Hoàn thiện pháp luật về giám sát hoạt động hành chính của các cơquan hành chính nhà nước ở địa phương - từ thực tiễn tỉnh Vĩnh Phúc

1
MỞ ĐẦU

1.Tính cấp thiết của đề tài
Hoàn thiện pháp luật về giám sát hoạt động hành chính của các cơ
quan hành chính nhà nước ở địa phương là một trong những vấn đề có tính lý
luận và thực tiễn cấp bách hiện nay, bởi vì:
- Xuất phát từ vị trí, vai trò tầm quan trọng của nền hành chính nhà
nước và yêu cầu cải cách nền hành chính nhà nước theo Chương trình tổng thể
cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2001 đến 2010. Mục tiêu của Chương
trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước là: Xây dựng một nền hành chính
dân chủ, trong sạch, vững mạnh, chuyên nghiệp hóa, hiện đại hóa, hoạt động có
hiệu lực, hiệu quả theo nguyên tắc của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
dưới sự lãnh đạo của Đảng, xây dựng một đội ngũ cán bộ, công chức có phẩm
chất và năng lực đáp ứng yêu cầu của công cuộc xây dựng và phát triển đất
nước. Đến năm 2010 hệ thống hành chính về cơ bản đã được cải cách phù hợp
với yêu cầu quản lý nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Từ mục tiêu trên có thể thấy rõ: hoàn thiện pháp luật giám sát hành
chính đối với các cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương vừa là nội dung
của cải cách hành chính, vừa là một trong những biện pháp pháp lý không thể
thiếu nhằm thúc đẩy cải cách nền hành chính theo mục tiêu đã xác định.
- Giám sát hành chính (hay còn gọi là giám sát hoạt động hành chính
của các cơ quan hành chính nhà nước) bao gồm giám sát của cơ quan quyền
lực nhà nước, các cơ quan tư pháp và giám sát xã hội (giám sát của các tổ
chức chính trị - xã hội và các cơ quan báo chí v.v...). Mục đích của giám sát
hành chính là phát hiện các hành vi vi phạm Hiến pháp và pháp luật trong quá
trình hoạt động quản lý của các cơ quan hành chính nhà nước, ngăn ngừa, uốn
nắn những sai lầm, lệch lạc, thực hiện mục tiêu quản lý hành chính nhà nước,

2
góp phần hỗ trợ cho hoạt động tư pháp và cải cách tư pháp. Với vai trò quan
trọng đó, việc nghiên cứu hoàn thiện pháp luật về giám sát hoạt động hành
chính của các cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương có ý nghĩa hết sức
to lớn và cần thiết.
- Nhà nước ta là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do
dân và vì dân. Vì vậy, cho dù hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước
từ Trung ương đến cơ sở có đa dạng, phức tạp và rộng lớn bao nhiêu cũng
phải tuân thủ những nguyên tắc căn bản của nhà nước pháp quyền. Đó là
nguyên tắc các cơ quan hành chính nhà nước, cán bộ, công chức hành chính
chỉ được làm những gì mà pháp luật cho phép. Tuy nhiên, pháp luật hành
chính hết sức phức tạp, còn rất nhiều tồn tại, các quy trình và thủ tục hành
chính tuy đã được cải cách song vấn rất hạn chế, không ít thủ tục mới phiền
hà. Điều này làm tiềm ẩn nguy cơ về sự vi phạm pháp luật của đội ngũ cán
bộ, công chức. Do đó, đòi hỏi hoạt động hành chính nhà nước phải chịu sự
giám sát chặt chẽ. Đến lượt mình, sự giám sát hành chính đó chỉ có thể có
hiệu lực, hiệu quả khi nó được tiến hành theo các quy định của pháp luật. Đó
là pháp luật về giám sát hành chính nhà nước. Pháp luật này hiện nay cũng
như pháp luật hành chính nói chung đang còn rất nhiều hạn chế, tồn tại, đòi
hỏi cấp bách phải hoàn thiện.
- Thực tiễn hoạt động hành chính ở nước ta trong những năm qua đã
đạt được những thành tựu nhất định song cũng còn không ít những vấn đề tồn
tại cần phải được cải cách về thể chế hành chính, về bộ máy và đội ngũ cán
bộ, công chức hành chính, đặc biệt là tình trạng cửa quyền, lạm quyền, quan
liêu, mất dân chủ hay tình trạng lãng phí, tham nhũng, sách nhiễu nhân dân
tiếp tục diễn ra nghiêm trọng. Tình trạng này có nhiều nguyên nhân, trong đó
có nguyên nhân do pháp luật giám sát hành chính chưa đồng bộ và thiếu cụ
thể, thiếu thống nhất, chưa xây dựng được cơ chế giám sát, tổ chức và hoạt
động của cơ quan giám sát, nội dung giám sát và những chế tài của hoạt động

3
giám sát. Thực tiễn cho thấy, tăng cường hoạt động giám sát phải đi liền với
việc giao quyền giám sát cho ai, cơ quan nào là hợp lý cũng như nội dung và
hiệu lực giám sát phải gắn với việc hoàn thiện pháp luật về giám sát hành chính.
- Về phương diện khoa học pháp lý, giám sát hành chính và pháp luật
về giám sát hoạt động hành chính của cơ quan hành chính nhà nước ở địa
phương là những khái niệm đang còn nhiều cách tiếp cận khác nhau, như về
chủ thể giám sát, đối tượng giám sát và các chế tài giám sát hành chính, đòi
hỏi phải có sự nghiên cứu sâu sắc nhằm tạo cơ sở khoa học cho việc hoàn
thiện pháp luật về giám sát hoạt động hành chính.
Từ những lý do nêu trên, học viên chọn đề tài "Hoàn thiện pháp luật
về giám sát hoạt động hành chính của các cơ quan hành chính nhà nước ở
địa phương - từ thực tiễn tỉnh Vĩnh Phúc" làm luận văn Thạc sĩ Luật học
chuyên ngành lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật. Đề tài được thực hiện
sẽ góp phần phát huy vai trò của pháp luật về hoạt động giám sát hoạt hành
chính của các cơ quan hành chính nhà nước ở tỉnh Vĩnh Phúc, giúp cho các cơ
quan này thực hiện có hiệu lực, hiệu quả quản lý, thực hiện tốt cải cách hành
chính ở địa phương.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Ở Việt Nam, nghiên cứu về giám sát hành chính đối với cơ quan hành
chính nhà nước được các nhà khoa học quan tâm nghiên cứu và tiếp cận dưới
nhiều góc độ khác nhau. Có thể nêu một số công trình tiêu biểu sau:
- Sách chuyên khảo: "Giám sát và cơ chế giám sát việc thực hiện quyền
lực nhà nước" do GS,TSKH Đào Trí Úc và PGS,TS Võ Khánh Vinh đồng
chủ biên; "Thẩm quyền xét xử khiếu kiện hành chính của Tòa án" của TS.
Nguyễn Thanh Bình; "Hành chính công" của Học viện Hành chính Quốc gia do
TS. Nguyễn Ngọc Hiến chủ biên và tập thể tác giả là cán bộ nghiên cứu, giảng
dạy của Học viện Hành chính Quốc gia, phát hành năm 2003; "Thể chế dân chủ

4
và phát triển nông thôn Việt Nam hiện nay" do TS. Nguyễn Văn Sáu và GS.
Hồ Văn Thông đồng chủ biên; "Một số vấn đề cơ bản về hoàn thiện bộ máy
Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam" do GS,TS Nguyễn Duy Gia
làm chủ biên; "Hội đồng nhân dân trong hệ thống cơ quan quyền lực nhà nước"
do PTS. Nguyễn Đăng Dung chủ biên; "Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân
dân theo Hiến pháp năm 1992" và "Luật tổ chức Hội đồng nhân dân và Ủy
ban nhân dân năm 1994" của Phùng Văn Tửu.
- Đề tài cấp Bộ: "Nhận thức và thực tiễn vận dụng quan điểm của
Đảng Cộng sản Việt Nam về tổ chức bộ máy nhà nước trong thời kỳ đổi mới
(từ năm 1986 đến nay)" do Viện Nhà nước và Pháp luật, Học viện Chính trị
quốc gia Hồ Chí Minh chủ trì; "Tăng cường năng lực lập pháp của Quốc hội
trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
hiện nay" do PGS,TS. Lê Văn Hòe làm chủ nhiệm, Viện Nhà nước và Pháp
luật là cơ quan chủ trì; "Vấn đề nhân dân giám sát các cơ quan dân cử ở nước
ta hiện nay" của Viện Khoa học Chính trị, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ
Chí Minh chủ trì.
- Luận án tiến sĩ và luận văn thạc sĩ có liên quan: "Nâng cao hiệu lực
hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh trong điều kiện đổi mới ở
Việt Nam hiện nay" của Vũ Mạnh Thông (năm 1998); "Trách nhiệm pháp lý
của công chức trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền ở Việt Nam
hiện nay", Luận án tiến sĩ luật học của Ngô Hải Phan; "Vai trò của các cơ
quan thanh tra nhà nước trong giải quyết khiếu kiện hành chính ở Việt Nam",
Luận văn thạc sĩ luật học của Nguyễn Văn Kim v.v...
Bên cạnh đó còn có một số bài viết đăng tải trên các tạp chí chuyên
ngành như: Phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong việc thực
hiện giám sát đối với cán bộ, công chức, đảng viên ở khu dân" của Đỗ Duy
Thường, Tạp chí Mặt trận Tổ quốc, số 22; "Thiếu một cơ chế giám sát hoàn

thiện" của Nguyễn Khanh, Báo Pháp luật, số 222, ngày 16 tháng 9 năm 2005;


5
"Nâng cao hiệu quả giám sát của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể nhân dân đối
với bộ máy nhà nước" của Nguyễn Khắc Bộ, Tạp chí Dân vận, số 7, 2005
v.v...
Nhìn chung, các công trình nêu trên đã đề cập tới một số khía cạnh
của hoạt động giám sát quyền lực nhà nước song chưa có công trình nào nghiên
cứu một cách toàn diện và hệ thống về giám sát hành chính và pháp luật về
giám sát hành chính đối với cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương. Do
đó, tiếp thu những kết quả nghiên cứu nêu trên, luận văn nghiên cứu một cách
hệ thống, toàn diện vấn đề hoàn thiện pháp luật về giám sát hành chính hoạt
động hành chính của các cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương từ thực
tiễn tỉnh Vĩnh Phúc.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận và
thực trạng pháp luật và thực hiện pháp luật về giám sát hoạt động hành chính
của các cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương.
- Phạm vi nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu các quy phạm pháp luật trực
tiếp điều chỉnh hoạt động giám sát hoạt động hành chính của các chủ thể có
quyền giám sát hành chính đối với các cơ quan hành chính nhà nước ở địa
phương, gồm: Hội đồng nhân dân, Tòa án nhân dân, Mặt trận Tổ quốc, các
đoàn thể quần chúng, công dân và cơ quan báo chí. Trong đó, luận văn tập
trung vào thực tiễn giám sát hành chính ở Vĩnh Phúc trong giai đoạn hiện nay.
4. Mục đích, nhiệm vụ của luận văn
- Mục đích: Luận văn góp phần làm rõ cơ sở lý luận về giám sát hoạt
động hành chính của cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương và pháp luật
về giám sát hoạt động hành chính của cơ quan hành chính nhà nước ở địa

6
phương, đề xuất và luận chứng các quan điểm, giải pháp hoàn thiện pháp luật
về giám sát hành chính của các cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương.
- Nhiệm vụ của luận văn: Để thực hiện mục đích nêu trên, nhiệm vụ
của luận văn là:
+ Phân tích cơ sở lý luận về giám sát, giám sát hành chính, về khái
niệm, đặc điểm, nội dung cơ bản của pháp luật về giám sát hành chính của các
cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, vai trò của nó trong giám sát
hành chính của các cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương.
+ Phân tích các tiêu chí hoàn thiện pháp luật về giám sát hoạt động
hành chính của các cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương.
+ Đánh giá thực trạng pháp luật về giám sát hoạt động hành chính của
các cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương và thực trạng thực hiện pháp
luật đó ở tỉnh Vĩnh Phúc.
+ Đề xuất và luận chứng quan điểm, giải pháp hoàn thiện pháp luật về
giám sát hành chính của các cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương hiện nay.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
- Cơ sở lý luận: Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác -
Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật, các quan điểm của
Đảng Cộng sản Việt Nam về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, đặc biệt là quan điểm của Đảng về cải cách
hành chính nhà nước. Bên cạnh đó, luận văn cũng tiếp cận những kết quả
nghiên cứu khoa học pháp lý về hành chính học ở nước ngoài.
- Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên
cứu của triết học Mác - Lênin, trong đó chú trọng các phương pháp kết hợp
giữa lý luận và thực tiễn, phân tích và tổng hợp, lịch sử và cụ thể. Ngoài ra,
luận văn cũng sử dụng một số phương pháp của các bộ môn khoa học khác
như luật học so sánh, xã hội học, lý thuyết hệ thống.

7
6. Những đóng góp mới của luận văn
Luận văn có những đóng góp mới sau:
- Góp phần hoàn thiện cơ sở lý luận về giám sát, giám sát hành chính,
pháp luật về giám sát hoạt động hành chính của cơ quan hành chính nhà nước
ở địa phương.
- Đánh giá khái quát thực trạng pháp luật và thực trạng thực hiện pháp
luật về giám sát hành chính hoạt động hành chính của các cơ quan hành chính
nhà nước ở địa phương qua các giai đoạn hình thành và phát triển của nền
hành chính nhà nước.
- Góp phần hoàn thiện pháp luật về giám sát hành chính của các cơ
quan hành chính nhà nước ở địa phương bằng việc luận chứng các quan điểm,
giải pháp hoàn thiện pháp luật đó.
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Những kết quả của luận văn sẽ góp phần xây dựng cơ sở khoa học và
thực tiễn để hoàn thiện pháp luật về giám sát hành chính hoạt động hành
chính của các cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương. Các quan điểm,
giải pháp mà luận văn luận chứng có giá trị tham khảo đối với các cơ quan có
thẩm quyền. Đồng thời, luận văn là nguồn tư liệu tham khảo tốt cho công tác
nghiên cứu, giảng dạy tại các cơ sở đào tạo luật.
8. Kết cấu của luận văn
Ngoài mục lục, mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận
văn gồm 3 chương và 7 tiết.



8
Chơng 1
Cơ sở lý luận hoàn thiện pháp luật về

giám sát hoạt động hành chính của các
cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng

1.1. Giám sát và giám sát hoạt động hành chính
1.1.1. Khái niệm giám sát và giám sát hoạt động hành chính của
cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng
Trong điều kiện đổi mới, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nhà nớc pháp
quyền xã hội chủ nghĩa ở nớc ta hiện nay, giám sát việc thực hiện quyền lực
nhà nớc là yếu tố quan trọng bảo đảm bản chất của nhà nớc - một nhà nớc
pháp quyền của dân, do dân, vì dân, tất cả quyền lực nhà nớc thuộc về nhân
dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân, nông dân và đội ngũ trí
thức dới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, thực hiện thắng lợi mục tiêu dân
giàu, nớc mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
Hoạt động giám sát rất quan trọng nh trên song bản thân khái niệm
giám sát lại có nhiều cách hiểu khác nhau:
- Về mặt ngữ nghĩa, từ giám sát đợc giải thích là "theo dõi, kiểm tra việc
thực thi nhiệm vụ" [62, tr. 728]. Với nghĩa này, thuật ngữ giám sát gần nghĩa với
thuật ngữ kiểm tra, trong đó, kiểm tra là "xem xét thực chất, thực tế" [62, tr. 937].
- Nếu nhìn nhận dới góc độ nhà nớc, giám sát lấy đối tợng là việc
thực thi quyền lực nhà nớc, gắn với việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của
các cơ quan nhà nớc. Giám sát "là sự theo dõi, kiểm tra đối với việc thực thi
quyền lực nhà nớc". Để đảm bảo quyền lực là thống nhất, việc tổ chức và thực
hiện quyền lực nhà nớc cần phải tuân theo những nguyên tắc nhất định và
cần thiết phải có sự giám sát việc tổ chức và thực thi quyền lực nhà nớc.


9
Giám sát việc tổ chức và thực thi quyền lực nhà nớc bao gồm hoạt động giám
sát của Nhà nớc (của các cơ quan trong bộ máy nhà nớc) và giám sát xã hội
của các tổ chức chính trị - xã hội, các phơng tiện thông tin đại chúng v.v...

Xem xét hoạt động giám sát nh trên cho thấy giám sát đối với việc tổ
chức và hoạt động thực hiện quyền lực nhà nớc không chỉ là giám sát của các
cơ quan nhà nớc mà còn là giám sát của toàn bộ hệ thống chính trị, và, chỉ
khi nào giám sát đợc thực hiện trong mối liên hệ mật thiết, hữu cơ với các bộ
phận của toàn bộ hệ thống chính trị thì mới có hiệu quả. Mặt khác, giám sát của
nhà nớc và giám sát của xã hội đối với việc tổ chức và thực hiện quyền lực nhà
nớc có mối liên hệ biện chứng, thống nhất trong một cơ chế giám sát. Mỗi yếu
tố - mắt xích trong cơ chế đó gắn kết với nhau nhằm đạt đợc mục đích cuối
cùng là góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nớc.
- Căn cứ vào phạm vi hoạt động thực hiện quyền lực nhà nớc ta có thể
xác định hoạt động giám sát việc tổ chức và thực hiện quyền lực nhà nớc nh sau:
+ Giám sát đối với hoạt động của các cơ quan dân cử (Quốc hội, Hội
đồng nhân dân);
- Giám sát đối với hoạt động của cơ quan hành chính nhà nớc;
- Giám sát đối với hoạt động của các cơ quan t pháp.
Hoạt động giám sát chỉ có thể đạt đợc hiệu quả khi đảm bảo đợc các
điều kiện nhất định về chính trị, t tởng, kinh tế, khoa học kỹ thuật, tổ chức,
tâm lý, văn hóa, trong đó điều kiện về chính trị, pháp luật nói chung và pháp
luật về hoạt động giám sát nói riêng đóng một vai trò hết sức quan trọng.
Để đi tới khái niệm giám sát hoạt động hành chính cần tìm hiểu khái
niệm hoạt động hành chính. ở nớc ta, hệ thống các cơ quan hành chính nhà
nớc gồm: Chính phủ, các bộ, cơ quan ngang bộ là cơ quan quản lý hành
chính nhà nớc ở Trung ơng; ở địa phơng có ủy ban nhân dân các cấp và
các cơ quan quản lý nhà nớc của Trung ơng đóng trên địa bàn ở địa phơng.


10
Đó là các cơ quan thực hiện hoạt động quản lý nhà nớc trên các lĩnh vực của
đời sống xã hội diễn ra hàng ngày, thờng xuyên trên phạm vi cả nớc và trên
từng địa bàn đơn vị hành chính. Các cơ quan nhà nớc ở địa phơng có vị trí,

chức năng, nhiệm vụ quyền hạn đợc pháp luật quy định, trực tiếp thực hiện
hoạt động quản lý nhà nớc ở địa phơng. Hiệu quả hoạt động của các cơ
quan này góp phần quan trọng vào hiệu lực, hiệu quả hoạt động của bộ máy
nhà nớc. Đến lợt mình, hiệu lực, hiệu quả hoạt động của cơ quan hành
chính nhà nớc ở địa phơng đợc bảo đảm bởi nhiều yếu tố, trong đó có hoạt
động giám sát chính các hoạt động của các cơ quan này.
Hoạt động hành chính của cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng
đợc thể hiện ở việc ban hành các quyết định hành chính, gồm các quyết định
hành chính quy phạm, quyết định cá biệt, và bằng việc thực hiện hàng loạt các
hành vi mang tính pháp lý, hành vi hành chính khác để tổ chức phục vụ đời
sống xã hội, thực hiện lợi ích công cộng ở địa phơng. Trong nhà nớc pháp
quyền xã hội chủ nghĩa, hoạt động hành chính nhà nớc của các cơ quan hành
chính nhà nớc ở địa phơng là hoạt động thực hiện một bộ phận của quyền
hành pháp, cùng với quyền lập pháp của Quốc hội, quyền t pháp của Tòa án
tạo nên quyền lực nhà nớc một cách thống nhất. Trong quá trình triển khai
thực hiện, hoạt động hành chính của các cơ quan hành chính nhà nớc ở địa
phơng có đặc điểm nh sau:
Thứ nhất, hoạt động hành chính của cơ quan hành chính nhà nớc ở
địa phơng là những hoạt động mang tính quản lý hành chính, trực tiếp đụng
chạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân. Do đó, các quyết định
hành chính và các hành vi hành chính khác của các cơ quan hành chính nhà
nớc phải chính xác, việc ban hành phải theo thủ tục chặt chẽ, việc tuân thủ
phải nghiêm minh.
Thứ hai, hoạt động hành chính của cơ quan hành chính địa phơng có
tính độc lập tơng đối so với hoạt động chấp hành của cơ quan này đối với cơ


11
quan quyền lực cùng cấp. Sự độc lập đó đòi hỏi cơ quan hành chính phải chủ
động, sáng tạo, song lại tiềm ẩn nguy cơ thoát ly khỏi sự giám sát, thậm chí có

tình trạng lộng quyền, lạm quyền, vi phạm pháp luật của cơ quan hành chính
nhà nớc ở địa phơng.
Thứ ba, hoạt động hành chính nhà nớc của các cơ quan nhà nớc ở
địa phơng có tác động lớn đến đời sống xã hội ở địa phơng. Các hoạt động
này đợc đảm bảo bằng nhiều nguồn lực khác nhau nh tài chính, cơ sở vật
chất, lực lợng cán bộ, công chức, bộ máy tuyên truyền, lực lợng cảnh sát...
Đây chính là u thế của cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng trong quá
trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình.
Thứ t, hình thức hoạt động cơ bản của cơ quan hành chính nhà nớc ở
địa phơng là ban hành văn bản quy phạm pháp luật hành chính, văn bản áp
dụng pháp luật. Với các hình thức này, cơ quan hành chính nhà nớc ở địa
phơng thực hiện quản lý hầu hết mọi lĩnh vực của đời sống xã hội ở địa
phơng. So với hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật thì hoạt động
ban hành văn bản áp dụng pháp luật đợc đợc thực hiện nhanh và phạm vi
vấn đề giải quyết rộng và chiếm phần lớn khối lợng công việc của hoạt động
hành chính. Các văn bản này tác động trực tiếp đến quyền và lợi ích của các
đối tợng có liên quan, đụng chạm trực tiếp đến quyền tự do và lợi ích của cá
nhân. Do đó, trong hoạt động này, cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng
luôn đứng trớc nguy cơ ban hành văn bản quy phạm pháp luật, nhất là ban
hành văn bản cá biệt thiếu căn cứ và cơ sở pháp lý, thậm chí trái pháp luật dẫn
đến xâm hại các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.
Bên cạnh việc ban hành văn bản, hoạt động hành chính của các cơ
quan hành chính nhà nớc ở địa phơng còn đợc thực hiện dới hình thức là
các hành vi hành chính. Các hành vi hành chính đợc thực hiện một cách
thờng xuyên, liên tục vừa trên cơ sở của luật, của văn bản lập quy, vừa trên
cơ sở của các quyết định hành chính cá biệt hoặc hành vi quản lý của ngời có


12
thẩm quyền. Hành vi hành chính cũng luôn ẩn chứa nguy cơ vi phạm pháp

luật, xâm hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Ngoài ra, hoạt động
thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo do chính cơ quan hành chính
nhà nớc ở địa phơng thực hiện cũng là một hình thức đòi hỏi phải đợc vận
dụng đúng pháp luật, tiến hành chính xác mới không dẫn tới nguy cơ vi phạm
pháp luật.
Thứ năm, phơng pháp quản lý hành chính của các cơ quan hành chính
nhà nớc ở địa phơng đợc sử dụng chủ yếu là thuyết phục, cỡng chế, các
phơng pháp hành chính và kinh tế. Trong việc sử dụng phơng pháp quản lý,
nếu cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng sử dụng không phù hợp với
quy định của pháp luật, áp dụng sai đối tợng cũng có thể dẫn tới gây thiệt hại
cho các đối tợng bị áp dụng, nhất là khi áp dụng phơng pháp hành chính và
phơng pháp cỡng chế.
Nh vậy, với tính chất đa dạng, phức tạp trên, hoạt động hành chính
của các cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng tiềm ẩn nhiều nguy cơ, có
thể dẫn tới vi phạm pháp luật, xâm hại đến quyền và lợi ích của công dân, của
tổ chức và của Nhà nớc, đòi hỏi hoạt động này phải chịu sự kiểm tra, giám
sát chặt chẽ cả từ phía các cơ quan nhà nớc, và cả từ phía xã hội, của từng cá
nhân công dân. Chỉ khi nào hoạt động giám sát hành chính đối với hoạt động
hành chính của cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng đợc thiết lập và
thực hiện thì hiệu quả từ hoạt động hành chính của các cơ quan hành chính
nhà nớc ở địa phơng mới đợc thực thi có hiệu quả, sử dụng đúng và có
hiệu quả các nguồn lực của địa phơng, tổ chức thực hiện tốt Hiến pháp và
pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, phát huy dân chủ,
góp phần tăng cờng hiệu lực của chính quyền địa phơng.
ở nớc ta hiện nay, giám sát hoạt động hành chính của các cơ quan
hành chính nhà nớc ở địa phơng đợc thực hiện thông qua những hình
thức sau:


13

- Giám sát của cơ quan quyền lực nhà nớc đối với hoạt động hành
chính của cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng. Đó là hoạt động giám sát
do Hội đồng nhân dân thực hiện theo chức năng và nhiệm vụ đợc quy định
trong Hiến pháp và Luật tổ chức Hội đồng nhân dân và ủy ban nhân dân, Quy
chế hoạt động của của Hội đồng nhân dân và các văn bản liên quan khác v.v...
- Giám sát của các tổ chức chính trị - xã hội thực hiện, nh giám sát
của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận.
- Giám sát của Thanh tra nhân dân. Đây là tổ chức giám sát mang tính
nhân dân đợc tổ chức nhằm giám sát hoạt động của các cơ quan hành chính
nhà nớc ở địa phơng và hành vi hành chính của các cán bộ, công chức trong
các cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng.
- Giám sát thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân trực tiếp
là qua việc thực hiện thẩm quyền tài phán của Tòa hành chính đối với quyết
định hành chính và hành vi hành chính của cơ quan hành chính hoặc cá nhân
có thẩm quyền ban hành, thực hiện.
- Giám sát của các cơ quan báo chí.
- Giám sát của công dân. Hoạt động này chủ yếu đợc thực hiện thông
qua việc thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo của công dân, thông qua việc thực
hiện quy chế dân chủ ở xã, ở cơ quan, doanh nghiệp.
Nh vậy, giám sát hành chính (giám sát hoạt động của các cơ quan
hành chính nhà nớc ở địa phơng) là hoạt động do cơ quan quyền lực nhà
nớc ở địa phơng, Tòa án nhân dân, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ
chức thành viên của Mặt trận, các cơ quan báo chí và công dân thực hiện
bằng những hình thức, phơng pháp quy định trong Hiến pháp và pháp luật
có nội dung là theo dõi, xem xét, đánh giá, phát hiện kịp thời các quyết định
hành chính, hành vi hành chính vi phạm Hiến pháp, pháp luật trong quá trình
hoạt động quản lý nhà nớc của các cơ quan hành chính nhà nớc ở địa


14

phơng, của các cán bộ, công chức trong các cơ quan này, từ đó ngăn ngừa,
uốn nắn, xử lý hoặc kiến nghị xử lý, góp phần bảo đảm hiệu lực, hiệu quả
quản lý nhà nớc, hỗ trợ đắc lực cho hoạt động t pháp và công cuộc cải cách
nền hành chính nhà nớc.
1.1.2. Đặc điểm của giám sát hoạt động hành chính của các cơ quan
hành chính nhà nớc ở địa phơng
Từ quan niệm về giám sát hoạt động hành chính của các cơ quan hành
chính nhà nớc ở địa phơng có thể rút ra một số đặc điểm sau:
- Về mục đích: Giám sát hoạt động hành chính của các cơ quan hành
chính nhà nớc ở địa phơng nhằm mục đích đảm bảo cho toàn bộ hoạt động
của các cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng cũng nh hoạt động của
các công chức trong các cơ quan này đúng theo quy định của pháp luật về
chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn. Đây chính là cơ sở đảm bảo cho quyền lực
nhà nớc đợc kiểm soát một cách chặt chẽ, đồng thời bổ sung cho giám sát
của Quốc hội, kiểm tra của Đảng đối với các tổ chức đảng trong các cơ quan
hành chính nhà nớc ở địa phơng. Với mục đích trên, giám sát hoạt động
hành chính của các cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng góp phần thiết
lập trật tự trong quản lý, bảo vệ các quyền tự do, lợi ích hợp pháp của công
dân, lợi ích nhà nớc và lợi ích của địa phơng. Đồng thời, giám sát hoạt động
hành chính của các cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng cũng nhằm
chống lại sự lộng hành, lạm dụng quyền lực hành chính, phát hiện và ngăn
chặn các hành vi tham nhũng, lãng phí, vi phạm pháp luật của các cán bộ có
chức, có quyền. Giám sát hành chính nói chung và giám sát thông qua hoạt
động xét xử của Tòa hành chính nói riêng, với u thế của các phán quyết của
tòa án đợc coi là hoạt động giám sát hữu hiệu nhất đối với hoạt động hành
chính của cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng. Hoạt động của Tòa
hành chính sẽ làm cho bộ máy hành chính nhà nớc nói chung, cơ quan hành
chính nhà nớc ở địa phơng nói riêng nâng cao trách nhiệm, tăng cờng kỷ

15
luật, kỷ cơng, tăng cờng pháp chế xã hội chủ nghĩa trong việc ra các quyết
định và thực hiện các hành vi hành chính, nâng cao trách nhiệm, bổn phận của
cán bộ, công chức trong khi thi hành nhiệm vụ, công vụ, tôn trọng và bảo vệ
quyền tự do, dân chủ, lợi ích hợp pháp của công dân, góp phần xây dựng Nhà
nớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân.
- Về chủ thể giám sát: Giám sát hoạt động hành chính của các cơ quan
hành chính nhà nớc ở địa phơng đợc thực hiện bởi chủ thể giám sát là Hội
đồng nhân dân, các cơ quan t pháp, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ
chức thành viên của Mặt trận, các cơ quan báo chí của địa phơng và công
dân. Hiệu quả của hoạt động giám sát hành chính đợc đảm bảo bằng hiệu
quả hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân, các ban của Hội đồng nhân
dân, đại biểu Hội đồng nhân dân, ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp
tỉnh, cấp huyện, cấp xã và các hiệu quả giám sát của các tổ chức thành viên
của Mặt trận, của các cơ quan báo chí và của công dân.
Với những chủ thể nêu trên có thể hình dung đợc tính đa dạng, phức
hợp và đan xen của hoạt động giám sát hoạt động hành chính của các cơ quan
hành chính nhà nớc ở địa phơng. Đặc điểm về chủ thể giám sát hành chính này
đòi hỏi phải có sự phân định cụ thể, rõ ràng phạm vi giám sát lĩnh vực hành
chính, sao cho tránh đợc sự chồng chéo về nhiệm vụ, chức năng giám sát đối
với cùng một đối tợng bị giám sát, phát huy đợc hiệu quả giám sát nói chung.
- Về đối tợng giám sát: Đối tợng giám sát chính là hoạt động hành
chính của các cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng. Đây là một hoạt
động hết sức đa dạng, phức tạp, bởi lẽ, hoạt động hành chính của các cơ quan
hành chính nhà nớc ở địa phơng là hoạt động quản lý toàn diện các lĩnh vực
khác nhau của đời sống xã hội ở địa phơng. Đây cũng là hoạt động mang
tính quyền lực nhà nớc (quyền lực công) có liên quan trực tiếp và gắn bó với
đời sống hàng ngày của nhân dân nhằm đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp
của nhân dân sống trong địa phơng, và do đó phải chịu sự giám sát của nhân

16
dân địa phơng. Là đối tợng chịu sự giám sát, hoạt động hành chính của các
cơ quan hành chính nhà nớc có những đặc trng sau:
Thứ nhất, hoạt động hành chính của các cơ quan hành chính nhà nớc
ở địa phơng là hoạt động quản lý các lĩnh vực của đời sống xã hội diễn ra
hàng ngày, hàng giờ ở địa phơng, đòi hỏi hoạt động này, đặc biệt là ở cấp cơ
sở phải hết sức cụ thể, sát thực. Giám sát hoạt động hành chính của các cơ
quan hành chính nhà nớc ở địa phơng do vậy phải đợc đặt trong điều kiện
kinh tế - xã hội của từng địa phơng cụ thể, không thể máy móc, áp đặt, và
phải tuân thủ đúng các quy định pháp luật về phân công, phân cấp quản lý nhà
nớc để tránh tình trạng chồng chéo, lấn sân.
Thứ hai, hoạt động hành chính của các cơ quan hành chính nhà nớc ở
địa phơng nằm trong hệ thống thống nhất các cơ quan hành chính nhà nớc từ
trung ơng đến cơ sở, đứng đầu là Chính phủ. Chính phủ là cơ quan hành chính
nhà nớc cao nhất thống nhất thực hiện hoạt động quản lý nhà nớc trên các lĩnh
vực của đời sống xã hội. Tính thống nhất, thứ bậc, thống suốt của các cơ quan
hành chính nhà nớc nhằm đảm bảo hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nớc. Chính
vì vậy hoạt động hành chính của các cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng
bên cạnh việc chịu sự giám sát của các chủ thể giám sát nêu trên còn phải thờng
xuyên chịu sự thanh tra, kiểm tra của cơ quan hành chính cấp trên. Kiểm tra,
thanh tra của các cơ quan hành chính nhà nớc cấp trên, theo hệ thống dọc khác
với giám sát của Hội đồng nhân dân, giám sát của Tòa án và giám sát xã hội,
song có tác động tích cực đối với chính cơ quan hành chính. Tuy vậy, việc nâng
cao hiệu lực, hiệu quả quản lý không thể không có hoạt động giám sát.
Thứ ba, hoạt động hành chính của cơ quan hành chính nhà nớc ở địa
phơng là hoạt động trực tiếp tổ chức đời sống xã hội, trực tiếp phục vụ nhu cầu
của xã hội, của nhân dân, đặc biệt là hoạt động của chính quyền cơ sở. Đây là
cấp gần dân, sát dân nhất; những yêu cầu, nguyện vọng chính đáng của nhân dân
đợc các cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng tiếp nhận và trực tiếp giải

17
quyết. Khác với các cơ quan hành chính nhà nớc ở Trung ơng là cơ quan quản
lý trên phạm vi cả nớc và chủ yếu tập trung vào việc điều hành các lĩnh vực của
đời sống xã hội ở phạm vi chung nhất của đất nớc, hoạt động hành chính của
các cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng là những hoạt động cụ thể nhằm
giải quyết các vấn đề đặt ra ở địa phơng, cơ sở và cũng là khâu dễ phát sinh
những sai phạm, vi phạm trong tổ chức và hoạt động thực thi quyền lực nhà nớc
theo phân công, phân cấp. Chính vì vậy, các hoạt động này cần thiết phải đợc
đặt trong sự giám sát chặt chẽ của các cơ quan quyền lực nhà nớc, cơ quan tòa
án, giám sát xã hội của các tổ chức chính trị - xã hội và của công dân.
- Về hình thức và phơng pháp giám sát: Với mỗi một chủ thể giám
sát có các hình thức giám sát và phơng pháp giám sát đặc thù. Do đặc điểm
về chủ thể giám sát và đối tợng giám sát nêu trên mà hình thức và phơng
pháp giám sát hoạt động hành chính của các cơ quan hành chính nhà nớc ở
địa phơng cũng phải linh hoạt, trong đó có sự kết hợp giữa hình thức giám sát
mang tính quyền lực nhà nớc và hình thức giám sát không mang tính quyền
lực nhà nớc (giám sát mang tính xã hội).
Giám sát mang tính quyền lực nhà nớc là hình thức giám sát do cơ
quan nhà nớc có thẩm quyền tiến hành đối với hoạt động hành chính của cơ
quan hành chính nhà nớc ở địa phơng theo nguyên tắc phân công quyền lực
nhà nớc do Hiến pháp và pháp luật quy định. Đó là hoạt động giám sát của
Hội đồng nhân dân với tính cách là hoạt động giám sát của cơ quan quyền lực
nhà nớc ở địa phơng đối với hoạt động hành chính của cơ quan hành chính
nhà nớc ở địa phơng, thông qua hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân, đặc
biệt là thông qua thẩm quyền tài phán hành chính của Tòa án. Giám sát xã hội
là hình thức giám sát không phải do cơ quan nhà nớc thực hiện mà do Mặt
trận Tổ quốc Việt Nam và các thành viên của Mặt trận, cơ quan báo chí và
công dân thực hiện. Loại hình giám sát này có hình thức giám sát là theo dõi,

đánh giá, kiến nghị xử lý hoạt động hành chính của cơ quan hành chính nhà


18
nớc ở địa phơng có sai phạm. Đây là hình thức giám sát mang tính độc lập
tơng đối, hỗ trợ đắc lực cho giám sát mang tính quyền lực nhà nớc, thể hiện
tính đặc thù của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, là phơng thức quan trọng để
nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình.
Hình thức và phơng pháp giám sát hoạt động hành chính của các cơ
quan hành chính nhà nớc ở địa phơng là tổng hợp các biện pháp pháp lý với
các trình tự, thủ tục cụ thể nhằm đạt đợc mục đích giám sát. Khi thực hiện
các hoạt động giám sát, các chủ thể giám sát chỉ đợc thực hiện các hình thức
và phơng pháp giám sát theo luật định. Các hình thức và phơng thức giám
sát đợc thực hiện một cách thờng xuyên bao gồm cả giám sát trớc (tiền
kiểm) nh giám sát việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật, giám sát việc
lập quy hoạch, kế hoạch hoạt động, giám sát trong quá trình thực hiện hành vi
hành chính và giám sát sau (bãi bỏ văn bản quy phạm pháp luật ban hành trái
pháp luật, xét xử các đơn khiếu kiện tại tòa hành chính về quyết định hành
chính và hành vi hành chính). Đặc điểm này cho thấy hình thức và phơng
pháp giám sát hoạt động hành chính của cơ quan hành chính nhà nớc ở địa
phơng mang tính phức hợp, đòi hỏi phải đợc thực hiện một cách khoa học
mới đem lại hiệu quả giám sát cao.
1.2. Pháp luật về giám sát hoạt động hành chính của các
cơ quan hành chính Nhà nớc ở địa phơng
1.2.1. Khái niệm, đặc điểm của pháp luật về giám sát hoạt động
hành chính của các cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng
Pháp luật về giám sát hoạt động hành chính của các cơ quan hành
chính nhà nớc ở địa phơng là toàn bộ các quy phạm pháp luật điều chỉnh
các quan hệ phát sinh trong giám sát hoạt động hành chính của các chủ thể
có thẩm quyền giám sát đối vói các cơ quan hành chính nhà nớc ở địa

phơng, có nguồn là các văn bản quy phạm pháp luật do cơ quan nhà nớc có
thẩm quyền ban hành và bảo đảm thực hiện.


19
Từ quan niệm trên cho thấy, thông qua việc điều chỉnh quan hệ xã hội
phát sinh từ hoạt động giám sát đối với hoạt động hành chính của các cơ quan
nhà nớc ở địa phơng, pháp luật về giám sát hoạt động này xác định rõ
nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của từng cơ quan nhà nớc trong hoạt động
giám sát. Chính từ đây, pháp luật về giám sát hoạt động hành chính của các cơ
quan hành chính nhà nớc ở địa phơng có những đặc điểm sau:
- Về mục đích:
Pháp luật về giám sát hoạt động hành chính của các cơ quan hành chính
nhà nớc ở địa phơng có mục đích chung là điều chỉnh hoạt động giám sát của
các chủ thể có chức năng giám sát đối với hoạt động hành chính của cơ quan
hành chính nhà nớc ở địa phơng. Các quy phạm pháp luật đợc quy định ngày
càng cụ thể hơn và hoàn thiện hơn nhằm mục đích chung là đảm bảo cho hoạt
động của cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng sử dụng đúng đắn và có
hiệu quả các nguồn lực của địa phơng, tổ chức thực hiện tốt Hiến pháp và pháp
luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công nhân, phát huy dân chủ, góp
phần tăng cờng hiệu lực của bộ máy nhà nớc. Các quy phạm pháp luật về hoạt
động giám sát hoạt động hành chính nhà nớc của các cơ quan hành chính nhà
nớc ở địa phơng tạo cơ sở pháp lý cho các chủ thể giám sát thực hiện hoạt
động theo dõi, kiểm tra, đánh giá những hoạt động của cơ quan hành chính nhà
nớc ở địa phơng. Thông qua hoạt động giám sát phát hiện kịp thời những sai
phạm, vi phạm trong tổ chức và hoạt động của cơ quan hành chính nhà nớc ở
địa phơng, uốn nắn kịp thời những lệch lạc trong hoạt động quản lý hành chính
nhà nớc. Vai trò của pháp luật về giám sát hoạt động hành chính của các cơ
quan hành chính nhà nớc ở địa phơng chỉ đợc bảo đảm khi mà các quy phạm
của nó cụ thể, thống nhất và đồng bộ, khắc phục đợc tình trạng vi phạm pháp

luật, sự lạm quyền của cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng, đồng thời kịp
thời phát hiện và xử lý các vi phạm xâm hại đến quyền và lợi ích của công dân,
đảm bảo thực hiện dân chủ trong xã hội.


20
- Về hình thức:
Các quy phạm pháp luật về giám sát hoạt động hành chính của các cơ
quan hành chính nhà nớc ở địa phơng đợc hình thành từ Hiến pháp - luật cơ
bản của Nhà nớc, trực tiếp là đến là các luật, nh Luật Tổ chức Hội đồng nhân
dân và ủy ban nhân dân, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Luật Mặt trận Tổ quốc
Việt Nam, Luật Báo chí, Luật Thanh tra. Bên cạnh các văn bản luật, nguồn chủ
yếu của các quy phạm pháp luật về giám sát là các văn bản quy phạm pháp luật
dới luật. Đây là một thực tế đã tồn tại nhiều năm ở nớc ta, cần phải sớm khắc
phục cho phù hợp với yêu cầu xây dựng và hoàn thiện nhà nớc pháp quyền xã hội
chủ nghĩa, theo đó, cần giảm dần các văn bản quy phạm pháp luật dới luật thay
bằng văn bản luật; luật phải quy định cụ thể, trực tiếp điều chỉnh các quan hệ xã
hội, và nh thế sẽ tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho hoạt động hết sức quan trọng này.
- Về nội dung:
Các quy phạm pháp luật về giám sát hoạt động hành chính của các cơ
quan hành chính nhà nớc ở địa phơng xác định chủ thể giám sát, đối tợng
chịu sự giám sát, hình thức, trình tự thủ tục hoạt động giám sát, trách nhiệm
pháp lý của các cá nhân, tổ chức đối với hoạt động giám sát. Đây là đặc trng
điển hình của các quy phạm pháp luật về giám sát, thể hiện ở tính cụ thể và
tính xác định chặt chẽ của nó.
1.2.2. Nội dung cơ bản của pháp luật giám sát hoạt động hành chính
của các cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng
Nội dung cơ bản của pháp luật giám sát hoạt động hành chính của các
cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng bao gồm những vấn đề cơ bản sau:
Một là, các quy phạm quy định về chủ thể giám sát.

Các quy phạm quy định về chủ thể giám sát hoạt động hành chính của
cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng có nguồn trong Luật Tổ chức Hội
đồng nhân dân và ủy ban nhân dân; Luật Tổ chức Tòa án nhân dân; Luật Mặt
trận Tổ quốc Việt Nam và các văn bản pháp luật có liên quan.


21
- Về Hội đồng nhân dân: Tại Điều 1 Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân
và ủy ban nhân dân năm 2003 quy định:
Hội đồng nhân dân thực hiện quyền giám sát đối với hoạt
động của Thờng trực Hội đồng nhân dân, ủy ban nhân dân, Tòa án
nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân cùng cấp; giám sát việc thực hiện
các nghị quyết của Hội đồng nhân dân; giám sát việc tuân theo pháp
luật của các cơ quan nhà nớc, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn
vị vũ trang nhân dân và của công dân ở địa phơng [45].
Hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân đợc tiến hành thờng xuyên,
gắn liền với việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn do pháp luật quy định.
Giám sát của Hội đồng nhân dân bao gồm: Giám sát của Hội đồng
nhân dân tại kỳ họp; giám sát của Thờng trực Hội đồng nhân dân; giám sát của
các ban của Hội đồng nhân dân và giám sát của đại biểu Hội đồng nhân dân.
Nh vậy, hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân đối với cơ quan
hành chính nhà nớc địa phơng thể hiện mối quan hệ giữa cơ quan quyền lực
nhà nớc ở địa phơng với cơ quan chấp hành của cơ quan quyền lực nhà nớc
ở địa phơng. Trong mối quan hệ đó cơ quan hành chính nhà nớc ở địa
phơng chịu trách nhiệm báo cáo hoạt động của mình trớc Hội đồng nhân
dân. Tổ chức và hoạt động của cơ quan hành chính nhà nớc địa phơng đợc
đặt dới sự giám sát chặt chẽ của Hội đồng nhân dân nhằm đảm bảo hiệu lực,
hiệu quả hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nớc một cách tốt nhất.
- Tòa án nhân dân: Điều 127 Hiến pháp năm 1992 quy định:
Tòa án nhân dân tối cao, các Tòa án nhân dân địa phơng,

các Tòa án quân sự và các Tòa án khác do luật định là những cơ
quan xét xử của nớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Trong
tình hình đặc biệt, Quốc hội có thể quyết định thành lập Tòa án đặc
biệt ở cơ sở, thành lập các tổ chức thích hợp của nhân dân để giải


22
quyết những việc vi phạm pháp luật và tranh chấp nhỏ trong nhân
dân theo quy định của pháp luật [12].
Giám sát hoạt động hành chính của cơ quan hành chính nhà nớc ở địa
phơng thông qua việc Tòa án giải quyết các vụ án hành chính nhằm giải
quyết các tranh chấp phát sinh trong lĩnh vực quản lý hành chính nhà nớc
giữa công dân với cơ quan hành chính nhà nớc khi thực hiện hoạt động chấp
hành, điều hành và các hoạt động của cán bộ công chức nhà nớc trong bộ
máy đó. Theo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (năm 1995), Tòa hành chính
đợc thành lập trong cơ cấu của Tòa án nhân dân tối cao và các Tòa án nhân
dân cấp tỉnh, có quyền và nghĩa vụ kiểm tra và phán quyết tính hợp hiến, hợp
pháp của các quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính bị khiếu kiện.
Pháp luật quy định rõ, Tòa án nhân dân xét xử các vụ án hành chính khi:
+ Có sự khiếu kiện của công dân, tổ chức đối với quyết định hành chính
hay hành vi hành chính hay quyết định kỷ luật buộc thôi việc cán bộ, công
chức giữ chức vụ từ vụ trởng và tơng đơng trở xuống.
+ Có quyết định hành chính, hành vi hành chính xâm hại trực tiếp đến
quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan nhà nớc hay tổ chức chính
trị, chính trị - xã hội.
+ Có tranh chấp giữa cơ quan công quyền và công dân, tổ chức đã xảy
ra và những tranh chấp ấy không thuộc thẩm quyền xem xét của cơ quan hành
chính nhà nớc hay của tòa án nào khác.
- Mặt trận Tổ quốc Việt Nam: Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam quy
định Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là:

Tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện của các tổ
chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội và các cá
nhân tiêu biểu trong các giai cấp, các tầng lớp xã hội, các dân tộc,
các tôn giáo và ngời Việt Nam định c ở nớc ngoài.


23
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên là cơ
sở chính trị của chính quyền nhân dân. Mặt trận phát huy truyền
thống đoàn kết toàn dân, tăng cờng sự nhất trí về chính trị và tinh
thần trong nhân dân, tham gia xây dựng và củng cố chính quyền
nhân dân, cùng Nhà nớc chăm lo và bảo vệ lợi ích chính đáng của
nhân dân, động viên nhân dân thực hiện quyền làm chủ, nghiêm
chỉnh thi hành Hiến pháp và pháp luật,giám sát hoạt động của cơ
quan nhà nớc, đại biểu dân cử và cán bộ, viên chức nhà nớc.
Nhà nớc tạo điều kiện để Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức
thành viên hoạt động có hiệu quả [42].
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam hiện nay có 32 thành viên, trong đó Đảng
Cộng sản Việt Nam vừa là thành viên, vừa là ngời lãnh đạo Mặt trận, và có
5 thành viên là các tổ chức chính trị - xã hội, gồm Tổng Liên đoàn lao động
Việt Nam, Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ
Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam, Hội Cựu chiến binh Việt Nam.
Hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc theo quy định của pháp luật
là hoạt động giám sát mang tính nhân dân, hỗ trợ cho công tác giám sát, kiểm
tra, thanh tra của Nhà nớc, bảo đảm cho bộ máy nhà nớc trong sạch, vững
mạnh, hoạt động có hiệu lực, hiệu quả, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của
nhân dân.
Hoạt động giám sát của Mặt trận đợc thực hiện theo ba hình thức:
động viên nhân dân thực hiện quyền giám sát; tham gia hoạt động giám sát
với cơ quan nhà nớc và trực tiếp giám sát thông qua các hình thức hoạt động

nh: tổng hợp ý kiến của nhân dân và các thành viên của Mặt trận kiến nghị
với cơ quan nhà nớc có thẩm quyền, biểu dơng, khen thởng ngời tốt, việc
tốt, kiến nghị xem xét, giải quyết, xử lý những trờng hợp vi phạm pháp luật.
Pháp luật cũng quy định trách nhiệm của ngời đứng đầu cơ quan, tổ chức tạo
điều kiện để Mặt trận thực hiện quyền giám sát. Khi nhận đợc kiến nghị của


24
Mặt trận thì ngời đứng đầu cơ quan, tổ chức có trách nhiệm xem xét, trả lời
trong thời hạn theo quy định của pháp luật.
Điều 12 Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã khẳng định vai trò của
Mặt trận trong lĩnh vực giám sát nh sau:
Hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là giám
sát mang tính chất nhân dân, hỗ trợ cho công tác giám sát, kiểm tra,
thanh tra của Nhà nớc, góp phần xây dựng, bảo vệ Nhà nớc Cộng hòa
xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong sạch, vững mạnh, hoạt động có hiệu
lực, hiệu quả, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân [42].
Điều này cho thấy, pháp luật về giám sát hoạt động hành chính của các
cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng đã ghi nhận vai trò giám sát mang
tính xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là nhu cầu cần thiết của hoạt động
kiểm soát quyền lực nhà nớc, bên cạnh các hình thức kiểm tra, thanh tra,
giám sát khác của Nhà nớc.
- Giám sát của Ban Thanh tra nhân dân đối với cơ quan hành chính
nhà nớc ở địa phơng: Ban Thanh tra nhân dân có nhiệm vụ giám sát, phát
hiện, kiến nghị và khi cần thiết đợc giao nhiệm vụ kiểm tra những vụ việc
nhất định. Nội dung giám sát của Ban Thanh tra nhân dân là giám sát, kiểm
tra việc thực hiện chính sách, pháp luật nhà nớc tại địa phơng, đơn vị, cơ
quan mình. Do đó, Ban thanh tra nhân dân có vai trò quan trọng trong hoạt
động giám sát hoạt động hành chính của các cơ quan hành chính nhà nớc ở
địa phơng, đảm bảo cho các cơ quan này chịu sự giám sát mang tính nhân

dân (tính xã hội).
Điều 1, Luật Thanh tra năm 2004 quy định: "Ban thanh tra nhõn dõn
giỏm sỏt vic thc hin chớnh sỏch, phỏp lut, vic gii quyt khiu ni, t
cỏo, vic thc hin quy ch dõn ch c s ca c quan, t chc, cỏ nhõn cú
trỏch nhim xó, phng, th trn, c quan nh nc, n v s nghip,
doanh nghip nh nc" [46]. Ban thanh tra nhõn dõn đợc tổ chức nh sau:


25
+ Ban Thanh tra nhõn dõn c thnh lp xó, phng, th trn do ủy
ban Mt trn T quc Vit Nam xó, phng, th trn hng dn t chc, ch
o hot ng.
+ Ban Thanh tra nhõn dõn c thnh lp c quan nh nc, n v
s nghip, doanh nghip nh nc do Ban chp hnh Cụng on c s c
quan, n v, doanh nghip ú hng dn t chc, ch o hot ng.
Nh vậy, Ban thanh tra nhân dân là một chủ thể giám sát đối với hoạt
động hành chính của cơ quan hành chính nhà nớc ở địa phơng.
- Giám sát của các cơ quan báo chí: Báo chí có khả năng chuyển tải
thông tin đến với các tầng lớp nhân dân, với ba chức năng quan trọng: chức
năng thông tin, chức năng tạo d luận xã hội và chức năng nâng cao dân trí,
đáp ứng nhu cầu giải trí của các tầng lớp nhân dân. Hiện nay, báo chí đã phát
triển thành bốn loại hình khác nhau là báo in, báo nói, báo hình và báo điện
tử. Điều 3 Luật Báo chí quy định các loại hình báo chí gồm:
Bỏo in (bỏo, tp chớ, bn tin thi s, bn tin thụng tn), bỏo
núi (chng trỡnh phỏt thanh), bỏo hỡnh (chng trỡnh truyn hỡnh,
chng trỡnh nghe - nhỡn thi s c thc hin bng cỏc phng
tin k thut khỏc nhau), bỏo in t (c thc hin trờn mng
thụng tin mỏy tớnh) bng ting Vit, ting cỏc dõn tc thiu s Vit
Nam, ting nc ngoi [43].
Với tính đại chúng của báo chí, khả năng và nhiệm vụ giám sát mang

tính xã hội đối với hoạt động hành chính của các cơ quan hành chính nhà nớc
ở địa phơng là hết sức quan trọng. Bởi lẽ, đối tợng giám sát của báo chí
hớng tới phục vụ nhu cầu thông tin cho công chúng; công chúng dễ tiếp cận
với các loại hình báo chí một cách nhanh nhất, ổn định nhất và liên tục nhất.
Nh vậy, báo chí là diễn đàn của nhân dân, tạo công luận, hớng dẫn công
luận, khích lệ, truyền bá một t tởng, phản ánh khách quan hoạt động hành