Địa vị pháp lý của Tổng công ty đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước

LỜI MỞ ĐẦU
Tổng công ty Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) được thành lập
theo Quyết định số 151/2005/QĐ-TTg ngày 20/6/2005 của Thủ tướng Chính
phủ.
Với chức năng quản lý, đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước, sự ra đời của
SCIC nằm trong tiến trình cải cách kinh tế nói chung và cải cách doanh nghiệp
nhà nước nói riêng nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn nhà nước. SCIC là đại
diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại các doanh nghiệp, thực hiện đầu tư vào các
ngành, lĩnh vực quan trọng của nền kinh tế nhằm tăng cường vai trò chủ đạo của
kinh tế nhà nước trên cơ sở tôn trọng những nguyên tắc thị trường.
Chính thức đi vào hoạt động từ tháng 8 năm 2006, SCIC hiện quản lý
danh mục đầu tư bao gồm hơn 800 doanh nghiệp hoạt động trong nhiều lĩnh vực
khác nhau của nền kinh tế như: Dịch vụ tài chính, năng lượng, công nghiệp, viễn
thông, xây dựng, vận tải, hàng tiêu dùng, y tế, công nghệ thông tin…
Sau đây, nhóm sẽ đi sâu tìm hiểu về Địa vị pháp lý của Tổng công ty
đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước theo quy định của pháp luật hiện hành.
NỘI DUNG
A. Khái quát về Tổng công ty đầu tư và kinh doanh vốn nhà
nước ở Việt Nam:
1. Khái niệm:
Theo Điều 2 Quyết định số 151/2005/QĐ-TTg ngày 20/6/2005 về việc
thành lập Tổng công ty đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước thì:
“Tổng công ty Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước (sau đây gọi tắt là
Tổng công ty) là một tổ chức kinh tế đặc biệt của nhà nước, hoạt động theo Luật
Doanh nghiệp nhà nước và các luật khác có liên quan.
Tổng công ty có tư pháp nhân theo pháp luật Việt Nam, có con dấu riêng,
được mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước, các ngân hàng thương mại trong
nước, nước ngoài theo quy định của pháp luật.
Tổng công ty có trụ sở chính đặt tại thành phố Hà Nội và có các công ty
thành viên, chi nhánh, văn phòng đại diện tại một số khu vực trong nước và ngoài
nước.”

Trong tiến trình sắp xếp, đổi mới, cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước
(DNNN), một trong những nội dung quan trọng là thay đổi phương thức quản lý
nâng cao hiệu quả đầu tư vốn Nhà nước tại DN. Tổng công ty Đầu tư và kinh
doanh vốn (SCIC) được thành lập và sau một thời gian chuẩn bị đã chính thức
vận hành gánh vác nhiệm vụ này nhằm xác lập phương thức, tư duy mới về
1
quản lý vốn Nhà nước, thay đổi từ mối quan hệ hành chính sang mối quan hệ
kinh tế giữa Nhà nước và DN trong lĩnh vực này...
2. Hình thức hoạt động:
SCIC ra đời là cả một quá trình nghiên cứu của Chính phủ trên cơ sở tham
khảo kinh nghiệm của một số mô hình của các nước trong khu vực. Có thể nói,
mô hình SCIC là một mô hình cải cách trong phương thức quản lý doanh nghiệp
Nhà nước, tách biệt chức năng thực hiện quyền chủ sở hữu với chức năng quản
lý hành chính Nhà nước.
SCIC được thành lập theo Quyết định số 151/2005/QĐ-TTg ngày
20/6/2005 của Thủ tướng Chính phủ. SCIC có một số chức năng, nhiệm vụ
chính là: Tiếp nhận và thực hiện quyền đại diện chủ sở hữu vốn Nhà nước đầu
tư tại các công ty trách nhiệm hữu hạn Nhà nước một thành viên, công ty trách
nhiệm hữu hạn Nhà nước có hai thành viên trở lên, công ty cổ phần được chuyển
đổi từ các công ty Nhà nước độc lập hoặc mới được thành lập. Đầu tư và kinh
doanh vốn Nhà nước vào các ngành lĩnh vực kinh tế với mục tiêu bảo toàn và sử
dụng có hiệu quả các nguồn vốn, tạo động lực phát triển nâng cao năng lực hoạt
động, khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp Nhà nước. Ngoài ra, SCIC còn
thực hiện tư vấn, cung cấp các dịch vụ tài chính với khách hàng liên quan và
quản lý sử dụng vốn...
Với chức năng của mình, SCIC có quyền được chủ động lựa chọn phương
thức, mức vốn, thời gian đầu tư phù hợp với từng dự án, từng DN cụ thể trong
phạm vi vốn do SCIC quản lý. Đồng thời SCIC cũng có thể quyết định việc
giảm bớt phần vốn của mình tại DN thông qua việc chuyển nhượng vốn và bán
cổ phần trên thị trường chứng khoán... Hoạt động đầu tư của SCIC rất đa dạng

nhưng sẽ phải đảm bảo hiệu quả, theo cơ chế thị trường tôn trọng sự bình đẳng
giữa Nhà nước và doanh nghiệp...
Nguyên tắc đầu tư vốn của SCIC là tập trung đầu tư vào các ngành, lĩnh
vực then chốt mang tính chiến lược có vai trò động lực thúc đẩy phát triển kinh tế;
SCIC chú trọng đầu tư vào những ngành, lĩnh vực có hiệu quả, khả năng sinh lời
cao; hạn chế đầu tư vốn vào các ngành lĩnh vực Nhà nước không cần đầu tư trực
tiếp và có khả năng thu hút nguồn lực từ các thành phần kinh tế khác. Hình thức
đầu tư, kinh doanh của SCIC cũng khá đa dạng, phong phú như: đầu tư thành lập
DN mới, góp vốn liên doanh liên kết, đầu tư mua toàn bộ hoặc một phần DN
khác, đầu tư qua thị trường chứng khoán, liên kết hoặc uỷ thác cho các tổ chức tài
chính và Quỹ Đầu tư...
Tổng công ty đầu tư kinh doanh vốn nhà nước hoạt động theo quy định
của luật pháp về doanh nghiệp nhà nước và pháp luật khác tại công ty trách
nhiệm hữu hạn một thành viên, công ty trách nhiệm hữu hạn có hai thành viên
trở lên, công ti cổ phần được chuyển đổi từ công ti nhà nước độc lập hoặc mới
thành lập.
Thực tế trong nền kinh tế thị trường, địa vị pháp lý của tất cả doanh
nghiệp đều cơ bản giống nhau, bởi chúng đều là các chủ thể kinh doanh chịu sự
2
tác động khách quan của các quy luật khách quan. Song xuất phát từ bản chất
pháp lý của các doanh nghiệp khác nhau, tính chất của quan hệ sở hữu, chức
năng, vai trò của mỗi loại doanh nghiệp là khác nhau, do vậy mỗi loại doanh
nghiệp lại có địa vị pháp lý khác nhau phát sinh trong khuổn khổ quan hệ pháp
luật mà doanh nghiệp này tham gia, thể hiện rõ vị trí đích thực, riêng biệt của
mỗi loại doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường. Tổng công ty đầu tư và kinh
doanh vốn nhà nước cũng là doanh nghiệp Nhà nước, ngoài những điểm giống
các Tổng công ty Nhà nước khác về địa vị pháp lý thì nó còn có những điểm
khác biệt so với các doanh nghiệp kinh doanh ngành, nghề khác.
B. Địa vị pháp lý của Tổng công ty đầu tư và kinh doanh vốn
nhà nước:

1. Những vấn đề cơ bản về địa vị pháp lý của Tổng công ty đầu tư và
kinh doanh vốn nhà nước
Để thực hiện chức năng điều tiết vĩ mô nền kinh tế, để nguồn vốn của Nhà
nước đầu tư vào kinh doanh có hiệu quả thì các mô hình kinh doanh vốn truyền
thống của Nhà nước như các tổ chức ngân hàng của Nhà nước, các công ty tài
chính nhà nước, công ty cho thuê tài chính nhà nước,… Chính vì lí do đó Tổng
công ty đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước ra đời. Điều 68 Luật Đầu tư năm
2005 có quy định về tổ chức và hoạt động của SCIC:
“Tổng công ty đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước hoạt động theo quy định
của pháp luật về doanh nghiệp nhà nước và các quy định khác của pháp luật có
liên quan; thực hiện quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại công ty trách
nhiệm hữu hạn một thành viên, công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở
lên, công ty cổ phần được chuyển đổi từ công ty nhà nước độc lập hoặc thành lập
mới.”
Tại Việt Nam, SCIC là đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước ở các doanh
nghiệp, thực hiện chức năng đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước ở các doanh
nghiệp khác. Điều 68 Luật Đầu tư quy định: “Vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước
vào tổ chức kinh tế được thực hiện thông qua Tổng công ty đầu tư và kinh doanh
vốn nhà nước”.
Tổng công ti đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước là một tổ chức kinh tế
đặc biệt của Nhà nước, có tư cách pháp nhân, có vốn điều lệ được cấp từ ngân
sách nhà nước. Tổng công ty có các chức năng chủ yếu sau:
- Tiếp nhận và thực hiện quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước đầu tư
tại các công ty trách nhiệm hữu hạn nhà nước một thành viên, công ty trách
nhiệm hữu hạn có hai thành viên trở lên, công ty cổ phần được chuyển đổi từ
công ty nhà nước độc lập hoặc mới thành lập;
- Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước vào các ngành, lĩnh vực kinh tế
trong nước và nước ngoài;
- Thực hiện việc đầu tư và quản lí vốn đầu tư của tổng công ty vào các
linh vực, ngành kinh tế quốc dân theo nhiệm vụ nhà nước giao…

3
Với vai trò và sứ mạng của Nhà nước giao cho, xác định rõ địa vị pháp lý
của Tổng công ty đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước là vấn đề cần thiết và đặc
biệt quan trọng ở Việt Nam hiện nay.
Địa vị pháp lý của Tổng công tư đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước có thể
được hiểu là tổng hợp những quyền hạn và nghĩa vụ của SCIC trên cơ sở các quy
định của pháp luật. Dựa vào những quy định pháp luật đó, mà SCIC tham gia
vào các quan hệ xã hội trong quá trình hoạt động của mình.
Như vậy, bộ phận cấu thành địa vị pháp lý của SCIC là tập hợp các quyền
và nghĩa vụ của SCIC trên cơ sở các quy định của pháp luật và tập hợp những
quyền và nghĩa vụ mà SCIC lựa chọn và đảm nhận trên cơ sở tận dụng những
khả năng pháp luật cho phép hoặc không cấm (được thể hiện dưới các hình thức
pháp lý như: các điều lệ, nội quy, quy chế, quyết định quản lý của SCIC và hợp
đồng mà SCIC thiết lập với các chủ thể khác có liên quan).
Nội dung địa vị pháp lí của Tổng công ty đầu tư và kinh doanh vốn nhà
nước bao gồm các quyền và nghĩa vụ được xác lập qua mối quan hệ pháp lý
giữa SCIC với Nhà nước và với các Doanh nghiệp mà SCIC có đầu tư vốn cũng
như với các doanh nghiệp mà SCIC có đầu tư vốn và với các tổ chức, cá nhân
khác.
Khi Nhà nước giao vốn vào SCIC thì Nhà nước đã giao cho Tổng công ty
này thực hiện các quyền và nghĩa vụ của chủ sở hữu đối với các doanh nghiệp
do SCIC đầu tư toàn bộ vốn điều lệ và đại diện chủ sở hữu phần vốn do SCIC
đầu tư vào doanh nghiệp khác. Tuỳ thuộc vào mức độ và hình thức đầu tư vốn
mà SCIC thực hiện vai trò chủ sở hữu của mình. Nếu SCIC đầu tư 100% vốn
điều lệ vào doanh nghiệp thì SCIC là chủ sở hữu doanh nghiệp. Nếu đầu tư cổ
phần vào công ty cổ phần thì SCIC sẽ là cổ đông, thực hiện quyền và nghĩa vụ
của cổ động trên cơ sở tỷ lệ góp vốn cổ phần; nếu góp vốn vào công ty trách
nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên thì SCIC sẽ là thành viên, thực hiện các
quyền năng của chủ sở hữu trương ứng với tỷ lệ vốn góp.
2. Quyền hạn của SCIC:

SCIC thực hiện tiếp nhận vốn và thực hiện quyền đại diện chủ sở hữu vốn
Nhà nước tại doanh nghiệp thông qua việc thực hiện quyền đại diện chủ sở hữu
vốn tương ứng với phần vốn đầu tư của mình tại DN như là một cổ đông theo các
qui định của pháp luật và qui định tại điều lệ DN. SCIC không can thiệp trực tiếp
vào hoạt động kinh doanh cụ thể của doanh nghiệp. Hoạt động kinh doanh của
doanh nghiệp sẽ do Hội đồng quản trị và Ban lãnh đạo doanh nghiệp quyết định.
Điều 3 Quyết định 151/2005/QĐ-TTg có quy định cụ thể về chức năng,
nhiệm vụ chủ yếu của Tổng công ty đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước:
“ 1. Tiếp nhận và thực hiện quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước đầu
tư tại các công ty trách nhiệm hữu hạn nhà nước một thành viên, công ty trách
nhiệm hữu hạn có hai thành viên trở lên, công ty cổ phần được chuyển đổi từ các
công ty nhà nước độc lập hoặc mới thành lập.
4
2. Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước vào các ngành, lĩnh vực kinh tế
trong nước và nước ngoài dưới các hình thức:
a) Đầu tư vốn vào những ngành, lĩnh vực quan trọng mà Nhà nước cần chi
phối để thành lập doanh nghiệp mới;
b) Đầu tư góp vốn liên doanh, liên kết, góp vốn cổ phần với các doanh
nghiệp khác;
c) Đầu tư mua một phần tài sản hoặc toàn bộ doanh nghiệp khác;
d) Đầu tư trên thị trường vốn, thị trường chứng khoán thông qua việc mua
bán cổ phiếu, trái phiếu và các công cụ tài chính khác.
3. Thực hiện việc đầu tư và quản lý vốn đầu tư của Tổng công ty vào các
lĩnh vực, ngành kinh tế quốc dân theo nhiệm vụ Nhà nước giao.
4. Tổ chức huy động các nguồn vốn trong và ngoài nước để bổ sung vốn
kinh doanh thông qua việc vay vốn, phát hành trái phiếu công ty, trái phiếu công
trình, lập quỹ tín thác đầu tư theo quy định của pháp luật đối với công ty nhà
nước.
5. Cung cấp các dịch vụ tài chính: tư vấn đầu tư, tư vấn tài chính, tư vấn
cổ phần hoá, tư vấn chuyển đổi sở hữu doanh nghiệp; nhận uỷ thác các nguồn

vốn đầu tư từ các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước.
6. Thực hiện nhiệm vụ hợp tác quốc tế trong lĩnh vực đầu tư kinh doanh vốn.
7. Cung cấp các dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp.
8. Các hoạt động khác theo quy định của pháp luật.”
So với những quy định trước đây, khi chưa có quy định mới trong Luật
Đầu tư năm 2005 và đặc biệt Quyết định số 151/2005/QĐ-TTg ngày 20/6/2005 về
việc thành lập Tổng công ty đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước thì Tổng công ty
đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước với nhiều công ty thành viên là công ty đầu tư
và kinh doanh vốn nhà nước được quy định tại Điều 60 Luật Doanh nghiệp năm
2003 thì Tổng công ty đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước vẫn chưa có tư cách
pháp nhân rõ ràng, vốn điều lệ của Tổng công ty chưa được minh bạch và các
hình thức đầu tư còn hạn chế…
Khắc phục và sửa đổi những quy định cũ về Công ty đầu tư và kinh
doanh vốn nhà nước, Nhà nước đã hình thành duy nhất một Tổng công ty đầu
tư và kinh doanh vốn nhà nước, có tư cách pháp nhân đầy đủ, có vốn Điều lệ
(Điều 4 và Điều 5 QĐ 151/2005/QĐ-TTg). Nắm giữ vai trò đại diện chủ sở hữu
vốn của nhà nước, đầu tư vào các doanh nghiệp, thực hiện đầu tư vào các
ngành, lĩnh vực trọng yếu của nền kinh tế nhằm tăng cường vai trò chủ đạo
của kinh tế nhà nước trên cơ sở tôn trọng những nguyên tắc thị trường.
SCIC ra đời là bước cải cách trong quản lý vốn ở các doanh nghiệp Nhà
nước, tách bạch chức năng quản lý vốn Nhà nước và chức năng kinh doanh vốn.
SCIC là doanh nghiệp đặc biệt của Chính phủ có vai trò đại diện quyền sở hữu
vốn Nhà nước tại doanh nghiệp, với tư cách mới là một cổ đông. SCIC sẽ được
5