Ảnh hưởng của văn hóa tổ chức và phong cách lãnh đạo đến kết quả làm việc của nhân viên và lòng trung thành của họ đối với tổ chức
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (5.43 MB, 103 trang )
BQ GIAO Dl)C v A DAO T~O
TRUON G Dl}.I HOC KINH TE TP HO CHI MINH
-
~
BE TAl NGHlE N CUU KIIOA I-IQC CAP BQ
"
,....
'
'>
'>
1'\.
""
,._?
.,
_,
ANH HUON G CUA VAN HOA rro,,., CHUC VA
'
6'
}"\./
,. . ,
,
PHON G CACH I..~ANH D~O DEN KI~1, QUA I..~AM
VI~C CUA NHAN VIEN VA l_.~ONG rfl{UN G
1,HAN H CUA HQ DOl VOl rro CHUC
?
_,
,...,
?
'
'
'
"
"
?
"
_,
OJ
,._?
"
.
BQ GIAO D~C DAO T~O
TRUONG E>~l HQC KINH TE TP.HCM l
Ma s6: B2006-09-06
?
CI-IU
"
NI-III~M
~
'
THUV IEN
•
') 116 ?9 0
~
DE TAl: TRAN Tl-IJ I
Thanh vien: NGUYf~N TI-ll MAl TRANG
TP IfO Clii lVIINII 11/2007
•. J·
N(HDU NG
Tr.
Tom t~t. .......... ; ........... ........... ........... ........... ........... ........... ........... ....... l
Chl.io'ng 1: T6'ng quan ............ .. ............ ............ ............ ............ ............ ...... 3
1.1 Gidi thi~u ly do chQn d~ t~ti ........... ........... ........... ........... ........... ........... 3
4
1.2 M~lC tieu ngbien ecru ..
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
viva phliong phcip nghien ecru ........... ........... ........... ........... ........... . 5
1.4 Y nghTa cua nghien ecru ........... ........... ........... ........... ........... ........... ....... 6
1.3
Ph~m
Chtio'ng 2
Co' sd
ly thuye't va mo hlnh nghien diu ........... ........... ........... ........... ........... 7
.
............ ............ ............ ............ ............ ............ ......... - ............. ... 7
2.1.1 So lti<;fc cac nghien c(tu v~ 1anh d~o............................................................ 7
2.1.2U'in h d~o mdi v~ cha't va lanh d~o nghi~p V\1 ........... ........... ........... ......... 11
2.1 Lanh
d~o
2.2 Van h6a t6 cbtk ........... ........... ........... ........... ........... ........... ........... .. .12
18
2.3 Quan h~ giua lanh d~o va van h6a t6 chcrc
19
, "' 1trc ,
"~-·
1'
,.,
1an . ~
ong trung t1an h C101 vo1. to c1 ' cua n1 ~ v1en ........... ........... ........... ..... .
"-· 4 L'
20
~
an........ ........... .. . ........... ........... ........... ........... .
an1 ~
2 .5 Ket qua 1' VlyC ca n hA
2.6 Quan M gina lanh c1~o mdi v~ cha't, van h6a t6 chCrc, long trung thanh va
00
0
0
000
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
00
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
•••••
0
••
0
00
••
0
00
0
0
••••
0
?
ket qua lam vi~c
/
ca nhiin.
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
••••••••
22
2.7 Anh htrong cua lo<;ti h1nh so huu den hanh vi t6 chcrc.... ............ ............ ..... 23
25
2.8 Anh hLrong cua chCrc nang th~rc hi~n cong vi~c den hanh vi t6 chcrc.
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
••••••
0
T6n1 t~ t ........... ........... ........... ........... ........... ........... ........... ........... .........25
Chtio'ng 3
Phuong pluip nghien ctl'u '""'"'"'"""'"'"'"""'"""'''· ........... ........... ........... ........... ..... 26
26
3.1 Thiet ke nghien CUll ..
0
0
0
•••
0
0
0
3.2 Di~u chinh thang do ............
0
•••••
00
0
••
0
••••
..........
00
3.2.1 Thang do lanh d~o mdi v~ cha't.
0
0
00
00
0
0
0
00
•••••
00
00
0
0
00
00
••
0
•••
00
00
••
0
0
0
00.00
00
00
00
0
0
••
•••••
..
0
0
0
0
00.00
00.00
00
00
0
0
0
••
0
0
0
0
0
0
0
00
•••••••••••••
00
00
....
00
00
0.
00
00
0
0
....
..........
....
00
..
28
28
3.2.2 Thang do van h6a t6 ch& ................................ ...................... 29
3.2.3 Thang do long trung thanh tbeo
nh~n
thuc cua nhan vi en ................ 32
3.2.4 Thang do ke't qua lam vi~c thea nh~n th(rc cl'1a nhan vi en ............... 33
3.3 Ki~m dinh so b9 thang do .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . 34
3.3.1 Thang do lanh d~o moi v~ cha't ................................. .............. 34
3.3.2 Thang do van h6a t6 ch(fc ................................ ..................... 35
3.3.3 Thm1g do long trung thanh thea nh~n thli'c cl'ta nhan vi en ................ 35
3.4 Ki~m dinh thang do bang phan tfch nhan tO' kham pha va pban tfch nhan tO'
kh&ng c1inh ................................ ................................ ........................ 36
3.4.1 Thang do lanh d!,lo moi v~ cha't ................................. .............. 36
3.4.2 Thang do van h6a t6 chlrc ................................ ..................... 38
3.4.3 Thang do long trung thfmh thea
nh~n
thuc c1h nhan vi en ................ .40
3.4.4 Thang do ke't qua lam vi~c ................................. ..................... 40
3.4.5 Di~u chinh mo hlnh ................................ ................................ ..... .40
3.6 Mau nghien CL(U ................................. ................................. ........... 42
............. 43
T61n t~t. ................................ ................................ ............... ·
Chu'o'ng 4
"'t
' . '}
" 111
'} ,:?
"'
111
K et qua k'Iem d' h mo h' h va g1a th uye ........................................ ................... ..44
4.1 Kigm djnh mo hlnh do lLfong ................................ .............................. .44
4.2 Ki~m djnh mo hlnh ly thuye't. ................................. ............................ 46
4.3 Ki~m djnh Slf ld1ac bi~t thea lo~i hlnh sCi huu cua t6 chlrc........................... 50
4.3.1 Cac ki~m djnh T-test va ANOVA ................................. ............ 50
4.3.2 Phan tfch eta nh61n...... ... . .. . . . .. ... . . .. . .. . .. . .. . . . . . .. . . . . . .... .. . .. . . . . . . . ... 52
4.4 Ki~m dinh s~r khac bi~t cth cac Ll'OC lLl'<;:ing thea chlrc nang lam vi~c cua nguoi
tra loi ................................. ................................. ................................. 54
T6n1 t~ t. ................................ ................................ .... ~ ......................... 57
11
Chtio'ng 5
.,
"
""t
. ""'
l.
Th ao I u~n l
'
.
5.1 Thao lu~n ke't qua ........................................................................ -...... 59
5.1.1 Lanh d~o moi v~ cha't ............................................................. 59
- "' L(c
evan
5 . 1.2 v;, - h oa to c h- ................................................................ 62
5.1.3 V~ long trung thanh Clh nhan vien .............................................. 64
/~
5 . 1.4 I:'l..et qua l' VI~c cua n h" v1en ................................................. 66
am
an
?
0
A
?
'A
~
5.2 K et 1u~n va k' ~ ng 1' ........................................................................ 66
1en
1~
A
'
5.2.1 Danh gia chung ..................................................................... 66
5.2.2 Kie'n nghi ............................................................................ 68
5.2.3 Dong g6p chinh cua nghien CUll ................................................ 71
5.2.4 Cac h0n che' trong nghien ecru .................................................... 72
/
~
'
.5 .2 .5 K Ien ng1 ° c h o cac ng1 °
1~
11en CL(U tlep th eo ....................................... 73
.
0
A/
Tai
A
/
li~u tham khao ........ : ....................................................................... 74.
PHl) Ll)C
Plw l~1c 1: Dan bai thao 1u~n nh6m................................................. ..... ..... 80
Plw ll;IC 2: Nghien CL(U v~ phong each H1nh d~o, van h6a t6 chLrc... .. . .. . . . . . . . .. .... . . 81
7 "'
1 " 1 ~·
"'
'
IJ!w l ~1c 3 : I:'l..et qua p1an p101 cuan cua b' ~ quan sat ..................................... .. 84
1en
?
?
Phl;l ll;lc 4: Co ca'u mKu di~u tra ...................................... :...... .... .. .. .. .. ...... .. 85
Plw ll;IC 5: H~ s6 tuong quan giCi'a cac bie'n trong nghien CULl ............................... 87
Ban sao thuye't minh d~ tai 1d1oa hQc va cong ngh~ ca'p B<) .............................. 88
lll
'
?
DANH Ml)C CAC BANG
Bang 3.1: Thang do lanh d~o moi v€ cha't sau ld1i di€u ch!nh ............................... 28
Bang 3.2: Thang do van h6a t6 chClc ............................................................. 29
Bang 3.3: Thang do van h6a t6 chl'rc sau khi di€u ch!nh ...................................... 31
Bang 3.4 H~
s6 tin c~y ella cac thanh phftn
Bang 3.6 H~
s6 tin c~y cua cac thanh phfin thang do van h6a t6 chLrc .................... 35
Bang 3.7 H~
s6 tin c~y thang do long trung thanh theo nh~n
Bang 3.8 H~
s6 tin c~y cua thang do ke't qua
thang do lanh d<;1o moi v€ chfit.. ............ 34
thl'rc cua nhan vi en ....... 36
lam vi~c theo nh~n thl'rc cua
nhan vien ................................................................ ............................ 36
Bang 3.9: Ke't qua EFA d6i voi thang do lanh d<,lo moi v€ cha't.. ........... , .............. 37
Bang 3.10: Ke't qua kiSm dtnh gia tri thang do lanh d~o moi v€ cha't. .................... 38
Bang 3.11: Ke't qua EFA d6i voi thang do van h6a t6 chac ................................ 39
Bang 4.1: H~
s6 tuong quan gina cac bie'n ti€m fin trong mo
hlnh do lLrong .......... 46
Bang 4.2: Ke't qua ki€'m dinh mo hlnh do lLrong ............................................. .46
Bang 4.3: Anh hLiong tr~ic tie'p gina cac khai ni~m trong 1110 hlnh ngbien c(fu (cbuffn
h6a) ................................................................ ................................. 47
Bang 4.5: TcSng anh huang gina cac khai ni~m trong mo hlnh nghien cClu ............... 49
Bang 4.6: So sanh trung blnh cth mot
s6 ye'u t6 tUQC hanh vi t6 chlic theolo(,li hlnh so
bCi'u cua t6 ch(ic va chlrc nang th~c hi~n cong vi~c ella nhan vien
Bang 4.7: So sanh
..................... 50
x2 va df gina mo hlnh ba't bie'n va kha bie'n theo lo<;1i hlnh
sd hCi'u cua t6 chClc ................................................................ .. : . .............. 53
Bang 4.8: Cac Lfdc lli<;Jng trong mo hlnh nghien cliu phan theo lo(,li hlnh
sd hlru ct'ta t6 chlic (chua chufin h6a) ............................................................ 53
2
Bang 4.9: So sanh va df gina mo hlnh ba't bie'n va kha bie'n theo c1~c c1iSm
ca nhfin ................................................................ ............................... 54
Bang 4.10: Udc lLr<;Jng trong 1116 hlnh nghien cau giCra nh6m ca.n b9 quan ly,
cong nhan SC.ll1 XUfrt Va nbfin vien van phong (chua chuffn boa) ........................... 55
Bang 4.11: Udc lLf<;Jng t:rong mo hlnh nghien cliu theo trlnh c19 van h6a
(chLfa chuffn h6a) ................................................................. ................... 56
Bang 4.12: Uoc lLr<;Jng trong 1110 hlnh nghien clru theo gidi tinh (chLia chucfn h6a) ...... 57
•? 1 ~
?k•;?
.,
.~..... et
.
B ang 413 : T.T~ qua 1e111 Q•+n h gw t1uyet. ..................................................... .58
x
IV
DANH MT)C CA C HINH
Hinh 2.1: M6 hlnh nghien eCru ................................. ................... : ............ 24
Hlnh 3.1: M6 hlnh nghien cuu di~u ch1nh. .. . .. .. . . . . . .. . .. . .. ... . . . . . ... . .. . . .. ... . . . . . . .. .. 28
Hlnh 4.1: Ke't qua ki6111 dinh 1116 hlnh do ltrong ................................. .............. .45
Hlnh 4.2: Ke't qua ki6111 djnh 1116 hlnh
ly thuye't (chuffn hoa) ............................... .48
Hinh 4.3: MLrc dQ trung thanh CLla nhan vien theo ch(rc nang
l~nn vi~c
va
lo<;ti hlnh s& huu ................................. ................................. .................. 52
v
T6n1 t~t
Nghien cl'ru nay dtrqc th~rc hi~n nh~m: (a) Bi~u chinh thang do Hinh c1;;to
da thanh ph~n Cl:'Ia Bass (1985) va thang do van h6a t6 chlrc cua Wallac h
(1983) cho phu hqp voi di~u ki~n Vi~t Nam; (b) Banh gia anh huang cua
cac lo;;ti hlnh van h6a de'n ke't qua lam vi~c cua nhan vien va long trung
thanh cua hQ d6i voi t6 chtrc; (c) Bo Iuong anh htrang cua phong each
Hinh d;;to den ket qua lam vi~c cua nhan vien va long trung thanh cua hQ
ddi voi t6 chtrc; va (d) So sanh anh htrang cua van h6a t6 chtrc va phong
each Hinh d;;to den ket qua lam vi~c cua nhan vien va long trung thanh
Clla hQ dcfi VOi t6 chlrc, doanh nghi~p theo lo;;ti hlnh
huu.
Sa
Mo hlnh nghien CUll g6m 6 thanh ph~n va 15 gia thuyet dtrqc phat tritin
d~ra tren co
ly thuye't v~ phong each Hinh d;;to, v6 van h6a t6 chtrc; v~
long trung thanh va ket qua lam vi~c cua nhan vien. Nghien ctru d1nh tinh
dtrqc th~rc hi~n nh~m di6u chinh, b6 sung bien quan sat cho cac thang do.
Nghien ctru d!nh hrqng ap dl.)ng mo hlnh phtrong trlnh ca'u true (SEM)
th~rc hi~n voi m()t m§:u g6m 656 nhan vien dang lam vi~c toan thoi gian
tren dia ban TPHC M dti danh gia thang do va mo hlnh nghien clru. SPSS
13.0 va AMOS 6.0 dtrqc sll' d~mg dti phan tich du li~u.
sa
Ke't qua kitim dinh cho tha"y thanh ph~n lanh d;;to nghi~p v~1 trong ban diu
hoi da thanh ph~n v6 lanh d;;to (MLQ) cua Bass (1985) khong phtl hqp
trong nghien ctru nay. Thang do Ianh d;;to moi v6 cha't c6 hai d;;ti ltrqng:
Ianh d;;to hftp d~n-truy~n cam hlrng va Hinh d;;to quan tam den nhan vien.
Hai thanh ph~n: van hoa d6i moi va van h6a hd trq cua thang do van hoa
t6
chtrc dtrqc g()p thanh m()t. Lanh d;;to moi v6 cha't c6 anh htrang dtrong
de'n van h6a d6i moi- h6 trq, den long trung thanh cua nhan vien va anh
htrong am de'n van h6a hanh chinh. Van h6a t6 chtrc c6 tac dl.)ng lam
m;;tnh hon anh htrong cua Ianh d;;to moi v6 cha't den long trung thanh cua
nhan vien, nhtrng l;;ti lam yeu hon anh htrong cua Hinh d;;to moi v6 chat
den ket qua lam vi~c Clla nhan vien. Van h6a d6i moi - h6 trq c6 anh
1
httdng dttong de'n long trung th~mh c{1a nhan vien nhung khong anh httdng
de'n ke't qua Him vi~c ci1a nhan vien.
v~ m~t
ti~n. nghien
giup cho cac nha Hinh d~lO hi~u ro bon
mong d<;1i va danh gia cua nhan vien d6i voi lanh d~w; van h6a t6' chile va
long trung thanh cua hQ d6i voi t6' chuc; tu d6 tlm ra cac giai phap nao
dln t~p trung th\(c hi~n d~ c6 th~ nang cao ke't qua lam vi~c cac nh6m
nhan vien khac nhau va long trung thanh cua hQ d6i voi t6' chile trong
th\(C
C((U
di~u kit$n cac ngu6n 1\fC c6 gioi h<;1n. Ke't qua nghien c((U cling b6 sung
them tai li~u tham khao v~ llnh vvc nghien cuu hanh vi trong cac t6' chile
6
Vi~t
Nam.
2
Chu'dng 1:
,.,?
TONGQUAN
1.1 Gi6'i thi~u
ly do chQn d~ tai
Vi~c kham pha va do htong cac ye"u t6 anh httong de"n long trung thanh
va ke"t qua lam vi~c ci1a nhan vien thu hut sv quan tam cua ca cac nha
nghien cltu lfin cac can b<) quan ly trong cac t6 chac, doanh nghi~p tren
the' gioi. Nhi~u nghien cau v~ mang d~ tai nay duc;Jc th\fC hi~n, trong d6,
anh 11Ltong Clla van h6a t6 chac va phong each Hinh d~o duc;Jc chu tn;mg
d~c bi~t. Vi d\1, Lok & Crawford (2001; 2004) Lok, Wang & Crawford
(2005) th\{c hi~n cac nghien Cl(U v~ anh httong cua phong each Hinh d~o.
van h6a b<) ph~n (subculture) de"n mac d<) thoa man trong cong vi~c va y
thac g~n ke"t t6 chac. Nghien cau cua Chen (2004) v~ anh httong cua van
h6a t6 chac va hanh vi lanh d~o de"n y thac g~n ke"t t6 ch(tc, mac d<) thoa
man trong cong vi~c, ke"t qua lam vi~c trong cac doanh nghi~p nho va
vua cua
D~d
Loan. Nghien c(tu cua McColl-Kennedya & Anderson (2002)
v~ anh huang cua phong each lanh d~o de"n ke"t qua lam vi~c cua nhan
vien dip dttoi. Nghien cau cua nh6m tac gia Maliak va cac c<)ng s\f
(2003) quan tam de"n anh httong cil.a van h6a, moi tntong de"n ke"t qua lam
vi~c. Nghien cltu anh httong CLia van hoa t6 chltc de"n hi~u qua cua t6
ch(tc dtfc;ic thL.fC
Ngay
a
hi~n
trong nghien CULl cua Denison va Mishra (1995).
nhung mtoc trong khu V\l'C nhtt Trung Qu6c, Malaysia, Dai Loan
(Chen 2004), cung da c6 nhi~u nghien cau v~ phong each Ianh d~w, van
h6a t6 ch(tc Va anh htfong ella Chung de"n ke"t qua lam Vi~c.
a
Tuy nhien,
Vi~t Nam, chua c6 nhi~u nghien cau dinh lttc;Jng v~ anh
httong CLia van h6a t6 ch(tc Va phong each lanh d~o de"n long trung thanh
va ke"t qua lam vi~c cua nhan vien. Trong khi d6, hi~n tLfc;ing nhan vien
nghi vi~c de' chuye'n sang cong ty khac ngay cang gia tang. Theo khao sat
ct1a Nevigos trong nam 2005 t~i 208 doanh nghi~p, thu hut han 35 ngan
ngttoi tham gia, ty 1~ nghi vi~c trong cac t6 chac
a Vi~t Nam la ra't cao:
3
d¢i ngu CBQL la 18.2%, chuyen vien la 14.8% va d¢i ngG cong nhan san
xua't, nhan vien van phong la 23%. Nghien cuu cua Dung va Nam (2005)
cho tha'y long trurig thanh cua nhan vien kha tha'p: chi c6 38% nhan vien
se d l?i cung cong ty khi h9 dtfQC d~ nghi cong Vi~c khac ha'p dfin bon d
c6ng ty khac la di~u dang bao d¢ng. Nghien cll'u "A.nh htidng cua van
h6a t6 chuc va phong each Hinh d~o de'n ke't qua lam vi¢c cua nhan
vien Va long trung thanh ciia hQ do'i VOi tfi chUC" dtfQC th\fc hi~n VOi hi
v9ng r~ng ke"t qua nghien c(ru se giup cho cac H:lnh d?o t6 chlrc c6 th6 tlm
ra cac bi~n phap hoan thi~n phong each lanh d~o, ho~ll1 thi~n van h6a t6
ch(rc nh~m nang cao ke't qua lam vi~c cua nhan vien va long trung thanh
cua hQ ddi voi t6 chll'c.
1.2 M1,1c tieu nghien cuu
Vi~c do ltrong cac lo?i hlnh van h6a (sang t?O, h6 trQ va hanh chfnh),
1
phong each Hinh d?O moi v~ cha't (transformational) va anh httdng Clla
chung de'n long trung thanh va ke"t qua lam vi~c ci1a nhan vien chtra dtt<;5c
th\fC hi~n d Vi~t Nam.
Nghien cLru dtt<;5c th\fc hi~n nham:
• Di~u chinh thang do Hinh d~o moi v~ cha't ct1a Bass (1985) - dtt<;5c
Avolio va cac c¢ng s\f ( 1999) ki6m dinh l~1i voi 6 thanh phffn- cho
phu h<;5p voi di~u ki~n Vi~t Nam va do hrong anh httdng ci1a phong
each Ianh G?O de'n ke't qua lam vi~c cua nhan vien va long trung
thanh theo nh~n thuc cua hQ ddi voi t6 chtrc.
• Di~u chinh thang do van h6a t6 chll'c cua Wallach (1983) cho phu
h<;5p voi di~u ki~nVi~t Nam va xac dinh lo?i hlnh van h6a t6 chlrc
dtfQC ap d\lllg trong cac t6 chlrc/doanh nghi~p hi~n nay.
I
Trong c16 cu'dng, nghien cltu d\( djnh thlfc hi~n vdi
ca
hai lo~i: lanh d~o moi v6 cha't va lanh d<)O
nghi~p V\1., tuy nhien, ket qua ki6m c1jnh cho tha'y thang c1o lanh d<)o nghi~p VIJ cua Bass (1985) chua
phil hc;1p. Vl v~y, trong bao cao nay khong c6 cac nwc tieu lien quan ae'n khai nit$m lanh d<)o nghi~p
VIJ.
4
• Banh gia anh htrdng cua phong each H'inh dC;lO den van h6a t6 chlrc,
den ket qua lam vi~c Cl1a nhan vien Va long trung thanh Ctla hQ d6i
voi t6 chlrc;
• Banh gia anh l1ttdng cua cac loC;li hlnh van h6a t6 chltc den long
trung thanh d6i voi t6 chlrc va ket qua lam vi~c ci1a nhan vien; va
• So sanh anh htrdng cua van h6a t6 chtrc va phong each Hinh dC;lO
den ket qua lam vi~c cua nhan vien va long trung th~mh cua hQ d6i
voi t6 chtrc, doanh nghi~p theo lo~li hlnh sd huu.
1.3 Ph~m viva phu'o'ng phap nghien cuu
Nghien ctru dtfQC thlfc
hi~n
thong qua hai giai dOC;ln: nghien Clrll so bQ va
nghien ctru chinh thtrc. D~ra tren ly thuyet v~ van h6a t6 chtrc, v~ phong
each H1nh dC;lo moi v~ chat, v~ long tnmg thanh cua nhan vien d€ llfa
chQn thang do ttrong Lrng. Tiep theo, nghien c(ru so b9 dtr
nghien ctru: phong each Hinh dC;lo, van h6a t6 chlrc, long trung thanh cua
nhan Vien; ket qua lam Vi~c CUa nhan Vien d~U dtfQC ki€m dinh d cac
ntrdc cong nghi~p phat tri€n. Ky thu?t thc:lo lu?n nh6m dtr<;ic sl'r dl.)ng trong
nghien c(ru so b9 d€ di~u chinh cc:kh do ltrong cac khai ni~m cho phu h<;ip
voi di~u ki~n cl'ta Vi~t Nam. Nghien cltu chfnh th(rc dtr<;ic thlfc hi~n bhng
phtrong phap dinh hr<;ing, voi ky thu?t phong van trlfc tiep. Mliu di~u tra
trong nghien ctru chfnh thtrc dtr
thu?n ti~n voi 656 nhan vien hi~n dang lam vi~c toan thai gian.
Cac thang do du
hlnh ly thuyet cung VOi CaC gi:;l thuyet dtfQC ki6m dinh bhng mo h'inh call
true tuyen tinh (SEM). Mo hlnh cling dtf<;ic ki6m dinh so sanh theo ba d6i
ttf
5
t6 ch(l'c (c6 v6n d~ u ttl' ml'oc ngoai, khu V\l'C qu6c doanh, va khu vvc ttl'
nhan n<)i dia). Ph~n m~m xll' ly s6li~u th6ng lee SPSS 13.0 va AMOS 6.0
dtl'QC sti' d\Ing a€ phan tich dli li~u.
1.4
Y nghia tht.tc ti~n ci1a nghien cuu
Nghien c(l'u thVc hi~n di~u chinh va ki€m cttnh thang do tanh d~o
moi v~ ch:ft cua Bass (1985) va thang do van h6a ci1a (Wallach 1983) vao
di~u ki~n Vi~t Nam.
v~ m~t th\l'C hi€n, nghien CUll giup cho cac nha lanh d~o hi€u r5
hdn mong dQi va danh gia ci1a nhan vien d6i voi lanh d~o; van h6a t6
ch(Lc va long trung thanh ci'ia hQ d6i voi t6 ch(l'c; tu d6 tim ra cac giai
phap nao C~n t~p trung th\l'C hi~n a€ CO th€ nang cao ke't qua lam Vi~c cac
nh6m nhan vien khac nhau va long trung thanh ci1a h9 d6i voi t6 ch(l'c
trong di~u ki~n cac ngu6n 1\l'C c6 gioi h~n. Ke't qua nghien c(Lu cling b6
sung them tai li~u tham khao v~ llnh vvc nghien c(Lu hanh vi trong cac t6
ch(Lc d
Vi~t
Nam.
6
Chu'o'ng 2:
co sCi LY THUYET vA MO HiNH NGHIEN cuu
Chtrong m¢t gioi thi~u khai quat v6 nghien cuu. Chtrong hai th\fc hi~n
xem xet t6ng quan cac nghien ctru da th\fc hi~n v6 lanh d~o; van h6a t6
chlrc, long trung thanh va ke't qua lam vi~c cua nhan vien lam cd sd cho
vi~c thie't ke' mo h1nh nghien cuu va cac gia thuye't.
2.1 Lanh d~o
2.1.1 So' lu'M~c du da c6 hang ngan nghien ctru v6 lanh d~o trong hdn 100 nam qua,
nhtrng Stogdill (1974) da ke't lu~n trong nghien ct'ru t6ng quan v6 lanh d~o
"SO'ltr<;ing cac dinh nghia v6 lanh d~o cling nhi6u g~n nhtr so ltr<;5ng ngtroi
cfS g~ng dtra ra dinh ngh'ia v6 khai
ni~m nay". M¢t sfS dinh nghia chi quan
tam thu~n tuy de'n khia c~nh chtrc nang trong ho~t c1¢ng cua ngtroi lanh
d~o, vi d\1, Hemphill va Coons (1957) cho r~ng lanh d~o la "hanh vi ella
m¢t ca nhan ... Chl huy cac ho~t dQng cua nh6m htfong toi cac m\lC tieu
chia
M¢t sfS djnh ngh'ia l9i mo tct chi tie't qua tr1nh ho~t d¢ng ella
ngtroi lanh d~o, vi d\1, Yuki (2002) cho r~ng lanh d~o la "qua tr1nh anh
htrdng d~ ngtroi khac hi~u, va d6ng thu~n v6 nhung g) cffn lam va lam
se ".
nhLf the' nao CO hi~U qmt .. .la qua tr}nh khuye'n khich cac n6 1\fC CUa ca
nhan va t~p th~ htrong tOi th\fC hi~n m\lC tieu chung. Nghien ctru nay sl'r
d\mg dinh nghia eli a Borra va Kunkel (2002, 102), quan tam de'n tfS chat
Clla ngtfoi lanh d~o, coi Janh d~o la "kha nang truy6n cam hlrng va htfong
dan ngtroi khac xay d\rng va d~t OL(QC tgm nh1n chung".
Ttrdng t\{, cac nghien clru v6 Hinh d~o da stl' d\lng rat nhi6u each tie'p c~n
khac nhau, tu vi~c th\fc hi~n "cac c1inh nghia ddn gian v6 phffm chat lanh
0~0 de'n nhung qua tr1nh phlrc t9p bao ham cac quan h~, XUC cam Va hQC
t~p giua cac ca nhan" Gregoire va Arendt (2004). Trong nghien ct'ru t6ng
7
\
quan 348 c6ng trlnh nghien cll'u v~ Hinh d~o eta xua't ban trong 10 nam
cuO'i, Yamma rino, Dione, Chun va Dansere au (2005) phan lo~i 17 each
tie'p c~n (approa ch) khi nghien c(ru lanh d~o. Gregoir e va Arendt (2004)
nghien c(l'u t6ng quan cac xua't ban v~ Ianh d~o eta th\fc hi~n trong 100
nam qua, eta phan lo~i 5 each tie'p c~n (voi 20 each tie'p c~n nhanh khac
nhau) v~ lanh et~o. N(>i dung chinh cua nam each tie'p c~n v~ Uinh d~o
cua Gregoir e va Arendt (2004) dL(QC t6m tift nhtr sc:m:
Nhung nghien c(ru d~u tien v~ Ianh et~o xuat hi~n tli h:ic bllt d~u ky
nguyen 1900 voi each tie'p c~n phfi'm cha't lanh d~o (leaders hip traits) va
chu trQng vao vi~c xac dinh nhung phifm cha't cua nguoi lanh d~o c6 hi~u
qua. Stogdill (1948) t6ng hc;1p ke't qua cua 124 nghien cll'u v~ Hinh et~o
dtl'QC tlTtfC hi~n trong giai eto~n 1904-1948, xac etinh cac phifm chit CUa
ngtroi lanh et~o c6 hi~u qua bao g6m:
Thong minh; nh~n ra nhu c~u cua ngLroi khac; hi~u nhi~m V~l; sang
t~o va kien trl th\(c hi~n, giai quye't cac van d~; t\( tin; muon nh~n
them trach nhi~m; muon CO cac ch(fc V~l, CO quy~n l~I'C Va ki~m
soat.
Nghien cll'u t6ng quan tie'p theo cua Stogdill (1974) tren co so t6ng hc;1p
124 nghien ctru trong giai eto~n 1948-1973, chi ra cac phfi'm cha't sau c{1a
ngLroi Hlnh et~o thanh c6ng:
C6 quye't tam m~nh me doi voi hoan thanh trach nhi~m va nhi~m
Vl); th~ hi~n tinh CLI'cJng quye't theo d6i m9c tieu; bie't each ra quye't
dinh; t~r tin cao; dam chiu trach nhi~m vS quye't etinh va hanh d(>ng
Clla m}nh; san sang chap nh~n ap l\(c tu cac moi quan h~ VOi ngLfoi
khac; bie't dQ lLI'Qng VOi nhung ch~n chu, ch~m tr~ cua ngtfoi khac;
th~ hi~n nang l\(c anh hLI'ong hanh vi Clla ngLI'oi khac, c6 nhiSu sll'c
l\}'c, d~ thich nghi; CO kha nang lam vi~c phoi hQp voi ngLfoi khac;
c6 dinh hLI'ong thanh t\fu.
Cac nghien c(I'u cua Digman (1990); Goodste in va Lanyon (1999) quan
tam de'n nam nh6m phfi'm cha't Ianh et~o trong M6 hlnh Nam Phfi'm chit
8
Lon (Big Five l\1odel): (1) Nhi~t huyet, th~ hi~n: co sere 1\fc, co tinh quyet
doan; hu'ong ngo~li; (2) T~n tam, th~ hi~n: co tinh tin c~y, tinh ph6i hc;Jp,
co nhu c~u th?mh t\(u; (3) Tinh d~ chiu th~ hi~n: tinh l(fc quan, giup do,
yeu men; (4) Tinh linh ho?t di~u chinh, th~ hi~n: tinh tam ly 6n dinh, tV
trc;n~g; (5) Thong minh, th~ hi~n: tinh ham hi~u biet, phong khming, co
dinh htlong hQc
t~p.
D~u nhlfng nam 1950, each tiSp c~n hanh vi Hinh d'fo (leadership
behavour) n6i tr()i voi cac nghien c((u Clla d~ti hQC Michigan, d(;li hQC
Ohio. Cac nghien CliU ciia d(fi hQC Michigan (Katz D, Maccoby va cac
c()ng S\1', (1950), (1951)) phan lo?i h?mh vi cl'w lanh d?o thanh hai nhom:
c1inh httong nhan vien va dinh htfong cong vi~ c. H?mh vi c1inh httong nhan
vien th~ hi~n
quan tam ciia lanh d(fO dSn cap dtloi, gitip do cap dtfoi
phat tri~n, chia se thong tin cho cap dtfoi, ghi nh~n va danh gia cao nhlfng
dong gop cua d(p dttoi. Hanh vi dinh htlong cong vi~c chu trQng vao ket
S\(
qua va khia c~mh ky thu~t trong cong vi~c. Cac nghien c((u cua d(;li hQC
Ohio (Halpin AW and Winer BJ 1957) quan tam dSn hai thanh ph~n: quan
than thiSt
tam va chtl d()ng. Hanh vi quan tam Clla lanh ct~o th~ hi~n:
sv
voi nhan vi en, pha t tri~n quan h~ tin ttfdng va kinh trQng giua hai ben.
Hanh vi chl'1 c1C)ng cua lanh d(;lo th~ hi~n vi~c xac dinh cac cong vi~c c~n
hoan thanh, nhltng mong dc;Ji v~ ket qua va m6i quan h~ giua cac nhan
vi en. Blake va Mouton (1964 ), ( 1978), (1985) phat tri~n hai thanh ph~n
nay tiep theo trong SO d6 m~mg hloi (managerial grid) VOi tl'\lC hoanh la
lanh G(;lo quan tam dSn san xufit con trl;Jc tung la lanh d~w quan tam den
con ngttoi.
MC)t each tiep c~n khac trong nghien clfu v~ lanh d~w xufit hi~n ttr cu6i
th~ p nien 1950 la lanh 0(;10 quy~n Ivc (power) va ~1nh 11ltdng cua lanh Q(;lO
(influence). Lanh Q(;lO co hi~u qua bie't each Sl( dl;lng cac lo~i va m((c GQ
quy~n 1\fc c1~ tac d()ng dSn c:fp dtfoi. Cac nghien clfu cua
French va
Raven (1959); va Cartwright (1965) cho tha'y lanh d<;to co th~ Sl( d~mg
hi~u qua quy~n 1\fC tu chlfc V\l nhtf quy~n khen thttdng, quy~n v~ thong
9
tin,v.v ... va quy€n l\fc ca nhan (personal power) ctia ngu'oi H1nh d~o thong
qua nang l~l'C chuyen mon nghi~p Vl;l cao Va nhfrng O~C tnl'ng khac CUa ca
nhan lanh d~o. Cac nghien Cll'U cua Yuki va Falbe (1990); cua Yuki va
Tracey (1992) cho thffy nhung chie"n thu?t Oll'QC lanh d~o Sll' d~mg d€ anh
htl'ong cffp dtl'oi, d6ng nghi~p va cffp tren nhtl': thuye"t phl;lc, ttl' vffn, ph6i
hcJp, t~o lien ke"t, v.v ...
sv
Theo Gregoire va Arendt (2004, 396), d~n d~n cung voi
phat tri€n Clla
cac nghien c(l'u v€ lanh d~o, cac nha nghien cau rih~n thffy "each tie"p c~n
ph~m chttt va hanh vi lanh d~o chi giai thkh dtl'Qc m()t ph~n t~i sao Ianh
d~o hi~u qua vl cac each tie"p c?n nay khong chu trQng de"n cac tlnh
hu6ng". M()t phong each lanh d~o khong t~o ra cung hi~u qua trong
nhCing tlnh hu6ng, di€u ki~n khac nhau. Do d6, cac nghien c(l'u dtl'Qc phat
tri€n theo each tie"p c?n lanh GSlO ng~u nhien (contingency) va t1nh huc'fng
(situational). M()t s6 nghien cau dang lll'u y trong tnl'ong phai nay c6:
Tannenbaum va Schmidt (1958) cho ding cac ap l~l'c ttl phia can b() quan
ly, til cac cfrp dtl'oi va tlnh hu6ng eta tac d()ng t~o nen each Hinh d~o phu
hcjp cho m6i tlnh hu6ng. Field (1964) phat tri€n mo hinh ng~u nhien v~
di€m cua a6ng nghi~p it tia thkh nhttt (least preferred coworkers-LPC)
va lanh d~o hi~u qua. Ba bie"n s6 c6 anh htl'dng de"n hi~u qua lanh d~w la
quan h~ lanh d~to- nhan vien; co ca"u nhi~m v~1 va quy€n l~l'c chac v~1. Ly
thuye't con dtl'ong m~1c tieu (Path goal theory) cl'w House (1971) chi ra
r~ng hanh vi CUa Janh 0~0 anh htl'dng toi S~( thoa man Va k(t qua lam vi~c
cua ca'p dtl'oi tren co sd lam ro m~lC tieu; khen thtl'dng khi O~l t m9C tieu;
va lo~i bo nhung can trd tren Oll'ong d~t Ol(QC m\JC tieu. Trong 1110 hlnh
nghien c(l'u da quan h~ (multiple linkages model) chi' ro hanh vi lanh d~o,
cac ye"u t6 tlnh hu6ng tac t19ng qua l~i voi cac ye"u t6 can thi~p
(intervening variables) a€ xac d!nh ke"t qua cong vi~c.
Cach tie'p c~n qua l~i (reciprocal) voi cac dong nghien cll'u v€ Hinh dc,1o
moi v€ chfrt (transformational leadership), lanh 0~0 nghi~p V~l
(transactional leadership), mo h1nh lanh d~o d~y dl'1 (full range of
10
leadership model), lanh d~o quan h~ (relational leadership),v.v ... chu
trQng de"n mai quan h~ giua lanh d~o- cap du'di va yeu to cam xuc trong
quan h~ nay. Gregoire va Arendt (2004, 398), cho r~ng each tie"p c~n qua
l~i "phan anh dong suy nghT gfin day nhat v~ ct~ tai lanh d~o ", day la mC)t
trong nhfrng each tie"p c~n mdi du'<;fc quan tam nhi~u nhat trong 30 nam
g5n day. Cac nghien Cl(U lanh d~o mdi v~ chat va lanh d~o nghi~p V~l
cua cac tac gia Burn (1978), Bass (1985), Tichy va Devanna (1986),
Avolio, Bass (1991) trong each tie"p c~n nay da thu hut sV quan tam d~c
bi~t. Lanh d~o nghi~p V~l Sl( d~mg khen thtl'ong va ky lu~ t d€ tac dC)ng
de"n hanh vi cua d[p dtrdi. Lanh d~o mdi v~ chat khuye"n khich nhan vien
d~t GLTQC ke"t qua tat b~ng each truy~n cam hll'ng cho nhan vien, khuye"n
khich tri tu~ va sv quan tam ca nhan. Hai mo hl.nh lanh d~o nay dL(QC ke"t
nai trong mo h1nh lanh d~o dfiy du cua Avolio va Bass (1991 ). Do tfnh
thCJi S~T va hap dlfn cua lanh d~lO mdi V~ chat va lanh d~o nghi~p V~l nen
each tie"p C~n nay da c1Ll'QC SU d~mg trong nghien c(l'u nay.
2.1.2 Lanh d~o
lllOi
v~ cha't va lanh d~o nghi~p Vl)
Lanh ct~o mdi v~ chfft th€ hi~n
sv tac ctC)ng Clla
nha lanh ct~o cte"n cap
dtl'di; nhan vien CO cam nh~n tin c~y, ngtrBng 111Q, trung th~tnh Va kfnh
trQng ctai vdi lanh ct~o (Yukl 2002); trich dtln boi (Chen 2004). Lanh d~w
mdi v~ chat kich thich cf(p dtrdi ct~t c1tr<;fc nhung ke"t qua vtl'<;ft trC)i so vdi
nhung mong d<;fi cua lanh d~lO bhng each tn1y~n cho d(p dLl'di nh~n thuc,
ni~m tin, gia tri (Bass 1985). Lanh d~o ntd(v~ chat t~to ra va chi a
se tdm
nhl.n, vi~n canh vdi d(p dtrdi, khuye"n khfch cffp dtroi lam vi~c thong
minh, va quan tam de"n nhfrng s\f kha£ bi~t cua cap dttdi. Hon hai mt~
nam qua, eta c6 rat nhi~u n6 Ivc nghien Cl(U lanh ct~o mdi v~ chat, lanh
GqO hap dtln, c6 tdm nhln, lanh Gc}O t~o ngu6n cam h((ng.
Nhln chung, vai tro cua nha lanh ct~o la bao ctiim c6 cac chie"n lLl'c6 co ca'u, c6 cac chinh sach, thu t~1c, nguyen t~c phu h<;fp; c6 van h6a t6
chile h6 tr<;f cho vi~c ctqt dtl'<;fc m~tc tieu t6 ch(tc; c6 cac chtl'ong tr1nh khen
11
tht(dng, dao tc!O, ky nang, v.v ... t6t. Lanh d:;to moi v~ chfft la ngt(oi biet
tich C~(C ho~tn thi~n cac ch} tieu nay b~ng each di~U chinh chien lt(QC, CO
ca'u, h~ thdng khen tht(dng, v.v ... Lanh d:;to moi v~ cha't tht(ong xuyen
thay a6i t6 ch((c theo ht(ong moi, coi thay d6i nht( mbuC)c nhhm hoan thi~n t6 chLYc. Lanh d:;to moi v~ chfft chu trQng vao tt(cJng
lai, lien t~IC di~u chinh t6 ch((c theo nhu cftu cua tL(cJng lai. B~ng each xac
dinh nhu cftu thay d6i, t:;to ra tftm nhin mdi, khuyen khfch cac cam ket d€
co cit(QC cac dm nhln moi nay, cac Hinh d:;to moi v~ cha't cia th\[c S~( thay
d6i t6 chLYc. Bass (1985) c.tl(a ra cac yeu t6 thanh phftn Clla lanh d:;to moi
v~ chfft bao g6m: hffp diTn (charisma), truy~n cam hLYng (inspirational
motivation), klch thfch trf
tu~
(intellectual stimulation), va quem tam ca
nhan (individual consideration).
Lanh d:;to nghi~p v~1 khong th~(c hi~n thay d6i, chi thuftn tuy cha'p nh~n
chien lt(QC, h~ th6ng khen tht(dng,v.v ... hi~n t~li. Lanh c1'!o nghi~p v~1 ch1
giao dich ho~c thoa thu~n VOi nhan vien trong ph:;tm vi de' den Ql(QC ket
qua. Chfnh VI v~y, Hinh dc:.w nghi~p v~1 tt(cJng d6i th~1 dC)ng, th~m chi doi
khi ne tranh, ng:;ti thay c16i ho~C di~u chinh cho tL(cJng lai t6t d~p hcJn CUa
t6 ch((c. Burn cho r~ng lanh d:;to nghi~p v~ t:;to nen m6i quan h~ trao c16i
giua ngtroi lanh d:;to va nhan vien d(p dt(oi theo each Ianh d:;to d~t nwc
tieu, chi r5 yeu cftu voi ca'p dt(oi; ca'p dt(oi nh~n dt(Qc lt(ong being, s~r ghi
nh~n
VI c1a
th~(c hi~n
nhung mong dQi ct'1a Ianh
d~ta
(Rafferty & Griffin,
2004). Lanh d'!O nghi~p V~l chu trQng khen thtrdng t'inh hu6ng va quan ly
b~ng ngo~li 1~. Popper va Zakkai (1994) cho r~ng day Et phong each lanh
d~o ph6 bien rC)ng rai trong nhi~u t6 ch((c VI no chLYa d~(ng "quan h~ trao
dcii, khi trong t6 ch((c "khong c6 cam nh~n d~c bi~t v~
sv de dQa hay
khat khao ".
Burn (1978) la tac gicl dftu tien d~ t ra va'n d~ phan bi~t lanh dc:.to moi v~
cha't "transforming" Va lanh O(;tO nghi~p V~l "transactional" (trich l:;ti tU
Rafferty, 2004,tr.330). Burns (1978) phan lo:;ti phong each lanh c1c.to moi
v~ chfft va Janh d~to nghi~p v~ nhu hai q(c khac nhau. Tuy nhien, Bass
12
(1985, 1998), l:;d nhln
nh~n
haiphong each nay nl1li hai C1<;li lLic;fng khac
nhau c6 thg song song cung t6n t<;1i trong m<)t ngLtoi lanh dqo. NhLr v~y,
m<)t lanh dqo c6 th€ c6 ye'u tO' moi v~ cha't, c6 th€ c6 ye'u tO' nghi~p v~1,
c6 th€ c6 ca hai, va cung c6 th€ kh6ng c6 ye'u tO' n~10. M6 h1nh day du v~
lanh dqo cua Avolio va Bass (1991) da d~t lanh dqo moi v~ chat, lanh d~10
nghi~p v~1 va lanh dqo t~r do trong sv ke't n6i W~n t~c gia'a lanh dqo chu
c1<)ng- lanh d~to th~ d<)ng va m6 ta cac dqng Hinh dqo nay da lien h~ voi
nhau nhL( the' nao.
D~ra tren ke't qua ki§m dinh thang do Ianh c1(;lo da thanh phan -
multidimen tional leadership questionnai re (MLQ) cua Bass (1985) m6
hlnh lanh c1(;lo moi v~ chfft trong nghien clru ct'Ia Avolio, Bass va Jung
( 1999) g6m cac thanh ph~n nhLr sau:
1. Hi{p dan - truyin cam lul:ng: cung d{p cho cffp du'oi cam nh~n ro
rang v~ mvc tieu. M~IC tieu nay tqo ra sinh l\(c va I a mall m~rc cho
cac hanh vi d<;lO dlrc; thie't l~p s~r c16ng nhfft voi Ianh C1(;lO va t~lO
ke't n6i trong u1m nhln. Thanh ph~n hffp dan - truy~n cam h(rng
sv
hlnh th~mh tren co
sa hc;p nhat cac thanh ph~n: phffm chat hap dan,
hanh vi hap dan, va t(;lo ngu6n cam hlrng vl cac thanh phan nay c6
m6i quan h~ ch~t che (tli 0.8 de'n 0.9) trong cac nghien c(ru tnroc
day.
2. [(lzuyelz khich tri fllf: khuye'n khich nhan vien cap dtroi tim kie'm
phtlong phap giai quye't van d~ va khuye'n khfch hQ t1m ra cac
phttong phap moi nh~m hoan thi~n c6ng vi~c; khuye'n khfch nhan
vien qmm tam, nh~n th(tc dLic;fc va'n d~ va nang cao nang 1\(c cua hQ
trong vi~c suy nghi v~ cac van d~ theo each moi .
3. Quan tam delz ca nhiin: chu trQng len sv hi€u bie't nhu c~u cua d{p
dLioi Va lam vi~c khong ngung a§ phat tri€n ctfiy du ti~m nang cho
cap dLTOi.
13
4. Khen tluldng (Contingent rewards): lam sang to nhling gi Hinh d<;1o
mong dcJi tu ca'p dtroi va nhung gi ca'p dtroi se nh~n dttcJc ne"u h9
d~tt dtrcjc mlrc d() thVc hi~n cong vi~c nhtr yeu dlu.
5. Quan trj ngor,d l~ clzit dl)ng (Active management by Exception):
Ianh c1?0 chu trQng di~u hanh giai quye"t doi voi ba't ky va'n d~ nao
c6 th€ xua't hi~n va di~u ch1nh, st'l'a chua cac va'n d~ nay d~ duy tr1
ke"t qua th\(c hi~n cong vi~c.
6. Liinh dr,w tranh ne,
th~t
dl)ng (Passive avoidant leadership) la
sv
ke"t hcjp ct'1a hai thanh ph~n: t\1' do (laissez-faire) va qm1n tri ngo?i
1~ m()t each thv d()ng (passive management by exception). Lanh
d~w chu trQng de"n cac phan trng nh~m st''ra chfra sau khi cac va'n d~
trd nen nghiem trQng ho~c hoan toan tranh ne gia i guye"t cac va'n
ct~ nay.
Cac thVc nghi~m cho tha'y m6i guan h~ ra't g§n (0.7-0.8) gilia cac thanh
ph~n cua lanh d~lO moi v~ chfit va voi cac thanh ph~n khen thu'dng CLJa
lanh 0(;10 nghi~p V\1 (Vi d\]: Avolio va cac c()ng S\(, 1999; Bass va Avolio,
1993b ), nhtr v~y, hai lo?i phong each c6 ve la cung t6n t~li trong cung m()t
ngtroi Ianh d?o 6 nhung mlrc d() khac nhau (Bass, 1998). Di~u nay phil
hcjp voi mo hlnh gia tri C?nh tranh (competing values model) cua Quinn's
(1988), trong d6, cac lanh O?O c~n phat tri~n "t~ p hcjp cac hanh vi" ho~c
nang l\(c d~ gifr cac vai tro lanh O?O C?nh tranh cung luc. Lanh O?O moi
V~ ch:ft th~ hi~n mo h'inh vai tro Cl1a h~ th6ng md (a6i moi Va OQt pha) va
guan h~ con ngtl'oi (khuye"n khich va ch1 dfrn) xac dinh bdi Quinn, trong
khi c16, Hinh d?O nghi~p V\1 th~ hi~n m6 h1nh vai tro cua cac qua tr'inh ben
trong (phoi hcjp/chi huy) va ill\1C tieu hcjp ly (san xufit/di~u h~tnh) (Egri va
Herman, 2000l.
Ke't qu
2
14
2.2 Van h6a
td chuc
Van h6a t6 chttc t~o d()ng lVc thuc dffy h~mh vi cl'1a nhan vien va
dtlcjc coi Et tai san ct1a t6 chltc (Lismen, Chan, Margaret, Shaffer,v.v ...
(2004). Rftt kh6 sao chep, bat cl1Ltoc van h6a t6 chCrc do tfnh d~c thu, phCtc
tqp va tinh te' nhj, kheo leo ct1a van h6a. C6 nhi~u djnh ngh1a va nhi~u
quan di~m khac nhau v~ van h6a t6 chltc va cac thanh ph§n cua van h6a
t6 chcrc. Van h6a la t~p hc;Jp cac gia tri q1 th~ cho cac t6 chttc (Mallak va
Kurstedt, (1996). Cac dtnh ngh1a hi~n d9i v~ van h6a t6 chttc thtrong th~
hi~n cac gia tr! trong t6 chttc, phong each Hinh dqo n6i tr()i, ngon ngu, cac
bi~u tttc;Jng, nguyen tftc, thu t\JC, ... d~c tnrng cho t6 chCtc. Theo Robbins
(1998), van h6a t6 chCtc th~ hi~n nh~n thttc chung va h~ th6'ng gia trj, y
ngh1a OLIQC chia se giua die thanh vien lam cho m()t t6 ch((c khac voi cac
t6 chCrc khac. Van h6a c6 th~ duc;Jc nhln nh~n nhtr m()t qua trlnh c6 tinh h~
th6'ng: B§u vao Ia cac thong tin phan h6i tu ben ngoai xa h()i, cac hi~p
h<)i, quy c1!nh Lu~t phap ,v.v .. cac gia tri v~ Cqnh tranh ho~c djch V\1. Qua
trlnh d\fa tren cac gia thuye't, gia tr!, chuffn m\(c nhtr quan ni~m v~ ti~n
bC;lC, thai gian, trang thie't bi, khong gian, va con ngtroi. Scln phffm hay anh
htrdng ci1a van h6a la cac hanh vi trong t6 chCtc, cong ngh~, chie'n ltlc;Jc,
hlnh anh, san phffm, djch
V\J, V.V ...
Schein ( 1992) nghien Cl(U d~c tnrng cua van h6a theo ba d(p OQ.
Ca'p d() nhln thfty ro rang nhftt la hanh vi va cac c16 v~t nhtr trang plwc,
each trang tri phong lam vi~c, v.v ... cho chung ta thfty t6 chCrc dang lam gl,
nhu·ng khong giai thich vl sao. Cf{p d() tie'p theo la cac gia tr!, khong quan
sat OL(QC, nhtlng c6 th~ xac djnh cac hanh vi trong t6 chltc. d cftp c1() sau
nha't la cac gia djnh va ni~m tin cua con ngtroi trong t6 chCrc. Robbins
(1998) cho rang bay d~c di~m th~ hi~n ban chit cua van h6a t6 ch(tc
g6m: d6i moi va chip nh~n rl'Ii ro, quan tam de'n chi tie't, d!nh htlong ke't
qucl, djnh htrong con ngtroi, cttnh htrong theo nh6m, tinh c~nh tranh va tfnh
6n djnh. Theo Danison va Mishra (1995), b6'n d~c di~m quan trQng cl'Ia
15
van h6a t6 chlrc la: tfnh tham gia tich qfc (involvement), tinh thich nghi
(adaptability), tinh nha't quan (consistency), va t:im nhln (vision).
Do tjm quan trQng a6i voi ke't qua cua t6 ch(tc, van h6a t6 ch((c eta
trd thanh d~ t~li n6ng trong eel nghien c(tu han lam l~n cac a'n phJm kinh
doanh (Chen, 2004). Theo Chan va Shaffer (2004, 20), khong c6 sv h6 trQ
cua van boa cjn thie't (necessary culture), thVc tien qmln trj ngu6n nhan
lVc se khong th~ a~t dtfc;fc ke't qua t6t nhft"t. Trong d6, "van h6a din thie't"
la lo~i hlnh van h6a aLta ra httong d~n cho nhan vien d~ phat tri~n ky
nang va hQc t~p nhung di~u moi, htfong d~n cho vi~c b6 tri cac ngu6n lVc
cua t6 ch(tc cho cac ho~t t a<)ng c~nh tranh trong ttfong lai (Hamel va
Prahalad (1994); la Cclm nh~n cua nhan vien c16i voi nhu c5u QL(QC sang
t~O, nh~n th((C tich C~(C a6i VOi thay c16i va cam ke't doi vdi cong vi~c d
m(tc dQ linh
ho~t
cao Demission va Mishra (1995).
C6 nhi~u each phan lo~i van h6a t6 chlrc. Theo each th(tc t6 ch(tc
chu trQng d6i vdi thi tnfong hay n<)i b<), each th((c phan cong, b6 trf va
danh gia chu trQng theo ca nhan hay nh6m, Sonnenfeld (1988) phan lo~i
b6n lo~li hlnh van h6a: van h6a d~ng han lam (academy); van h6a ki~u
d<)i bong chay (base ball team); van h6a ki~u cau I~c b<) (Club); va van
h6a ki~u phao c1ai (fortress). Can c(( vao vi~c t6 chlrc chu trQng nhi~u bon
vao 11Qi bQ hay ben ngoai, quan tam ae'n ae'n tinh linh ho~ t Va ccl.C ca
nhan hay tfnh 6n c1inh va
sv ki~m so at, Cameron va
Quinn ( 1999) ph at
tri~n "Khung gia trj c~nh tranh" (competing values framework) va phan
]o~i O~C
th(( b~c
tnfng Van boa theo 4
d~ng:
(hierarchy); van h6a rieng
van h6a bQ tQC (clan); van h6a phan
bi~t
(adhocracy) va van h6a thi tnfong
(market).
Cach phan
lo~i
van h6a cua Harrison (1975), Wallach (1983), va
Deshpande va Farley ( 1999) cung htfong tOi vi~c phan lo~i cac t6 chlrc
theo each chu trQng httong toi d~ t c1tfc;fc nwc tieu, ke't qml; ho~c chu trQng
quem tam de'n cac thanh vien trong t6 ch(tc; ho~c chu trQng cac nguyen
Ute, thu t9c, xac dtnh vai tro trong cong vi~c. Theo Harrison (1975), c6 4
16
lo(fi hlnh van h6a din c(( theo each th((c di~u h~mh va d!nh hti'ong ket qua
trong t6 chirc: van h6a d!nh htrong thanh tVu (achievement oriented
culture), van h6a d!nh htrong quy~n l~rc (power oriented culture), van h6a
d!nh htrong vai tro (role oriented culture), va van hoa c1!nh htrong h6 trc;J
(supported oriented culture). Can ctr theo nguyen tac c1i~u hanh ct:Ia t6
chtrc, theo Wallach (1983) c6 ba lo(;li van h6a t6 chtrc la van h6a c16i moi,
van h6a h6 trc;J, va van h6a hanh chfnh. Can ctr vao nhlrng gia tr! d~ cao
cua t6 ch(I'c, theo Deshpande va Farley c6 b6n lo(;li van h6a : van h6a
C(fnh tranh (competitive culture), van h6a doanh nhan (entrepreneurial
culture), van h6a hanh chinh (bureaucratic culture) va van boa d6ng
thu?n (consensual culture) (1999).
B?c tni'ng van h6a t6 chlrc th~ hi~n phong each lanh Q(fO n6i tr()i trong t6
chtrc, vl v?y, c6 th~ d~n den hi~n tti'c;Jng da c()ng tuyen khi kh::lo sat phong
each lanh c1qO va van boa t6 ch((C trong m()t nghien Cl(U d!nh lLI'c;Jng.
Nghien ctl'u Hinh c1(fo moi v~ chat cua Bass (1985) va van h6a t6 chtrc cua
Wallach (1983) c1a c1LI'c;Jc thVc hi~n ket hc;Jp trong nghien c(I'u ct:'la Chen
(2004). Nghien clru nay SLY d~mg each phan loqi van h6a cua Wallach
nh~m bao dam tinh ttrong thich, tranh hi~n tti'c;Jng da c()ng tuye'n trong
khao sat, xl'r ly s6li~u. Theo Wallach, cac lo<;1i van h6a th~ hi~n nhtr sau:
1. Vein h6a dfli m6'i (innovativeness) tu'ong trng voi moi tnrong lam
d6i moi.
vi~c c6 nhi~u thach th(I'c, d!nh hti'ong den ket qua va
sv
Nhan vi en trong t6 ch(rc c1tl'c;Jc mong dc;Ji se c6 nang l~I'c cao, biet t~r
d()ng vien khuyen khich trong cong vi~c, dam dtrong d~u voi nhlrng
thach thtrc trong cong vi~c, san sang chl'1 c1()ng d~ thVc hi~n cong
vi~c, bie't c1~t tru tien hang d~u cho vi~c tlm ra nhlrng each thuc t6t
nhat th~rc hi~n cong vi~c.
T6
ch(rc coi nhan vien Ia nhlrng ngtroi
d6ng nghi~p, cling c6 cam ket la d(;lt dti'c;Jc m~1c ciich chung. Vi~c
phan cong nhi~m V\1 d~I'a tren S~( phu hc;Jp cua cong Vi~c voi S\( quan
Uim va nang lVc clia tung ca nhan.
2. Van h6a h6 tn/ (suportive) th~ hi~n each lam vi~c theo nh6m va
moi tnrong lam vi~c ci!nh hti'ong con ngtroi, than thi~n, khuyen
khich, tin tudng. Nhan vien trong t6 ch(rc dti'c;Jc mong dc;Ji se la
17
nhung ngu·oi Him vi~c nh6m t6t, h6 tr9, phdi h9p va hoa hq'p de
dang VOi nhflng ngtfoi khac, bie't G~t l(U tien hang cti{u cho vi~c phdi
hQp voi nhflng ngtroi khac cling lam chung, thVc hi~n nhi~m V~l va
giai quye't cac va'n d~ ca nhan. T6 ch((c coi nha n vi en nhtr nhnng
ngtroi trong gia d1nh ho~c b~n be, nhflng ngtrc'Ji luon mu6n cling ben
nhau, quan tam, h6 tr9 l~n nhau. Vi~c phan cong nhi~m V~l cl~ra tren
sv thich thu ca nhan va nhu c:lu Gl(QC phat tri~n Clla ca nhan.
3. Van h6a hluzh chfnh (bureaucratic) Ban ct:lu, van h6a hanh chinh
dtfQC thie't l~p nhtr m<)t
l~ra chqn hc;p ly cho cac t6' ch((c luc moi
thanh -l~p, ho~c trong luc chao c1ao ho~c khi cac nguyen uic ho~t
sv
sv
d<)ng khong nha't qwin. Van h6a hanh chinh thtrong t~o ra
phan
chia th(r b~c va cac b<) ph~n voi s~r phan chia ro rang tnich nhi~m
va quy~n h<;1n va tuan thl'1 cac nguyen tic cong vi~c. Cac nguyen
tac hanh chinh moi Gl(QC thie't ke' nh~m t~lO Sl,f nha't quan. Cac
nguyen tic quy chuffn, cac thu t\lC, cac quy trlnh Gl(QC vie't cltroi
cl<;1ng van ban cho mqi ngtroi tuan thl'1. Dan elfin, c6 hai quan di~m
ho~tn toan tnli ngtrc;c nhau v~ van h6a hanh chinh. Theo chi~u
htrong t6t, hanh chinh giup vi~c thie't l~p co ca'u, trach nhi~m ro
rang; theo chi~u htrong xa'u, hanh chfnh quem lieu lam ma't tinh ct6i
moi Clla nhan vien, Eun nhan vien ma't h((ng thu va khong thoa
man trong cong vi~c. 6 Vi~t Nam, van h6a hanh ch!nh thtrong gan
li~n voi can b~nh quan lieu, giffy tO, voi each Ia m vi~c a p d~ t, It
quan tam de'n hi~u qua cong vi~c.
2.3 Quan h~ giii'a lanh c1~o va van h6a t6 chuc
Van h6a t6 ch((c ((ng voi phong each cua cac lanh C1<;!0 moi v~ cha't
thtrong tc_lO ra cam nh~n V~ nwc dich chung va t1nh cam than thie't giiXa
cac nhan vien. Lanh c1~o ca'p tren nh~n thuc dtrc;c trach nhi~m ca nhan
trong
vi~c
giup do cac thanh vien moi hoa
nh~p
vao van h6a cong ty.
Lanh d~o va nhan vien cling chia se l9i ich va cam nh~n quan h~ plw
thu<)c Hin nhau. Cam ke't t6' ch(rc c6 dinh htrong dai h<;1n. Bass & Avolio
18
(1993) cho rhng mU'c a() c16i mdi va chap nh~n rui ro co th~ gi~'lm di vdi
phong c<.1ch Einh d~w nghi~p v~1 nhtrng lanh O(;lo mdi v~ chftt li;ii co th~
thie't l~ p van hm1 t6 chtrc a6i mdi o mtrc a() cao. V di vi~c truy~n d.m
htrng cho nhan vien trong cong vi~c, vdi vi~c san sang thay a6i a~ thich
ung t6t bon vdi moi tnrong kinh doanh, tanh
0(;10
mdi v~ chat khong cha'p
nh~n nhung ~~ thoi cG hu, nhung nguyen tJc rLT011l ra gay Cctn tro cho qua
trlnh ho~tt d()ng cua t6 chtrc. Vi v~y:
H 1a: Ldnh d
H 1 c: Lanh d
2.4 Long trung thanh
a6i v6i t6 chu·c cua nhan vien
Co nhi~u each tie'p c~n trong cac nghien CUll v~ long trung thanh cua
nhan vien. Trung thanh ccS th~ la m()t ye'u t6 thanh phan cua cam ke't t6
chl'rc (organizational commitment), ci1ng ccS th~ la m()t khai ni~m d()c
l~p.
Allen & Mayer (1990) diu trQng ba tr<;tng thai tam
ly
ella nhan vien
khi gcln ke't vdi t6 chl'rc. Nhan vien ccS th~ trung thanh vdi t6 chtrc, xuat
phat tU tlnb Cclm th~l'C S~l' CUa 11Q; hQ se 0 l(;li vdi tG chlrc dli CO ndi khac
tra lu'ong cao han, di~u ki~n lam vi~c t6t han (affective); hQ ccS th~ trung
thanh vdi t6 chll'c chi vll1Q khong ccS co h()i kie'm c1tl'Qc cong vi~c t6t han
(continuance); va hQ ccS th~ trung thanh vdi t6 chll'c vl nhCrng chuct'n m\fc
d~to dll'c rna hQ theo du6i (normative). Cook & Wall (1980) quan tam de'n
cac khfa Cqnh hanh vi ella nhan vien. Theo lVIowday, Steers va Poter
(1979,tr.226), trung thanh la
"y
dinh ho~c mong mu6n duy trl la thanh
vien Clla t6 ch(lc". B!nh nghTa n6i tie'ng cua Mowday v~ long trung thanh
ttrong tV nhtr khai ni~m "Duy trl" trong cac nghien ct'ru o plwm vi qu6c
gia trong nhi~u nam li~n cl'w Vi~n Aon Consulting: Nhan vien co
y d!nh
o l(;li dai Iau cling t6 chl'rc/doanh nghi~p; se o l(;li cling t6 cht'rc/doanh
nghi~p m~c dli co noi khac co IOi d~ nghi ltrong b6ng ttlong d6i hap d~n
bon (Sturn 1999; 2001).
19
