Tổ chức hoạt động nhóm cho học sinh trong một tiết dạy học

LỜI NGỎ
Kính thưa: - Hội đồng Khoa học Trường THCS ……………………...
- Hội đồng Khoa học Phòng Giáo dục …………………..
Việc đổi mới phương pháp dạy học đưa vào áp dụng nhiều năm qua và đã
mang lại những kết quả rất khả quan trong công tác giảng dạy. Tuy nhiên, những
kết quả đạt được không thể hiện hết việc áp dụng triệt để của phương pháp mới.
Trên thực tế, vấn đề áp dụng phương pháp mới vào giảng dạy còn gặp không ít
khó khăn, bất cập. Vấn đề tổ chức hoạt động nhóm cho học sinh trong một tiết
dạy – học là một điển hình.
Như chúng ta đã biết, thành công lớn nhất của việc áp dụng phương pháp
mới là kích thích được tính chủ động, sáng tạo của học sinh. Vấn đề tổ chức hoạt
động nhóm cho học sinh mang một ý nghóa quan trọng đến sự thành công đó.
Để một tiết dạy – học, được thành công, đòi hỏi người giáo viên phải có
những khả năng nhất đònh và kinh nghiệm là vấn đề không thể thiếu.
Là một giáo viên qua thực tiễn giảng dạy, đã đúc kết được những kinh
nghiệm nhất đònh về vấn đề: “Tổ chức hoạt động nhóm cho học sinh trong một
tiết dạy - học”. Rất mong Hội đồng Khoa học các cấp và đồng nghiệp đóng góp ý
kiến để bài báo được đầy đủ hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
SKKN Trang 1
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NHÓM CHO HỌC SINH
TRONG MỘT TIẾT DẠY - HỌC
A- ĐĂT VẤN ĐỀ:
Nói đến phương pháp dạy học hiện nay, điều phải quan tâm trước tiên đó là
kích thích được tính tích cực, chủ động của HS (học sinh). Để làm được điều đó,
việc tổ chức hoạt động nhóm cho HS là một vấn đề không thể thiếu nếu không
muốn nói là rất cần thiết. Nói như thế không có nghóa là bất cứ tiết dạy nào chúng
ta cũng phải tổ chức cho HS hoạt động nhóm. Tuy nhiên, phải thừa nhận rằng khi
tham gia hoạt động nhóm thì bản thân mỗi HS luôn chủ động tư duy. Vấn đề ở chổ
là phải tổ chức như thế nào cho phù hợp với đặc điểm, tình hình lớp mà chúng ta
đang trực tiếp giảng dạy?

Bản thân tôi, lần đầu tiên khi áp dụng việc đổi mới phương pháp dạy học,
tôi không khỏi lúng túng, nhất là khâu tổ chức hoạt động nhóm cho HS. Và do đó
đã nhiều lần tôi thất bại. Ở đây tôi xin nói thêm, tôi có đến một số điểm trường,
kể cả trường đạt chuẩn quốc gia, tất cả đều không có “lí tưởng” về bàn ghế dành
cho HS giống như bàn ghế có trong lớp học trên băng đóa ở tiết dạy mẫu mà tôi đã
từng gặp những khi tập huấn thay sách. Tôi chỉ gặp toàn những bàn đôi (một bàn
dành cho hai HS cùng ngồi). Vâng! Tôi muốn nói đến bàn đôi. Chính loại bàn này
đã làm cho tôi biết bao khó khăn mỗi khi tổ chức hoạt động nhóm cho HS.
Từ đó, tôi bắt đầu công việc của mình là tìm tòi, nghiên cứu xây dựng cho
kì được cách thức tổ chức hoạt động nhóm cho HS. Tôi bắt đầu bằng nhiều hình
thức chia nhóm: hai nhóm, bốn nhóm, sáu nhóm… Nghóa là tôi chỉ quan tâm đến số
lượng nhóm. Dần dần đổi thành nhóm hai (mỗi nhóm có hai HS), nhóm bốn (mỗi
nhóm có không quá bốn HS), nhóm sáu… Tôi đã chuyển sang quan tâm đến số
lượng HS trong nhóm. Bây giờ tôi thấy mình đã khắc phục được rất nhiều những
rút mắc mà trước đây tôi vấp phải. Đó cũng là lí do vì sao tôi tâm đắc vấn đề này.
Nhân đây, tôi xin trình bày những kinh nghiệm của mình về “Hình thức tổ chức
hoạt động nhóm trong tiết dạy”.
B- NHỮNG KINH NGHIỆM ĐƯC ĐÚT KẾT TỪ THỰC TIỄN.
I- ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA HOẠT ĐỘNG NHÓM
1- Ưu điểm:
Ưu điểm của việc tổ chức hoạt động nhóm là giúp HS:
- Biết cách làm việc đồng đội, thấy được sự cần thiết phải phối hợp với
nhau để giải quyết một vần đề, biết cách phân công, chia việc. Từ đó tạo cho HS
tình đoàn kết giữa các thành viên.
SKKN Trang 2
- Tích cực tư duy, khắc phục được tính tự ti, kích thích sự năng động, sáng
tạo ở HS.
- Biết thảo luận, có thể tranh luận, biểu quyết từ đó đi đến thống nhất. Trên
cơ sở đó HS nhớ bài được lâu hơn.
- Học hỏi được lẫn nhau, HS có sự so sánh bản thân với bạn bè. Từ đó tạo

động lực thúc đẩy các em phấn đấu vươn lên trong học tập.
- Có phong cách nhanh nhẹn, làm việc có khoa học hơn.
2- Nhược điểm:
Bên cạnh những ưu điểm trên, việc tổ chức hoạt động nhóm còn có những
nhược điểm sau đây:
- Mất nhiều thời gian do một số phòng học không đảm bảo “lí tưởng” về
bàn, ghế hoặc do bố trí bàn, ghế không phù hợp; số lượng HS đông…
- Khó quản lí, gây ồn ào, mất tập trung ở một số HS hoặc xảy ra một vài
tình huống khác.
- Mức học giữa các thành viên không đều, một nhóm có thể có một hoặc hai
HS hoạt động. Do đó có thể tăng thêm tính thụ động, tự ti ở một số HS yếu, kém.
- Mức độ công việc không đồng đều. Chẳng hạn: bài tập của nhóm này có
nhiều phần hơn hoặc khó hơn so với nhóm khác.
II- NHỮNG SAI LẦM THƯỜNG MẮC PHẢI KHI TỔ CHỨC HOẠT
ĐỘNG NHÓM.
- Phân phối số lượng thành viên nhóm và số lượng công việc không phù
hợp. Chẳng hạn, với mức độ bài tập đơn giản, cần có nhanh kết quả để vào tình
huống có vấn đề mà GV (giáo viên) huy động nhóm sáu hoặc nhóm tám thì mất
quá nhiều thời gian. Trong khi đó chúng ta chỉ cần nhóm hai là đủ.
- Không hướng dẫn cách thức tổ chức hoạt động nhóm hoặc hướng dẫn chưa
rõ ràng. Có một số GV, khi giao việc cho nhóm hoạt động xong thì đi hướng dẫn
từng nhóm. Làm như thế mất sẽ mất nhiều thời gian. Đôi lúc có những nhóm khác
ngồi “giết” thời gian để chờ sự hướng dẫn của GV. Thế thì tại sao ta không hướng
dẫn hay quy ước trước cách thức tổ chức hoạt động như thế nào, các thành viên
trong nhóm phải làm những công việc gì?...
- Không hướng dẫn cách xử lí công việc mà khi giao việc xong chỉ chờ hết
thời gian mới trở lại cùng với HS xử lí công việc đó. Trong khi có một vài nhóm
không xử lí được công việc. Thế là thời gian hoạt động của những nhóm này coi
như bò lãng phí và như vậy lớp học hoạt động không đều.
SKKN Trang 3

- Chia phần việc cho các nhóm không đều. Có nhóm hoàn thành rất nhanh
nhưng lại có nhóm không đủ thời gian để hoạt động.
- Không có sự liên kết công việc giữa các nhóm với nhau. Do đó công việc
của nhóm này đôi lúc nhóm khác không biết hoặc không cần biết đến.
III- CÁC HÌNH THỨC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NHÓM.
Để tổ chức hoạt động nhóm có hiệu quả thì ngay khi nhận lớp, làm quen HS
– ngoài những yêu cầu theo quy chế năm học của nhà trương – GV nên có những
quy ước cách thức làm việc giữa GV với HS trong đó có quy ước về hình thức hoạt
động nhóm. Không phải tôi đề xuất rằng GV phải thể hiện cái “tôi” đối với HS,
nhưng khi đưa ra những quy ước thì về sau khi giảng dạy việc tổ chức hoạt động
nhóm sẽ nhanh chóng hơn, HS làm việc có khoa học hơn; việc xử lí tình huống
(HS vi phạm những quy ước) cũng hiệu quả hơn.
Tuỳ theo từng lớp học, từng bài học, từng phần việc cụ thể mà ta có thể chia
hoặc không chia nhóm. Cũng vậy, ta có thể chia theo nhóm hai, nhóm bốn,…
1- Nhóm hai:
* Đặc điểm:
Hình thức chia nhóm này có thời gian hoạt động tương đối ngắn (không quá
1 phút), thường dành cho những công việc (trả lời câu hỏi, giải bài tập, làm thí
nghiệm…) đơn giản, nhằm củng cố những kiến thức cơ bản hoặc đưa HS vào tình
huống có vấn đề.
* Cách tổ chức:
Cho hai HS cùng bàn hợp thành một nhóm, GV giao cho tất cả các nhóm
cùng giải quyết một công việc. Yêu cầu HS thảo luận nhanh. Sau đó yêu cầu một
vài nhóm báo cáo kết quả hoạt động. Từ đó đi đến nêu vấn đề nếu là dạng câu
hỏi, bài tập nhằm nêu vấn đề, hoặc chốt lại vấn đề nếu là dạng câu hỏi, bài tập
củng cố.
* Tình huống xảy ra và cách xử lí:
Hình thức chia nhóm này có thể xảy ra các tình huống sau:
- Có một vài HS ngồi lẻ bàn (ngồi một mình). GV không nên cho những HS
ngồi lẻ bàn hợp lại thành nhóm hai vì như thế sẽ làm mất thời gian của các em. Ta

có thể cho những HS ngồi lẻ này cùng với hai HS ngồi phía sau hợp lại thành một
nhóm (nhóm ba). Nếu có HS ngồi lẻ ở bàn sau cùng của dãy bàn thì cho hai HS
ngồi trên cùng với HS ngồi lẻ này hợp thành một nhóm. Tốt hơn hết, ngay khi ổn
SKKN Trang 4
đònh lớp, GV nên sắp xếp chổ ngồi cho HS theo dự kiến của mình thì sẽ rút ngắn
được thời gian khi cho HS tiến hành hoạt động nhóm.
- Có sự bất đồng quan điểm về kết quả của công việc dẫn đến không đưa ra
kết quả chung của nhóm. Trường hợp này rất hiếm xảy ra vì đây là những công
việc đơn giản. Đa số HS thực hiện tốt. Nhưng nếu đã xảy ra thì sẽ có ít nhất một
kết quả sai ở nhóm đó. Lúc này – khi kết thúc hoạt động – GV không nên phủ
nhận ngay kết quả của HS mà cần biểu dương HS biết bảo vệ ý kiến của mình
nhằm trang bò tính quyết đoán cho HS. Sau đó GV nhận xét đánh giá kết quả hoạt
động và đưa ra đáp án đúng.
2- Nhóm bốn:
* Đặc điểm:
Hình thức chia nhóm này Hình thức chia nhóm này có thời gian hoạt động
vừa phải (khoảng 3 – 5 phút), thường dành cho những công việc mang tính củng
cố kiến thức hoặc vận dụng kiến thức mới. Mức độ công việc vừa phải, có đôi lúc
mở rộng đào sâu.
* Cách tổ chức:
Cho hai HS ngồi bàn trên cùng hai HS ngồi bàn phía sau hợp thành một
nhóm. GV nên hướng dẫn cách hoạt động như sau: Mỗi nhóm cử một HS làm
nhóm trưởng, một HS làm thư kí (nhóm trưởng và thư kí cần luân phiên cho những
hoạt động lần sau nhằm phát huy tính tích cực chủ động của mỗi HS). Cách hoạt
động là:
- Thảo luận tìm cách xử lí công việc.
- Biểu quyết.
- Thống nhất kết quả hoạt động.
- Giải tán nhóm.
GV cần hướng dẫn thêm ngoài việc thảo luận, nhóm trưởng có nhiệm vụ

quyết đònh kết quả hoạt động của nhóm và thư kí có nhiệm vụ ghi lại đầy đủ kết
quả của hoạt động. GV nên chia việc cho các nhóm với mức độ như nhau, có thể
dùng phiếu học tập (phiếu ghi sẵn nội dung công việc). Trường hợp có công việc
khó cần giải quyết thì GV nên hướng dẫn cách xử lí trước khi giao việc. Sau khi
hoạt động nhóm xong, nếu là lớp có “lí tưởng” về số lượng HS (số HS ít, khoảng
từ 25 – 30 HS), GV yêu cầu tất cả các nhóm báo cáo kết quả hoạt động bằng cách
dán phiếu học tập lên bảng. Trường hợp nếu lớp có số lượng HS lớn thì với mỗi
một công việc GV nên chọn ngẩu nhiên một hoặc hai nhóm báo cáo kết quả rồi
SKKN Trang 5