Chủ nghĩa tư bản độc quyền và chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước

CHƯƠNG VI
HỌC THUYẾT VỀ CHỦ NGHĨA TƯ BẢN
ĐỘC QUYỀN VÀ CHỦ NGHĨA TƯ BẢN
ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚC

Khoa học – kĩ thuật 
Nguyên liệu mới Máy móc 
Lực lượng
sản xuất 
Năng suất lao động tăng
Cạnh tranh ngày càng gay gắt
Quá trình tích tụ & tập trung tư bản
Xuất hiện CNTBĐQ

Xí nghiệp lớn A Xí nghiệp lớn B
Thỏa
hiệp
2. Những đặc điểm kinh tế cơ bản của
chủ nghĩa tư bản độc quyền
a) Tập trung sx và các tổ chức độc quyền
Cùng nhau nắm độc quyền,
thu lợi nhuận cao
>
>

Lúc đầu các doanh nghiệp liên kết
theo chiều ngang
Vd:
Cty chế biến A Cty chế biến B
Ép giá nguyên liệu từ người nông dân

Bán sản phẩm ra thị trường với giá cao
Liên kết

Về sau nguồn cung nguyên liệu bị thu hẹp
ảnh hưởng đến việc kinh doanh.
Chuyển sang liên kết theo chiều dọc. Mở
rộng ra thêm nhiều ngành khác.
Nhà cung cấp tư
liệu sản xuất A
Nhà cung cấp tư
liệu sản xuất B
Người nông dân A
Người nông dân B
Cty chế biến A
Cty chế biến B
Sản phẩm chất lượng, giá cả hợp lí,
tăng sức cạnh tranh

Những hình thức độc quyền cơ bản
Cácten
Cácten
Xanhđica
Tơrớt
Tơrớt
Côngxoócxiom
Côngxoócxiom

b. Tư bản tài chính & bọn đầu sỏ tài chính
Xí nghiệp công nghiệp lớn
Cần nguồn vốn lớn

Phá sản, chấm
dứt hoạt động
Xác nhập vào ngân hàng khác
Ngày một lớn mạnh hơn
Độc quyền ngân hàng
K
g

đ
á
p

ứ
n
g

n
ổ
i
Đ
á
p

ứ
n
g

n
ổ
i

Các tổ chức
ĐQ công nghiệp
Mua cổ phần để chi phối
Tự lập
ngân hàng
Cử người vào quản
lí vốn của mình
Tư bản tài chính

Y
o
u
r

T
e
x
t
Bọn đầu
sỏ tài
chính
D
ù
n
g

$

đ

ể

c
h
i

p
h
ố
i
c
h
i

p
h
ố
i
T
i
ế
p

t
ụ
c
c
h
i

p
h
ố
i
T
i
ế
p

t
ụ
c
c
h
i

p
h
ố
i
T
i
ế
p

t
ụ
c
Cty
con

Cty
cháu
…
Chi phối
nền kinh tế
Chi phối về
chính trị
Tạo điều kiện thuận lợi cho
BĐSTC có lợi nhuận cao nhất

Lợi nhuận cao hơn
đầu tư trong nước
c. Xuất khẩu tư bản
Nguyên nhân dẫn đến các nước TB
xuất khẩu TB
Nguyên nhân dẫn đến các nước TB
xuất khẩu TB
Quá trình
tích lũy TB
cần nơi tiêu
thụ
Các nước lạc
hậu về kt, thiếu
TB, nguồn
nguyên liệu rẻ

Xuất
khẩu tư
bản hoạt
động

Xuất
khẩu tư
bản cho
vay
Các hình thức
xuất khẩu tư bản

Dùng tiền
Xây dựng
mới công
ty ở chính
quốc
Mua lại các
công ty đã
có sẳn ở
chính quốc
Xuất khẩu tư bản hoạt động
(đầu tư trực tiếp)

Xuất
khẩu tư
bản nhà
nước
Xuất
khẩu tư
bản tư
nhân
Xuất khẩu tư
bản gián tiếp

Xuất khẩu tư
bản nhà nước
Cho chính
quốc vai
hoàn lại hoặc
không
hoàn lại
Nhằm đạt được các
mục đích thuận lợi
về kinh tế, chính trị và
quân sự
Dùng tiền của
đất nước mình

Xuất khẩu tư
bản tư nhân
Đầu tư vào
chính quốc vào
các ngành
nhanh thu
lợi nhuận
Do tư nhân
thực hiện

Xuất khẩu ra
nước ngoài ngày
càng quan trọng
Các nước nhập khẩu có
nguồn nguyên liệu rẻ, thị
trường tiêu thụ rộng lớn,…

XKTB tăng lên
nhanh chóng về qui
mô và phạm vi
Qtrình tích tụ và
TTTB phát triển
Đụng độ giữa các TBĐQ
Phân chia về kt giữa các tập đoàn tư bản

đ. Sự phân chia thế giới về lãnh thổ giữa
các cường quốc đế quốc
Cần nhiều nguyên liệu hơn, thị trường ổn
định hơn, ít cạnh tranh hơn,
Xâm lược
thuộc địa
Chiến tranh thế giới. Tranh giành, phân
chia lại thuộc địa.
Phân chia không đều

3. Sự hoạt động của quy luật giá trị và
quy luật giá trị thặng dư trong gia
đoạn chủ nghĩa tư bản độc quyền

a. Quan hệ giữa độc quyền và cạnh tranh trong
giai đoạn chủ nghĩa tư bản độc quyền
Cạnh tranh tự do
Cạnh tranh
tự do
Độc quyền
Cạnh tranh trở nên đa dạng, gay gắt và có sức
phá hoại to lớn hơn.

>
>

Giữa các tổ chức
độc quyền với
nhau

Người sản
xuất nhỏ với nhau.

Nhà TB vừa và nhỏ
với nhau.
Trong nội bộ các
tổ chức
Trong và ngoài
độc quyền
Cạnh
tranh

Các tổ
chức độc
quyền
Các xí
nghiệp
ngoài độc
quyền
Chèn ép, chi phối, thôn
tính, độc chiếm nguồn
nguyên liệu, nhân công,…
Trong và ngoài độc quyền

Cácten > < Xanhđica

Thị trường
Tờrớt > < Côngxóocxiom

Mua cổ phiếu khống chế

Nâng cao địa vị lãnh đạo
Trong nội bộ
các tổ chức
độc quyền

Giữa các tổ
chức độc quyền
với nhau
Các tổ chức độc
quyền trong cùng
một ngành

Thỏa hiệp hoặc
bằng sự phá sản của
một bên
Các tổ chức độc
quyền khác ngành có
liên quan với nhau về
nguồn nguyên liệu,
kỹ thuật,…

b. Biểu hiện hoạt động của quy luật

giá trị và quy luật giá trị thặng dư
trong giai đoạn chủ nghĩa tư bản độc
quyền.

Các tổ chức
độc quyền
Mua nguyên liệu
Bán sản phẩm cao
áp đặc
giá cả
Giá cả độc quyền
Giá trị
Có được lợi nhuận cao