khiếu nại và tố cáo

A. LỜI MỞ
Nhà nước ta luôn coi trọng công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo
của công dân là một trong những biện pháp quan trọng góp phần xây
dựng nhà nước, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lí, tăng cường mỗi
quan hệ đoàn kết nhất trí giữa đảng nhà nước và nhân dân. Trong điều
kiện phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa quyền khiếu nại tố, tố cáo của
công dân không ngừng được phát huy và việc thực hiện quyền cơ bản
này của công dân đang trở thành một trong những mặt sinh hoạt chính
trị- xã hội sôi động. Và đối với việc đảm bảo pháp chế trong quản lí
hành chính nhà nước thì vai trò của khiếu nại, tố cáo và gải quyết
khiếu nại tố cáo càng trở nên quan trọng.
B. NỘI DUNG
I. Khái niệm khiếu nại, tố cáo.
a. Khiếu nại.
Khiếu nại là một hiện tượng xã hội được quan niệm và hiểu theo
nhiều góc độ khác nhau. Theo từ điển tiếng Việt thì khiếu nại là “ Đề
nghị cơ quan có thẩm quyền xét về một việc làm mà mình không đồng ý,
cho là trái phép hay không hợp lý”
Về góc độ xã hội khiếu nại là hoạt động phát sinh trong đời sống
xã hội thể hiện sự phản ứng có tính tự nhiên của một người đối với
hành vi của người khác, khi họ cho rằng hành vi đó không phù hợp với
1
các quy tắc chuẩn mực trong đời sống cộng đồng xâm phạm đến quyền
lợi ích của mình.
Về góc độ chính trị - pháp lí thì khiếu nại là một quyền dân chủ
cơ bản của công dân được pháp luật quy định và bảo đảm thực hiện
trong bộ máy nhà nước. Vì vậy quyền khiếu nại được coi là: “ Quyền
để bảo vệ quyền”
Khiếu nại phát sinh khi quyền và lợi ích bị xâm phạm bởi hoạt
động thực thi quyền lực của bộ máy nhà nước, là hình thức phản
kháng của cá nhân, tổ chức đối với quyết định, hành vi của cơ quan

nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước. Về
phương diện này pháp luật nhà nước ta quy định có hai hình thức
khiếu nại thuộc hai lĩnh vực khác nhau đó là khiếu nại hành chính và
khiếu nại tư pháp.
Khiếu nại hành chính là việc công dân, cơ quan, tổ chức yêu cầu
cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền xem xét lại các quyết định,
hành vi của cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức phát sinh trong lĩnh
vực quản lí hàn chính nhà nước, mà người khiếu nại cho rằng quyết
định, hành vi đó trái pháp luật xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp
của mình.
Khiếu nại tố cáo là việc công dân yêu cầu cơ quan tư pháp ( cơ
quan điều tra, viện kiểm sát, tòa án, cơ quan thi hành án…) cán bộ
công chức có thẩm quyền trong cơ quan tư pháp xem xét lại những
quy định, hành vi phát sinh trong lĩnh vực tư pháp mà người khiếu nại
cho rằng quyêt định hành vi đó đã vi phạm đến quyền và lợi ích hợp
pháp của mình.
2
b. Tố cáo
Tố cáo là khái niệm được sử dụng rộng rãi trong đời sống xã hội,
tố cáo được quan niệm khác nhau tùy theo mức độ, phạm vi, đối tượng
tố cáo.
Trong pháp luật nước ta, lần đầu tiên luật khiếu nại, tố cáo năm
1998 đã quy định khái niệm tố cáo: Tố cáo là việc công dân theo thủ
tục do luật này quy định báo cáo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có
thẩm quyền biết về hành vi vi phạm pháp luật của bất kì cơ quan, tổ
chức, cá nhân nào gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại lợi ích của
nhừ nước, quyền lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ
chức( khoản 2 điều 2)
Tố cáo là một trong những quyền cơ bản của công dân được quy
định trong hiến pháp. Pháp luật quy định công dân có quyền tố cáo với

cơ quan nhà nước, tố chức, cá nhân có thẩm quyền về hành vi trái
pháp luật của bất kì cơ quan tổ chức các nhân nào gây thiệt hại hoặc
đe dọa gậy thiệt hại lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp
của công dân. Bản chất của tố cáo việc công dân phát hiện và báo cáo
cho cơ quan nhà nước biết về hành vi vi phạm nào đó diễn ra trong đời
sống xã hội. Chủ thể thực hiện quyền tố cáo là mọi công dân. Đối
tượng của quyền tố cáo rất rộng bao gồm tất cả những hành vi vi phạm
pháp luật do bất kì người nào thực hiện. Thông qua việc tố cáo vi
phạm pháp luật, nhà nước có được một nguồn thông tin về những hành
vi vi phạm pháp luật diễn ra trong tất cả các lĩnh vực của đời sống xã
hội. Qua đó cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền kiểm tra xem xét
có biện pháp xử lí.
3
II. Vai trò của khiếu nại, tố cáo và giải quyết khiếu nại tố cáo
đối với việc đảm bảo pháp chế trong quản lí hành chính nhà nước.
Pháp chế là một phạm trù rộng lớn không chỉ chứa đựng nôi dung
pháp luật mà còn chứa đựng những nội dung chính trị xã hội và con
người. Vì vậy, bảo đảm cho pháp chế được củng cố, tăng cường và
hoàn thiện là yêu cầu khách quan của quá trình xây dựng nhà nước cảu
dân, do dân và vì dân và cũng là yêu cầu của quá trình hoàn thiện con
người và các quyền của họ trong xã hội, đặc biệt trong quản lí hành
chính nhà nước.
Khiếu nại, tố cáo là hình thức đặc biệt quan trong để nhân dân lao
động trực tiếp tham gia vào quản lý nhà nước và quản lý xã hội. Nhà
nước ta quy định quyền và nghĩa vụ khiếu nại và tố cáo của công dân
không chỉ ở hiến pháp( điều 74) mà còn quy định cụ thể quyền và
nghĩa vụ này trong luật khiếu nại, tố cáo ( ban hành ngày 2/12/1998)
Theo quy định của pháp luật hiện hành thì “ Công dân có quyền
khiếu nại, tố cáo với co quan nhà nước có thẩm quyền về những việc
làm trái pháp luật của cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã

hội, đơn vị vữ trang nhân dân hoặc bất cứ cá nhân nào trên các mặt
của đời sống xã hội như kinh tế, chính trị, tư tưởng và pháp lí. Nhà
nước bảo đảm những điều kiện thuận lợi nhất khẳng định địa vị pháp lí
của công dân- chủ thể quan trọng nhất của xã hội. Vì vậy việc khiếu
nại, tố cáo phải được cơ quan nhà nước xem xét và giải quyết trong
thời hạn pháp luật quy định…”
4
Ở đây, phải thống nhất trong nhận thức rằng công dân không chỉ
có quyền khiếu nại, tố cáo mà họ còn có nghĩa vụ khi thực hiện quyền
khiếu nại, tố cáo. Từ việc thực hiện quyền và nghĩa vụ này, pháp luật
xác nhận trách nhiệm của công dân trong việc xây dựng bộ máy nhà
nước trong sạch và có năng lực cũng như bổn phận của họ trong xã
hội.
1. Vai trò trong quản lí nhà nước

Giải quyết khiếu nại, tố cáo là hoạt động của quản lí hành chính
nhà nước. Trong quản lí hành chính nhà nước giữa hoạt động chấp
hành và điều hành và hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo có quan hệ
hữu cơ gắn bó với nhau. Thông qua giải quyết khiếu nại, tố cáo nhà
nước kiểm tra tính đúng đắn, sự phù hợp và khả thi của chính sách
pháp luật và các quyết định quản lí do mình ban hành. Sự phản ứng
của xã hội qua tình hình khiếu nại, tố cáo là một trong những thước đo
quan trọng để đánh giá hiệu quả của quản lí nhà nước đối với xã hội.
Đây là một “kênh” thông tin quan trọng và tin cậy để nhà nước hoàn
thiện chính sách pháp luật nâng cao hiệu quả của quản lí nhà nước.
Nhà nước đã kịp thời sửa đổi, bổ sung ban hành chính sách pháp luật
về cán bộ chính quyền cơ sở, quy chế dân chủ ở cơ sở và các quy định
khác về thiết chế dân chủ cơ sở. Mặt khác việc tăng cường củng cố
pháp chế trong giải quyết khiếu nại, tố cáo tác động tích cực trở lại đối
với hoạt động chấp hành và điều hành của cơ quan hành chính nhà

nước.
5
Như vậy giải quyết khiếu nại, tố cáo có vai trò quan trọng trong
quá trình quản lí nhà nước: Từ việc xây dựng và hoàn thiện pháp luật,
đến việc thi hành và xử lí vi phạm pháp luật. Thực tiễn cho thấy ở một
số địa phương do phát sinh khiếu nại, tố cáo mà cơ quan hành chính
nhà nước có thẩm quyền làm không tốt công tác giải quyết khiếu nại,
tố cáo đã dẫn đến ách tắc, trì trệ ảnh hưởng đến hoạt động thông suốt
của hoạt động hành chính.
Xuất phát từ vai trò quan trọng của công tác giải quyết khiếu nại,
tố cáo cho nên trong chỉ thị số 36/2004/CT-TTG ngày 27/10/2004 về
việc chấn chỉnh và tăng cường trách nhiệm của thủ trưởng các cơ quan
hành chính nhà nước trong công tác giải quyết khiếu nại tố cáo thủ
tường chính phủ đã nhấn mạnh “ Đặc biệt coi trong công tác giải quyết
khiếu nại, tố cáo coi công tác này là nhiệm vụ chính trị vừa cấp bách
vừa lâu dài, phải gắn công tác này với công tác quản lí hành chính nhà
nước. Coi kết quả giải quyết khiếu nại, tố cáo là một tiêu chuẩn quan
trọng để đánh giá năng lực, hiệu quả công tác của thủ trưởng cơ quan,
đơn vị và những cán bộ công chức có trách nhiệm”
Hiện nay chúng ta đang cải cách nền hành chính nhà nước trên
các mặt thể chế tổ chức, bộ máy nâng cao chất lượng của đội ngũ cán
bộ công chức và cải cách hành chính công với mục tiêu xây dựng một
nền hành chính dân chủ, trong sạch vững mạnh, chuyên nghiệp, hiện
đại hoạt động có hiệu quả.
Trong quản lí hành chính nhà nước, quyền khiếu nại, tố cáo đã
được tập hợp và lần đầu tiên được thống nhất quy định một cách cụ
thể trong một đạo luật: luật khiếu nại, tố cáo. Theo luật này công dân
có quyền khiếu nại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ
6