BÁO CÁO-Các hiện tượng vận chuyển vật chất cơ bản trong cơ thể sinh vật

Các hi n t ng v n chuy n v t ệ ượ ậ ể ậ
ch t c b n trong c th sinh v tấ ơ ả ơ ể ậ
Nội dung:
1. Các phân tử, ion, dung dịch trong cơ thể
SV
2. Bản chất, cơ chế, động lực, vai trò của 3
hiện t ợng vận chuyển vật chất cơ bản.
V t ch t và v n chuy n: ậ ấ ậ ể
Mọi cơ thể sinh vật đều chứa trong nó một số vô cùng lớn
các phân tử và ion và dung dịch
Đ đ m b o cho m t c th ho t đ ng và phát tri n thì trong nó ể ả ả ộ ơ ể ạ ộ ể
không ng ng di n ra các ừ ễ quá trình v n chuy n c a v t ch t. ậ ể ủ ậ ấ
Các quá trình này dù đ c di n ra d ng ựơ ễ ở ạ vi mô (nh v n chuy n qua ư ậ ể
màng) hay vĩ mô (v n chuy n c a máu, c a khí ) thì nhi m v c a ậ ể ủ ủ ệ ụ ủ
chúng cũng là t o năng l ng, t o ra và ạ ượ ạ mang các ch t c n thi t ấ ầ ế
t i các c quan, các b ph n, các mô và t bào cũng nh đào th i ớ ơ ộ ậ ế ư ả
các ch t th i, ch t có h i cho s s ngấ ả ấ ạ ự ố .
Quá trình v n chuy n v t ch t là m t quá trình ph c t p ậ ể ậ ấ ộ ứ ạ
x y ra theo nhi u c ch và ph thu c nhi u y u t :ả ề ơ ế ụ ộ ề ế ố
- B n ch t c a ph n t v n chuy n: Kích th c, đi n tích, ả ấ ủ ầ ử ậ ể ướ ệ
đ hoà tan ộ
- Ho t đ ng c a c th .ạ ộ ủ ơ ể
Tuy nhiên t t c các quá trình v n chuy n này đ u x y ra ấ ả ậ ể ề ả
theo nh ng c ch v t lí và có th gi i thích đ c b ng ữ ơ ế ậ ể ả ượ ằ
nh ng quy lu t v t lý và đ c quy v 3 d ng v n chuy n ữ ậ ậ ượ ề ạ ậ ể
c b n:ơ ả
Khuy ch tán, th m th u, l c – siêu l cế ẩ ấ ọ ọ
1. C¸c ph©n tö, ion vµ dung dÞch trong c¬ thÓ sinh vËt.
1.1 C¸c ph©n tö vµ ion trong c¬ thÓ.
- Được cấu tạo từ rất nhiều các nguyên tố thường gặp
trong tự nhiên

- Được phân bố và sắp xếp một cách có trật tự cao
-
Số lượng có thể nhiều như : Carbon, Hydro, Nitơ, Lưu
huỳnh, Photspho, Clo, Kali, Canxi, Natri và cũng có thể ít
như: Flo, Iot, Sắt, Đồng, Chì, Nhôm …
-
Đóng vai trò rất quan trọng trong hoạt động của các cơ
thể sống.
-
Vai trò của các phân tử và ion:
+ Chúng là những yếu tố cấu trúc của cơ thể.
+ Dự trữ, vận chuyển và giải phóng năng l ợng.
+ Chứa đựng toàn bộ thông tin cần thiết cho sự
thực hiện ch ơng trình tổ chức cơ thể sống
(thông tin di truyền).
+ Tạo nên các điện thế nghỉ, điện thế hoạt động
trong các tế bào, mô.
1. 2. Dung dịch trong cơ thể sinh vật
- Cơ thể sinh vật cũng chứa đựng nhiều loại dung dịch
khác nhau (n ớc, lipít, protein, axit nucleic).
- Vai trò:
+ Vận chuyển vật chất từ nơi này đến nơi khác của cơ
thể.
+ Môi tr ờng để thực hiện các phản ứng hoá sinh.
+ Bao bọc và bảo vệ các tế bào, các tổ chức sống.
+ Yếu tố cần thiết để trao đổi vật chất qua màng,
+ Yếu tố dẫn điện trong các quá trình lan truyền của
điện thế sinh vật.
+ Điều hoà thân nhiệt .
2. Các c ch vận chuyển cơ bản của vật chất trong cơ thể

2.1. C ch khuếch tán :
* Hi n t ng khuych tỏn phõn t:
Là hiện t ợng các phân tử luôn luôn chuyển động hỗn loạn,
ngẫu nhiên, xuyên lẫn vào nhau
Ví dụ:
- Cho giọt mực vào cốc n ớc.
- Sự khuyếch tán của n ớc hoa trong không khí
- Thanh sắt và đồng để cạnh nhau
Bản chất: là dòng các chất hoà tan
Cơ chế : có h ớng t n i có nồng độ cao th p (cùng chiều
với grad nồng độ). < Gradien ?>
Động lực: Grad nồng độ (không cần có tác dụng của ngoại
lực, không cần tiêu tốn năng l ợng)
Vai trò :
- Trong cơ thể sinh vật, khuếch tán là một trong những hiện t
ợng vận chuyển vật chất quan trọng nhất.
ng d ng:
+ Trao đổi khí xảy ra ở phổi, ở các tế bào, các tổ chức sống.
+ Hình thành nên điện thế sinh vật: các ion Na
+
, Ca
++
, K
+
,
khuếch tán qua lại hai phía của màng.
+ iu tr cỏc bnh liờn quan n ri lon in gii
2.2. C ch thẩm thấu.
* Định nghĩa: Thẩm thấu là quá trình vận chuyển
chất dung môi qua một màng ngăn hai dung dịch có

thành phần khác nhau. Quá trình vận chuyển đó không
có sự tham gia của các lực bên ngoài (nh trọng lực, lực
điện từ, lực đẩy ép của thành mạch).
Ví dụ: sự vận chuyển của dung dịch các chất dinh d ỡng,
n ớc từ gốc, rễ lên thân, lá, ngọn trong cây xanh.
* Màng bán thấm : Là màng chỉ cho một số loại phân tử đi
qua và ngăn lại một số loại phân tử khác đ ợc gọi là
màng bán thẩm thấu.
- Trong cơ thể: màng tế bào, mao mạch, thành
ruột
- Màng bán thẩm thấu nhân tạo (xelêfan, feroxyanua
đồng ).
* Bản chất : Là dòng dung môi
* Cơ chế: Dòng vật chất chuyển động từ phía
dung dịch có nồng độ thấp hơn cao hơn (ng ợc chiều
Grad nồng độ).
* Động lực : p suất thẩm thấu ( Ko cn tiờu tn W)
* Vai trò : Vn chuyn ca nc, dng cht trong
thc vt, Trao i cht gia cỏc t chc sng, gia
trong v ngoi mng TB
* ng d ng:
-
Trng ca dung dch v ng dng trong iu tr
-
Gii thớch hin tng t nhiờn: Nha cõy chy ngc,
cỏ nc mn
-
iu tr bnh phự, tng nhón ỏp
2.3. Hiện t ợng lọc - siêu lọc
* Định nghĩa : Lọc là hiện t ợng dung dịch chuyển thành

dòng qua các lỗ của màng ngăn cách d ới tác dụng của
lực đặt lên dung dịch nh trọng lực, lực thủy tĩnh, lực ép
của thành mạch còn Siêu lọc là hiện t ợng lọc qua
màng ngăn với các điều kiện sau :
- Màng lọc ngăn lại các đại phân tử (protein, polime cao
phân tử )
- Có thêm tác dụng của áp suất thủy tĩnh.
* Bản chất : dòng vật chất là dòng dung dịch .
* Cơ chế : Dòng vật chất có thể vận chuyển ng ợc hoặc
cùng chiều các gradien. Chiều vận chuyển của dòng vật
chất trong tr ờng hợp này là chiều của tổng hợp các lực tác
dụng lên dung dịch.
* Động lực : Tiêu tốn năng l ợng (ví dụ: duy trì lực đẩy của
tim, sự co giãn của thành mạch ).
Năng l ợng này do các ATP cung cấp.
*Vai trò: - Sự VC của n ớc qua thành mao mạch: huyết áp
dồn n ớc trong máu ra gian bào, Ptt keo lại dồn n ớc từ gian
bào qua thành mao mạch vào máu.
- Trong các động mạch huyết áp lớn hơn Ptt thì n ớc từ
máu thoát ra mao mạch, còn trong các tĩnh mạch Ptt lớn
hơn huyết áp thì n ớc từ gian bào qua thành mạch vào
máu.
- ng d ng: Hiện t ợng siêu lọc ở cầu thận, thn nhõn to,
thm phõn mỏu

Tổng hợp:

4 chức năng của các PT-ion và 6 của dung dịch trong CTS

3 cơ chế VC cơ bản :


So sánh sự gióng vfa khác nhau giữa 3 cơ chế:
KT TT Läc
Bản chất
Cơ chế
Động lực
Vai trò
Ứng dụng
Chất hòa tan Dung môi Dung dịch
N cao  Thấp N Thấp cao Theo chiều lực th
Ko cần cc W
(Grad N)
Ko cần cc W
(Grad P)
cần cc W
(ATP)
Trao đổi khí,
máu, HĐ điện
Trao đổi dưỡng
chất qua màng
Thẩm phân máu
Lọc thận
C.đoán:
Đ.trị
C.đoán:
Đ.trị
C.đoán:
Đ.trị