, ngành thu đang
tp trung hng dn x lý vic giãn np thu, gim np thu và hoàn thu thu nhp cá
nhân cho ngi lao đng. ng thi, ngành Tài chính, Ngân hàng cng đã phi hp
các ngành có liên quan, nh B lao đng thng binh và xã hi … trin khai chng
trình cho doanh nghip vay  mc lãi sut 0% đ tr lng, tr cp và bo him xã hi
5

cho ngi lao đng; thc h in bo lãnh tín dng cho doanh nghip; gii ngân các
khon chi khác t ngun ngân sách nhà nc.
Thc hin chính sách tài chính linh hot đ chng suy gim kinh t, đó là góp
phn làm gim khó khn cho doanh nghip, tng thêm nng lc tài chính gim giá
thành, kích thích tiêu dùng và đu t, góp phn làm tng tng cu ca c k hu vc nhà
nc và khu vc t nhân, dân c vi k vng s tác đng tích cc đn hot đng sn
xut kinh doanh, đn tng trng kinh t, đng thi tng cng bo đm an sinh xã
hi, gim t l tht nghip, …
1.2. Suy gim kinh t
1.2.1. Suy gim kinh t là gì ?

Suy thoái kinh t là mt giai đon ca Chu k kinh t, còn gi là chu k kinh
doanh. ó là s bin đng ca GDP thc t theo trình t ba pha ln lt là suy thoái,
phc hi và hng thnh (bùng n). Vì pha phc hi là th yu nên chu k kinh doanh
cng có th ch chia thành gm hai pha chính là suy thoái và hng thnh (hay m rng).
Suy thoái là pha trong đó GDP thc t gim đi.  M và Nht Bn, ngi ta quy
đnh rng, khi tc đ tng trng GDP thc t mang giá tr âm sut hai quý liên tip thì
mi gi là suy thoái. Suy thoái kinh t kéo dài và trm trng đc gi là khng hong
kinh t. Cuc khng hong kinh t M, khng hong kinh t toàn cu hin nay là mt
cuc suy thoái trm trng nht t sau Th chin th II.
Suy gim kinh t là suy thoái kinh t  mc đ cha nghiêm trng (GDP suy
gim nhng vn mang giá tr dng).
Biu hin ca suy thoái kinh t :
Thông thng, ngi ta ch nhn ra hai đim đáy và đnh ca chu k kinh t khi
nn kinh t đã sang pha tip sau đim ngot vi du hiu là tc đ tng trng GDP
thc t đi chiu gia mc âm và mc dng. Trong thc t, các nhà kinh t hc c
6

tìm cách nhn bit du hiu ca suy thoái vì nó tác đng tiêu cc đn mi mt kinh t,
xã hi. Mt s đc đim thng gp ca suy thoái là :
- Tiêu dùng gim mnh, hàng tn kho ca các loi hàng hóa trong các doanh
nghip tng lên ngoài d kin. Vic này dn đn nhà sn xut ct gim sn lng kéo
theo đu t vào trang thit b, nhà xng cng gim và kt qu là GDP thc t gim
sút.
- Cu v lao đng gim, đu tiên là s ngày làm vic ca ngi lao đng gim
xung tip theo là hin tng ct gim nhân công và t l tht nghip tng cao.
- Khi sn lng gim thì lm phát s chm li do giá đu vào ca sn xut gim
bi nguyên nhân cu sút kém. Giá c dch v khó gim nhng cng tng không nhanh
trong giai đon kinh t suy thoái.
- Li nhun ca các doanh nghip gim mnh và giá chng khoán thng gim
theo khi các nhà đu t cm nhn đc pha đi xung ca chu k kinh doanh. Cu v

vn cng gim đi làm cho lãi sut gim xung trong thi k suy thoái.
Khi nn kinh t hng thnh thì các du hiu trên bin thiên theo chiu ngc li
các biu hin suy thoái kinh t.
1.2.2. Các quan đim Kinh t hc v chng khng hong kinh t
- Trc Mác, Jean Charles Léonard Simonde (Pháp), Thomas Malthus (Anh,
1766-1834) đã nghiên cu v khng h ong kinh t (KHKT) khng đnh KHKT là
khng hong tha hàng hoá so vi sc mua eo hp ca th trng.
- Karl Marx (Các Mác) cng thng nht v nguyên nhân trên ca KHKT. Ông là
ngi đu tiên phát hin ra tính chu k ca KHKT gm 4 giai đon: khng hong, tiêu
điu, phc hi, hng thnh. Và khng đnh KHKT là ngi bn đng hành ca nn kinh
t TBCN. Gii pháp, theo ông, là các doanh nghip phi t mình thoát ra khi khng
hong bng cách gim tin công, tng cng đ lao đng và nht là đi mi t bn c
đnh (máy móc, thit b,…). i mi t bn c đnh dn đn tng nhu cu v t liu
7

sn xut, tng nng sut lao đng, dn đn gim chi phí sn xut, h giá thành, tng li
nhun, to ra s phc hi ca nn kinh t.
- John Maynard Keynes: Nm 1936, trong tác phm “Lý thuyt tng quát v
vic làm, lãi sut và tin t” ông đã đa ra Lý thuyt v KHKT và bin pháp khc
phc. (Tp chí Times bình chn là mt trong nhng ngi làm nên th k 20). Theo
ông, khi vic làm gia tng s tng thêm thu nhp. Ngi ta s chi thu nhp này thành 2
phn: mt đ tiêu dùng, 1 phn đ tit kim. Có mt xu hng là t l tit kim này
ngày càng ln hn t l tiêu dùng. Khuynh hng này làm cho tng tng tiêu dùng
ngày càng chm hn tng ca tng thu nhp, làm cho cu tiêu dùng g im tng đi.
Vic gim cu tiêu dùng dn đn giá c gim làm gim thu nhp (li nhun ca nhà
kinh doanh). Do đó nhà kinh doanh không mun đu t và suy thoái kinh t xut hin.
Keynes gi ý 4 nhóm chính sách chng KHKT nh sau :
+ m bo đu t nhà nc và kích thích đu t t nhân
+ S dng h thng tài chính-tín dng và lu thông tin t vi t cách là công c
v mô đ điu tit kinh t. Keynes cho rng nhà nc có th tng cung tin, thc hin “

lm phát có mc đ”, gim lãi sut đ khuyn khích vay t bn m rng đu t; s
dng công trái đ nhà nc vay tin trong dân nhm thc hin đu t ca Nhà nc,
gim thu đ tng hiu qu đu t ca t bn nhm khuyn khích đu t.
+ To vic làm đ ngi dân có thêm thu nhp và do đó tng đc sc mua ca
th trng.
+ Kích thích tiêu dùng đ tng kh nng tiêu th
- Trng phái trng tin, đi din tiêu biu là Milton Friedman (Nobel prize),
coi mc cung v hàng hoá là tng đi n đnh nên mc cu v tin có tính cht tng
đi n đnh. Trong khi đó, mc cung v tin không có tính n đnh mà ph thuc vào
c quan qun lý tin,  M là Cc D tr Liên bang FED.  VN là NHNNVN. Nu c
quan qun lý tin phát hành quá nhiu tin s dn đn lm phát. Nu phát hành quá ít
8

tin s dn đn suy thoái kinh t. Nh vy, Trng phái này nht trí nh Keynes : tng
cung tin  mc hp lý.
- Trng phái trng cung vi đi din tiêu biu nht Robert Mundell (Nobel
Prize 1999), cho rng tng cung hàng hoá s làm tng cu hàng hoá. iu này rt đúng.
Ví d tng cng xây dng c s h tng dn đn tng cu v xi mng, st thép,… Do
đó, mun chng suy thoái kinh t phi tng nng sut lao đng (ging Mác, phi đi
mi công ngh), kích thích đu t và tit kim.  tng tit kim thì phi gim thu
(tng t nh Keynes), xoá b chng ngi cho đu t t nhân. Gim thu s gim
đc chi phí sn xut cho doanh nghip (kích đu vào) kích thích doanh nghip m
rng sn xut, to thêm công n vic làm, tng thu ngân sách và tng trng kinh t.
Tóm li, Nhà nc có th nhn thc đc tính quy lut ca chu k kinh t, có
th s dng các công c chính sách nhm rút ngn thi gian nn kinh t b suy thoái,
kéo dài thi gian nên kinh t phc hi, hng thnh. Nh vy, KHKT là mt quy lut
ca kinh t th trng, không có gì phi hong ht. Chúng ta phi ch đng nhn thc
quy lut và có nhng đ xut giúp Nhà nc có các quyt sách đúng trong vn dng
quy lut.
1.3. Kích cu

1.3.1. Khái nim v kích cu
Kích cu hiu theo ngha hp, là bin pháp đy mnh chi tiêu ròng ca Chính
ph (hay còn gi là tiêu dùng công cng) đ làm tng tng cu, kích thích tng trng
kinh t.
Bin pháp kích cu c th có th là gim hoc tng chi tiêu hoc c hai. Kích
cu ch đc dùng khi nn kinh t lâm vào trì tr hay suy thoái, đang cn vc dy. Kích
cu đc bit hay đc s dng khi nn kinh t ri vào trng thái by thanh khon, là
khi là chính sách tin t tr nên mt hiu lc vì lãi sut đã quá thp. Trong hai loi bin
9

pháp c th là gim thu và tng chi tiêu ngân sách nhà nc, bin pháp th hai đc
cho rng có hiu sut kích thích tng cu cao hn.
Kích cu đôi khi còn đc gi là chính sách Keynes vì bin pháp này tác đng
ti tng cu. Trong cun lý thuyt tng quan v vic làm, lãi sut và tin t, John
Maynard Keynes, cng nhc đn vic “chi tiêu thâm ht” khi cn thit đ giúp nn kinh
t khi suy thoái. T tng ca Keynes là nu cn, Chính ph có th chi tiêu ngân sách
mnh đn mc dn ti thâm ht c ngân sách nhà nc đ kích thích tng cu.
Nh vy, kích cu là mt trong nhng bin pháp ca Chính ph liên quan đn
chính sách tài khóa đ đi phó vi tình hình suy thoái. Nói cách khác, kích cu là mt
công c quan trng nht ca chính sách kích thích kinh t bên cnh tác dng h tr ca
chính sách tin t (trong tình hình lm phát cao, chính sách tin t tr nên quan trng).
1.3.2. Nhng nguyên tc c bn đ thc hin chính sách kích cu
Nu mt gói kích cu đc thit k không tt, thì mc dù có tên gi là gói kích
cu, nhng trên thc t gói kích cu này dù có th tn kém nhng li không 'kích thích'
nn kinh t. iu này đc bit đúng nu gói kích cu không tuân theo các nguyên tc
kinh t hc, mà li đc thit k đ đáp ng các yêu cu v chính tr hoc theo các
nhóm li ích. Các nhà kinh t hc, nh Lawrence Summers (giáo s kinh t, tng là
hiu trng trng đi hc Harvard, và c vn kinh t cho tng thng M Obama) cho
rng đ mt gói kích cu có hiu qu (effective) thì phi đm bo ít nht 03 tiêu chí, đó
là kp thi (timely), đúng đi tng (targeted) và ngn hn hay nht thi (temporary).

i vi Vit Nam, mt nn kinh t có đ m cao vi t trng nhp khu chim ti gn
90% GDP, cn có thêm tiêu chí th t là ít rò r (small leakage) ra hàng ngoi nhp.
1.3.2.1. Kích cu phi kp thi
Kích cu phi kp thi  đây không phi ch là vic kích cu phi đc chính
ph thc hin mt cách nhanh chóng khi xut hin nguy c suy thoái, mà kp thi còn
có ngha là mt khi đc chính ph thc hin thì nhng bin pháp này s có hiu ng
10

kích thích ngay, tc là làm tng chi tiêu ngay trong nn kinh t. Nu đ t nn kin h t
phc hi thì vic phc hi sm mun cng s din ra, mc dù vic phc hi có th kéo
dài, cho nên mc tiêu ca kích cu là đy nhanh vic phc hi ca nn kinh t. Do đó,
vic kích cu ch có th đc thc hin mt cách có ý ngha trong mt khong thi
gian nht đnh. Các chính sách mt quá nhiu thi gian đ thc hin s không có tác
dng, vì khi đó nn kinh t t nó đã có th phc hi, và vic gói kích cu lúc đó li có
th có tác dng xu do có kh nng làm hun nóng nn kinh t dn đn lm phát và
nhng mt cân đi v mô ln.
Các chng trình đu t, d án đu t có tc đ gii ngân chm không phi là
nhng công c kích cu tt. iu này là bi vì khi tng cu st gim, thì các bin pháp
này li không có tác đng gì ti tng cu trong lúc cn phi tng tng cu lên nhiu
nht.
1.3.2.2. Kích cu phi đúng đi tng
Gói kích cu có thành công hay không s ph thuc rt nhiu vào xu hng chi
tiêu và đu t ca các đi tng thuc din nm trong gói kích cu.  kích thích đc
cu đi vi hàng hóa và dch v, thì gói kích cu phi đc nhm ti nhóm đi tng
sao cho gói kích cu đc s dng ngay (chi tiêu ngay), và qua đó làm tng tng cu
trong nn kinh t. Nhng bin pháp kích cu đúng đi tng là nhng bin pháp nhm
ti các đi tng s chi tiêu hu nh toàn b lng kích cu dành cho h. Mc tiêu ca
gói kích cu là làm tng cu, nên chìa khóa đ thc hin điu này là cp tin cho nhng
ngi (có th là các cá nhân, h gia đình, doanh nghip và chính quyn) - s s dng
nhng đng tin này, và qua đó đa thêm tin vào nn kinh t. Tin kích cu phi đc

s dng đ khuyn khích các nhóm đi tng này tin hành các khon chi tiêu mi,
hoc hn ch vic các nhóm này ct gim chi tiêu.
 vic kích cu có hiu qu thì gói kích cu phi nhm vào nhng đi tng
sao cho mt đng tin chi ra có hiu ng kích thích tiêu dùng và đu t cao nht.
11

Theo mt s nghiên cu trên th gii thì hiu ng cao nht là dành cho bo him tht
nghip (unemployment benefits). Các nhóm khác nhau trong xã hi s có xu hng
tiêu dùng cn biên khác nhau. Nhng ngi có thu nhp cao, thì ch có mt phn nh
khon hoàn/min thu (hoc khon tin tr cp) mà h nhn đc s đc chi tiêu,
trong khi nhng ngi có thu nhp va và thp s có nhu cu chi tiêu cao hn tính trên
khon hoàn thu. Theo mt báo cáo nghiên cu ca Zandi (2004) đi vi gói kích cu
nm 2001 ca M thì hiu qu ca gói kích cu cao nht chính là tr cp tht nghip
(tc là hng ti nhóm ngi dân d b tn thng nht ca suy thoái). Mt đô-la kích
cu to ra đc 1,73 đô la cu tiêu dùng. Tip đó là các bin pháp khác nh min gim
thu ngân sách cho các bang, gim thu sut. Mc dù cng là kích cu, nhng các loi
thu khác nhau có mc đ tác dng khác nhau trong vic kích cu. Nhìn chung, vic
gim thu đi các ngi dân có tác dng kích cu tt hn gim thu cho doanh nghip,
và vic gim thu cho lnh vc bt đng sn thì hoàn toàn không có tác dng kích cu.
 tin tham kho, các con s c th ca nghiên cu ca Zandi (2004) đc trình by
li ti Bng 1.1 di đây.
Chính sách kích thích
Lng cu đc to ra trên
mt đô la kích cu
Tr cp tht nghip
1.73 $
Min gim thu ngân sách cho các bang
1.24 $
Hoàn thu mt ln
1.19 $

Tng tín dng thu đi vi gia đình có tr em
1.04 $
iu chnh mc min thu ti thiu
0.67 $
Gim mc thu sut
0.59 $
Tng giãn thu cho các doanh nghip nh
0.24 $
Ct gim thu đi vi c tc và lãi trên vn
0.09 $
Gim thu bt đng sn
0 $
12

Bng 1.1 : Hiu qu ca chính sách kích cu
Ngun: Zandi’s report (2004),


Hiu ng s nhân chính là lý do ti sao không phi chính sách tài khóa nào
cng có tác dng nh nhau - Mt s chính sách s có tác dng/hiu qu hn các chính
sách khác trong vic kích thíc h nn kinh t. Gi s ông Nguyn Vn A, nhn đc
khon tin mt tr cp 100 đng t gói tr cp ca chính ph, và vi gia cnh cng
nh thói quen ca mình, ông Nguyn Vn A s s dng mt phn s tin tr cp nhn
đc. ây đc gi là xu hng tiêu dùng cn biên. Ví d nh nu ông A tiêu ht 90
đng thì xu hng tiêu dùng cn biên s là 90%. Ví d nh tiêu dùng mua sm phm X
ca ông B. Thì  đây ông B s có thu nhp là 90 đng, và cng ging nh ông A, ông
B s tiêu dùng khong 81 đng (90% thu nhp), vào sn phm Y ca ông C, và quá
trình này tip din thì 81 đng này s to ra thêm 72,9 đng cho tng cu ca nn kinh
t. Trong ví d ca chúng ta, 100 đng kích cu s to thêm ra tng cu là 243 đng,
nu tt c nhng ngi có thêm thu nhp có mc tiêu dùng cn biên  mc cao là 90%,

và ch tiêu dùng hàng sn xut ni đa.
Gói kích cu ch thc s hiu qu nu nh chi tiêu gia tng ca ngi dân và
Nhà nc có khuynh hng đi vào hàng hóa và dch v sn xut ni đa. Trong ví d
ca chúng ta, trng hp ông A dùng 30 đng đ mua hàng ngoi nhp, ch còn 60
đng tiêu dùng trong nc, lng cu mi to ra đã b "rò r" (leak out) đi mt 30 đng
 trong vòng 1.
Tng t nh vy, hiu ng to cu trong vòng 2 còn ph thuc vào có bao
nhiêu trong tng s 90 đng ca ông B nhn đc b "rò r" sang hàng ngoi nhp.
Tóm li, mc đ "đúng đi tng" (well-targeted) ca gói kích cu ca Chính ph ph
thuc vào: (i) mc đ chi tiêu ca các đi tng nhn đc thu nhp nh có gói kích
cu thông qua tác đng lan ta din ra trong nhiu vòng nh mô t  trên; và (ii) mc
đ "rò r" ra hàng ngoi nhp ca các chi tiêu đó  trong mi vòng ca tác đng lan ta.
 trên th gii cng nh  Vit Nam, nhng ngi có thu nhp thp thng có mc
13

tiêu dùng cao (tc là mc t it kim thp) trên 1 đng thu nhp có thêm đc và li
thng tiêu dùng hàng ni. Do vy nu kích cu đúng nhóm đi tng này thì đt đng
thi c hai mc tiêu là hiu qu và công bng, khác vi s đánh đi gia hiu qu và
công bng mà trong kinh t thng gp.
1.3.2.3. Kích cu ch đc thc hin trong ngn hn
Nguyên tc ngn hn có ngha là s chm dt kích cu khi nn kinh t đc ci
thin. Khi thc hin các bin pháp kích cu phi đm bo rng các bin pháp gim
thu, tng chi tiêu chính ph đu ch có tính tm thi và s chm dt khi nn kinh t đã
vt qua suy thoái. Và thông thng sau khi vt qua suy thoái nên thc hin các bin
pháp đ hn ch và gim thâm ht ngân sách. Nguyên tc ngn hn có hai ý ngha:(1)
Gói kích cu thc hin trong ngn hn s l àm tng hiu qu gói kích cu; và (2) Ch
kích cu trong ngn hn đ không làm nh hng ti tình hình ngân sách trong dài hn.
(i)
Tính ngn hn làm tng hiu qu ca gói kích cu

Nhng chính sách mà vn còn hiu lc sau khi nn kinh t phc hi, ví d nh
chính sách ct gim thu c đnh (permanent tax cuts) là nhng bin pháp kích cu kém
hiu qu bi vì nhng bin pháp kích thích này s tr thành nhng khon chi phí ca
chính ph hoc khon tht thu khi mà thi gian cn kích thích đã kt thúc. Hn th na,
các bin pháp nh tín dng đu t, hoc u đãi khu hao tài sn s là nhng bin pháp
kích cu hiu qu hn khi đc thc hin là nhng gói tm thi, ngn hn. Nu là
nhng bin pháp dài hn s không kích thích đc cu. iu này là do các bin pháp
nu ch đc thc hin trong ngn hn s khuyn khích đc các doanh nghip tin
hành, đy nhanh tc đ đu t đ tn dng nhng u đãi này (ví d nh u đãi v
thu). Nhng bin pháp dài hn, ví d nh gim thu quá lâu s không phi là mt bin
pháp kích cu tt, bi vì các doanh nghip s không cm thy cn thit phi đy nhanh
tc đ đu t trong giai đon nn kinh t cn đc kích thích nht.

14

(ii)
Khi cân nhc xem xét các bin pháp kích cu c th ca gói kích cu, thì c ba
nguyên tc trên đu phi đc tuân th và xem xét mt cách đng thi. Nu mt bin
pháp kích cu c th mà vi phm mt trong ba nguyên tc trên thì v c bn bin pháp
kích cu đó cha phi là mt bin pháp kích cu tt.  tng hiu qu ca gói kích cu,
cn có các chính sách b tr khác (không vi phm các cam kt thng mi quc t ca
quc gia) nh không đ t giá b đnh giá cao (overvalued) và tng tính linh hot ca t
Ngn hn đ đm bo không làm nh hng ti ngân sách trong dài hn

Thông thng khi thc hin các bin pháp kích thích nn kinh t bng vic m
rng chi tiêu (tm thi) ca chính ph s dn ti tham ht ngân sách. Trong nm 2009,
d kin mt lot các nc phát trin s b thâm ht ngân sách trm trng. Ti Hoa K,
thâm ht ca nm 2009 s lên ti khong 1750 t USD, ti Anh con s thâm ht ngân
sách d kin s lên ti 181 t USD.Do đó mt nguyên tc vô cùng quan trng là phi
đm bo rng các chính sách kích thích nn kinh t trong ngn hn không có tác đng

xu ti nn kinh t trong dài hn hoc gây khó khn cho ngân sách trong dài hn. Do
đó, các gói kích cu ch đc phép mang tính tm thi, và trong ngn hn có th làm
tng thâm ht ngân sách, nhng trong dài hn phi không đc phép làm thâm ht
ngân sách trm trng hn. Vic đm bo rng trong dài hn tình hình kinh t không
kém đi cng là yu t quan trng đ gói kích cu ngn hn đt hiu qu hn. Thâm ht
ngân sách ln trong tng lai cng đng ngha vi suy gim tit kim (national
savings) trong dài hn, dn ti gim đu t và nh hng ti tng tr ng. ó là cha
k ti vic thâm ht ngân sách s nh hng ti tài khon vãng lai và lm phát (trc
mt lm phát không đáng lo ngi, giá nng lng và nguyên liu trên th trng th
gii vn  mc thp và cu trên th gii vn còn rt yu, song khi nn kinh t toàn cu
phc hi s li tr thành vn đ ln do lng tin hin nay đc các ngân hàng trung
ng bm ra ào t, và vòng quay ca tin t khi đó s tng lên đáng k nhng mc đ
thâm ht tài khon vãng lai ca Vit Nam trong nhng nm qua đã lên ti mc đáng
báo đng).
15

giá nhm s dng công c này nh van t đng điu chnh thâm ht thng mi  mc
hp lý và bn vng.
1.3.3. iu kin to nên tính hiu qu cho gói kích cu
Quá trình trin khai thc hin kích cu ca Chính ph trong thi gian qua không
ging các nc khác trên th gii  ch là không th ly mt cc tin đ đa thng cho
cá nhân này hay đn v kinh doanh mà phi áp dng theo kiu riêng ca Vit Nam, có
phn tin tht đa ra, có phn min, có phn giãn, có phn gim, h tr thêm Vn đ
còn li là s dng nh th nào cho hiu qu.
Theo tôi có hai điu kin đm bo hiu qu cho chính sách kích cu, đó là
 thc hin c ch giám sát cn phi có chng trình c th cho vic giám sát
vi 3 mi nhn cn tp trung. Th nht tp trung giám sát, đánh giá hiu qu vic trin
khai thc hin gói kích cu, xem vic gii ngân có kp thi, hiu qu hay không? Th
hai trin khai giám sát ngun trái phiu Chính ph có gn vi đu t xây dng c bn
th

nht, chính sách kích cu phi to đc đu ra cho sn phm ca doanh nghip, sc
tiêu dùng ca nhân dân tng lên; th hai, ngân sách kíc h cu phi đc s dng mt
cách hiu qu.  to điu kin cho chính sách phát huy tác dng đòi hi phi có mt
c ch giám sát cht ch trong quá trình thc hin, nu không s có nhng tác đng
ngc li.
Kinh nghim kích cu trên th gii cho thy, đ đm bo vic thc hin gói kích
cu đt hiu qu, chng lãng phí cng nh tham nhng, vai trò ca mt c quan giám
sát là vô cùng quan trng. Ví d nh ti Hoa K, gói kích cu ca Tng thng mi đc
c Obama phi đc Quc hi M phê duyt c v qui mô ca gói kích cu
(chi bao nhiêu tin) cng nh cách thc thc hin gói kích cu (chi nh th nào, vào
đâu). Gói kích cu mc dù đc chính ph M đa ra, nhng li đc quc hi
M ban hành thành o Lut kích thích kinh t 2008.
16

không? Th ba, s đy mnh giám sát vic mua sm, s dng trang thit b bng ngun
vn ngân sách nhà nc.
1.4. Kinh nghim chng suy thoái kinh t  mt s nc trên th gii
1.4.1. Tng quan v các gói kích cu  mt s nc trên th gii
Thc t không có mt công thc c th cho mt gói kích cu áp dng vi tt c
các nc trên th gii, mà các nc tùy theo hoàn cnh ca mình thc hin các gói
kích cu khác nhau. i vi mt s nc nh M và EU, thì gói kích cu đc hiu là
gói kích thích kinh t s dng các bin pháp tài khóa (bao gm tng chi tiêu ca Chính
ph và ct gim thu) - iu này là do thông thng khi nn kinh t gp khó khn, thì
các nc này thng hay s dng công c kinh t là chính sách tin t (điu chnh lãi
sut cho vay, thc hin nghip v th trng m), và ch cân nhc s dng chính sách
tài khóa khi chính sách tin t dng nh không còn tác dng, hoc không th thc
hin đc (ví d nh khi lãi sut đã gim xung rt thp). Nhng vi mt s nc
khác, thì gói kích cu li đc thc hin đng thi cùng vi chính sách tin t và
nhng chính sách khác. Trong trng hp ca Vit Nam, mc dù đôi ch có đ cp ti
vic s dng chính sách tin t, nhng v c bn tôi gii hn phm vi nghiên cu ch 

gói kích cu (ct gim thu, tng chi tiêu ca Chính ph).
Mt đim phi lu ý là ti các nc thc hin gói kích cu, tùy theo hoàn cnh,
mà gói kích cu có th ch bao gm các bin pháp tài khóa, hoc có th bao gm c các
bin pháp tài khóa cng nh các bin pháp tin t. Chính sách kích cu khi nn kinh t
có nguy c đi xung và chìm vào suy thoái ti các nc, đc bit là các nc phát trin
không phi là điu mi l. Trong phn kho sát này tôi tp trung vào các nc có nn
kinh t ln nh: M, EU, Nht Bn, Hàn Quc và Úc; đng thi cng kho sát các
nc đang phát trin và đc bit là các nc đang phát trin trong khu vc Châu Á có
nn kinh t có nhiu nét tng đng vi Vit Nam hin cng đang thc hin các chính
sách kích cu đ giúp nn kinh t ca các nc này thoát khi khng hong Trung
Quc, n đ, Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Singapore. Mt điu có th nhn thy là
17

các nc này tin hành các gói kích cu khá bài bn và có nhiu đim tng đng.
Mc tiêu chính ca các gói kích cu đu là tng tng cu trong nn kinh t và to ra
nhiu công n vic làm.
a) M
Theo sau gói gii pháp kích thích kinh t tr giá 187 t USD đc đa ra vào
nm 2008, vào tháng 2/2009, chính quyn ca tân tng thng Obama tip tc th hin
quyt tâm gii quyt trit đ khng hong kinh t khi thông qua gói kích thích kinh t
th hai tr giá 787 t USD. Trong ln này, gói thích kích kinh t bao gm 83 t USD
tr cp cho nhng ngi tht nghip, gim thu cho c cá nhân (237 t USD)và doanh
nghip (51 t USD), xây dng đng xá (45 t USD) và xây dng c s h tng nng
lng (45 t USD).  mc 787 t USD, gói kích thích kinh t ln này chim t trng
vào khong 5% GDP ca M nm 2008.
Bên cnh vic tung ra gói kích thích kinh t, thng vin M đã thông qua d
tho tng cng chi tiêu ngân sách thêm 8% trong nm 2009, bng cách huy đng
ngun vn t vic phát hành trái phiu chính ph. Tuy rng trong thi đim hin ti,
chính ph M vn khá d dàng trong vic huy đng ngun vn t vic phát hành n,
tuy nhiên, trong tng lai, khó có kh nng đm bo chc chn cho vic huy đng này

khi mà mc n ca chính ph M đã đt mc k lc 6.25 ngàn t USD và t l n trên
GDP ca M nhiu kh nng s gia tng t mc 40% lên 60%, mc cao nht k t thi
hu th chin th hai.
b) Châu Âu
Trong thi gian va qua, nhm đi phó vi s st gim mnh trong nhu cu tiêu
th, chính sách m rng tài khóa đã đc s dng ti nhiu quc gia thuc khu vc
châu Âu. Theo nhng s liu gn đây, quy mô ca gói kích thích kinh t mà ngân sách
chính ph các nc châu Âu chi ra nm trong khong t 0.2% (ti Italia) đn 3.4% (ti
c). Tuy vy, tính hiu qu ca nhng gói kích thích kinh t này vn là điu gây