Nhận diện kiểm soát rủi ro tài chính trong các doanh nghiệp ở Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM
j

HUNH C THNH


NHN DIN VÀ KIM SOÁT RI RO TÀI
CHÍNH TRONG CÁC DOANH NGHIP 
VIT NAM

Chuyên ngành: Kinh t tài chính – Ngân hàng
Mã s: 60.31.12

LUN VN THC S KINH T


NGI HNG DN: PGS.TS NGUYN TH NGC TRANG

THÀNH PH H CHÍ MINH – 2009


MC LC


LI M U
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI
RO TÀI CHÍNH TRONG HOẠT ĐỘNG KINH
DOANH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP
1

1.1 Tng quan v qun tr ri ro ca các doanh nghip Vit Nam 2
1.1.1 Ri ro tài chính trong doanh nghip 2
1.1.2 Li ích ca qun tr ri ro 4
1.1.3 Qun tr ri ro tài chính 5
1.1.4 S cn thit phi thc hin qun tr ri ro tài chính trong các doanh nghip Vit
Nam 7
1.2 Xác đnh chính sách và qui trình hiu qu cho cơng tác qun tr ri ro: 8
1.2.1 Mc tiêu qun tr ri ro 8
1.2.2 Nhn dng và đnh lng đ nhy cm 9
1.2.3 Xác đnh trit lý qun tr ri ro 10
1.2.4 ánh giá và kim sốt 14
1.3 Phng pháp đo lng ri ro 15
1.3.1 Ri ro tài chính đc phn ánh trong báo cáo tài chính ca doanh nghip 15
1.3.1.1 Bng cân đi k tốn 15
1.3.1.2 Báo cáo thu nhp hp nht và báo cáo dòng tin 17
1.3.1.3 Th gi c đơng trong báo cáo thng niên 18
1.3.2 Các bin pháp đo lng ri ro tài chính ngoi sinh 19
1.3.3 Bin pháp đo lng ri ro tài chính ni sinh 22
1.3.3.1 Phân tích thng kê doanh thu và chi phí 22
1.3.3.2 Phân tích mơ phng – nhy cm dòng tin 22
1.3.4 Các công cụ quản trò rủi ro 24
Kt lun chng 1 26
CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG VỀ CÔNG TÁC QUẢN
TRỊ RỦI RO TÀI CHÍNH TẠI CÁC DOANH
NGHIỆP VIỆT NAM 27
2.1 Th trng sn phm phái sinh  Vit Nam 28
2.1.1 Tng quan v th trng sn phm phái sinh  Vit Nam trong giai đon 2001 –
2009 28
2.1.2 Tình hình hot đng ca th trng sn phm phái sinh 33
2.2 Nhn din các ngun nhân dn đn ri ro tài chính ti các doanh nghip Vit

Nam 36
2.2.1 Bt n ca t giá 36
2.2.2 Bt n ca lãi sut 39
2.2.3 Bt n ca giá c hàng hóa 41
2.2.4 Bt n trong chi phí và doanh s trong chu k kinh doanh 43
2.2.5 Cnh tranh trên thng trng 43
2.2.6 u t tích ly ca doanh nghip trong thi gian qua 44
2.3 Thc trng qun tr ri ro tài chính ti các doanh nghip Vit Nam 45
2.
3.1 Nhng kt qu đt đc ca cơng tác qun tr ri ro tài chính ti các doanh
nghip trong thi gian qua 45
2.3.2 Mt s hn ch trong cơng tác qun tr ri ro tài chính ti các doanh nghip
48
2.3.3 Ngun nhân nhng hn ch trong qun tr ri ro tài chính ti các doanh
nghip 50
Kt lun chng 2 54
CHƯƠNG 3 NHN DIN VÀ KIM SỐT RỦI RO
TÀI CHÍNH TRONG CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT
NAM 55
3.1 Gii pháp đi vi các doanh nghip nhm nâng cao nâng lc qun tr ri ro và
kim sốt ri ro tài chính 56
3.1.1 Nhng yu t quan trng khi xây dng chng trình qun tr ri ro 56
3.1.1.1.Nhn din ri ro 56
3.1.1.2 Phân bit gia qun tr ri ro và đu c 57
3.1.1.3 ánh giá chi phí hot đng ca hot đng qun tr ri ro trên phng din
chi phí phát sinh do khơng thc hin hot đng qun tr ri ro 58
3.1.1.4 S dng phng thc đánh giá đúng đn đ đánh giá hiu qu ca hot
đng qun tr ri ro 58
3.1.1.5 Nm rõ các cơng c qun tr ri ro 59
3.1.1.6 Thit lp h thng kim sốt ri ro 60

3.1.2 Xây dng chng trình qun tr ri ro tài chính hiu qu cho các doanh
nghip Vit Nam 60
3.1.3 Mt s gii pháp h tr nhm nâng cao nng lc qun tr ri ro và kim sốt
ri ro hiu qa cho các doanh nghip Vit Nam 67
3.2 Gii pháp v mơ 71
3.2.1 Mt s gii pháp nâng cao hiu qu tác đng c ch t do hóa lãi sut và phát
trin th trng tin t 71
3.2.2 Mt s gii pháp phát trin th trng tài chính phái sinh  Vit Nam trong
thi gian ti 73
Kt lun chng 3 77
KT LUN

DANH MC CH VIT TT

CFO : Chief Financial Officer – Giám đc tài chính
CPI : Ch s giá tiêu dùng (Consumer Price Index)
FDI : u t trc tip t nc ngoài ( Foreign Direct Investment)
LIBOR : London Interbank Offered Rate - Lãi sut trên th trng liên ngân
hàng London
SIBOR : Singapore Interbank Offered Rate - Lãi sut trên th trng liên
ngân hàng Singapore
WTO : World Trade Organization - T chc thng mi th gii
BIDV : Ngân Hàng u T Phát Trin Vit Nam
HQT : Hi ng Qun Tr
NH : Ngân Hàng
NHNN : Ngân Hàng Nhà Nc
NHTM : Ngân Hàng Thng Mi
NHTMCP : Ngân Hàng Thng Mi C Phn
NHTMQD : Ngân Hàng Thng Mi Quc Doanh
QTRR : Qun tr ri ro
TCTD : T chc tín dng
TG : Tng giám đc
TSSL : T sut sinh li
VN : Vit Nam





DANH MC HÌNH VÀ BNG BIU
Hình 1.1 Mô hình nhng ri ro trong hot đng kinh doanh ca doanh nghip 4

Hình 1.2 Chu trình qun tr ri ro 8
Hình 1.3: Tin trình phát trin ca qun tr ri ro doanh nghip 23
Hình 2.1 Minh ha bin đng t giá nm 2008 – 2009 37
Hình 2.2 Minh ha bin đng lãi sut nm 2008 -2009 41
Hình 2.3 Minh ha bin đng giá xng du nm 2008 -2009 …… 42
Hình 3.1 Mô hình qun tr ri ro cho các doanh nghip……… 65




LI M U
1. LÝ DO CHN  TÀI:
Trong c ch th trng, hot đng kinh doanh ca doanh nghip luôn tim n nhiu
ri ro nh : ri ro th trng, ri ro tài chính, ri ro k toán, ri ro pháp lý, ri ro
thu … Trong tt c các loi ri ro k trên thì ri ro tài chính là loi ri ro chim t
trng ln và phc tp nht. Ri ro tài chính xy ra không ch gây nên nhng tn tht
v tài chính mà còn gây nên nhng thit hi to ln v uy tín doanh nghip, làm gim
sút nim tin ca công chúng đi vi doanh nghip. Do tính cht lây lan ca nó, ri
ro tài chính có th là đu mi ca nhng cuc khng hong tài chính hoc khng
hong kinh t- xã hi.
Thc t hot đng ca các doanh nghip Vit Nam thi gian qua cho thy: hiu qu
ca vic qun tr ri ro tài chính cha cao, th hin  vic các doanh nghip luôn b
bin đng và bt n bi các nhân t giá c hàng hóa, lãi sut, t giá còn  mc cao
so vi khu vc và th gii, xu hng phát trin không bn vng.
Theo l trình hi nhp quc t, v c bn đn nm 2010 Vit Nam s thc hin m
ca hoàn toàn th trng, các doanh nghip trong nc s phi đi mt vi s cnh
tranh vô cùng khc lit trong mt môi trng kinh doanh toàn cu bin đng khó
lng. Vì vy, vi
c nâng cao hiu qu qun tr ri ro, đc bit là qun tr ri ro tài
chính ti các doanh nghip Vit Nam đang là vn đ bc xúc c trên mt lý lun và

thc tin.
Ri ro tài chính là loi ri ro mà công ty gp phi do phi đi mt vi nhng nhy
cm t các nhân t th trng nh lãi su t, t giá, giá c hàng hóa tác đng đn
thu nhp ca doanh nghip. Thut ng ri ro tài chính va hàm ý các trng thái ri
ro kit giá tài chính và còn nói lên nhng ri ro do doanh nghip s dng đòn by
tài chính ( ngun vn vay trong kinh doanh). Tuy nhiên, trong phm vi đ tài này
ch tp trung vào gii thiu liên quan đn ri ro kit giá tài chính. Nh vy trong
đ tài này, khái nim ri ro tài chính dùng đ ch ri ro ca doanh nghip do
bin đng bt li ca t giá, lãi sut, giá hàng hóa gây ra.




Là mt ngi đang làm công tác tài chính ca mt doanh nghip Vit Nam, vi
mong mun đóng góp cho các doanh nghip Vit Nam ngày càng phát trin và ln
mnh, tôi mnh dn chn đ tài “Nhn din và kim soát ri ro tài chính trong các
doanh nghip Vit Nam ” làm lun vn tt nghip cao hc kinh t ngành Tài chính
doanh nghip.
2. MC TIÊU NGHIÊN CU:
- H thng hóa lý thuyt v qun tr ri ro tài chính trong hot đng doanh nghip
và nhng yêu cu mi đi vi doanh nghip Vit Nam trong tình hình hi nhp kinh
t quc t trên c s vn dng các kin thc khoa hc đã hc và tng kt tình hình
hot đng thc tin.
- Phân tích, đánh giá đúng thc trng hot đng tài chính và qun lý ri ro tài chính
ca các doanh nghip Vit Nam, nhng kt qu đt đc và nhng yu kém, tìm ra
nguyên nhân và rút ra bài hc kinh nghim.
-  ra các gii pháp và kin ngh nhm nâng cao hiu qu kim soát ri ro tài chính
cho các doanh nghip Vit Nam, bo đm an toàn và phát trin bn vng ca doanh
nghip trong tình hình hi nhp kinh t quc t. Gii pháp v phát trin th trng
công c phái sinh  Vit Nam.

3. I TNG VÀ PHM VI NGHIÊN CU:
- i tng nghiên cu: các doanh nghip Vit Nam.
- Phm vi nghiên cu: Hot đng nhn din và qun lý ri ro tài chính ca các
doanh nghip Vit Nam giai đon 2001 -
2009 .
4. PHNG PHÁP NGHIÊN CU:
- S dng phng pháp duy vt bin chng, kt hp vi các phng pháp: thng kê,
so sánh, phân tích, khái quát… nhm làm rõ vn đ nghiên cu.
- Phng pháp thu nhp, x lý s liu: s liu th cp đc thu thp t các báo cáo
thng niên, các báo cáo tng kt hot đng kinh doanh ca các công ty, các c




quan thng kê, báo, trang web, đ tài khoa nghiên cu khoa hc, lun vn thc s…
và đc x lý trên máy tính.
5. Ý NGHA KHOA HC VÀ THC TIN CA  TÀI:
- Thơng qua lun vn này, tác gi mong mun đ xut mt s gii pháp kh thi
nhm nâng cao hiu qu qun tr ri ro tài chính cho các doanh nghip trên c s
nghiên cu khoa hc, tng kt, đánh giá tồn din và có h thng.
-  tài có th áp dng vào thc tin hot đng qun tr ri ro tài chính ca các
doanh nghip.
6. NÉT MI CA  TÀI NGHIÊN CU :
 tài giúp nhn din các ri ro tài chính đi vi các doanh nghip. T đó, đ xut
mt s gii pháp quan trng đ kim sốt hoc chuyn giao ri ro tài chính nh sau:
- Các chính sách vi mơ: Xây dựng chương trình quản trò rủi ro tài chính hiệu quả
cho các doanh nghiệp Việt Nam, h trợ nhằm nâng cao năng lực quản trò rủi ro
tài chính hiệu quả cho các doanh nghiệp Việt Nam.
- Các chính sách v mơ: kin ngh một số giải pháp nâng cao hiệu quả tác động cơ
chế tự do hoá lãi suất, phát triển thò trường tiền tệ, phát triển thò trường tài chính

phái sinh ở Việt Nam trong thời gian tới.
7. KT CU CA LUN VN :
Ngồi phn m đu và kt lun, lun vn đc chia làm 3 chng:
Chng 1: C s lý lun v qun tr ri ro tài chính trong hot đng kinh doanh ca
doanh nghip.
Chng 2: Thc trng cơng tác qun tr ri ro tài chính ti các doanh nghip Vit
Nam .
Chng 3: Nhn din và kim sốt ri ro tài chính trong các doanh nghip Vit
Nam.


Trang 1/77






CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÀI
CHÍNH TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH
CỦA CÁC DOANH NGHIỆP

Trang 2/77


1.1 Tng quan v qun tr ri ro ca các doanh nghip Vit Nam
1.1.1 Ri ro tài chính trong doanh nghip
John Haynes (1895)
John Haynes là mt trong nhng ngi đu tiên nghiên cu v ri ro. Theo ông thì
ri ro là kh nng xy ra nhng h hng hoc mt mát mt cách tình c đi vi đn
v, s kin không chc chn đc coi là ri ro khi nó s có nhng tác đng xu đn
kt qu ca đn v. Ông cng khng đnh rng, nhng nhà t bn – ngi đu t tài
sn ca mình vào đn v – s gánh chu nhng ri ro liên quan đn đn v.
Frank H. Knight (1921)
Theo Frank H. Knight thì ri ro là s kin trong tng lai mà có th đo lng đc
s tác đng còn s kin không chc chn là nhng s kin mà không th đo lng
đc s tác đng. Mt khác, ông cng cho rng : ri ro liên quan đn tn tht, và s
kin không chc chn liên quan đn nhng li ích mà đn v s gp phi trong
tng lai.  xem xét kh nng xut hin ca ri ro và s kin không chc chn,
ông s dng các khái nim “xác sut khách quan” và “xác sut ch quan”.
Irving Pfeffer (1956)
Pfeffer đã tip tc quan đim ca Knight, và theo ông thì: thì ri ro là s kt hp
ca các nguy hi và đc đo lng bi xác sut xy ra; còn s kin không chc
chn đc đo lng bi mc đ ca nim tin. Ri ro là trng thái khách quan, s
kin không chc chn là trng thái ch quan.
Các quan đim v ri ro theo thi gian đã có mt s chuyn bin to ln: t ch coi
ri ro là vic xut hin tn tht mt cách tình c đn vic d báo các ri ro, t ch
coi ri ro là nhng gì có th đo lng đc đn vic ý thc đc nhng ri ro
không th đo lng, t ch xem xét đn tn tht đn vic đánh giá li ích, t xem

xét các ri ro riêng l đn xem xét cùng lúc nhiu ri ro, .Tuy nhiên, các quan
đim trên còn cha đng nhng bt cp: quan đim v ri ro cha bao quát cho toàn
đn v; ri ro đc xem xét cho tng s kin đc lp hoc mi ch dng li xem xét


Trang 3/77


s tác đng ca nhiu s kin đn mt mt hot đng ca đn v. Do đó, ng phó
vi ri ro thng b đng vì không có mt chin lc bài bn.
Trong hot đng công ty ri ro tài chính nói chung có th
 chia làm ba loi : ri ro
tín dng, ri ro t gía, ri ro lãi sut. Ri ro tài chính xut phát t ba ngun : s thay
đi bên ngoài, hot đng giao dch vi đi tác bên trong và t chính ni b doanh
nghip. Ri ro tài chính bt ngun t vô s các giao dch liên quan trc tip đn tài
chính nh mua bán, đu t, vay n và mt s hot đng kinh doanh khác hoc là h
qu gián tip ca các chính sách thay đi trong qun lý, trong cnh tranh, trong các
quan h quc t và thm chí có th ch do s thay đi ca thi tit hay khí hu. Nu
quan sát k các bin đng v tài chính, có th nhn ra đc 3 ngun chính gây ra ri
ro v tài chính bao gm:
• Ri ro phát sinh t s thay đi bên ngoài v giá c trên th trng nh lãi
sut, t giá hay giá ca các loi hàng hoá khác.
• Ri ro phát sinh t các hot đng hay giao dch vi các đi tác trong kinh
doanh nh nhà cung cp, khách hàng, các đi tác trong các giao dch phát
sinh hoc trong các liên doanh góp vn đu t.
• Ri ro phát sinh t ngay chính ni b doanh nghip, nhng thay đi t bên
trong liên quan đn nhân s, c cu t chc hoc quy trình sn xut kinh
doanh.
Ri ro chính là các kh nng gây ra tn tht hay thit hi. Thông thng, các ri ro
không đng riêng l mt mình mà chúng tim tàng trong mi quan h có tính tng

tác ln nhau khin cho vic d đoán ri ro càng tr nên khó khn hn.






Trang 4/77


Hình 1.1 Mô hình nhng ri ro trong hat đng kinh doanh ca DN













1.1.2 Li ích ca qun tr ri ro:
- To lp s phù hp gia la chn chin lc và mc ri ro có th chp nhn:
đi vi mi chin lc đc la chn, đn v xem xét mc ri ro có th chp nhn
cho tng chin lc, trên c s đó đn v có cn c đ xây dng các mc tiêu c th
và xác đnh cách thc qun lý các ri ro liên quan. iu này to s nht quán trong
vic qun lý và hng các công vic hàng ngày theo theo mc tiêu ban đu đã đ ra.

- Làm tng hiu qu đi vi vic phn ng vi ri ro : QTRR cung cp các k
thut và phng pháp c th trong vic nhn dng và la chn các phng thc
phn ng vi ri ro nh né tránh ri ro, gim thiu ri ro, chuyn giao ri ro và
chp nhn ri ro s giúp các nhà qun lý phn ng vi ri ro mt cách hiu qu.
DOANH
NGHIP
RI
RO
TÀI
CHÍNH
RI
RO
KINH

T
RI
RO TÁC
NGHIP
RI RO
NGUN
NHÂN
LC
RI RO
PHÁP
LÝ
RI RO
KHÁC


Trang 5/77

- Gim thiu tn tht bt ng trong quá trình hot đng: QTRR làm tng kh
nng ca đn v v vic nhn dng các s kin tim tàng, đánh giá ri ro, thit lp
cách thc phn ng vi ri ro và do đó gim thiu nhng chi phí và tn tht bt
ng.
- Nhn dng và qun lý ri ro xuyên sut toàn đn v: mi đn v phi đi mt
vi rt nhiu loi ri ro tác đng đn nhiu b phn khác nhau. Và QTRR đòi hi
ngi qun lý không nhng qun lý các loi ri ro riêng bit mà còn phi hiu đc
s tác đng ln nhau ca các ri ro đó. T đó giúp cho đn v có cái nhìn h thng
đi vi các loi ri ro và phn ng hiu qu hn đi vi ri ro, phc v cho vic
thc hin mc tiêu tng th ca đn v.
- Giúp đn v nm bt nhng c hi trong kinh doanh: QTRR xem xét tt c các
s kin tim tàng liên quan đn đn v không ch có ri ro và vì vy giúp các nhà
qun lý nhn dng các s kin mang đn c hi t đó đa ra nhng phn ng thích
hp đ tn dng nhng c hi đó.
- Ci thin s phân b ngun vn ca đn v: Có đc đy đ thông tin v ri ro
giúp nhà qun lý đánh giá tng quát nhu cu v vn và ti u hoá vic phân b vn
ca đn v.
Tóm li, QTRR giúp nhà qun lý trong vic to lp giá tr cho đn v bng cách: x
lý hu hiu đi vi nhng s kin không chc chn trong tng lai và cung cp các
cách thc phn ng nhm đem li hiu qa cao nht cho đn v.
1.1.3 Qun tr ri ro tài chính :
QTRR tài chính là xác đnh mc đ ri ro mà mt công ty mong mun, nhn din
đc mc đ ri ro hin nay ca công ty đang gánh chu và s dng các công c
phái sinh hoc các công c tài ch ính khác đ điu chnh mc đ ri ro thc s theo
mc ri ro mà mình mong mun. Ri ro tài chính nói chung có th chia làm ba loi:
ng hoá, ri ro t giá, ri ro lãi sut.

Trang 6/77


B phn qun tr tài chính trong công ty s kt hp vi các b phn nghip v đ
phát trin phng thc kim soát các loi ri ro này mt cách có hiu qu vi chi
phí hp lý, nhm hn ch ri ro tim n và giúp n đnh dòng tin.
Các chin lc ri ro c đin ch da trên nhng gii pháp v hot đng kinh doanh
và gii pháp trên bng cân đi k toán. Nhng các chin lc này thng tn kém
và t ra không hiu qu. Vì vy, theo đánh giá ca nhiu t chc t vn tài chính,
doanh nghip nên s dng nhng gii pháp “ ngoài bng cân đi k toán”, nh là
các công c phái sinh trong QTRR tài chính s giúp các doanh nghip có mt chin
lc QTRR linh hot hn, nhanh hn và chính xác hn vi chí phí giao dch thp
hn.
Vic s dng ngày càng nhiu các công c phái sinh đ qun lý ri ro không xy ra
mt cách đn gin và thun túy là ch do ngi ta ham thích chúng. Trên thc t
luôn có nhng ng vc ln và nhng e ngi v các công c phái sinh. Mc dù vy,
các công ty cng đã bt đu tha nhn rng các công c phái sinh chính là công c
tt nht đ đi phó vi nhng bt n ngày càng gia tng trên th trng. Các công ty
quaûn trò ri ro cng có th làm gim xác sut phá sn, mt tin trình rt tn kém mà
trong đó chi phí pháp lý tr thành mt phn đáng k tác đng lên giá tr ca công ty.
Các Giám đc tin hành QTRR còn là do quyn li ca h gn lin vi thành qu
công ty, nói rõ hn là h qun lý ri ro cho chính h. QTRR làm gia tng c hi đu
t vào các d án hp dn và nhng d án này tính trên tng th s tt cho xã hi và
nn kinh t. QTRR cng cho phép các công ty to ra các dòng tin cn thit đ thc
hin các d án đu t. Các công ty QTRR đ gim thu, gim chi phí phá sn, bi vì
các nhà qun tr quan tâm đn tài sn ca riêng h, đ tránh đu t lch lc, đ thc
hin v th đu c khi có dp, đ kim đc li nhun kinh doanh chênh lch hoc
đ gim ri ro tín dng đ t đó đi gim chi phí đi vay.

Trang 7/77


1.1.4 S cn thit phi thc hin qun tr ri ro tài chính trong các doanh
nghip Vit Nam

kinh doanh sao
.
. N
.
.
nhiu nm qua. C
,
.
Trong hot đng kinh t, qun tr là rt cn thit vì nó s giúp gia tng hiu qu.
Trong cùng mt điu kin nh nhau, nhng ngi nào bit qun tr tt hn, khoa
hc hn thì hiu qu s cao hn.




Trang 8/77


1.2 Xác đnh chính sách và qui trình hiu qu cho công tác qun tr ri ro:
Mc dù chính sách và qui trình QTRR hiu qu có th có nhiu dng khác nhau.
Chu trình hình 1.2 đã đc chng minh là mt cu trúc t ch c hu dng đi vi
nhiu công ty. Chu trình minh ha rng, khi phi hp các chính sách qui trình v i

nhau, công ty phi xem xét cn thn 4 vn đ

Hình 1.2 Chu trình qun tr ri ro








1.2.1 Mc tiêu qun tr ri ro
Doanh nghip phi xác đnh c th nhng mc tiêu ca mình – nhng gì công ty d
đnh đt vi chng trình qun tr ri ro. Mc tiêu quan trng nht ca s dng sn
phm phái sinh là đ phòng nga ri ro.
Trong mt s trng hp, mc tiêu là nhm tìm kim li nhun ph tri bng cách
kinh doanh các sn phm phái sinh. Nu đây là mc tiêu công ty , công ty cn phi
quyt đnh công ty mong mun đt bao nhiêu phn vn trong ngun vn ca công
ty trc ri ro và công ty đang n lc thu li nhun ln đn mc nào. Trong nhiu
trng hp, các công ty xác đnh mc tiêu c th ca chng trình QTRR là làm
gim mt s dng bin đng không n đnh – ví d nhng bin đng không n đnh
ánh gía
và kim
soát
Xác đnh trit
lý qun tr ri
ro
Nhn dng và
đnh lng đ
nhy cm

Mc tiêu
ca qun
tr ri ro


Trang 9/77


ca dòng tin, ca li nhun hoc s không n đnh ca giá tr th trng công ty.
Hu ht các công ty s dng sn phm phái sinh đu gn nh hng ti làm gim
tính bin đng tht thng ca dòng tin hoc li nhun. Tuy nhiên, nu mc tiêu
là làm gim tính bin đng tht thng, các thành viên hi đng qun tr và các
giám đc cn phi bit rõ ti sao h li làm nh vy: h cn phi gii thích rõ ràng
vic làm gim tính bin đng tht thng s làm tng giá tr công ty nh th nào.
Gn đây trên th trng tài chính quc t, ngi ta đã chng kin mt s vic ging
nh là “ phán quyt v đo đc” đc thc hin v hai mc tiêu này. Vào đu
nhng nm 2000, nhân dp NHNN VN cho phép các NHTM trin khai các sn
phm phái sinh ca tin t hoc vàng, mi ngi thng nghe và xem mt s nhng
tranh lun trên các phng tin thông tin đi chúng  nc ta rng, vic làm gim
tính bin đng tht thng (gi là phòng nga ri ro – hedging) và kinh doanh đ
kim li nhun ( gi là đu c – speculation) là “ xu xa”. Tuy nhiên quan nim trên
là không đúng vi hai lý do. Th nht,  mc đ lý lun, không có điu gì là “ xu
xa” trong kinh doanh đ kim li nhun. Tìm kim li nhun ph tri có th là mc
tiêu phù hp đi vi riêng mt công ty nào đó; nhng bi vì nó là mt mc tiêu
hoàn toàn khác vi vic làm gim tính bin đng tht thng, nó phi đc qun lý
theo cách khác. Th h ai,  mc đ thc t hn, nhng bng chng thc nghim 
các nc trên th gii cho thy hu ht các công ty hành đng da trên cách nhìn
ca h v xu hng tng lai ca giá, t giá và lãi sut.
1.2.2 Nhn dng và đnh lng đ nhy cm
 qun tr ri ro, công ty phi bit mình đng đu vi loi ri ro nào và ri ro đó

ln đn mc nào. Vì vy công ty phi thc hin mt “ h thng” đ đo lng ri ro,
điu ct yu là h thng này phi theo dõi đc các ri ro ln đn mc nào trc và
sau khi chng trình QTRR đc thit lp. Hin ti VAR ( giá tr có ri ro - Value
at Risk) đc đ cp nhiu , nhng VAR không phi là các h đo lng ri ro th
trng duy nht. VAR thng đc các nhà giao dch s dng mt cách rng rãi,
ngay c trong nhng trng hp mà các chng trình phòng nga ri ro ca h gn


Trang 10/77


nh luôn làm cho h có đ nhy cm rt bé đi vi th trng. Các nhà giao dch
mà còn cm nhn rng vic s dng VAR có tm quan trng đc bit nh th, thì
hung h gì nhng ngi s dng cui cùng. Trong thc t các nghiên cu cho thy
rng, s lng ngi s dng cui cùng dùng VAR đ QTRR ngày càng nhiu.
1.2.3 Xác đnh trit lý qun tr ri ro
 qun tr hiu qu ri ro tài chính, công ty phi có mt trit lý v QTRR và sau
đó công ty phi đa trit lý này vào k hoch hành đng thông qua mt s nguyên
tc thn trng.
QTRR “đn nht” hay “kt hp”?. “ QTRR kt hp” là mt cm t thnh hành
trong gii tài chính – nhng chính xác thì nó có ý n gha gì ?. Trong thc t, nó
mang ý ngha khác nhau đi vi các công ty khác nhau. Có ít nht ba cách mà các
công ty có th ngh v vic thc hin đc mc tiêu kt hp.
Th nht, kt hp qun tr các ri ro th trng khác nhau. Các công ty đang c
gng kt hp vic QTRR lãi sut, t giá, giá hàng hóa và giá c phn trong mt
danh m c. Mt s công ty đã chp nhn cách tip cn theo danh mc đu t đ
QTRR tài chính. Trong thp niên 1980 và đu thp niên 1990, rt nhiu công ty đã
to ra “ các trung tâm thanh toán bù tr” hay “các NH ni b” đ thu đc các đ
nhy cm tài chính ròng, ví d nh Asea Brow Boveri, Hewlett-Packard, Intel và
Valeo.

Th hai, kt hp QTRR th trng và QTRR tài sn/tn tht. iu này liên quan
đn các mi liên kt trong b phn qun lý vn, kt hp hai chc nng QTRR tài
chính – bo him. Union Carbide đã thc hin điu này và đã đa thêm công vic
QTRR tài chính vào danh mc công vic ca tr lý giám đc vn chu trách nhim
v bo him ca công ty. C ngi s dng ln ngi cung cp dch v QTRR đu
nhn ra s phân bit gia bo him và QTRR tài chính không còn phù hp na. Các
nhà cung cp bo him đã nhn ra rng điu này mt phn là do th trng truyn
thng đang thu hp li; các công ty đang chuyn t vic mua bo him sang t bo
him. Các công ty bo him đang ký kt các hp đng bo him tng t nh các


Trang 11/77


hp đng quyn chn đi vi các bin s giá hàng hóa, giá chng khoán, lãi sut và
t giá.
Th ba, kt hp QTRR th trng trong toàn công ty. ây là điu mà gi là QTRR
mang tính chin lc. Nó bao hàm vic liên kt b phn qun lý vn vi các hot
đng kinh doanh ch cht ca công ty sn xut và marketing. Các nhà sn xut
vàng  Úc đã gia tng hot đng sn xut bng cách kt hp tài chính vi sn xut
và marketing. QTRR tài chính đem li cho h s n đnh hn v giá c, cho phép h
tp trung vào đnh v và khai thác vàng.
Hai dng kt hp đu tiên bao hàm nhng s liên kt bên trong b phn qun lý vn
và do đó có th đc thc hin mà không cn phi lo lng v t chc ca mt công
ty ln hn. Tuy nhiên, dng th ba - kt hp QTRR toàn công ty – yêu cu chc
nng ca b phn qun lý vn là mt b phn không th thiu trong qun tr toàn
công ty, thay vì ch đn gin cung cp tài chính khi quyt đnh đu t đc đa ra.
Sn phm phái sinh và phòng nga ri ro “ t nhiên”. Nu công ty quyt đnh
QTRR tài chính, mt trong nhng câu hi đu tiên mà h phi tr li là bng cách
nào ?. Công ty có th s dng các công c phá i sinh đ chuyn đi ri ro sang cho

đi tng khác; hoc công ty có th thit lp phòng nga ri ro “ t nhiên”. Ví d,
bng cách làm cho tng thích gia các loi tin t th hin chi phí và doanh thu.
nh k, thng thy các bài báo kinh t mô t các công ty có hot đng kinh doanh
toàn cu s qun tr đ nhy cm v tin t ca mình phn nào bng cách la chn
v trí ngun nguyên liu hoc ni sn xut. Các công ty khác thì s dng hp đng
k hn, hp đng quyn chn bán, quyn chn mua và các sn phm phái sinh khác
mi khi thy rng bn thân công ty d tn thng đi vi các bin đng tin t và
nu có mt th trng có tính thanh khon đi vi đng tin đó. Tuy nhiên, s tr
thành nhng k tc trách nu ngh rng tt c các nhà quan sát th trng đu đng ý
rng QTRR bng sn phm phái sinh và QTRR bng cách làm tng thích các đng
tin có th thay th ln nhau.


Trang 12/77


QTRR th đng và QTRR ch đng. Trit lý nên đa quan đim ca công ty vào
các th trng, bao gm c nim tin ca công ty v tình trng ri ro kit giá tài chính
có th đc d đoán đn mc đ nào. Và quyt đnh liên quan đn QTRR “ ch
đng” và “th đng” nên đc đa ra trc tip t nim tin ca công ty v tính hiu
qu ca th trng. Công c nào? Vì mc đích gì ? Bi ai? Vi s lng bao nhiêu?
Các nguyên tc hot đng nên xác đnh cái nào có th đc s dng l à vì mc đích
gì. Các công ty khác nhau s dng các tp hp nhng công c tài chính khác nhau.
Công ty cn phi làm sáng t v vic công c nào đc cho phép s dng v mc
đích gì. Trong công ty, cn phi làm rõ ai đc cho phép giao dch các hp đng
sn phm phái sinh và gii hn giao dch ca h là bao nhiêu. i tác : Ai? Ri ro
bao nhiêu?. Vì các hp đng sn phm phái sinh liên quan đn các cam kt v thc
hin trong tng lai, chúng là các công c da trên s tín nhim; vì vy công ty
phi thit lp mt s tiêu chun đi vi các dealer mà h sn sàng giao dch, thng
xuyên xem xét li các tiêu chun này và hn ch đ nhy cm h gánh chu đi vi

tng nhà kinh doanh. Và công ty phi theo dõi đ nhy cm tín dng ca mình đi
vi các đi tác. Nhng ngi tham gia th trng thng có xu hng phân bit
gia ri ro tín dng tn ti trc khi ký kt hp đng – ri ro trc khi thanh toán –
và ri ro tín dng tn ti khi hp đng đáo hn hay đn ngày thanh toán và các bên
đi tác phi chi tr cho nhau - ri ro thanh toán. Nhng nghiên cu đã ghi nhn rng
mc đ ri ro tín dng trc khi thanh toán là hàm s ca ba nhân t :
1.  nhy cm – lng giá tr chu ri ro.
2. Mc đ bù đp - lng giá tr mà s đc bù đp trong trng hp
không th thanh toán.
3. Xác sut không th thanh toán – kh nng xy ra tn tht.
Vn dng trong thc tin th trng là x lý các nhân t này nh các nhân t đc
lp, trong trng hp này thì nhng khon l d đoán do vic không th thanh toán
đc din gii nh sau :
(  nhy cm ròng ca mc đ bù đp ) x (Xác sut không th thanh toán)


Trang 13/77


Trong phn này, tp trung vào vic đo lng đ nhy cm trc khi thanh toán. Vì
mt giao dch sn phm phái sinh trên th trng OTC hàm ý mt vic m rng tín
dng đi vi các dealer, nhng ngi s dng cui cùng nhn ra vic cn thit phi
thay dõi đ nhy cm tín dng đi vi các dealer. Kinh nghim ch ra rng, nhng
ngi s dng cui cùng vn tip tc c gng đ đnh lng các đ nhy cm đó. Vì
ngi cui cùng chú trng phân phi tín dng, thay vì đnh giá ri ro tín dng, nên
h mi chính là ngi quan tâm nhiu nht bin pháp đo lng đ nhy cm ti đa.
Mt bin pháp đo lng nh vy nên phi hp c đ nhy cm hin ti và tim
nng đng thi nên phn ánh tác đng ca c vic khuch tán và s tr dn giá tr
gn-vi- th- trng ca hp đng.
Ba cách tip cn đc s dng đ đo lng đ nhy cm tng th ti đa : mô phng,

kch bn và nhân t.
Tip cn mô phng, hu ht các nhà kinh doanh ngoi t s dng mô hình mô
phng Monte Carlo đ cung cp tiêu chun đo lng đ nhy cm phn ánh chính
xác c hiu ng khu tr dn và hiu ng khuch tán
Tip cn theo kch bn, thay vì mô phng toàn b phân phi giá hàng hóa, lãi sut
và t giá theo thi gian, ngi s dng cui cùng có th ch quan tâm đn mt s
gii hn các kch bn v hành vi ca chúng. Ging nh vi cách tip cn mô phng,
chi phí thay th ca sn phm phái sinh trên th trng OTC có th đc theo dõi
qua thi gian đ xác đnh chi phí ti đa đ thay th dòng tin khi đi tác ri vào tình
trng không th chi tr.
Tip cn nhân t, theo cách tip cn này đ nhy cm hin ti ca sn phm phái
sinh trên th trng OTC li mt ln na đc tính toán nh là giá tr ti đa gia giá
tr th trng và 0.  nhy cm tim tàng ca giao dch đc c tính :
Giá tr khái toán x nhân t
Vi nhân t là t l phn trm có th có đc, ví d t các mô phng ca các giao
dch sn phm phái sinh tiêu chun hay t nhng c quan qun lý


Trang 14/77


Tip cn mô phng, không còn nghi ng gì na, là phng pháp tip cn toàn din
nht và thc t nht trong nhng phng pháp đc gii thiu và là phng pháp
tip cn phù hp nht cho các dealer. Nhng đ chính xác ca cách tip cn mô
phng li ít quan trng hn đi vi ngi s dng cui cùng. Trên quan đim thc
t, vì ri ro tín dng tng th là nh đi vi mt ngi s dng tiêu biu, chi phí ca
vic c tính sai đ nhy cm vì vy cng thp .
1.2.4 ánh giá và kim soát
Nh nhiu hot đng kinh doanh khác, chc nng QTRR phi đc đánh giá.
Nhng kinh nghim gn đây nhn mnh hai điu trng yu đi vi vic đánh giá và

kim soát có hiu qu. Th nht, chc nng đánh giá – kim soát phi đc lp vi
hot đng qun tr ri ro. Th hai, đ tránh nhng bt ng, các nhà qun tr ca
công ty phi luôn nhn bit giá tr ca danh mc các công c QTRR ca công ty.
 hoàn thành chc nng đánh giá và kim soát, h thng QTRR đc đ cp  trên
phi đc m rng đ phn ánh tác đng ca QTRR đi vi đ nhy cm c hu
ca công ty. Công ty phi có mt khuôn kh chung đ báo cáo và đánh giá phù hp
vi k hoch qun tr ri ro. Các công c đo lng s phi đc phát trin. Nu
công ty c gng làm gim đ bin đng trong mt s phng thc đo lng tài
chính đ làm tng giá tr công ty, cn thit đo lng :
1. Mc đ gim bin đng tht thng so vi khi không có phòng
nga ri ro.
2. Chi phí tin t chi tr đ đt đc vic gim bin đng này.
3. Mc đ đt đc mc tiêu thc
Nu công ty sp tn dng vic QTRR ch đng thì cn thit k các mc chun đ
cho công ty bit mt chin lc th đng s đt đc điu gì.




Trang 15/77


1.3 Phng pháp đo lng ri ro:
1.3.1 Ri ro tài chính đc phn ánh trong báo cáo tài chính ca doanh
nghip :
Có l tài liu đu tiên đ nghiên cu nh hng ca nhng bin đng tht thng
trong lãi sut, t giá và giá hàng hóa đi vi công ty chính là trong các báo cáo tài
chính. ng thi cng lu ý đn báo cáo thng niên ca công ty, ni có th phn
ánh đ nhy cm kinh t ca công ty.
1.3.1.1 Bng cân đi k toán

Bng cân đi k toán bao gm các ghi chú giúp hiu bit sâu sc v các vn đ sau:
1.3.1.1.1 Tính thanh khon ca công ty
Mt s ch s v tính thanh khon gm:
+ T s kh nng thanh toán hin hành đo lng kh nng thanh toán
công ty thanh toán các hóa đn ca mình trong vòng mt nm.
+ T s thanh toán nhanh đo lng kh nng thanh toán công ty thanh
toán các hóa đn ngay lp tc.
Tính thanh khon có th thay th cho qun tr ri ro. M t s công ty – đc bit là
các tp đoàn Công Nghip c – có tính thanh khon cao đn đ mà nh hng ca
vic bin đng không n đnh ca dòng tin do nh hng ca ri ro tài chính có
th đc gim bt.
1.3.1.1.2 Công ty s dng đòn by:
Công ty s dng đòn by cao đn mc nào? N là bao nhiêu? N có c cu nh th
nào – ví d bao nhiêu phn trm lãi sut c đnh, th ni có kh nng chuyn đi và
mt s dng khác ? Các ch s n bao gm t s n trên vn c phn hay t s n
so vi n cng vi tài sn lu đng. Cng cn lu ý rng mt s công ty có mc
đòn by ngoài bng cân đi ln đáng k thông qua các hot đng thuê mua tài chính
đc ghi nhn  phn chú thích cui trang trong các báo cáo tài chính.


Trang 16/77


1.3.1.1.3  nhy cm t giá
Công ty có đ nhy cm chuyn đi đi vi t giá? Du hiu ch báo đ nhy cm
chuyn đi là do có s hot đng kinh doanh ca các chi nhánh  nc ngoài.
1.3.1.1.4  nhy cm giao dch t giá
Công ty có đ nhy cm giao dch đi vi t giá? Bng cân đi k toán có th ch ra
các khon phi thu hoc phi tr s thay đi giá tr nu bin đng t giá/đ nhy
cm giao dch thng xut hin khi có s không cân xng gia đng tin nhn đc

và đng tin dùng đ chi tr. Các công ty thng ngh rng min là h có th điu
chnh giá bán cho thích hp vi các bin đng bt li ca t giá thì h s không có
đ nhy cm. Tuy nhiên các công ty vn thng có đ nhy cm này vì h không
th phn ng kp thi vi các bt n. Nhiu tp đoàn đã s dng mt h thng bng
tin đ niêm yt giá. Có th vào lúc h đang loay hoay thc hin thay đi các mc
giá đã đc in ra thì mt nm đã trôi qua. Trong sut thi gian này, các đi th cnh
tranh đã có th thâm nhp vào th trng ni đa ca cô ng ty, và tính giá sn phm
ca mình thp hn nh t giá bin đng theo hng có li cho đi th này.
1.3.1.1.5  nhy cm dài hn đi vi t giá
Mt công ty có th mong mun chuyn li nhun t hot đng kinh doanh  nc
ngoài v nc di dng c tc, tin bn quyn, hoc chuyn nhng kinh doanh
trong ni b tp đoàn. Trng hp chuyn li nhun v nc nh vy đc bit phát
sinh  nhng quc gia mà công ty d đoán rng giá tr đng tin quc gia đó s tip
tc mt giá. Lý l cho hành vi trên đc bit thuyt phc đi vi các công ty s dng
đòn by cao đang đi mt vi kh nng b h hng mc xp hng và đi vi các
công ty đang tính đn vic dùng c phiu đ thc hin sát nhp, bt k  trong hay
ngoài nc.
1.3.1.1.6  nhy cm vi lãi sut.
a ch đu tiên xem xét đ nhy cm vi lãi sut là khon mc n ca công ty.
Nu công ty s dng n vi lãi sut th ni, thì nhng thay đi trong lãi sut ngn


Trang 17/77


hn s làm thay đi chi phí ca công ty. Tuy nhiên, bin đng ca lãi sut cng s
làm thay đi dòng tin nhn đc ca các khon đu t ca công ty.
1.3.1.1.5  nhy cm vi bin đng giá hàng hóa
Ngoài vic phn ánh đ nhy cm ca công ty đi vi ri ro kit giá tài chính, bng
cân đi k toán đôi khi còn cung cp thông tin v lý do cn bn ti sao li cn phi

qun tr ri ro. Ví d, bng cân đi k toán s cho thy liu công ty có các khon
khu tr thu đu t hoc các khon l thu cng mang sang mà giá tr có th đc
làm tng lên thông qua các công c qun tr ri ro. Nu thu nhp trc thu c a
công ty không n đnh do nhng bin đng trong t giá, lãi sut hoc giá hàng hóa,
công ty có th tng giá tr ca mình bng các phòng nga ri ro.
1.3.1.2 Báo cáo thu nhp hp nht và báo cáo dòng tin.
Bng cân đi k toán không ch ra liu rng tình hình sc khe tài chính ca công
ty đang đc ci thin, xu đi hoc đang  vào tình trng có th khin công ty lâm
vào kit qu.  đánh giá nhng thay đi tài chính ca công ty qua thi gian và tác
đng ca chúng đi vi tiu s ri ro ca công ty, cn có các thông tin b sung, các
thông tin có th th hin tình hình s c khe tài chính ca công ty  dng bc nh
chp nhanh hay nh mt b phim. iu này th hin  báo cáo thu nhp hp nht
và báo cáo dòng tin.
1.3.1.2.1 Báo cáo thu nhp hp nht
Báo cáo này cung cp d liu v tình trng ca ngành kinh doanh chính - nhu cu
đi vi sn phm ca công ty và mô hình chi phí – và to điu kin thun li cho
các phân tích v tình hình sc khe tài chính hin ti ca công ty. Da vào ranh gii
này, ngi ta có th xác đnh các ri ro tài chính có th làm xu đi hoc nâng cao v
th ca công ty. Bng lit kê các mc cn kim tra di đây đa ra mt s câu hi
mà các nhà phân tích s hi và các khon mc mà h s nghiên cu: