bài thảo luận pháp luật đại cương đề tài Các nguyên nhân chủ yếu của tình trạng gian lận, trốn lậu thu

ĐỀ BÀI:
Các nguyên nhân chủ yếu của tình trạng gian lận, trốn lậu
thuế và giải pháp khắc phục.
BÀI LÀM
A.LỜI MỞ.
Thuế là nguồn thu chủ yếu của ngân sách nhà nước, đóng vai
trò quyết định trong việc duy trì hoạt động của bộ máy nhà nước
đồng thời là công cụ quan trọng để điều tiết nền kinh tế- xã hội.
Tuy nhiên, trong thời gian qua, kết quả của việc thực thi các
Luật thuế chưa cao, số tiền thuế thất thu còn rất lớn mà nguyên
nhân chủ yếu là từ tình trạng trốn thuế, gian lận thuế. Những hành
vi trốn thuế, gian lận thuế ngày nay đang diễn ra phức tạp, phạm vi
ngày càng rộng, quy mô lớn và thủ đoạn tinh vi nếu không chống
gian lận thuế quyết liệt thì khó mà giữ được trật tự, kỷ cương trong
lĩnh vực tài chính công. Ngoài ra chống ong việc gian lận thuế còn
có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng lĩnh vực tài chính công.
Ngoài ra chống gian lận thuế còn có ý nghĩa quan trọng trong việc
xây dựng niềm tin của người dân vào Nhà Nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa và cần phải được thực hiện một cách triệt để.
B.NỘI DUNG.
1. Thế nào là gian lận, trộn lậu thuế?
Thuế là khoản tiền hay hiện vật mà người dân hoặc các tổ
chức kinh doanh phải nộp cho nhà nước tuỳ theo mức quy định
nhằm huy động tài chính cho chính quyền, tái phân phối thu nhập,
hay điều tiết các hoạt động kinh tế - xã hội.
Theo Nghị định 100/2004/NĐ-CP: Hành vi trốn thuế là
hành vi của cá nhân, tổ chức vi phạm các quy định của pháp luật
về thuế làm giảm số thuế phải nộp hoặc làm tăng số thuế được
hoàn hoặc được miễn, giảm.
Theo Chuẩn mực 240 của Kiểm toán: Gian lận là hành vi cố
ý làm sai lệch thông tin kinh tế, tài chính do một người hay nhiều

người trong Hội đồng quản trị, Ban Giám đốc, các nhân viên hoặc
bên thứ ba thực hiện, làm ảnh hưởng đến Báo cáo tài chính.
Nếu biến đổi một chút khái niệm này theo thuế thì ta có thể
định nghĩa như sau: Hành vi gian lận thuế là hành vi của cá nhân,
tổ chức cố ý làm sai lệch - làm giảm số thuế phải nộp hoặc làm
tăng số thuế được hoàn hoặc được miễn, giảm.
Như vậy, có thể nói mục đích của hành vi trốn thuế và hành
vi gian lận thuế là như nhau: làm giảm số thuế phải nộp hoặc làm
tăng số thuế được hoàn hoặc được miễn, giảm.
Nhưng hành vi trốn thuế có phạm vi rộng hơn, trong đó bao
gồm cả sự vô tình và sự cố ý. Còn hành vi gian lận thuế có phạm vi
hẹp, và là sự cố ý.
Trốn, lậu thuế là hành vi phạm pháp của các cá nhân và
pháp nhân nhằm không phải nộp thuế hoặc không phải nộp đủ số
thuế mà họ phải đóng. Trốn, lậu thuế khác với tránh thuế vì tránh
thuế là hành vi hợp pháp nhằm giảm thiểu số thuế phải đóng.
Để thực hiện được hành vi gian lận, trốn lậu thuế, các đối
tượng thường dùng các thủ đoạn như:
 Là tránh gặp mặt hoặc không trình diện cơ quan thu và khai
man.
 Việc khai man thuế tiêu thụ thường thấy qua việc doanh
nghiệp không phát hành hóa đơn bán hàng theo quy định để cơ
quan thu không xác định được đủ giá trị thuế phải thu.
 Cá nhân khai không đủ thu nhập của mình để lậu thuế thu
nhập.
 Khai man thuế hải quan thường thấy qua việc doanh nghiệp
hoặc cá nhân khai báo giá trị hàng hóa nhập khẩu thấp hơn giá
trị thực sự của chúng.
 Hành vi của các nhân viên của cơ quan thu nhằm bỏ qua cho
hành vi trốn lậu thuế của cá nhân và pháp nhân và kiếm lợi

riêng cho mình cũng là hành vi trốn lậu thuế.
2. Thực trạng gian lận, trốn lậu thuế.
Ở nước ta, hiện tượng trốn lậu thuế hay cụ thể là gian lận
trong khấu trừ, hoàn thuế giá trị gia tăng đang là hiện tượng rất phổ
biến, thủ đoạn ngày càng tinh vi và xảo quyệt. Theo kết quả kiểm
toán hàng năm, Kiểm Toán Nhà Nước (KTNN) đã phát hiện một
số sai phạm phổ biến như: hạch toán doanh thu không đúng niên
độ kế toán, doanh thu ghi trên hoá đơn thấp hơn giá thực tế thanh
toán để giảm thuế Giá Trị Gia Tăng (GTGT) đầu ra và giảm thu
nhập chịu thuế, áp dụng sai thuế suất thuế GTGT, không phân bổ
thuế GTGT đối với hàng không chịu thuế Đối với thuế Thu nhập
Doanh Nghiệp (TNDN) chủ yếu vi phạm ở những khoản chi không
được phép hạch toán như quà biếu, tham quan, chi khuyến mãi
hoặc các hành vi gian lận trong hoàn thuế GTGT như thành lập
nhiều doanh nghiệp trung gian ở nhiều nơi khác nhau, tổ chức mua
bán lòng vòng hàng hoá, dịch vụ lập hồ sơ khống nhằm hạn chế sự
kiểm soát của cơ quan thuế; lập hồ sơ khống xuất khẩu hàng hoá
nhất là hàng nông, lâm, hải sản chưa chế biến qua đường biên giới
đất liền để được hoàn thuế ; từ khi thực hiện việc điều chỉnh mức
thuế suất thuế xuất khẩu, nhập khẩu ưu đãi đối với một số nhóm
mặt hàng, lập tức xuất hiện hiện tượng doanh nghiệp xuất khẩu hạ
giá khai báo tính thuế để gian lận thuế. Nếu như trước kia, hành vi
gian lận về thuế qua giá chỉ xuất hiện ở hàng nhập khẩu thì thời
gian gần đây, lực lượng hải quan đã phát hiện hành vi gian lận thuế
qua giá đối với cả hàng xuất khẩu.
Có những trường hợp doanh nghiệp “ẩn lậu” lên tới cả trăm
tỷ đồng. Việc thành lập doanh nghiệp để mua bán, sử dụng hóa
đơn GTGT bất hợp pháp đang là chiêu bài làm giàu bất chính được
nhiều đối tượng sử dụng hiện nay. Loại tội phạm này thường hoạt
động dưới phương thức và thủ đoạn là thành lập doanh nghiệp với

rất nhiều ngành nghề kinh doanh, thuê nhà với hợp đồng ngắn hạn
làm trụ sở công ty để có điều kiện mua hóa đơn GTGT. Sau khi
mua được hóa đơn, chúng bỏ trốn khỏi địa chỉ kinh doanh. Thực tế
ngoài thị trường hiện nay, ghé vào bất cứ cửa hàng kinh doanh xe
gắn máy nào cũng có thể dễ dàng phát hiện được những thủ đoạn
gian lận thuế dưới hình thức ghi hoá đơn không đúng với giá thực
bán.
Ví dụ: một chiếc xe Dylan giá bán trên thị trường khoảng 100
triệu đồng, nhưng trên hoá đơn các cơ sở này bán ra luôn chỉ ghi
khoảng 60-70 triệu.
Chỉ tính riêng năm 2008 (kiểm toán niên độ 2007), Kiểm
toán Nhà nước đã phát hiện nhiều sai phạm trong lĩnh vực thuế
như: xác định sai thuế suất thuế GTGT; hạch toán thiếu doanh thu;
hạch toán vào chi phí một số khoản chi phí không hợp lý, hợp lệ
(kết quả kiểm toán 235 đơn vị, 21 bộ ngành và 194 đơn vị dự toán
thuộc 35 địa phương đã xác định thuế và các khoản phải nộp tăng
thêm 164,2 tỷ đồng ); công tác hoàn thuế, xoá nợ và miễn giảm
thuế sai quy định thuộc trách nhiệm của các cơ quan thuế (năm
2007 có 11/35 địa phương miễn giảm thuế không đúng đối tượng,
miễn giảm tiền thu sử dụng đất sai đối tượng, sai thẩm quyền
68,1 tỷ đồng ); chi phí vượt định mức (kết quả kiểm toán hồ sơ
thuế của 469 doanh nghiệp tại cơ quan thuế 35 tỉnh, KTNN xác
định các khoản phải nộp Ngân Sách Nhà Nước tăng thêm 452,3 tỷ
đồng)
Theo nguồn tin từ Bộ Công an, các vi phạm có chiều hướng
tăng lên theo các năm, cụ thể: nếu năm 1999 chỉ phát hiện 3 vụ vi
phạm, năm 2000 lên 17 vụ, năm 2001 phát hiện 64 vụ, thì tính đến
hết tháng 8 năm 2002 đã phát hiện 147 vụ vi phạm với tổng số tiền
bị chiếm đoạt khoảng 480 tỷ đồng; đã khởi tố 46 vụ, xử lý hành
chính 25 vụ

Việc kiểm soát lĩnh vực thuế lỏng lẻo, nhiều kẽ hở, không
chặt chẽ đã dẫn tới các hành vi gian lận thuế và để lại hậu quả
nghiêm trọng đối với nền kinh tế.
- Thứ nhất, ngân sách Nhà nước mất đi nguồn thu rất lớn.
Chính phủ đang thực hiện nhiều giải pháp kích cầu với một khoản
tiền lớn và nguồn tiền này chủ yếu được lấy từ ngân sách Nhà
nước. Trong khi đó nguồn thu về cho ngân sách phần lớn là từ
thuế. Nay tình trạng gian lận và thất thu thuế nhiều sẽ dễ làm cho
thâm hụt ngân sách tăng cao hơn.
- Thứ hai, nhiều ngành hàng phải chịu sự cạnh tranh không
lành mạnh, nhẹ thì ngành hàng đó sụt giảm lượng bán ra, thu hẹp
sản xuất, còn nặng có thể dẫn tới sụp đổ cả một ngành sản xuất
trong nước, kéo theo nhiều lao động mất việc làm. Đây là điều rất
tai hại.
3. Nguyên nhân chủ yếu của hiện tượng gian lận, trốn
lậu thuế.
Để hạn chế thất thu thì phải có một chính sách thuế và
phương thức quản lý phù hợp với tình hình phát triển của nền kinh
tế, đảm bảo hài hoà lợi ích kinh tế giữa Nhà nước và người nộp
thuế. Có thể nói nguyên nhân gây ra tình trạng này bắt nguồn từ
một chính sách thuế và phương thức quản lý không phù hợp với sự
phát triển của nền kinh tế. Vì vậy, việc tìm ra những nguyên nhân
để có những giải pháp khắc phục kịp thời là một yêu cầu khẩn thiết
được đặt ra đối với ngành thuế nói riêng và nền kinh tế nước ta nói
chung. Nguyên nhân chủ yếu của hiện tượng gian lận này là:
Thứ nhất, các quy định của pháp luật về thuế hiện hành còn
quá nhiều khe hở, nhiều bất cập, không phù hợp với thực tại và yêu
cầu phát triển của nền kinh tế.
Thứ hai, quá trình cải cách thuế chỉ mới tập trung nhiều đến
khía cạnh chính sách mà chưa có sự quan tâm thích đáng đến việc

cải cách hành chính thuế ngay từ đầu. Điều này đã dẫn đến năng
lực quản lý hành chính thuế thấp, hiệu quả chưa cao, làm xuất hiện
nhiều tồn tại trong công tác hành thu.
Thứ ba, thuế GTGT là một loại thuế mới tiên tiến, nhưng
công nghệ quản lý thu thuế của nước ta hiện nay chưa đáp ứng kịp
của tính tiên tiến và hiện đại, thế nên hiện tượng gian lận, trốn lậu
thuế ở đây rất cao. Nhằm tạo ra nhiều cơ hội thuận lợi, nên các chủ
thể kinh doanh phải trốn thuế, lậu thuế, vì nếu kinh doanh chân
chính sẽ bị thua thiệt, lợi nhuận thấp hoặc không thể tồn tại trong
môi trường cạnh tranh của nền kinh tế thị trường.
Thứ tư, tư tưởng chỉ đạo trong cải cách thuế còn ảnh hưởng
dấu ấn của cơ chế kế hoạch hoá tập trung. Chưa chuẩn bị đầy đủ
các điều kiện cần thiết để triển khai thực hiện thuế GTGT có hiệu
quả.
Thứ năm, các cơ quan thanh tra, kiểm tra và kiểm toán đã
phát hiện nhiều sai phạm nhưng hầu hết chỉ kiến nghị thu hồi, chưa
có biện pháp mạnh để kiến nghị xử lý đối với những trường hợp vi
phạm pháp luật, đặc biệt là kiến nghị xử lý về trách nhiệm người
đứng đầu còn hạn chế.
Trốn lậu thuế gây thất thoát thuế và làm giảm thu ngân sách.
Tuy nhiên, ở nước ta việc xử lý vi phạm cho hành vi trốn lậu thuế
thường rất nhẹ, trong khi đó ở một số nước, trong đó có Trung
Quốc, mức phạt nặng nhất cho hành vi trốn lậu thuế là tử hình.
4. Giải pháp khắc phục.
Vì vậy, để giảm thiểu các hành vi trốn lậu thuế cần phải có
những giải pháp hữu hiệu nhằm khắc phục hiện tượng gian lận
trong khấu trừ, hoàn thuế GTGT:
Một là, hoàn thiện hành lang pháp lý và chính sách về thuế.
- Hoàn thiện các quy định của pháp luật và các chính sách về
thuế của Nhà nước đảm bảo khoa học, chặt chẽ và có tính ổn định

lâu dài, tránh sự thay đổi quá nhanh và nhiều làm cho các nhà quản
lý thuế và người nộp thuế rơi vào tình trạng lúng túng trong thi
hành, gây nên sự hoài nghi của các nhà đầu tư, làm phương hại đến
lợi ích của người nộp thuế, tăng trưởng kinh tế và lợi ích của quốc
gia.
- Tôn trọng thuộc tính trung lập của hệ thống thuế hiện đại,
hạn chế tối đa các quy định miễn giảm, khấu trừ làm xói mòn
những mục tiêu cốt lõi của thuế, dễ gây nên tình trạng trốn, lậu
thuế.
- Quá trình cải cách hệ thống thuế phải gắn chặt với vấn đề
cải cách quan hệ tài khoá giữa các cấp chính quyền, năng lực quản
lý hành chính thuế, khả năng thu thuế và “văn hoá” của người nộp
thuế, như vậy mới tạo ra sự quan tâm, trách nhiệm của các cấp
chính quyền địa phương đối với việc triển khai thực hiện hệ thống
thuế mới.
- Việc cải cách chính sách thuế phải đi đôi với các biện pháp
cải cách về thể chế, về cơ cấu trên toàn bộ nền kinh tế; đặc biệt coi
trọng các lĩnh vực hỗ trợ cho cải cách hệ thống thuế như: hệ thống
kế toán, kiểm toán, hệ thống các luật lệ liên quan đến hệ thống
thuế.
Hai là, hoàn thiện phương thức quản lý thu thuế. Để triển
khai có hiệu quả các quy định của pháp luật về thuế, cơ quan thuế
phải chú ý hoàn thiện các phương thức quản lý thu thuế, cụ thể như
sau:
- Thống nhất sử dụng đồng bộ công nghệ thông tin vào việc
quản lý thu thuế nói chung và thuế GTGT nói riêng, nối mạng vi
tính trên toàn quốc nhằm thực hiện tốt việc kiểm tra đối chiếu hoá
đơn, chứng từ đầu vào, đầu ra.
- Hoàn thiện quy trình quản lý thu thuế theo hướng đơn giản,
khoa học và hiệu quả trên cơ sở kết quả rà soát lại các sơ hở trong

công tác hoàn thuế nói chung và thuế GTGT nói riêng.
- Đào tạo, bồi dưỡng để nâng cao trình độ nghiệp vụ, đạo đức
nghề nghiệp cho cán bộ thuế.
- Khen thưởng kịp thời các cá nhân và tập thể chấp hành tốt
nghĩa vụ thuế với Nhà nước và áp dụng các hình thức xử lý
nghiêm minh trong công tác hành thu và chấp hành luật thuế.
- Quy định bắt buộc đối với doanh nghiệp khi thực hiện tính
thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ phải thực hiện thanh toán
qua ngân hàng và tin học hoá công tác tài chính - kế toán.
- Các cơ quan chức năng của Nhà nước như thanh tra, điều
tra và kiểm toán phối hợp chặt chẽ trong công tác quản lý thu thuế,
xử lý vi phạm pháp luật về thuế.
Ba là hoàn thiện văn bản pháp luật về hoá đơn.
- Hiện tại quy định về quản lý, sử dụng hoá đơn còn nằm rải
rác ở các luật thuế mà nhiều hơn cả là Luật Thuế GTGT và các văn
bản hướng dẫn thi hành, khiến người sử dụng hoá đơn phải mất
nhiều thời gian để tìm hiểu. Bởi vậy nhất thiết phải có riêng một
văn bản quy phạm pháp luật thống nhất, đầy đủ, chi tiết và rõ ràng
quy định về hoá đơn để tạo điều kiện cho cơ sở kinh doanh tìm
hiểu pháp luật cũng như tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho cơ
quan thuế trong quá trình thực thi công vụ với đủ các chức năng, từ
tuyên truyền chính sách chế độ, kiểm tra kiểm soát cho đến xử lý
vi phạm.
Bốn là, nâng cao trách nhiệm của Kiểm toán viên nhà nước.
- Chống thất thu thuế không phải là một vấn đề nan giải, song
cần phải xác định đây là một cuộc đấu tranh lâu dài, bền bỉ bằng
những quan điểm, chính sách và biện pháp xử lý thích hợp trong
từng giai đoạn phát triển của nền kinh tế - xã hội. Đối với kiểm
toán viên nhà nước, khi thực hiện kiểm toán ở các cơ quan thuế,
các doanh nghiệp nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập cần đặc

biệt quan tâm việc phân loại các sai phạm trong lĩnh vực thuế để có
biện pháp củng cố chứng cứ và hồ sơ, bằng các biện pháp nghiệp
vụ, đặc biệt là khai thác tối đa quyền điều tra của kiểm toán viên
nhà nước theo quy định tại khoản 2 Điều 52 Luật Kiểm toán nhà
nước, nhằm làm rõ các hành vi vi phạm pháp luật hình sự.
- Trong hoạt động kiểm toán khi phát hiện các hành vi vi
phạm pháp luật về thuế, gian lận, trốn lậu thuế kiểm toán viên cần
phân tích và xem xét kỹ lưỡng về bản chất hành vi để tiến hành xác
minh đến cùng một sự việc và kết luận cụ thể, rõ ràng mức độ vi
phạm của tập thể và cá nhân, nếu các hành vi đó đủ yếu tố cấu
thành tội phạm thì đề nghị chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra để
làm rõ và xử lý theo đúng quy định của pháp luật, không nên ngại
khó, ngại khổ mà né tránh, không xử lý dứt điểm và nghiêm khắc
các hành vi vi phạm pháp luật.
Năm là: bổ sung vào Luật hình sự hình thức xử lý các tội
phạm sau:
- Hành vi in ấn, mua bán hoá đơn giả, hoá đơn khống giúp
cho các doanh nghiệp khác lập hồ sơ kê khai gian lận để tăng thuế
GTGT đầu vào được khấu trừ, hoàn thuế GTGT.
- Hành vi lập hồ sơ kê khai gian lận để làm tăng thuế GTGT
được khấu trừ hoặc hoàn thuế GTGT.
Sáu là, cần có Luật tố tụng về thuế, cho phép các cơ quan
thuế có quyền điều tra, khởi tố các vụ án chiếm đoạt tiền thuế của
Nhà nước.
Bảy là, cần đưa vào chương trình công dân giáo dục học
đường kiến thức chấp hành Luật thuế, để mọi công dân cũng như
doanh nghiệp có cái nhìn đúng đắn nhất về thuế và chấp hành nó
theo đúng nghĩa. Bởi lẽ, quan trọng nhất đó là ý thức tuân thủ của
tổ chức, cá nhân sử dụng hoá đơn. Để tăng cường nhận thức của
người dân và người nộp thuế trong việc quản lý và sử dụng hoá

đơn, cơ quan quản lý cần có những biện pháp khuyến khích các cá
nhân lấy hóa đơn khi mua hàng hóa; tăng cường trách nhiệm tuyên
truyền chế độ chính sách về hoá đơn đến người dân, để nhân dân
hiểu rõ bản chất và lợi ích của việc sử dụng hoá đơn, phê phán, lên
án mạnh mẽ các hành vi vi phạm, tích cực hỗ trợ cơ quan thuế thực
hiện phòng, chống các hành vi gian lận thuế.
C.LỜI KẾT.
Tình trạng gian lận, trốn lậu thuế ngày nay đang diễn ra phức
tạp, phạm vi ngày càng rộng, quy mô lớn và thủ đoạn tinh vi nếu
không có biện pháp xử lý quyết liệt thì khó mà giữ được trật tự, kỷ
cương trong lĩnh vực tài chính công. Hậu quả là dẫn tới thất thoát
ngân sách nhà nước ngày càng lớn. Bởi vậy, trong nền kinh tế đang
vấp phải nhiều khó khăn của nước ta như hiện nay thì chúng ta cần
chung tay để đẩy lùi hiện trạng này, nhằm hạn chế mức tối đa nhất
thất thoát cho ngân nhà nước, đồng thời tạo ra một môi trường kinh
doanh công bằng cho tất cả mọi công dân và doanh nghiệp. Đồng
thời, còn có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng lĩnh vực tài
chính công, xây dựng niềm tin của người dân vào Nhà Nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa và cần phải được thực hiện một cách triệt
để.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Giáo trình thuế Việt Nam. Trường đại học Luật Hà Nội.
2. Luật thuế GTGT năm 2008.
3. www.luathoc.cafeluat.com
4. www.sinhvienluat.vn
MỤC LỤC
A. LỜI MỞ.
B. NỘI DUNG.
1.Thế nào là gian lận, trộn lậu thuế?
2. Thực trạng gian lận, trốn lậu thuế.

3. Nguyên nhân chủ yếu của hiện tượng gian lận, trốn lậu
thuế.
4. Giải pháp khắc phục.
C. LỜI KẾT.