PHƯƠNG PHÁP CHẾ BIẾN BÁN HẠ

CHẾ BIẾN BÁN HẠ
Thân rễ bán hạ bắc: pinellia ternata hoặc bán
hạ nam typhonium trilobatum ho ráy araceae
1- SƠ CHẾ:
- PP chế: đào về rửa sạch, cắt bỏ rễ con, cạo
bỏ vỏ hoặc đánh đống để 10 ngày cho vỏ tự
thối rữa và đi dày đạp cho tróc vỏ, rửa sạch,
thái phiến phơi khô, hoặc đồ chín phơi khô
- Tiêu chuẩn: phiến khô có màu trắng đục hoặc
vàng nhạt, độ ẩm 13%
2/11/08 1
2- CHẾ BIẾN CỔ TRUYỀN:
2.1- MỤC ĐÍCH:
- Làm thuốc phiến để bốc thuốc thang và các dạng
thuốc khác
- Làm mất vị ngứa.
Mất ngứa do phụ liêu: gồm nước vôi, nước gừng,
nước vo gạo, nước muối, nứơc phèn chua, thường
dùng 2-3 phụ liệu kết hợp ngâm 5-7 ngày và do
nhiệt độ 180- 240
0
c phân hủy chất ngứa
- Tăng dẫn thuốc vào tỳ vị, tăng hóa đàm chỉ nôn do
phụ liệu cam thảo, sinh khương
- Tăng dẫn thuốc vào phế và hóa đàm chỉ ho ở phế
do cam thảo, bồ kết, phèn chua
2/11/08 2
2.2- PHƯƠNG PHÁP CHẾ
2.2.1- Chế theo dược điển Việt Nam
* Chế bán hạ bắc: Công thức gồm
Bán hạ bắc 1000g

Cam thảo bắc 100g
Quả bồ kết 100g
Cam thảo phiến, bồ kết đập dập,nấu kĩ với
nước(miếng bán hạ trong đều, không còn nhân
đục), vớt ra phơi sấy khô kiệt
Chế theo phương pháp này vị ngứa giảm ít
2/11/08 3
* Chế bán hạ nam: (củ chóc, nam tinh). Công thức
Bán hạ nam 1000g
Phèn chua 50g
Gừng tươi 100g
Nước vo gạo vừa đủ ngập
- Ngâm BH trong nước vo gạo 2 ngày đêm, mỗi ngày
thay nước một lần( ngâm đến thấm đều), rửa sạch
phơi sấy khô
- Ngâm trong nước phèn chua 3-5% trong 2-3 ngày
đêm cho thấm đều, rửa sạch, phơi sấy khô
- Tẩm nước gừng, ủ cho thấm đều, phơi, sấy khô
- Sao vàng cho có màu vàng đâm
Chế theo pp này hết ngứa chỉ còn vị hơi cay

Tóm tắt pp chế BHN
Ngâm nước VG
2/11/08 5
rửa sạch phơi sấy khô
Ngâm nước phèn
rửa sạch, phơi sấy khô
Tẩm nước gừng, ủ
phơi, sấy khô
Sao vàng

2.2.2- Các ph ơng pháp chế khác
- Có nhiều pp chế khác, tùy mục đích điều trị
-
Có rất nhiều phụ liệu để chế nh : N ớc, gừng cam
thảo, bồ kết, n ớc vôi, phèn chua, mật bò (chế
đởm nam tinh), muối ăn, trúc lịch, bột nghệ, bạch
giới tử, giấm, phác tiêu ( huyền minh
phấn)=Na
2
SO
4
v
- Khi chế phối hợp nhiều pp nh : ngâm, đồ, nấu, tẩm,
sao,sấy, mỗi pp chế th ờng phối hợp hai phụ liệu
trở lên.
VD: - Pháp bán hạ (thanh BH) phụ liệu là phèn chua
- Thảo bán hạ(DĐVNIII): phèn, cam thảo, n ớc vôi
2/11/08 6
- VD: Khương bán hạ: gồm Phèn, nước gừng;
Khúc bán h : PH v i các v thu c khác và b t mạ ớ ị ố ộ ỳ
m nan tinh: Ph i h p v i m t bòĐở ố ợ ớ ậ
- Phương pháp chế đơn giản nhất là:
Ngâm nước vôi trong 3-4 ngày, mỗi ngày thay nước
một lần, rửa sạch, sấy khô hết ngứa. Mục đích để
làm hết ngứa
Tẩm nước gừng hoặc bồ kết… Mục đích làm tăng
trừ đờm, chỉ ho, chỉ nôn của bán hạ
- TC thành phẩm: tất cả các pp chế đều phải hết
ngứa, độ ẩm 13%
2/11/08 7

3- S THAY Đ I THÀNH PH N HÓA H CỰ Ổ Ầ Ọ
3.1- Thành ph n hóa h c s ng:ầ ọ ố
- BHB: Có alcaloid, acid amin, sterol, acid hữu cơ,
đường, tinh bột, chất nhầy
- BHN: Ngoài nh ng thành ph n trên còn có ữ ầ
coumarin, saponosid, nhóm sterol có
stigmasterol, b-sitosterol
3.2- Sự thay đổi thành phần sau khi chế
Sau chế các thành phần Alcaloid, coumarin, acid
amin đều thay đổi khác nhau so với sống
4- S THAY Đ I V TÁC D NG SINH H CỰ Ổ Ề Ụ Ọ
+ Độc tính: BHN cả sống và chế đều không có độc
tính cấp
2/11/08 8
+ Vị ngứa: Sau khi chế vị ngứa giảm nhiều, nếu
đạt tiêu chuẩn thì phải hết ngứa
- Nước vôi ngâm 72 giờ hết ngứa
- Nước gừng, nước gạo, nước phèn chua ngâm
120 giờ hết ngứa
- Phối hợp nước gạo- nước phèn hoặc nứơc
phèn- nước gừng giảm ngứa tốt
- Sấy ở nhiệt độ cao 180
0
c hết ngứa
+ Tác d ng: ụ
- BHs và chế đều có tác dụng long đờm chỉ ho,
Chống nôn BHC tốt hơn sống. Chế theo phương
pháp của DĐVN, BHN tốt hơn BHB.
Tác dụng long đờm chỉ ho thì ngược lại
2/11/08 9