ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU ĐẾN TÀI NGUYÊN NƯỚC MẶT TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THÁI BÌNH

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O

B NÔNG NGHI P VÀ PTNN

TRƯ NG ð I H C THU L I

Ph m Th Thu Trang

ðÁNH GIÁ TÁC ð NG C A BI N ð I KHÍ H U
ð N TÀI NGUYÊN NƯ C M T TRÊN ð A BÀN T NH THÁI BÌNH

LU N VĂN TH C SĨ

Hà N i – 2014


B GIÁO D C VÀ ðÀO T O

B NÔNG NGHI P VÀ PTNT

TRƯ NG ð I H C THU L I

Ph m Th Thu Trang

ðÁNH GIÁ TÁC ð NG C A BI N ð I KHÍ H U
ð N TÀI NGUYÊN NƯ C M T TRÊN ð A BÀN T NH THÁI BÌNH
Chuyên ngành: Th y văn h c
Mã s : 128440225010

LU N VĂN TH C SĨ
Ngư i hư ng d n khoa h c:

TS. Hoàng Thanh Tùng

Hà N i – 2014


L I C M ƠN
Lu n văn th c sĩ k thu t “ðánh giá tác ñ ng c a bi n đ i khí h u đ n tài
ngun nư c m t trên ñ a bàn t nh Thái Bình” đã đư c hồn thành t i khoa Th y
văn - Tài nguyên nư c trư ng ð i h c Th y l i tháng 5 năm 2014. N i dung nghiên
c u là m t ph n công vi c mà tôi th c hi n n m trong khuôn kh d án khoa h c "K
ho ch hành đ ng ng phó v i bi n đ i khí h u c a t nh Thái Bình giai đo n 2011 2015 và đ nh hư ng đ n năm 2020" thu c "Chương trình m c tiêu Qu c gia ng phó
v i Bi n đ i khí h u".
Trong q trình h c t p, nghiên c u và hoàn thành lu n văn, bên c nh s c
g ng c a b n thân cịn có s hư ng d n nhi t tình c a q th y cơ, s đ ng viên c a
gia đình, b n vè và đ ng nghi p.
Trư c h t tác gi lu n văn xin g i l i c m ơn chân thành đ n th y giáo TS.
Hồng Thanh Tùng đã tr c ti p hư ng d n và giúp đ trong q trình nghiên c u và
hồn thành lu n văn.
Xin g i l i c m ơn ñ n phịng đào t o đ i h c và sau ñ i h c, khoa Th y văn
Tài nguyên nư c trư ng ð i h c Th y l i và tồn th các th y cơ đã gi ng d y, t o
m i ñi u ki n thu n l i cho tác gi trong th i gian h c t p cũng như th c hi n lu n
văn.
Tác gi cũng chân thành c m ơn t i các b n ñ ng nghi p, b n bè và Trung tâm
Tư v n Khí tư ng Th y văn và Môi trư ng - Vi n Khoa h c Khí tư ng Th y văn và
Mơi trư ng đã h tr chun mơn, thu th p tài li u liên quan ñ lu n văn đư c hồn
thành.
Trong khn kh m t lu n văn, do th i gian và ñi u ki n h n ch nên không
tránh kh i nh ng thi u sót. Vì v y tác gi r t mong nh n đư c nh ng ý ki n đóng góp
q báu c a các th y cơ và các đ ng nghiêp.
Xin trân tr ng c m ơn!

Hà N i, tháng 5 năm 2014
Tác gi

Ph m Th Thu Trang


M CL C
M C L C ...................................................................................................................... iv
DANH SÁCH CÁC B NG ........................................................................................... vi
DANH SÁCH CÁC HÌNH ........................................................................................... viii
M ð U ......................................................................................................................... 7
CHƯƠNG 1. T NG QUAN V BI N ð I KHÍ H U VÀ NGHIÊN C U TÁC
ð NG C A BI N ð I KHÍ H U ð N TÀI NGUYÊN NƯ C ................................ 9
1.1. T NG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN C U TRÊN TH GI I ......................... 9
1.1.1. Nh ng nghiên c u trên th gi i..............................................................................9
1.1.2. Nh ng nghiên c u trên th gi i liên quan ñ n Vi t Nam ..................................10

1.2. T NG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN C U

VI T NAM ............................. 12

1.2.1. Nh ng nghiên c u t i Vi t Nam...........................................................................12
1.2.2. Bi u hi n và k ch b n BðKH cho Vi t Nam .......................................................14

1.3. ð NH HƯ NG TI P C N VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U .................. 18
1.3.1. Cách ti p c n ..........................................................................................................18
1.3.2. Phương pháp nghiên c u ......................................................................................19

1.4. M C TIÊU VÀ PH M VI NGHIÊN C U....................................................... 24
1.4.1. M c tiêu nghiên c u ..............................................................................................24

1.4.2. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u ........................................................................24

CHƯƠNG 2. BI U HI N VÀ K CH B N BI N ð I KHÍ H U T I T NH THÁI
BÌNH ............................................................................................................................. 26
2.1. ð C ðI M T NHIÊN ..................................................................................... 26
2.1.1. V trí đ a lý .............................................................................................................26
2.1.2. ð c đi m đ a hình, đ a m o ..................................................................................27
2.1.3. Khí h u, khí tư ng ................................................................................................27
2.1.4. Th y văn và tài nguyên nư c ...............................................................................29

2.2. ð C ðI M KINH T XÃ H I ......................................................................... 33
2.2.1. Dân s , lao ñ ng và vi c làm .................................................................................33
2.2.2. Phát tri n đơ th và dân cư nơng thơn .................................................................34
2.2.3. ð c đi m phát tri n các ngành kinh t ................................................................35

2.3. HI N TR NG H N HÁN, XÂM NH P M N ............................................... 39
2.3.1. Hi n tư ng h n hán ...............................................................................................39
2.3.2. Hi n tr ng xâm nh p m n ....................................................................................44

2.4. BI U HI N BI N ð I KHÍ H U .................................................................... 47
2.4.1. Di
2.4.2. Di
2.4.3. Di
2.4.4. Di

n bi
n bi
n bi
n bi

nc
nc
nc
nc

a y u t nhi t ñ ................................................................................47
a y u t lư ng mưa ...........................................................................53
a bão, áp th p nhi t ñ i ...................................................................55
a m c nư c bi n ...............................................................................56

2.5. K CH B N BI N ð I KHÍ H U ..................................................................... 56
2.5.1. Lư ng mưa .............................................................................................................57
2.5.2. Nhi t ñ ...................................................................................................................60


2.5.3. Nư c bi n dâng ......................................................................................................63

CHƯƠNG 3. ðÁNH GIÁ TÁC ð NG C A BI N ð I KHÍ H U ð N TÀI
NGUYÊN NƯ C M T T I T NH THÁI BÌNH ........................................................ 65
3.1. PHƯƠNG PHÁP MƠ HÌNH TỐN .................................................................. 65
3.1.1. Mơ hình tốn th y l c ...........................................................................................66
3.1.2. Mơ hình lan truy n m n .......................................................................................78
3.1.3. ..................................................................................................................................78

3.2. ðÁNH GIÁ TÁC ð NG C A BI N ð I KHÍ H U ð N TÀI NGUYÊN
NƯ C M T T NH THÁI BÌNH .............................................................................. 84
3.2.1. H n hán ..................................................................................................................84
3.2.2. Xâm nh p m n .......................................................................................................86

3.3. XÂY D NG B N ð KHU V C L DI N/H NG CH U TÁC ð NG C A

BI N ð I KHÍ H U T I T NH THÁI BÌNH......................................................... 92
3.3.1. Phương pháp xác ñ nh m c ñ l di n/h ng ch u nh hư ng c a BðKH.......92
3.3.2. Thu th p và xác ñ nh m c ñ l di n/h ng ch u c a khu v c ..........................93
3.3.3. B n ñ m c ñ l di n/h ng ch u tác ñ ng c a BðKH t i t nh Thái Bình......94

3.4. ð XU T CÁC CÁC BI N PHÁP THÍCH

NG BI N ð I KHÍ H U ....... 97

3.4.1. Bi n pháp cơng trình .............................................................................................97
3.4.2. Bi n pháp phi cơng trình ......................................................................................99

K T LU N VÀ KI N NGH ..................................................................................... 100
TÀI LI U THAM KH O ........................................................................................... 102


DANH SÁCH CÁC B NG
B ng 2.1. Lư ng mưa trung bình tháng t i t nh Thái Bình .......................................................28
B ng 2.2. Nhi t đ trung bình tháng t i t nh Thái Bình ............................................................29
B ng 2.3. S gi n ng trung bình tháng t i t nh Thái Bình .......................................................29
B ng 2.4. Dân s c a t nh Thái Bình phân b theo các huy n giai đo n 2006-2010 ................33
B ng 2.5. Hi n tr ng s d ng ñ t năm 2010 .............................................................................35
B ng 2.6. Hi n tr ng s d ng ñ t lâm nghi p t nh Thái Bình ...................................................36
B ng 2.7. D báo doanh thu xã h i t du l ch Thái Bình ñ n năm 2020 ..................................38
B ng 2.8. Phân c p theo ch s SPI ...........................................................................................40
B ng 2.9. Danh sách các tr m khí tư ng s d ng .....................................................................41
B ng 2.10. Ch s SPI cho t nh Thái Bình và các t nh lân c n ..................................................42
B ng 2.11. S tr m ño m n khu v c h lưu h th ng sơng H ng – Thái Bình ........................44
B ng 2.12. ð m n trung bình tháng trên m t s sơng chính thu c t nh Thái Bình ................45
B ng 2.13. Kho ng cách xâm nh p m n trung bình trên m t s sơng chính thu c t nh Thái

Bình ...........................................................................................................................................45
B ng 2.14. Tri t gi m đ m n trên tri n sơng ...........................................................................46
B ng 2.15. Th ng kê các hi n tư ng th i ti t c c ñoan t i t nh Thái Bình ...............................56
B ng 2.16. M c tăng nhi t đ mùa đơng t i t nh Thái Bình các k ch b n BðKH .................60
B ng 2.17. K ch b n BðKH v m c tăng nhi t ñ mùa hè t i t nh Thái Bình .........................62
B ng 2.18. M c ñ thay ñ i giá tr c c tr nhi t ñ t i tr m Thái Bình theo k ch b n B2 ........63
B ng 2.19. M c nư c bi n dâng theo k ch b n phát th i th p (cm)..........................................64
B ng 2.20. M c nư c bi n dâng theo k ch b n phát th i trung bình (cm) ................................64
B ng 2.21. M c nư c bi n dâng theo k ch b n phát th i cao (cm) ...........................................64
B ng 3-1. H th ng các tr m biên trên và dư i c a lưu v c sông nghiên c u .........................73
B ng 3-2. H s nhám c a các sông trong h th ng sông nghiên c u ......................................75
B ng 3.3: T ng h p k t qu hi u ch nh và ki m đ nh b thơng s th y l c .............................77
B ng 3.4: Phân tích hi u qu và so sánh ñ m n trung bình tính tốn và th c đo t i bư c hi u
ch nh và ki m đ nh mơ hình ......................................................................................................83
B ng 3.5: S thay đ i lư ng mưa (%) theo mùa k ch b n A2 t i t nh Thái Bình .....................84
B ng 3.6: Ch s SPI t i t nh Thái Bình theo k ch b n A2 .......................................................84
B ng 3.7: S thay ñ i lư ng mưa (%) theo mùa k ch b n B2 t i t nh Thái Bình .....................85
B ng 3.8: Ch s SPI t i t nh Thái Bình theo k ch b n B2 .......................................................85
B ng 3.9: S thay ñ i lư ng mưa (%) theo mùa k ch b n B1 t i t nh Thái Bình .....................85
B ng 3.10: Ch s SPI t i t nh Thái Bình theo k ch b n B1 .....................................................85
B ng 3.11: Chi u dài xâm nh p m n t i m t s c a sông theo k ch b n B1 (km)....................87
B ng 3.12: M c tăng chi u dài xâm nh p m n gi a k ch b n B1 và hi n tr ng (km) .............88
B ng 3.13: ðánh giá m c ñ xâm nh p m n t i m t s c a sông theo k ch b n B2 (km) .......89
B ng 3.14: So sánh m c tăng xâm nh p m n gi a k ch b n B2 và hi n tr ng (km).................89
B ng 3.15: ðánh giá m c ñ xâm nh p m n t i m t s c a sông theo k ch b n A2 ................90


B ng 3.16: So sánh m c tăng xâm nh p m n gi a k ch b n A2 và hi n tr ng .........................90
B ng 3-17: Các y u t ch th ñư c l a ch n cho vi c tính tốn tính .......................................93
B ng 3-18: K t qu chu n hóa y u t ch th di n tích ng p l t và th y s n ...........................95

DANH SÁCH CÁC HÌNH
Hình 1.1. Khung đánh giá tác đ ng BðKH đ n TNN...............................................................23
Hình 2.1. B n đ v trí hành chính c a t nh Thái Bình..............................................................27
Hình 2.2. B n đ phân b lư ng mưa Thái Bình ...................................................................28
Hình 2.3. S thay đ i giá tr SPI giai ño n 1980 - 1999 ...........................................................41
Hình 2.4. B n ñ phân vùng h n hán (tháng XI – I) năm 1991 ...............................................42
Hình 2.5. B n đ phân vùng h n hán (tháng I - III) năm 1991 .................................................43
Hình 2.6. B n ñ phân vùng h n hán (tháng II – IV) năm 1991 ...............................................43
Hình 2.7. Ranh gi i đ m n 1%0 và 4%0 t i t nh Thái Bình .....................................................46
Hình 2.8. Di n bi n nhi t đ tháng I và tháng VII t nh Thái Bình giai đo n 1960 - 2010 ...50
Hình 2.9. Di n bi n nhi t đ trung bình năm t nh Thái Bình giai đo n 1960 – 2010 ...........50
Hình 2.10. Xu th bi n ñ i c a chu n sai nhi t đ trung bình tháng I t i tr m Thái Bình .......51
Hình 2.11. Xu th bi n đ i c a chu n sai nhi t đ trung bình tháng VII t i tr m Thái Bình ..52
Hình 2.12. Xu th bi n ñ i c a chu n sai nhi t ñ c năm t i tr m Thái Bình .........................52
Hình 2.13. Xu th bi n đ i c a chu n sai nhi t ñ t i cao trung bình giai đo n 1961-2000 t i
tr m Thái Bình ...........................................................................................................................52
Hình 2.14. Xu th bi n đ i c a chu n sai nhi t ñ t i th p trung bình giai đo n 1961 - 2000
t i tr m Thái Bình ......................................................................................................................53
Hình 2.15. Di n bi n t ng lư ng mưa năm t nh Thái Bình giai đo n 1960 – 2010 ...............54
Hình 2.16. Xu th bi n ñ i c a lư ng mưa mùa ít mưa c a tr m Thái Bình ............................55
Hình 2.17. Xu th bi n ñ i c a lư ng mưa mùa mưa c a tr m Thái Bình ...............................55
Hình 2.18. Xu th bi n đ i c a lư ng mưa năm c a tr m Thái Bình........................................55
Hình 2.19: K ch b n BðKH v m c tăng lư ng mưa mùa đơng t nh Thái Bình ...................57
Hình 2.20: K ch b n BðKH v m c gi m lư ng mưa mùa xuân t i t nh Thái Bình ................58
Hình 2.21: K ch b n BðKH v m c tăng lư ng mưa mùa hè t nh Thái Bình .......................59
Hình 2.22: K ch b n BðKH v m c tăng lư ng mưa mùa thu t nh Thái Bình......................59
Hình 2.23: K ch b n BðKH v nhi t đ mùa đơng t nh Thái Bình .......................................60
Hình 2.24: K ch b n BðKH v nhi t ñ mùa xuân t nh Thái Bình .......................................61

Hình 2.25: K ch b n BðKH v nhi t ñ mùa hè t nh Thái Bình ...........................................62
Hình 2.26: K ch b n BðKH v nhi t đ mùa thu t nh Thái Bình ..........................................62
Hình 3.1: Sơ ñ sai phân h u h n 6 ñi m n Abbott .................................................................68
Hình 3.2: Sơ ñ sai phân h u h n 6 ñi m n Abbott trong m t ph ng x~t ...............................68
Hình 3.3: Nhánh sơng và các đi m lư i xen k .........................................................................68
Hình 3.4: C u trúc các ñi m lư i xung quanh ñi m nh p lưu ...................................................69
Hình 3.5: C u trúc các đi m lư i trong m ng vịng ..................................................................69
Hình 3.6: M ng lư i sơng trong mơ hình Mike 11....................................................................71
Hình 3.7: Sơ đ h th ng sơng nghiên c u ...............................................................................72
Hình 3.8: Sơ đ q trình hi u ch nh b thơng s mơ hình .......................................................74
Hình 3.9: Bi u đ so sánh đư ng q trình m c nư c tính tốn và th c đo t i tr m Hưng Yên75


Hình 3.10: Bi u đ so sánh đư ng q trình m c nư c tính tốn và th c ño t i tr m Quy t
Chi n..........................................................................................................................................76
Hình 3.11: Bi u đ so sánh đư ng q trình m c nư c tính tốn và th c đo t i tr m Hưng
n ............................................................................................................................................77
Hình 3.12: Bi u đ so sánh đư ng q trình m c nư c tính tốn và th c ño t i tr m Ph Lý 77
Hình 3.13: Bi u đ so sánh n ng đ m n tính tốn và th c đo t i Tr m Ba L t (sơng H ng)80
Hình 3.14: Bi u đ so sánh n ng đ m n tính tốn và th c đo t i tr m Phú L (sơng Ninh Cơ)81
Hình 3.15: Bi u đ so sánh n ng đ m n tính tốn và th c đo t i tr m Như Tân (sơng ðáy) .81
Hình 3.16: Bi u ñ so sánh n ng ñ m n tính tốn và th c đo t i tr m Ba L t (sơng H ng)..82
Hình 3.17: Bi u đ so sánh n ng đ m n tính tốn và th c ño t i tr m Như Tân (sơng ðáy) 82
Hình 3.18: Bi u đ so sánh n ng đ m n tính tốn và th c đo t i tr m Phú L (sơng Ninh Cơ)83
Hình 3-19: Ranh gi i xâm nh p m n 1‰ và 4‰ theo k ch b n B1 cho các năm 2030, 2050,
2100 ...........................................................................................................................................88
Hình 3-20: Ranh gi i xâm nh p m n 1‰ và 4‰ theo k ch b n B2 cho các năm 2030, 2050,
2100 ...........................................................................................................................................90
Hình 3-21: Ranh gi i xâm nh p m n 1‰ và 4‰ theo k ch b n A2 cho các năm 2030, 2050,
2100 ...........................................................................................................................................92

Hình 3.22. B n đ m c đ l di n/h ng ch u c a các huy n thu c t nh Thái Bình năm 2020 .95
Hình 3.23. B n ñ m c ñ l di n/h ng ch u c a các huy n thu c t nh Thái Bình năm 2030 96
Hình 3.24. B n đ m c ñ l di n/h ng ch u c a các huy n thu c t nh Thái Bình năm 2040 96


7

M

ð U

Bi n đ i khí h u mà bi u hi n chính là s nóng lên tồn c u và m c nư c
bi n dâng, là m t trong nh ng thách th c l n nh t ñ i v i nhân lo i trong th k 21.
Thiên tai và các hi n tư ng khí h u c c ñoan khác ñang gia tăng h u h t các nơi
trên th gi i. Nhi t ñ và m c nư c bi n trung bình tồn c u ti p t c tăng và đang
là m i lo ng i c a các qu c gia trên th gi i. Vi t Nam, trong kho ng 50 năm
qua, nhi t đ trung bình năm đã tăng kho ng 0,5 ñ n 0,7°C, m c nư c bi n ñã dâng
kho ng 20cm. Hi n tư ng El-Nino, La-Nina ngày càng tác ñ ng m nh m đ n Vi t
Nam. Bi n đ i khí h u (BðKH) th c s ñã làm cho thiên tai, ñ c bi t là bão, lũ, h n
hán ngày càng nghiêm tr ng. Theo tính tốn, nhi t đ trung bình Vi t Nam có th
tăng lên 3°C và m c nư c bi n có th dâng 1m vào năm 2100.
Bi n đ i khí h u (BðKH) khơng ch là v n đ mơi trư ng, khơng cịn là v n
đ c a m t ngành riêng l mà chính là v n đ c a phát tri n b n v ng. BðKH tác
ñ ng ñ n nh ng y u t cơ b n c a ñ i s ng con ngư i trên ph m vi toàn c u như:
nư c, lương th c, năng lư ng, s c kh e và môi trư ng. Vì th ng phó v i BðKH
tr nên ngày càng quan tr ng, và ñư c quan tâm nhi u hơn trong các nghiên c u
cũng như trong c ti n trình thương lư ng c a Cơng ư c v BðKH mà Vi t Nam là
m t thành viên. Vi t Nam đã chính th c là m t bên không thu c Ph l c I c a Cơng
ư c và Ngh đ nh thư Kyoto v BðKH, có đ y đ quy n h n, nghĩa v c a m t bên
trong quá trình thi hành cam k t c a mình v thích ng và gi m nh v i BðKH.

Trong b i c nh đó, Chương trình m c tiêu qu c gia ng phó v i BðKH đã đư c
Th tư ng phê duy t theo Quy t ñ nh s 158/2008/Qð-TTg ngày 02/12/2008. M t
trong nh ng nhi m v c n đư c tri n khai trong khn kh Chương trình m c tiêu
qu c gia ng phó v i BðKH là xnêy d ng “K ho ch hành đ ng ng phó v i
BðKH” c a các ngành, các ñ a phương.
Thái Bình là t nh ven bi n, thu c đ ng b ng châu th sơng H ng, n m trong
vùng nh hư ng c a tam giác tăng trư ng kinh t Hà N i - H i Phịng - Qu ng
Ninh, phía B c giáp v i t nh Hưng Yên, H i Dương và H i Phịng; phía Tây và Tây
Nam giáp v i t nh Nam ð nh và Hà Nam; phía ðơng giáp v i v nh B c B . Ch y
qua lãnh th t nh có 4 con sơng tương đ i l n, phía b c và đơng b c có sơng Hóa
dài 35 km, phía b c và tây b c có sơng Lu c (phân lưu c a sơng H ng) dài 53 km,
phía tây và nam là đo n h lưu c a sơng H ng dài 67 km, sông Trà Lý (phân lưu
c p 1 c a sông H ng) ch y qua gi a t nh t tây sang đơng dài 65 km. Các sông này
ch y ra bi n 4 c a sông l n: Diêm ði n (Thái Bình), Ba L t, Trà Lý, Lân. Vùng
h lưu các con sông ch u nh hư ng c a th y tri u. Mùa hè m c nư c cao v i lưu


8

lư ng l n và hàm lư ng phù sa cao; mùa đơng lưu lư ng gi m nhi u và lư ng phù
sa khơng đáng k , nư c m n nh hư ng sâu vào ñ t li n t 15-20 km. Ngu n nư c
ng t cho nhu c u dân sinh và công nghi p tương ñ i d i dào, ch y u là ngu n
nư c m t c a các sông l n. Tuy nhiên, hàng năm Thái Bình ph i đ i m t c a v i
các thiên tai kh c nghi t, nh t là khi tác ñ ng c a BðKH ngày càng tr nên m nh
m như hi n nay. Nh n th c rõ vai trò c a tài nguyên nư c ñ i v i quá trình phát
tri n kinh t xã h i, dân sinh kinh t c a khu v c, và vi c ñánh giá tác ñ ng c a
BðKH ñ n tài nguyên nư c t i t nh Thái Bình là vi c h t s c quan tr ng và c n
thi t.
N i dung lu n văn “ðánh giá tác đ ng c a bi n đ i khí h u ñ n tài nguyên
nư c m t trên ñ a bàn t nh Thái Bình ” s làm cơ s cho vi c ñ xu t các bi n

pháp ng phó, gi m thi u các thi t h i do BðKH gây ra, ñ m b o an tồn và n
đ nh cu c s ng ngư i dân nơi ñây trong sinh ho t và s n xu t, ñ m b o khu v c ven
bi n thích ng v i di n bi n nư c bi n dâng và nh hư ng c a bi n đ i khí h u.


9

CHƯƠNG 1. T NG QUAN V BI N ð I KHÍ H U VÀ NGHIÊN C U
TÁC ð NG C A BI N ð I KHÍ H U ð N TÀI NGUYÊN NƯ C

1.1. T NG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN C U TRÊN TH GI I
1.1.1. Nh ng nghiên c u trên th gi i
V n ñ BðKH ñã ñư c Arrhenius, m t nhà khoa h c ngư i Th y ði n, ñ
c p ñ n l n ñ u tiên năm 1896. ð n cu i th p niên 1980, khi nhi t ñ b t ñ u tăng
lên, các nghiên c u v hi n tư ng nóng lên tồn c u đư c các nhà khoa h c b t ñ u
quan tâm nhi u hơn. Năm 1988, T ch c liên Chính ph v BðKH c a Liên hi p
qu c (IPCC) ra ñ i ñã ñánh d u bư c quan tr ng v nh n th c và hành ñ ng c a
toàn th gi i trư c th m h a BðKH toàn c u. Các báo cáo c a IPCC là cơ s cho
các h i ngh toàn c u v BðKH như H i ngh Thư ng ñ nh c a LHQ v Môi trư ng
và Phát tri n

Rio de Janeiro,1992; H i ngh các bên nư c tham gia Công ư c

khung c a Liên hi p qu c v BðKH (t COP 1 ñ n COP 18) và c a các Hi p ư c
qu c t như UNFCCC, Ngh ñ nh thư Kyoto, hi p ư c Copenhagen.
M t s các k t qu nghiên c u c a các nhà khoa h c trên th gi i v tác
ñ ng c a BðKH ñ n TNN như: Báo cáo c a IPCC l n th 4 [4, 17] ñã nêu rõ tác
ñ ng ti m tàng c a BðKH ñ n ngu n nư c ñư c coi là nghiêm tr ng nh t, trư c
h t là gia tăng căng th ng v nư c. Các l p băng

Châu Á ñang tan nhanh hơn

trong nh ng năm g n ñây, ñ c bi t là l p băng Zerafshan, Abramov và các l p băng
khác trên cao nguyên Tây T ng. Băng tan ñư c d báo s làm gia tăng lưu lư ng
bùn, lũ l t, trư t l ñá và nh hư ng b t l i ñ n các ngu n tài nguyên nư c trong 23 th p k ñ n ngư i dân có đi u ki n s n xu t sinh ho t ph thu c vào ngu n nư c
t băng tan.
Nghiên c u v tác ñ ng c a bi n ñ i khí h u trên dịng ch y

lưu v c

thư ng sơng Mississippi[30]cho th y có s gia tăng các s ki n mưa l n b t thư ng
và 21% lư ng mưa s gia tăng thêm vào mùa mưa (trong đó bao g m dòng ch y b
m t tăng 51%, còn l i là lư ng tăng do tuy t và nư c ng m).


10

Báo cáo phân tích các xu hư ng khí h u th y văn c a sơng Hồng Hà trong
n a th k qua [27] cho th y k t qu rõ ràng c a BðKH: (1) dòng ch y c a lưu v c
ñã gi m ngay c sau khi cho phép s d ng con ngư i, (2) lưu v c sơng đã tr lên
m áp hơn v i m t s gia tăng ñáng k trong nhi t ñ t i thi u so v i trung bình và
nhi t đ t i đa, và (3) khơng thay ñ i ñáng k trong xu hư ng lư ng mưa đã đư c
quan sát.
Laboyrie (2010) trong cơng trình “Nh ng bi n pháp thích ng v i BðKH
Hà Lan” đ

ng phó và thích ng v i BðKH đã đ xu t xây d ng h th ng cơng

trình ch ng lũ Delta Work d c b bi n và c i t o h th ng ñê. Báo cáo c a Ngân
hàng phát tri n Châu Á (2009) v đánh giá gi a chi phí kinh t và l i ích c a các

hành đ ng thích ng và gi m thi u tác ñ ng c a BðKH c a 5 nư c Indonesia,
Philippines, Singapore, Thailand, và Vi t Nam; trong đó đ c bi t nh n m nh
“BðKH ñã, ñang và s tác ñ ng ñ n các ñi u ki n t nhiên và nhi u lĩnh v c kinh
t xã h i trong vùng ðơng Nam Á, trong đó có tài ngun nư c, c v lư ng và
ch t”. M t s các cơng trình nghiên c u v đánh giá tác ñ ng c a BðKH ñ n tài
nguyên nư c, dịng ch y và lưu v c sơng

khu v c ðơng Nam Á [29] cho th y:

BðKH có tác đ ng l n ñ n s thay ñ i v tài nguyên nư c c a khu v c, gây ra s
bi n đ i c a chu trình th y văn khi n h n hán và ng p l t gia tăng, t o ra áp l c ñ i
v i môi trư ng và tài nguyên thiên nhiên.
Nh ng nghiên c u trên ñ u kh ng ñ nh: BðKH “ñã, ñang và s tác ñ ng ñ n
các ñi u ki n t nhiên và nhi u lĩnh v c kinh t xã h i” (ADB, 2009), ñ c bi t tài
nguyên nư c.
1.1.2. Nh ng nghiên c u trên th gi i liên quan ñ n Vi t Nam
Nh ng nghiên c u v BðKH mà có nh ng đánh giá liên quan đ n Vi t Nam
cũng r t nhi u, m t s nghiên c u tiêu bi u có th k đ n bao g m:
Ngân hàng Phát tri n Châu Á (ADP, 1994) ñã x p Vi t Nam, ñ c bi t là
vùng ð ng b ng sông C u Long, n m trong nhóm qu c gia có nguy cơ t n thương
cao do tác ñ ng c a hi n tư ng bi n đ i khí h u và nư c bi n dâng.


11

Hi p ñ nh khung v Bi n ñ i Khí h u c a Liên hi p qu c (UNFCCC, 2003)
đã d n ch ng Thơng báo ð u tiên c a Vi t Nam v Bi n ñ i Khí h u (SRV,
MONRE 2003) cho bi t trong su t 30 năm v a qua, m c nư c quan tr c d c theo
b bi n Vi t Nam có d u hi u gia tăng [6].
Reiner và các c ng s (2004) đã cơng b m t nghiên c u trên mơ hình tốn

thu l c ñ ph ng ñoán các di n bi n ng p lũ

ð ng b ng sơng Mekong trong th i

đo n tháng 8 ñ n tháng 11 v i k ch b n m c nư c bi n dâng 20 cm và 50 cm.
Nicholls và Lowe (2006) trong nghiên c u c a mình ch ra r ng khi m c
nư c bi n dâng cao 40 cm, s n n nhân c a lũ trên th gi i hi n nay là 13 tri u
ngư i s tăng lên 94 tri u ngư i. Kho ng 20% trong s h s ng
Á, trong đó vùng b

vùng ðơng Nam

nh hư ng n ng nh t là vùng ð ng b ng sơng C u Long và

ti p đ n là vùng ð ng b ng sông H ng.
y ban Liên Chính ph v Bi n đ i Khí h u - IPCC (2007) qua phân tích và
ph ng đốn các tác ñ ng c a nư c bi n dâng đã cơng nh n ba vùng châu th đư c
x p trong nhóm c c kỳ nguy cơ do s bi n đ i khí h u là vùng h lưu sông Mekong
(Vi t Nam), sông Ganges - Brahmaputra (Bangladesh) và sơng Nile (Ai C p).
Chương trình Phát tri n c a Liên hi p qu c – UNDP (2007) ñánh giá: “khi nư c
bi n tăng lên 1 mét, Vi t Nam s m t 5% di n tích đ t đai, 11% ngư i dân m t nhà
c a, gi m 7% s n lư ng nông nghi p (tương ñương 5 tri u t n lúa và 10% thu nh p
qu c n i. ðBSCL s có kho ng 2 tri u ha n m dư i m c nư c bi n”.
Dasgupta và các c ng s (2007) đã cơng b m t nghiên c u chính sách do
Ngân hàng Th gi i - WB - xu t b n ñã x p Vi t Nam n m trong nhóm 5 qu c gia
ch u nh hư ng cao nh t do bi n ñ i khí h u. T i Vi t Nam, hai ñ ng b ng sông
H ng và ðBSCL ch u nh hư ng n ng nh t. Khi nư c bi n dâng cao 1 mét, ư c
ch ng 5.3% di n tích t nhiên, 10,8% dân s , 10,2% GDP, 10,9% vùng đơ th ,
7,2% di n tích nơng nghi p và 28,9% vùng ñ t th p s b

nh hư ng. R i ro

ðBSCL, bao g m c h n hán và lũ l t, s gia tăng v i các tr n mưa có cư ng đ
cao và các ngày h n kéo dài (Peter và Greet, 2008).


12

Hanh và Furukawa (2007) d a vào nh ng ghi nh n

tr m ño thu tri u

Vi t Nam ñ k t lu n v nh ng b ng ch ng c a s dâng lên c a m c nư c bi n:
trung bình m i năm m c nư c bi n

Vi t Nam ñã tăng trong kho ng 1,75 – 2,56

mm/năm.
Năm 2009, Trung tâm START vùng ðông Nam Á (ð i h c Chulalongkorn,
Thái Lan) và Vi n Nghiên c u Bi n đ i Khí h u - ð i h c C n Thơ ñã ph i h p
ch y mơ hình khí h u vùng PRECIS v i k ch b n A2 và B2, d a vào chu i s li u
khí h u giai đo n 1980-2000 đ ph ng đốn giai ño n 2030-2040 [6].
1.2. T NG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN C U

VI T NAM

1.2.1. Nh ng nghiên c u t i Vi t Nam
Nghiên c u v BðKH

Vi t Nam ñã ñư c ti n hành t nh ng th p niên 90

c a th k XX. Năm 1992, các nhà khoa h c ñã th c hi n và cơng b báo cáo
“BðKH và tác đ ng c a chúng

Vi t Nam”. T năm 1994 ñ n 1998, Nguy n ð c

Ng và nnk. đã hồn thành ki m kê qu c gia KNK ñ n năm 1993, xây d ng các
phương án gi m KNK

Vi t Nam, ñánh giá tác ñ ng c a BðKH ñ n các lĩnh v c

KT - XH, xây d ng k ch b n BðKH

Vi t Nam cho các năm 2020, 2050, 2070.

Nh ng cơng trình nghiên c u đ u tiên c a các nhà khoa h c trong giai ño n
ti p c n v i lĩnh v c m i m BðKH h u h t ñ u nghiên c u v các bi u hi n c a
BðKH, k ch b n c a BðKH, tác ñ ng c a BðKH có liên quan đ n TNN v i quy
mơ là tồn b lãnh th Vi t Nam bao g m: Môi trư ng, tài nguyên nư c và phát
tri n b n v ng
tàng c a BðKH

Vi t Nam (Vũ Văn Tu n, 1991); M t s bi u hi n và tác ñ ng ti m
Vi t Nam (Nguy n ð c Ng và c ng s 1992); Qu n lý ngu n

nư c trong hoàn c nh môi trư ng và BðKH (Nguy n Vi t Ph , 1992); Tác ñ ng
c a BðKH ñ n m c nư c bi n

Vi t Nam (Nguy n Ng c Th y, 1992); Tác ñ ng

c a BðKH (Nguy n Tr ng Sinh, và c ng s , 1994), Bi n đ i khí h u (Nguy n ð c
Ng và nnk, 2007).
Ngày 02/12/2008, Th tư ng Chính ph đã ký Quy t đ nh s 158/2008/Qð–
TTg phê duy t Chương trình m c tiêu qu c gia v

ng phó v i BðKH . K t đó,

nhi u ho t ñ ng nghiên c u, ng d ng ñã ñư c tri n khai. M t s cơ quan, ban,


13

ngành chuyên ph trách v v n ñ BðKH cũng ñã ñư c thành l p nh m nâng cao
nh n th c cho c ng ñ ng v BðKH và tác đ ng c a nó. Nhi u d án do nư c ngồi
tài tr đã đư c tri n khai nh m ñánh giá tác ñ ng c a BðKH và năng cư ng năng
l c, tăng cư ng kh năng ch ng ch u c a c ng ñ ng trư c nh ng tác ñ ng c a
BðKH.
M t s các cơng trình nghiên c u khoa h c BðKH tác ñ ng ñ n tài ngun
nư c trong giai đo n hi n nay có th k tên như: Nghiên c u tác ñ ng c a BðKH
lưu v c sơng Hương và chính sách thích nghi

huy n Phú Vang – t nh Th a Thiên

Hu (Vi n KH KTTV&MT, 2008); L i ích thích nghi BðKH t các nhà máy th y
ñi n v a và nh , ñ ng b v i phát tri n nông thôn (Vi n KH KTTV&MT, 2008);
Báo cáo v th c tr ng suy gi m ngu n nư c

h lưu các LVS và nh ng v n ñ ñ t

ra ñ i v i qu n lý (C c qu n lý TNN, 2008); Xây d ng k ch b n BðKH trong th

k 21 cho Vi t Nam và các khu v c nh hơn (Tr n Th c và nnk, 2009); BðKH và
tác ñ ng

Vi t Nam (Nguy n Văn Th ng và nnk, 2010); Tác ñ ng c a BðKH ñ n

TNN Vi t Nam (Tr n Thanh Xuân, 2011); Nghiên c u nh hư ng c a BðKH ñ n
các ñi u ki n t nhiên, tài nguyên thiên nhiên và ñ xu t các gi i pháp chi n lư c
phòng tránh, gi m nh và thích nghi, ph c v phát tri n b n v ng kinh t - xã h i
Vi t Nam (Nguy n Văn Th ng, 2010) [8]; Tác ñ ng c a BðKH lên TNN và các
bi n pháp thích ng (Vi n Khoa h c Khí tư ng th y văn và Mơi trư ng, 2011) nghiên c u trên ph m vi các lưu v c sơng chính bao g m lưu v c sơng (vi t t t
LVS) H ng - Thái Bình[15], LVS ð ng Nai, LVS C - sông Thu B n, sơng Ba,
đ ng b ng sơng C u Long [17]; Nghiên c u nh hư ng c a bi n đ i khí h u đ n
bi n đ ng tài nguyên nư c và v n ñ ng p l t lưu v c các sông Nhu , sơng ðáy
trên đ a bàn thành ph Hà N i (Nguy n Thanh Sơn, 2012); Nghiên c u nh hư ng
c a bi n đ i khí h u đ n s bi n ñ i tài nguyên nư c ð ng b ng sông C u Long
(Tr n H ng Thái, 2013). Các cơng trình này cũng đã góp ph n quan tr ng trong
nhi m v nâng cao nh n th c c a c ng ñ ng v BðKH, góp ph n tích c c cho các
nhà ho ch đ nh chính sách xây d ng các chương trình và k ho ch hành đ ng ng
phó v i BðKH

các c p, ngành liên quan.


14

Qua m t s k t qu t ng h p nêu trên cho th y,

Vi t Nam các nghiên c u

v v n đ BðKH có liên quan đ n TNN ñã và ñang ngày càng ñư c chú tr ng nhi u

hơn, c v quy mô và m c đ . Các cơng trình nghiên c u có xu hư ng t p trung và
bám sát t i t ng LVS, vùng mi n và ñ a phương. Bên c nh đó, các k t qu nghiên
c u này cũng ñã t ng bư c ti n hành ñ xu t các gi i pháp thích ng v i BðKH.
1.2.2. Bi u hi n và k ch b n BðKH cho Vi t Nam
Bi u hi n c a bi n đ i khí h u

Vi t Nam

Vi t Nam, xu th bi n ñ i c a nhi t ñ và lư ng mưa r t khác nhau trên
các vùng trong 50 năm qua. Nhi t ñ trung bình năm tăng kho ng 0.5°C trên ph m
vi c nư c và lư ng mưa năm có xu hư ng gi m

n a ph n phía B c, tăng

phía

Nam lãnh th .
Nhi t đ tháng I (tháng đ c trưng cho mùa đơng), nhi t đ tháng VII (tháng
ñ c trưng cho mùa hè) và nhi t ñ trung bình năm tăng trên ph m vi c nư c trong
50 năm qua. Nhi t đ vào mùa đơng tăng nhanh hơn so v i vào mùa hè và nhi t ñ
vùng sâu trong ñ t li n tăng nhanh hơn nhi t ñ vùng ven bi n và h i đ o. Vào mùa
đơng, nhi t đ tăng nhanh hơn c là Tây B c B , ðông B c B , ñ ng b ng B c B ,
B c Trung B (kho ng 1.3 – 1.5°C/50 năm). Nam Trung B , Tây Nguyên và Nam
B có nhi t ñ tháng I tăng ch m hơn so v i các vùng khí h u phía B c (kho ng
0.6-0.9°C/50 năm). Tính trung bình cho c nư c, nhi t đ mùa đơng

nư c ta đã

tăng lên 1.2°C trong 50 năm qua. Nhi t ñ tháng VII tăng kho ng 0.3-0.5°C/50 năm
trên t t c các vùng khí h u c a nư c ta. Nhi t ñ trung bình năm tăng 0.5 –

0.6°C/50 năm

Tây B c, ðơng B c B , ñ ng b ng B c B , B c Trung B , Tây

Nguyên và Nam B , m c tăng nhi t đ trung bình năm

Nam Trung B th p hơn,

ch vào kho ng 0.3°C/50 năm.
Lư ng mưa mùa khô (tháng XI-IV) tăng lên chút ít ho c khơng thay đ i
đáng k

các vùng khí h u phía B c và tăng m nh m

các vùng khí h u phía

Nam trong 50 năm qua. Lư ng mưa mùa mưa (tháng V-X) gi m t 5 ñ n trên 10%
trên ña ph n di n tích phía B c nư c ta và tăng kho ng 5 đ n 20%

các vùng khí

h u phía Nam trong 50 năm qua. Xu th di n bi n c a lư ng mưa năm hoàn toàn


15

tương t như lư ng mưa mùa mưa, tăng

các vùng khí h u phía Nam và gi m

các vùng khí h u phía B c. Khu v c Nam Trung B có lư ng mưa mùa khơ, mùa
mưa và lư ng mưa năm tăng m nh nh t so v i các vùng khác

nư c ta, nhi u nơi

ñ n 20% trong 50 năm qua.
S li u m c nư c quan tr c cho th y xu th bi n đ i m c nư c bi n trung
bình năm không gi ng nhau t i các tr m h i văn ven bi n Vi t Nam. Trên d i ven
bi n Vi t Nam, m c dù
tăng, tuy nhiên,

h u h t các tr m m c nư c trung bình năm có xu hư ng

m t s tr m l i có xu hư ng m c nư c gi m. M c bi n ñ i trung

bình c a m c nư c bi n d c b bi n Vi t Nam kho ng 2.8 mm/năm.
S li u m c nư c ño ñ c t v tinh t năm 1993 ñ n 2010 cho th y, xu th
tăng m c nư c bi n trên tồn bi n ðơng là 4.7mm/năm, phía ðơng c a bi n ðơng
có xu th tăng nhanh hơn phía Tây. Ch tính cho d i ven b Vi t Nam, khu v c ven
bi n Trung Trung B và Tây Nam B có xu hư ng tăng m nh hơn, trung bình cho
tồn d i ven bi n Vi t Nam tăng kho ng 2.9mm/năm.
K ch b n bi n đ i khí h u cho Vi t Nam
Vi t Nam, m t nư c ñang phát tri n trong th i kỳ cơng nghi p hóa, n m
trong nhóm nư c d b t n thương b i các tác ñ ng c a BðKH. Bên c nh đó, v i
b bi n dài, NBD có th làm m t 12,2% di n tích đ t c a Vi t Nam và ñe d a t i
ch sinh s ng c a 17 tri u ngư i. Di n tích sinh s ng c a các khu dân cư ven bi n
b thu h p, kh năng xói l b bi n tăng lên, tr c ti p đe d a các cơng trình giao
thơng, xây d ng, cơng nghi p và m t s đơ th trên nhi u tuy n b bi n.
BðKH ph thu c ch y u vào m c ñ phát th i khí nhà kính, t c là ph
thu c vào s phát tri n kinh t - xã h i. Vì v y, các k ch b n BðKH đư c xây d ng

d a trên các k ch b n phát tri n kinh t - xã h i tồn c u.
Con ngư i đã phát th i q m c khí nhà kính vào khí quy n t các ho t đ ng
khác nhau như cơng nghi p, nông nghi p, giao thông v n t i, phá r ng,… Do đó, cơ
s đ xác đ nh các k ch b n phát th i khí nhà kính là: (1) S phát tri n kinh t

quy

mơ tồn c u; (2) Dân s th gi i và m c ñ tiêu dùng; (3) Chu n m c cu c s ng và


16

l i s ng; (4) Tiêu th năng lư ng và tài nguyên năng lư ng; (5) Chuy n giao cơng
ngh ; (6) Thay đ i s d ng đ t;…
Trong Báo cáo ñ c bi t v các k ch b n phát th i khí nhà kính năm 2000,
IPCC ñã ñưa ra 40 k ch b n, ph n ánh khá ña d ng kh năng phát th i khí nhà kính
trong th k 21. Các k ch b n phát th i này ñư c s p x p thành 4 k ch b n là A1,
A2, B1 và B2 v i các ñ c ñi m chính sau:
- K ch b n A1: Kinh t th gi i phát tri n nhanh; dân s th gi i tăng ñ t
ñ nh vào năm 2050 và sau ñó gi m d n; truy n bá nhanh chóng và hi u qu các
công ngh m i; th gi i có s tương đ ng v thu nh p và cách s ng, có s tương
đ ng gi a các khu v c, giao lưu m nh m v văn hố và xã h i tồn c u. H k ch
b n A1 đư c chia thành các nhóm d a theo m c đ phát tri n cơng ngh , như:
+ A1FI: Ti p t c s d ng thái quá nhiên li u hóa th ch (k ch b n phát th i
cao);
+ A1B: Có s cân b ng gi a các ngu n năng lư ng (k ch b n phát th i trung
bình);
+A1T: Chú tr ng ñ n vi c s d ng các ngu n năng lư ng phi hoá th ch
(k ch b n phát th i th p).
- K ch b n A2: Th gi i khơng đ ng nh t, các qu c gia ho t ñ ng ñ c l p, t

cung t c p; dân s ti p t c tăng trong th k 21; kinh t phát tri n theo ñ nh hư ng
khu v c; thay ñ i v cơng ngh và t c đ tăng trư ng kinh t tính theo đ u ngư i
ch m (k ch b n phát th i cao, tương t như A1FI).
- K ch b n B1: Kinh t phát tri n nhanh gi ng như A1 nhưng có s thay đ i
nhanh chóng theo hư ng kinh t d ch v và thơng tin; dân s tăng đ t ñ nh vào năm
2050 và sau ñó gi m d n; gi m cư ng ñ tiêu hao nguyên v t li u, các công ngh
s ch và s d ng hi u qu tài nguyên ñư c phát tri n; chú tr ng đ n các gi i pháp
tồn c u v

n ñ nh kinh t , xã h i và môi trư ng (k ch b n phát th i th p, tương t

như A1T).
- K ch b n B2: Dân s tăng liên t c nhưng v i t c ñ th p hơn A2; chú tr ng
ñ n các gi i pháp ñ a phương thay vì tồn c u v

n đ nh kinh t , xã h i và môi


17

trư ng; m c ñ phát tri n kinh t trung bình; thay đ i cơng ngh ch m hơn và manh
mún hơn so v i B1 và A1 (k ch b n phát th i trung bình, đư c x p cùng nhóm v i
A1B).
Như v y, IPCC khuy n cáo s d ng các k ch b n phát th i ñư c s p x p t
th p ñ n cao là B1, A1T (k ch b n th p), B2, A1B (k ch b n trung bình), A2, A1FI
(k ch b n cao). Tuy nhiên, tùy thu c vào nhu c u th c ti n và kh năng tính tốn
c a t ng nư c, IPCC cũng khuy n cáo l a ch n các k ch b n phát th i phù h p ñ
xây d ng k ch b n bi n ñ i khí h u.
Các k ch b n BðKH, NBD cho Vi t Nam ñư c xây d ng và công b năm
2009 theo các k ch b n phát th i khí nhà kính

m c th p (B1), trung bình (B2) và

cao (A2, A1FI), trong đó k ch b n trung bình B2 đư c khuy n ngh cho các B ,
ngành và ñ a phương làm ñ nh hư ng ban ñ u ñ ñánh giá tác ñ ng c a BðKH,
NBD và xây d ng k ho ch hành đ ng ng phó v i BðKH. K th a các nghiên c u
đã có và trên cơ s các k t qu tính tốn c a các mơ hình khí h u

Vi t Nam, các

k ch b n phát th i khí nhà kính đư c ch n nh m c p nh t k ch b n BðKH, nư c
bi n dâng cho Vi t Nam năm 2011 bao g m: B1 (k ch b n th p), B2, A1B (k ch b n
trung bình), A2 và A1FI (k ch b n cao).
Các tiêu chí đ l a ch n phương pháp tính tốn xây d ng k ch b n BðKH,
NBD cho Vi t Nam bao g m: (1) M c ñ tin c y c a k ch b n BðKH toàn c u; (2)
ð chi ti t c a k ch b n BðKH; (3) Tính k th a; (4) Tính th i s c a k ch b n; (5)
Tính phù h p đ a phương; (6) Tính đ y đ c a các k ch b n; và (7) Kh năng ch
đ ng c p nh t.
Trên cơ s phân tích các tiêu chí trên, k t qu tính tốn b ng phương pháp t
h p (MAGICC/SCENGEN 5.3) và phương pháp chi ti t hóa th ng kê đã đư c l a
ch n ñ xây d ng k ch b n BðKH, NBD trong th k 21 cho Vi t Nam.
Các k ch b n BðKH ñ i v i nhi t ñ và lư ng mưa ñư c xây d ng cho t ng
t nh Vi t Nam. Th i kỳ dùng làm cơ s ñ so sánh là 1980-1999 (cũng là th i kỳ
ñư c ch n trong Báo cáo ñánh giá l n th 4 c a IPCC).


18

1.3. ð NH HƯ NG TI P C N VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U
1.3.1. Cách ti p c n

Lu n văn áp d ng các cách ti p c n sau:
- Ti p c n theo không gian và th i gian: dư i tác ñ ng c a BðKH, các hi n
tư ng th i ti t c c ñoan xu t hi n v i t n su t nhi u hơn ñ ng th i gia tăng s xâm
nh p m n và m c nư c bi n dâng. Các nh hư ng c a s thay ñ i này thư ng di n
ra trên di n r ng, m c ñ và ph m vi nh hư ng thay đ i theo khơng gian và th i
gian. Do đó đ nh n đ nh quy mơ nh hư ng c a BðKH đ n tài nguyên nư c c n
ti p c n theo không gian và th i gian.
- Ti p c n h th ng:
+ Xem xét tác ñ ng c a BðKH, các ñ i tư ng ch u tác ñ ng và s đi u ch nh
các chính sách, các quy ho ch là m t h th ng nh t t nhiên - kinh t - xã h i (khí
h u - h th ng tài ngun - mơi trư ng - sinh thái – kinh t - xã h i), trong đó m i
thành ph n c a h th ng này có quan h ch t ch v i nhau, m i bi n ñ ng c a t ng
thành ph n trong h th ng ñ u có tác đ ng đ n các thành ph n khác. Hi n tr ng tài
nguyên môi trư ng, phát tri n kinh t - xã h i liên quan r t ch t ch v i nhau và ph
thu c m nh m vào các ñi u ki n t nhiên nói chung, khí tư ng-khí h u nói riêng.
Do đó, xu th BðKH gây nên nh ng tác đ ng có tính ch t quy t đ nh t i các c u
ph n còn l i c a h th ng.
+ Theo cách ti p c n này, vi c nghiên c u, ñi u tra ñánh giá nh hư ng c a
BðKH t i các chính sách, quy ho ch phát tri n t ng th và phát tri n ngành ph i
ñư c ti n hành đ ng b , h th ng, tồn di n. Vi c xây d ng, ch nh s a các chính
sách, quy ho ch tài nguyên nư c trong khu v c nghiên c u c n ñư c th c hi n
trong m i quan h không ch c a ñơn l t ng y u t , ho c ch tính đ n các y u t
n i ñ a, mà ph i xem xét trong m i quan h , tác ñ ng t ng h p c a các c u thành
thu c h th ng n i t i và các y u t

nh hư ng t bên ngồi.

Ti p c n đ nh tính và đ nh lư ng: Thơng tin thu th p ñư c ph i t n t i dư i
d ng đ nh tính ho c đ nh lư ng. ð i tư ng kh o sát luôn ñư c xem xét c khía c nh
ñ nh tính và ñ nh lư ng. Vi c thu th p thơng tin đánh giá tác đ ng c a BðKH tương

19

ñ i ph c t p, c n b tài li u, s li u khí tư ng - th y văn - h i văn tương ñ i ñ y ñ
và chi ti t ñáp ng tiêu chu n ngành trong vi c phân tích, tính tốn xu th , ch s
khí h u, d báo....
Ti p c n nhân - qu : xem xét ñ i tư ng trên cơ s phân tích các nguyên nhân
h u qu . Nghiên c u BðKH, th c hi n xem xét các y u t t nhiên và con ngư i
tác ng đ n khí quy n trái đ t. Nguyên nhân t nhiên gây ra BðKH bao g m thay
ñ i cư ng ñ sáng c a M t tr i, xu t hi n các ñi m ñen M t tr i (Sunspots), các
ho t ñ ng núi l a, thay ñ i ñ i dương, thay ñ i qu ñ o quay c a trái ñ t. Nguyên
nhân con ngư i do các ho t ñ ng s n xu t, sinh ho t.... phát th i các ch t khí gây
hi u ng nhà kính c a khí quy n, d n đ n tăng nhi t ñ c a trái ñ t. Và k t qu
chính c a các nguyê nhân trên chính là Bi n đ i khí h u.
Tuy nhiên khi xét tác ñ ng c a BðKH ñ i v i Tài ngun nư c thì y u t
ngun nhân đư c xem xét chính là y u t BðKH, và k t qu là tác ñ ng lên tài
nguyên nư c là hi n tư ng h n hán, xâm nh p m n, ng p l t, lũ....
1.3.2. Phương pháp nghiên c u
- Phương pháp thu th p, th ng kê, t ng h p tài li u:
+ Phương pháp này ñư c th c hi n trên cơ s k th a, phân tích và t ng h p
các ngu n tài li u, tư li u, s li u thơng tin có liên quan m t cách có ch n l c, t
đó, đánh giá chúng theo u c u và m c đích nghiên c u.
+ Th ng kê là phương pháp x lý s li u m t cách ñ nh lư ng.

giai ño n

ñ u, ti n hành th ng kê, thu th p các s li u, các k t qu nghiên c u c a các chương
trình, d án đã đư c th c hi n có liên quan. ð ng th i, th ng kê, thu th p các s
li u ño ñ c, kh o sát ngoài th c ñ a, tính tốn trên b n đ .

+ Các tài li u c n thu th p:
S li u nhi t ñ , lư ng mưa, b c hơi, lưu lư ng, m c nư c t i các tr m
khí tư ng th y văn trên khu v c
K ch b n bi n đ i khí h u đ i v i nhi t ñ , lư ng mưa cho các tr m khí
tư ng và k ch b n nư c bi n dâng cho các tr m h i văn t i khu v c c a
bi n;.


20

Tài li u niên giám th ng kê các năm, tài li u quy ho ch phát tri n kinh
t xã h i ñ n năm 2020, tài li u quy ho ch th y l i c a các t nh n m trong
khu v c nghiên c u.
- Phương pháp b n ñ và GIS ñư c s d ng trong nghiên c u ñ th hi n
các k t qu thu đư c trong q trình th c hi n (ch ra ph m vi, m c ñ c a các ñ i
tư ng b

nh hư ng) và ñư c dùng ñ th hi n m c ñ b t n thương trên ñ a bàn

t nh Thái Bình dư i nh hư ng c a BðKH.
- Phương pháp mơ hình tốn: mơ hình đư c s d ng trong lu n văn: Mơ hình
tốn th y l c và mơ hình tính lan truy n m n trong MIKE 11.
Phương pháp mơ hình tốn s d ng đ ti n hành tính tốn, d báo các tác
ñ ng c a BðKH ñ n tài nguyên nư c trên đ a bàn t nh Thái Bình trong tương lai.
Nghiên c u này s d ng mơ hình th y l c đ đánh giá dịng ch y và mơ hình tính
lan truy n m n đ tính toán s xâm nh p m n vào trong n i ñ a dư i tác ñ ng c a
BðKH.
ð ñánh giá tác ñ ng c a BðKH ñ n tài nguyên nư c trên ñ a bàn t nh Thái
Bình, lu n văn s ti n hành:
Hi u ch nh, ki m đ nh xác đ nh thơng s mơ hình th y l c cho khu v c

nghiên c u;
Hi u ch nh, ki m ñ nh xác đ nh thơng s cho mơ hình lan truy n m n cho
khu v c nghiên c u
Áp d ng b thơng s đã đư c xác đ nh, s d ng s li u k ch b n bi n đ i
khí h u tính tốn q trình xâm nh p m n trên khu v c trong tương lai;
Tính tốn ch s h n trên đ a bàn t nh trong tương lai theo s li u c a k ch
b n BðKH;
S d ng s li u k ch b n BðKH và phương pháp b n ñ GIS tính m c ñ
l di n/h ng ch u trên đ a bàn t nh Thái Bình dư i tácđ ng c a BðKH.
Sau khi tính tốn v i các k ch b n A2, B1 và B2, ti n hành trích xu t k t qu
đ phân tích và đánh giá rõ nét hơn nh ng tác ñ ng c a BðKH ñ i v i nh ng hi n
tư ng xâm nh p m n, h n hán và ph m vi nh hư ng trên ñ a bàn t nh Thái Bình.
Bên c nh các tác ñ ng ñ n tài nguyên nư c ñư c xem xét trong nghiên c u
này, có th k ñ n m t trong nh ng nh hư ng rõ nét do bi n đ i khí h u và nư c


21

bi n dâng ñ i v i khu v c ven bi n chính là hi n tư ng ng p l t ngày càng gia tăng
v ph m vi và m c đ ng p, đi u đó góp ph n tác đ ng vào tình hình kinh t - xã
h i, s n xu t c a khu v c
Theo d báo c a t ch c bi n đ i khí h u (IPCC) thu c Liên H p Qu c, khi
nhi t ñ tăng 10C trong giai ño n 2010 - 2039, m c nư c bi n tăng kho ng 20cm;
giai ño n 2070 - 2099, khi nhi t ñ tăng 3 - 40C, m c nư c bi n dâng thêm kho ng
1m. Dù t ng lư ng mưa ít thay đ i, nhưng th i ñi m mưa ñã thay ñ i, mùa khô kéo
dài hơn, mùa mưa nhi u hơn, khi n cho h n hán và lũ l t ñ u có chi u hư ng tăng
lên. D nh n th y nh t khi nư c bi n dâng, ñ t b m t do nhi u vùng ñ t b ng p
vĩnh vi n, kéo theo đó là nh ng bi n ñ ng v ch ñ ñ ng l c bi n như sóng ven b
m nh lên, ti m n nguy cơ gây xâm th c ñư ng b và vùng C a sông ven bi n. N u
m c nư c bi n dâng 1m do BðKH, 14.528 km2 t c kho ng 4,4% lãnh th c a Vi t

Nam s vĩnh vi n chìm trong nư c bi n; hơn 60% hay 39 trong 64 t nh thành và 6
trong 8 vùng kinh t tr ng ñi m c a Vi t Nam s b

nh hư ng; g n 20% t c 2.057

xã trong t ng s 10.511 xã b nh n chìm m t ph n ho c toàn b ; 4,3% t c 9.200km
h th ng đư ng giao thơng hi n có

các ñ a phương và toàn qu c s b ng p vĩnh

vi n. V i 80% di n tích có cao trình trung bình dư i 1m, ð ng b ng sông C u
Long là nơi ch u nh hư ng n ng n nh t b i ng p vĩnh vi n do nư c bi n dâng, sau
là Thành ph H Chí Minh r i đ n vùng H i H u thu c t nh Nam ð nh.
Khi nư c bi n dâng, tri u cư ng kéo theo đ ng l c sóng tác đ ng lên các ñ i
tư ng này s m nh lên, h u qu là q trình xâm th c đư ng b và các quy mơ, đe
d a tr c ti p s t n t i c a các cơng trình giao thơng, các cơng trình xây d ng, cơng
nghi p và m t s đơ th . Nhi u vùng c a sơng và đư ng b k c n thư ng có các
th m th c v t ng p m n làm gi m ñ ng năng c a sóng nư c khi ti p c n b ; tình
tr ng xâm th c b ho c ñư c ngăn ch n ho c gi m v m c ñ . Tuy nhiên, BðKH NBD s gây ng p chìm vĩnh vi n b r , cây ng p m n s ch t, di n tích r t l n th m
th c v t s b m t ñi. Vùng ñ t ven bi n thu c ð ng b ng sông C u Long, Thành
ph H Chí Minh và H i H u thu c t nh Nam ð nh là các khu v c d báo s b xâm
th c m nh. Ngồi ra, đ i b bi n Dun h i Mi n Trung, nơi có đư ng b ch u tác


22

đ ng m nh m c a q trình tương tác gi a lũ thư ng ngu n và tri u cư ng bi n
ðơng cũng là đ i tư ng d báo s b thay ñ i theo hư ng vào sâu trong đ t li n.
Khơng ch gây thi t h i l n cho tr ng tr t, nuôi tr ng th y s n và sinh ho t c a
ngư i dân, s thay ñ i này s làm cho m c đ ăn mịn kim lo i t i các cơng trình

tăng lên.
Do gi i h n v th i gian và kinh t , lu n văn ch t p trung nghiên c u v n ñ
xâm nh p m n và h n hán trên đ a bàn t nh Thái Bình dư i tác đ ng c a Bi n đ i
khí h u. Khung ñánh giá tác ñ ng c a BðKH ñ n tài nguyên nư c ñư c th hi n
như trong hình dư i đây: