PHÂN TÍCH VÀ LÀM SÁNG TỎ SỰ GIỐNG NHAU VÀ KHÁC NHAU GIỮA TÁC PHẨM KÝ VĂN HỌC (VĂN KHOA CHÂN DUNG KÝ) VỚI MỘT SỐ TÁC PHẨM KÝ BÁO CHÍ KHÁC

Website: Email : Tel : 0918.775.368
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
KHOA VĂN HỌC
---------------
TIỂU LUẬN
PHÂN TÍCH VÀ LÀM SÁNG TỎ SỰ GIỐNG NHAU VÀ KHÁC NHAU
GIỮA TÁC PHẨM KÝ VĂN HỌC (VĂN KHOA CHÂN DUNG KÝ) VỚI
MỘT SỐ TÁC PHẨM KÝ BÁO CHÍ KHÁC
Giảng viên : PGS.TS. Nguyễn Hữu Đạt
Sinh viên thực hiện : Phạm Văn Khánh
Lớp : K51-SP Ngữ văn

Hà Nội, 04-2008
1
LỜI MỞ ĐẦU

Trong văn học và báo chí, thể loại ký xuất hiện do nhu cầu phản ánh
hiện thực sôi động của cuộc sống, con người, sự vật, hiện tượng được đề
cập đến trong ký đều có thật. Do vậy, sức thuyết phục của ký một phần
lớn do chính sự việc, con người được phản ánh trong tác phẩm.
Bài tiểu luận: “Phân tích và làm sáng tỏ sự giống nhau và khác
nhau giữa tác phẩm ký văn học (Văn khoa Chân dung ký) với một số tác
phẩm ký báo chí” sẽ đem lại ít nhiều lợi ích trong việc học tập và nghiên
cứu.
THỂ LOẠI VÀ NHỮNG QUAN NIỆM KHÁC NHAU.
Theo các tài liệu nghiên cứu lý luận học, loại thể ký bắt đầu hình
thành ở phương Tây từ công nghệ khai sáng với những tác phẩm nổi tiếng
như : Ngôn ngữ bức tranh Pari” của Méc-xi-ê, “Tự thú” của Rút-xô.
Những thời kỳ sau này tuy có lúc thăng trầm nhưng nhìn chung ký vẫn tồn
tại và phát triển trong đời sống văn hóa.

Nhiều nhà văn thuộc các khuynh hướng, các phương pháp sáng tác
khác nhau đều có viết ký, trong đó có những tên tuổi nổi tiếng thế giới
như: Dic-kenx, Tha-cơ-rây, xin - de, Dô-la, Mô-roa, Ger-ki, Rai-xnơ…
Nhiều nhà báo cũng đã trở thành những tác phẩm ký đã thu hút sự chú ý
của toàn nhân loại như thiên phóng sự của nhà báo Mỹ Giôn-rít “Mười
ngày rung chuyển thế giới”. Nhận xét về tác phẩm này Lênin đã từng
viết : “Tôi ao ước rằng, tác phẩm này sẽ được phổ biến hàng mấy triệu
bản và được dịch ra đủ thứ tiếng, vì tác phẩm đã mô tả một cách đúng và
sinh động lạ thường những sự kiện có một tầm quan trọng rất lớn để hiểu
rõ cách mạng là gì và chuyên chính vô sản là gì?”
Trong lịch sử văn học Việt Nam, những tác phẩm thuộc ký cũng đã
xuất hiện từ rất sớm với “thượng kinh ký sự” của Lê Hữu Trác, Hoàng Lê
Nhất, Huống Chí của Ngô Gia Văn phái, Vũ Trung tùy bút của Phạm Đình
Hổ… Văn học trước cách mạng có các tác phẩm ký của Ngô Tất Tố, Vũ
Trọng Phụng, Tam Lang, Nguyễn Đình Lạp. Nền văn học cách mạng đã
sinh ra những tác giả với hàng chục tác phẩm ký có giá trị mà mở đầu là
những tác phẩm của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc khi người còn đang hoạt
động ở nước ngoài. Trong những bài viết của Nguyễn Ái Quốc hầu hết là
những tác phẩm thuộc thể ký.
Trong qua hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mĩ
xâm lược, cùng với sự trưởng thành vượt bậc của nền văn học và nền báo
chí cách mạng Việt Nam, thế kỷ ngày càng khẳng định vị trí của nó bằng
những đóng góp xuất sắc. Nhiều tác phẩm đã để lại những dấu ấn sâu đậm
trong công chúng như các tác phẩm: Ở rừng - Nam Cao, Ký sự Cao Lạng -
Nguyễn Huy Tưởng. Ngược sông Thao - Tô Hoài, Hai lần vượt ngục -
Trần Đăng Ninh, Sông Đà - Nguyễn tuân, Sống như Anh - Trần Đình Vân,
Người mẹ cầm súng- Nguyễn Đình thi, Rất nhiều ánh lửa - Hoàng Như
Ngọc Tường, Họ sống và chiến đấu - Nguyễn Khải… Nhiều nhà báo cũng
có những tác phẩm ký được công chúng chú ý như: Thép Mới, Hồng Hà,
Phan Quang.

Đặc biệt những năm nửa cuối của thập kỷ 80 đến nay, đang xảy ra
sự bùng nổ của Ký. Các cuộc thi ký có quy mô rộng lớn được tổ chức
thường xuyên. Với hàng loạt tác phẩm được công chúng quan tâm đặc
biệt: Chị Ba Thi và bát cơm người thành phố, ông già ở cửa ngõ Đồng
Tháp Mười, Anh hùng khi đã sa cơ, Những kẻ săn vàng, cái đêm hôm
ấy… Đêm gì?…
Sự đổi mới toàn diện trên đất nước ta - Trong đó có sự đổi mới văn
học và đổi mới báo chí từ sau Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI đến nay
là nguyên nhân gắn liền với sự phát triển và nở rộn của tác phẩm ký.
Ngoài ra, còn một nguyên nhân quan trọng khác, đó là thái độ của người
cầm bút trước hiện thực - Một thái độ tích cực trước quá trình dân chủ hóa
đời sống kinh tế - xã hội của đất nước.
Các nhà lí luận văn học cho rằng: Ký là một loại văn xuôi lấy người
thật việc thật làm đối tượng miêu tả và phản ánh. Sức hấp dẫn, sức thuyết
phục của ký trước hết là chủ yếu, chính do sự việc và con người có thật
được phản ánh trong tác phẩm. Với những ưu thế như khả năng cơ động,
linh hoạt, nhạy bén trong việc phản ánh hiện thực ở các thể trực tiếp nhất,
ký có khả năng đem đến cho công chúng những nét tươi mới và sinh động
của hiện thực. Những thông tin đáng tin cậy.
Về phương diện văn học, với tư cách là những ghi chép tư liệu,
những phác thảo còn giữ nguyên được vẻ tươi rói của hiện thực “ký góp
phần giải phóng xã hội ra khỏi cái khung cốt truyện, khung tính cách vốn
đã được định hình chặt chẽ và trở lên cứng nhắc trong loạt văn học nêu
gương văn học minh họa” (Võ Hồng Ngọc - Báo Văn Nghệ số 19/1988).
(…)
Đối với báo chí, loại thể ký tạo ra một không gian sáng tạo giúp tác
giả có thể thông tin thời sự một cách sinh động, hấp dẫn. Với những đặc
điểm về kết cấu và bút pháp, đặc biệt là sự xuất hiện của cái tôi trần thuật
- tác giả - nhân chứng, ký tỏ ra có ưu thế hơn so với những thể loại báo
chí khác nhau trong việc trình bày sự thật một cách sinh động, có chiều

sâu. Sức hấp dẫn ấy còn được bổ sung thêm vai trò của nhà báo…
1. Đặc điểm:
Trong quá trình hình thành và phát triển của ký nhìn chung có
những đặc điểm lớn như sau:
- Ký phản ánh những vấn đề, sự kiện, con người có thật, điển hình,
luôn cố gắng đảm bảo tính chân thực, chính xác của nội dung.
- Ký có hình thức thể loại co giãn, linh hoạt, giọng điệu phong phú.
- Cái tôi trần thuật trong tác phẩm ký là nhân chứng thẩm định hiện
thực.
Xung quanh sự tồn tại và phát triển của ký có cả những ý kiến tranh
luận, những câu hỏi được đặt ra: Ký có phải là văn hóa không, trong ký có
hư cấu không, nếu là văn hóa, ký đứng ở vị trí nào trong hệ thống? Đặc
trưng của ký là gì? Liệu có thể phân chia ký văn học và ký báo chí….
Quan niệm: Để hiểu rõ ràng và thấu đáo hơn vấn đề này chúng ta
hãy so sánh “Văn khoa chân dung ký” - Hữu Đạt với một số tác phẩm báo
chí khác để thấy sự giống và khác nhau của ký văn học và ký báo chí.
2. Sự giống nhau:
2. 1. Cái tôi trần thuật:
Trong “Văn khoa chân dung ký” cái tôi trần thuật được diễn ra
trong cả 14 hồi. Ở hồi nào cũng thế những yếu tố trần thuật cũng được kể
một cách chi tiết sâu sắc. Như ở hồi 1: “Hoàng Xuân Nhị đại phá “nhân
văn” Nguyễn Hàm Dương qua Thái Lan buôn súng” có đoạn trần thuật
“hội thoại).
Hồi 2. Trần thuật - kể:
Khi khoa Văn còn ở Mễ Trì, hàng ngày các sinh viên đi học từ Hà
Nội vào thường nhìn thấy một người nhỏ bé, nhanh nhẹn, mặc bộ quần áo
gụ đi thoăn thoắt từ bến xe vào ký túc xá. Đó chính là Phó Giáo sư
Nguyễn Văn Tu, vị Phó chủ nhiệm khoa mà tên tuổi và sự nghiệp gắn liền
với những tháng ngày chiến tranh gian khổ trong bước trưởng thành của
khoa Văn từ khu sơ tán ở vùng núi Đại Từ, Thái nguyên đến khắp các

miền như Ứng Hòa, Văn Giang, Hà Bắc…
Trần thuật trong báo chí cũng thế, cũng có khi là trần thuật - kể
“Hắn làm ăn tháo vát, lại tằn tiện đến mức người khác. Vậy nên tiền nong
rủng rỉnh. Giữa thời buổi bây giờ nhà nhà đều có điện thoại. Hắn đâu chỉ
thua kém bạn bè, hàng xóm chỉ vì mình không có được điện thoại riêng.
Có được rồi, hắn tìm gặp bạn bè báo tin, cho số điện thoại của mình và
ghi vào sổ những số điện thoại của từng người bạn.
2.2. Tôn trọng tính xác thực và tính thời sự.
“Văn khoa chân dung ký”- là một cuốn ký chân dung lấy con người
là đối tượng phản ánh. Do vậy cộng đồng của những con người trong
“Văn khoa chân dung ký”
Hiện là chân thực, tiêu biểu.
Ở hồi thứ 12 “Đức Quyết thấy dân, Tân Dung kỵ chuẩn” tác giả đã
cho chúng ta thấy xác thực cộng đồng của GS.TS Lê Văn quán - Đi từ
nghèo khổ với nghề đánh cá vươn lên trở thành GSTS với những công
trình quan trọng.
Hay ở hồi 10 “Lê Đức Niệm, trồng chuối giữa khoa- Nguyễn Kim
Đính thà buồn hơn khổ của những con người hiên lên thật chân thực như
đang trước mặt chúng ta. Qua ngòi bút tài này của tác giả. Qua đó cho ta
thấy được đời sống của những vị “lai đó” tài ba của văn khoa.
Trong “Cu Tèo” trung hiếu - Báo tin tức buổi chiều 07/11/97 viết về
cuộc sống khó khăn thiếu thốn của gia đình xóm chài thuộc Sóc Tăng. Tác
giả với bút pháp hiện thực chân thực nhiều khi đến phũ phàng.