tạp chí kinh tế đối ngoại đề tài ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU MỘT SỐ MẶT HÀNG CHỦ LỰC CỦA VIỆT NAM SAU KHỦNG HOẢNG TÀI CHÍNH HOA KỲ

ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU MỘT SỐ MẶT HÀNG CHỦ LỰC CỦA VIỆT
NAM SAU KHỦNG HOẢNG TÀI CHÍNH HOA KỲ

TÓM TẮT KẾT QUẢ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

1. Thông tin chungvề đề tài
Tên đề tài: Đẩy mạnh xuất khẩu một số mặt hàng chủ lực
của Việt Nam sau khủng hoảng tài chính Hoa Kỳ
Mã số: B2010-08-65
Cấp quản lý: Bộ Giáo dục và Đào tạo
Chủ nhiệm đề tài: ThS Trần Nguyên Chất
Các thành viên tham gia: TS Nguyễn Xuân Minh, TS Nguyễn
Quang Minh, ThS Nguyễn Thị Mai
Thời gian bắt đầu/kết thúc: tháng 4/2010 đến tháng
8/2012
Xếp loại: Khá

2. Tính cấp thiết của đề tài
Quá trình toàn cầu hóa đã mở ra nhiều cơ hội phát triển kinh
tế - xã hội cho các quốc gia trên toàn thế giới trong hàng thập kỷ
qua. Tuy nhiên, quá trình toàn cầu hóa cũng làm gia tăng sự liên
kết, phụ thuộc lẫn nhau giữa các nền kinh tế và một khi có khủng
hoảng xảy ra thì tác động của nó có thể được lan tỏa một cách
nhanh chóng và khuyếch trương mức độ nghiêm trọng. Tài chính
được xem là một động lực dẫn dắt quá trình toàn cầu hóa trong
những năm gần đây. Khủng hoảng tài chính không chỉ làm ảnh
hưởng tới nền kinh tế của quốc gia lâm vào khủng hoảng mà còn
ảnh hưởng tới nền kinh tế của các quốc gia khác và khu vực, thậm
chí nó có thể ảnh hưởng đến cả thế giới trong trường hợp khủng
hoảng tài chính diễn ra ở các nền kinh tế cường quốc của thế giới.
Khủng hoảng tài chính Hoa Kỳ được châm ngòi từ năm 2007 và

bùng phát vào năm 2008, kéo theo cuộc suy thoái kinh tế tồi tệ nhất
trong vòng 80 năm qua (kể từ cuộc Đại khủng hoảng của thế giới
vào những năm 1930). Hoa Kỳ là một thị trường xuất khẩu quan
trọng nhất của Việt Nam hiện nay nên ảnh hưởng của cuộc khủng
hoảng tài chính Hoa Kỳ đối với xuất khẩu của Việt Nam là không
nhỏ.
Dù giai đoạn tồi tệ nhất của cuộc khủng hoảng tài chính Hoa
Kỳ đã trôi qua nhưng dư âm của nó vẫn còn hiện diện, nhất là trong
các vấn đề kinh tế - xã hội trọng yếu của Hoa Kỳ như tỷ lệ thất
nghiệp, nợ công, tăng trưởng xuất khẩu, thâm hụt thương mại,
tăng trưởng kinh tế… Chính vì vậy, xu hướng bảo hộ và các quan
điểm bảo thủ về thương mại đã nổi lên mạnh mẽ như một giải pháp
tình thế nhằm giúp các quốc gia bảo vệ những lợi ích của mình
trong bối cảnh môi trường kinh tế tiềm ẩn nhiều rủi ro.
Nhằm thực hiện thành công các mục tiêu, nhiệm vụ đề ra
trong “Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội năm 2011 – 2020”,
Chính phủ đã xác định cần “Xây dựng, củng cố các đối tác hợp tác
chiến lược để phát triển thị trường bền vững”. Hoa Kỳ hiện là thị
trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam và cũng được đặt ở vị trí
thị trường xuất khẩu trọng điểm của Việt Nam trong thời gian thực
hiện chiến lược này. Chính vì vậy, việc nghiên cứu nhằm tìm kiếm
các giải pháp cũng như cách tiếp cận hợp lý cho hàng hóa Việt Nam
xuất khẩu sang Hoa Kỳ trong bối cảnh “chủ nghĩa bảo hộ cấp tiến”
ở thị trường này là một vấn đề mang tính cấp thiết và thực tiễn cao.
3. Đối tượng, phạm vi và phương pháp nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là hoạt động xuất khẩu một số mặt
hàng chủ lực được lựa chọn của Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ
trong bối cảnh chịu ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tài chính
năm 2008 ở nước này và giờ vẫn đang phải đối mặt với các “dư

chấn” của cuộc khủng hoảng.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về mặt thời gian: đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng xuất
khẩu của một số mặt hàng chủ lực tiêu biểu của Việt Nam sang thị
trường Hoa Kỳ trong khoảng 10 năm (từ 2002 đến 2011), tức là kể
từ năm đầu tiên Hiệp định Thương mại song phương Việt Nam –
Hoa Kỳ có hiệu lực cho đến hết năm 2011, bao gồm cả giai đoạn
khủng hoảng tài chính năm 2008 - 2009. Một số trường hợp đề tài
muốn giới thiệu hoặc cần phân tích tổng thể để thấy được sự tiến
triển trong mối quan hệ giữa hai nước, chuỗi số liệu có thể được lấy
từ năm 1994. Kết hợp với các dự báo, định hướng phát triển hiện
có, đề tài xây dựng các giải pháp và kiến nghị đẩy mạnh xuất khẩu
một số mặt hàng chủ lực của Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ đến
năm 2020.
- Về mặt không gian: đề tài tập trung vào thị trường Hoa Kỳ, nghiên
cứu những ảnh hưởng, diễn biến của hoạt động xuất khẩu một số
mặt hàng chủ lực của Việt Nam tại thị trường Hoa Kỳ, có đối chiếu,
so sánh với các thị trường trọng điểm khác như EU hay Nhật Bản.
- Về mặt nội dung: do sự đa dạng trong đặc điểm của các mặt hàng
xuất khẩu chủ lực nên đề tài giới hạn việc nghiên cứu vào bốn
nhóm mặt hàng (hay gọi tắt là mặt hàng) vừa có kim ngạch lớn
trong thống kê xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam nói chung và
đứng đầu kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Hoa
Kỳ. Đó là mặt hàng dệt may, da giày, đồ gỗ và thủy sản.
3.3. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu tại bàn: áp dụng các phương pháp tổng
hợp, kỹ thuật phân tích để xử lý các số liệu, dữ liệu thu thập được
(cả tài liệu bằng tiếng Việt và tiếng nước ngoài) đồng thời áp dụng
phương pháp so sánh, đối chiếu kết quả phân tích với các kết quả
nghiên cứu đã có trong và ngoài nước;

- Phương pháp thu thập dữ liệu: các dữ liệu thứ cấp được thu thập
từ các cơ quan thống kê, cơ quan chuyên ngành và các cơ quan
truyền thông cả trong và ngoài nước như Bộ Công Thương, Tổng
Cục Thống kê của Việt Nam, các số liệu từ Ủy ban Thương mại quốc
tế (USITC), Cục Thống kê của Bộ Thương mại Hoa Kỳ (US Census),
Cục Phân tích Kinh tế của Bộ Thương mại Hoa Kỳ (BEA), Trung tâm
Thương mại quốc tế (ITC) của UNCTAD, Tổ chức Thương mại thế
giới (WTO), Ngân hàng Thế giới (WB), Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF)…,
đồng thời thu thập dữ liệu sơ cấp thông qua việc tiến hành khảo
sát, lấy ý kiến chuyên gia để đánh giá tình hình xuất khẩu một số
mặt hàng chủ lực (dệt may, da giày, đồ gỗ và thủy sản) của Việt
Nam sang thị trường Hoa Kỳ dưới tác động của khủng hoảng tài
chính Hoa Kỳ.
* Cách tiếp cận
Song song với cách tiếp cận thống kê, mô tả thực trạng bằng
phương pháp tiến hành phân tích, tổng hợp dữ liệu và các kết quả
nghiên cứu sẵn có, đề tài còn tiến hành khảo sát thực tế, lấy ý kiến
chuyên gia để đánh giá tình hình xuất khẩu một số mặt hàng chủ
lực (dệt may, da giày, đồ gỗ và thủy sản) của Việt Nam sang thị
trường Hoa Kỳ giai đoạn trước và sau khủng hoảng tài chính của
nước này nhằm phát hiện các khó khăn hoặc nhân tố ảnh hưởng
đến hoạt động xuất khẩu các mặt hàng này của Việt Nam sang thị
trường Hoa Kỳ để có cơ sở đề xuất các giải pháp phát triển hoạt
động này một cách bền vững hơn trong tương lai.
* Mô tả phương pháp khảo sát, xử lý và kiểm định:
Về kích thước mẫu khảo sát: đã thực hiện 208 phiếu trong đó 152
phiếu thỏa mãn các yêu cầu, gấp 1,6 lần kích thước mẫu tối thiểu.
Về xử lý dữ liệu: Dữ liệu được xử lý và làm sạch bằng phần mềm
SPSS 15.0. Đề tài kiểm định giá trị và độ tin cậy của thang đo thông
qua: hệ số tin cậy Cronbach’s Alpha, phương pháp phân tích nhân

tố khám phá (EFA).
4. Kết cấu của đề tài
Ngoài Lời mở đầu, Kết luận, Danh mục bảng biểu, Danh mục tài liệu
tham khảo, Phụ lục…, đề tài gồm có ba chương cơ bản như sau:
Chương 1: Lý luận chung về xuất khẩu hàng chủ lực của Việt Nam
sang thị trường Hoa Kỳ sau khủng hoảng tài chính năm 2008
1.1. Một số vấn đề cơ bảnvề mặt hàng xuất khẩu chủ lực
1.2. Tổng quan về thị trường Hoa Kỳ
1.3. Các cột mốc quan trọng trong quan hệ ngoại giao và kinh
tế giữa Việt Nam và Hoa Kỳ
1.4. Cuộc khủng hoảng tài chính Hoa Kỳ năm 2008
Chương 2: Thực trạng xuất khẩu một số mặt hàng chủ lực của Việt
Nam sang thị trường Hoa Kỳ dưới tác động của cuộc khủng hoảng
tài chính năm 2008
2.1. Thương mại song phương Việt Nam – Hoa Kỳ
2.2. Phân tích thực trạng xuất khẩu một số mặt hàng xuất khẩu
chủ lực của Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ
2.3. Đánh giá của doanh nghiệp Việt Nam về tác động của cuộc
khủng hoảng tài chính Hoa Kỳ năm 2008 đối với một số mặt hàng
xuất khẩu chủ lực
Chương 3: Giải pháp và kiến nghị nhằm đẩy mạnh xuất khẩu một số
mặt hàng chủ lực của Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ
3.1. Chiến lược phát triển xuất nhập khẩu của Việt Nam
3.2. Cơ hội và thách thức từ Hiệp định TPP đối với hoạt động
xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ
3.3. Các giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu một số mặt hàng chủ
lực của Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ
3.4. Kiến nghị với Nhà nước đẩy mạnh xuất khẩu các mặt hàng
chủ lực sang thị trường Hoa Kỳ
5. Những đóng góp chính của đề tài

Đề tài thể hiện tính mới về mặt bối cảnh và cách tiếp cận vấn đề.
- Về bối cảnh: Đề tài tiến hành phân tích thực trạng xuất khẩu một
số mặt hàng chủ lực của Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ dưới tác
động tiêu cực của cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ đồng thời đón
đầu triển vọng phát triển từ Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình
Dương (TPP) mà Việt Nam đang tham gia đàm phán.
- Về cách tiếp cận: Đề tài lựa chọn bốn mặt hàng điển hình, hiện có
kim ngạch xuất khẩu cao nhất và chiếm đến 60% tổng kim ngạch
xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ để có thể vừa nhận
định một cách tổng quát về vấn đề, vừa đi sâu vào giải quyết vướng
mắc riêng ở từng ngành hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam.
Đề tài đã hoàn thành một số nhiệm vụ nghiên cứu đặt ra và có
những đóng góp:
- Khái quát lý luận chung về xuất khẩu mặt hàng chủ lực của
Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ trong bối cảnh chịu ảnh hưởng
của cuộc khủng hoảng tài chính Hoa Kỳ năm 2008;
- Phân tích thực trạng xuất khẩu một số mặt hàng chủ lực của
Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ trước và sau khủng hoảng tài
chính, trong đó có khảo sát ý kiến đánh giá của doanh nghiệp xuất
khẩu các mặt hàng chủ lực được lựa chọn của Việt Nam;
- Đề xuất các giải pháp và kiến nghị đẩy mạnh xuất khẩu một số
mặt hàng chủ lực điển hình của Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ
trong thời gian tới dưới ảnh hưởng của nhân tố mới là Hiệp định
TPP
6. Hướng nghiên cứu tiếp theo
Do hạn chế về nguồn lực thực hiện, đề tài chỉ tập trung vào bốn mặt
hàng chủ lực có kim ngạch lớn nhất ở thị trường Hoa Kỳ là dệt
may, da giày, đồ gỗ và thủy sản, đồng giờ giới hạn nội dung nghiên
cứu vào một số khía cạnh hoặc vấn đề tiêu biểu nhất của từng
ngành hàng xuất khẩu chủ lực. Đề tài mở ra nhiều hướng nghiên

cứu mới đi vào chi tiết từng ngành hàng chủ lực hoặc phân tích rõ
nét hơn tương quan giữa Việt Nam và các đối thủ cạnh tranh khác
trên thị trường Hoa Kỳ. Ngoài ra, do đề tài hoàn thành vào thời
điểm sắp diễn ra bầu cử Tổng thống, một nhân tố ảnh hưởng có ý
nghĩa quyết định toàn bộ những nhân tố còn lại trong việc hoạch
định chính sách thương mại của Hoa Kỳ nên đề tài đã không xem
xét nhiều nhân tố ảnh hưởng của thị trường Hoa Kỳ đối với xuất
khẩu của Việt Nam sang thị trường này.