Y TẾ VIỆT NAM TRONG XU HƯỚNG TOÀN CẦU HÓA

Y TẾ VIỆT NAM TRONG XU HƯỚNG TOÀN CẦU HÓA
Tiểu luận môn học: Toàn cầu hóa
Giảng viên : PGS. TS. Lê Văn Thăng
Nhóm thực hiện: - Lê Văn Hoàng
- Nguyễn Thị Thu Hồng
- Dương Quốc Trị
- Trần Hồ Uyên
Lớp : CH QLMT (2009 – 2011)
ĐH Khoa học Huế
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Toàn cầu hóa là không mới, nhưng hiện đã lan rộng hơn và tốc độ thay đổi cũng đang trở nên nhanh
hơn. Thuật ngữ Toàn cầu hoá thường được hiểu là “sự hoà nhập kinh tế toàn cầu”, là một quá trình
lồng ghép, hòa nhập các nền kinh tế, hệ thống xã hội do sự chuyển dịch hàng hoá, vốn, nhân lực - con
người, các tư tưởng và văn hoá.
Có thể thấy đặc trưng lớn nhất của toàn cầu hoá là ở khía cạnh kinh tế, khi mà các nước tự nguyện
chấp nhận một khung chính sách mới bao gồm xoá bỏ các chính sách pháp luật, rào cản thương mại, rào
cản hành chính ảnh hưởng đến tự do hoá thương mại và tư nhân hoá.
Toàn cầu hoá luôn có tính hai mặt, nó có thể làm tăng thu nhập của các nước tham gia nhưng đồng
thời cũng có thể gây ra bất bình đẳng, công bằng xã hội, mất ổn định chính trị, trật tự và an toàn xã hội.
Toàn cầu hóa và y tế là hiệu ứng của toàn cầu hóa trên lĩnh vực y tế, là những tác động đến sức
khỏe của phát triển thương mại quốc tế, cải thiện thông tin liên lạc toàn cầu, tăng dòng chảy của hàng
hóa, dịch vụ và người dân, và biểu hiện khác của toàn cầu hóa.
Toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế đã và đang đặt ra cho sự nghiệp chăm sóc và bảo vệ sức
khoẻ nhân dân những thách thức to lớn. Toàn cầu hoá vừa đem lại những cơ hội thuận lợi, đồng thời phải
đối mặt với những nguy cơ lây truyền các bệnh dịch nguy hiểm, những thách thức về khả năng cạnh
tranh, nhất là trong lĩnh vực dược và công nghệ cao trong y tế, xu hướng phân hoá giàu nghèo ngày càng
gia tăng, trong khi vẫn phải bảo đảm công bằng trong khám chữa bệnh; nhu cầu chăm sóc sức khoẻ của
nhân dân ngày càng cao và đa dạng trong khi khả năng đáp ứng của hệ thống y tế còn hạn chế.
Y tế Việt Nam cũng chịu tác động của xu thế toàn cầu hóa

- AIDS/HIV đã lây lan nhanh chóng. Theo UNAIDS, năm 2008 đã có khoảng:

+ 33.400.000 người sống chung với HIV
+ 2.700.000 người mới nhiễm HIV
+ 2.000.000 người tử vong do AIDS
- Có 8.800.000 trường hợp mới của bệnh lao và 1.750.000 trường hợp tử vong do bệnh lao mỗi
năm
Tại Việt Nam, từ khi tiến hành công cuộc đổi mới kinh tế đến nay, tình hình đầu tư trực tiếp của nước
ngoài và thương mại quốc tế đã và đang phát triển nhanh chóng. Việt Nam, cũng như các nước chậm
phát triển, đang phát triển khác đã phải đối mặt với việc giải quyết vấn đề tăng trưởng kinh tế đi đôi với
việc giải quyết các vấn đề công bằng xã hội, trong đó có y tế.
II. Quá trình hội nhập kinh tế quốc tế đã có những tác động đến hệ thống y tế, đến sức
khoẻ của nhân dân:
1. Toàn cầu hoá và Phát triển kinh tế của Việt Nam.
Toàn cầu hoá tác động đến sức khoẻ thông qua tốc độ phát triển kinh tế, tăng trưởng kinh tế, ví dụ
như tốc độ tăng GDP (Tổng sản phẩm quốc nội) sẽ làm tăng thu nhập của quốc gia và đó là một trong
những yếu tố quyết định đến sức khoẻ. Thu nhập bình quân của một quốc gia càng cao, thì khả năng của
người dân được tiếp cận với các dịch vụ y tế ngày càng tốt hơn. Các chỉ số về sức khỏe như tuổi thọ
tăng, tỷ lệ suy dinh dương, tỷ lệ trẻ em dưới 1 tuổi và dưới 5 tuổi chết giảm nếu như quốc gia đó có hệ
thống chính trị ổn định, hệ thống pháp luật tương đối hoàn chỉnh, việc quản lý nhà nước được vận hành
có hiệu lực, hiệu quả, có tiếp cận với hệ thống y tế công cộng một cách phổ cập và rộng khắp.
Các số liệu sau ở Việt Nam sẽ chứng minh cho nhận định đó: Theo Niên giám thống kê y tế hàng
năm thì Tổng sản phẩm quốc nội năm 1996 là 272.000 tỷ đồng đã tăng lên 536.098 tỷ đồng năm 2002,
trong đó, ngân sách y tế tuyệt đối năm 1996 là 3.610 tỷ đồng chiếm tỷ lệ 4,76% trong tổng chi ngân sách
nhà nước thì năm 2002 là 7.266 tỷ đồng chiếm tỷ lệ 5,2% trong tổng chi ngân sách nhà nước.
Rõ ràng là khi GDP tăng thì ngân sách chi cho y tế cũng ngày càng tăng, đồng thời thu nhập dân cư
tăng tạo điều kiện cho người dân tiếp cận các dịch vụ y tế tốt hơn và điều đó đã tác động tích cực đến sự
nghiệp chăm sóc và bảo vệ sức khoẻ nhân dân.
2. Toàn cầu hoá và Sự phân bố thu nhập của Việt Nam.
Xu thế toàn cầu hóa đã góp phần làm tăng thu nhập quốc gia ở Việt Nam nhưng cũng kéo theo sự
gia tăng về bất bình đẳng trong thu nhập giữa các nhóm dân cư, giữa các vùng miền, giữa thành thị và
nông thôn, giữa người giàu và người nghèo.

Theo tài liệu của Tổng cục Thống kê công bố năm 2004, do tăng trưởng kinh tế nên tỷ lệ hộ nghèo
giảm mạnh qua các năm, hiện chỉ còn khoảng 10% nhưng khoảng cách sự phân hoá giàu nghèo cũng
tăng nhanh, năm 2002 đã tăng gấp 4 lần so với năm 1990, sự chênh lệch giàu nghèo ở khu vực thành thị
tăng nhanh hơn khu vực nông thôn, ở khu vực phía Nam cao hơn khu vực phía Bắc.
Sự chênh lệch giàu nghèo đã tác động cả tích cực và tiêu cực đến sức khoẻ. Để thực hiện công bằng
trong khám chữa bệnh, trong khi nhu cầu và khả năng chi trả của người dân lại khác nhau dẫn đến nhu
cầu cung ứng các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ cũng khác nhau, đặc biệt là giải quyết vấn đề khám chữa
bệnh cho người nghèo đòi hỏi phải chuyển đổi chính sách y tế cho phù hợp với thực tế đó.
3. Toàn cầu hoá và các tác động không mong muốn đến sức khoẻ:
Toàn cầu hoá có thể tác động không mong muốn đến sức khoẻ. Việc mở cửa, hội nhập sẽ là xuất hiện
các nguy cơ sức khoẻ khác nhau trong cộng đồng. Quá trình hội nhập kinh tế quốc tế đã làm cho việc đi
lại, trao đổi hàng hoá tăng nhanh dẫn đến nguy cơ lan truyền dịch bệnh, bệnh tật cũng tăng nhanh. Các
bệnh dịch hạch, hội chứng viêm đường hô hấp cấp tính nặng (SARS), cúm, HIV/AIDS, một số bệnh lây
truyền qua đường tình dục ... có thể lan truyền qua du lịch, đi lại và nhập cư.
Quá trình tự do hoá thương mại đã và sẽ xuất hiện các khủng hoảng kinh tế đột ngột, không bảo đảm
việc làm, thất nghiệp, mất công bằng trong thu nhập... và các sự kiện này đã trở thành nguyên nhân chính
gây trầm cảm, rối loạn tâm thần, rối loạn hành vi, nghiện rượu, bạo lực gia đình, tự tử, xung đột. Ví dụ
như ở Việt Nam, số lượng người nhiễm HIV/AIDS tăng nhanh với nguồn lây nhiễm chủ yếu là tiêm
chích ma tuý và mại dâm hay tai nạn giao thông cũng gia tăng, từ năm 1994 đến 2002, số lượng mắc tai
nạn giao thông tăng từ 14.174 lên 29.827, số chết tăng từ 4.907 lên 12.956 trường hợp.
Toàn cầu hoá cũng có thể ảnh hưởng tới sức khoẻ phụ nữ và trẻ em do việc phụ nữ ngày càng phải
tham gia vào lực lượng lao động. Tăng thu nhập gia đình chưa hẳn đồng nghĩa với việc chăm sóc sức
khoẻ trẻ em tốt hơn thể hiện ở tình trạng suy dinh dưỡng, không được học hành và giáo dục đầy đủ đang
là các vấn đề xã hội cần phải giải quyết.
Mặt khác, tự do hoá thương mại đã làm cho giá các sản phẩm thuốc lá sẽ rẻ hơn, làm cho nhiều người
hút thuốc hơn và tất yếu sẽ xuất hiện nhiều bệnh tật liên quan tới thuốc lá hơn.
4. Toàn cầu hoá tác động đến các dịch vụ y tế.
Quá trình toàn cầu hóa đã tác động đến các dịch vụ y tế ở Việt Nam, thể hiện ở 4 loại hình sau:
- Kinh doanh dịch vụ y tế xuyên biên giới;
- Tiêu thụ dịch vụ y tế ở ngoài nước (thường xảy ra với những người giàu trong xã hội muốn

được chữa bệnh chất lượng cao ở nước ngoài);
- Sự hiện diện của dịch vụ và thương mại nước ngoài ở trong nước (ví dụ qua hình thức đầu tư
trực tiếp vào hệ thống bệnh viện, vào sản xuất dược phẩm);
- Sự chuyển dịch của nhân lực y tế (thông qua việc các chuyên gia giỏi ra nước ngoài làm việc
hoặc nhân viên y tế nước ngoài làm việc tại trong nước).
Hiện nay, theo số liệu thống kê của Bộ Y tế, trong lĩnh vực y tế, cả nước có 16 cơ sở khám chữa
bệnh có vốn đầu tư nước ngoài (4 bệnh viện, 6 phòng khám đa khoa, 5 phòng khám chuyên khoa và 1
phòng xét nghiệm); trong lĩnh vực dược có 28 Dự án đầu tư liên doanh sản xuất dược đã được cấp phép,
213 công ty nước ngoài có giấy phép kinh doanh thuốc; trong lĩnh vực y dược học cổ truyền có 46 người
nước ngoài hành nghề tại 30 phòng khám chữa bệnh (KCB) bằng y học cổ truyền (YHCT).
5. Toàn cầu hoá tác động đến tình trạng sức khoẻ nhân dân thông qua các điều ước quốc tế.
Các điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết hoặc gia nhập cũng tác động đến việc tiếp cận các loại
thuốc chữa bệnh mới, thuốc đặc trị. Nhu cầu về các thuốc chữa bệnh đặc trị của các nước đang phát triển
và nước nghèo, trong đó có Việt Nam là rất lớn tuy nhiên giá thuốc lại quá cao. Việc tiếp cận các loại
thuốc chữa bệnh mới, thuốc đặc trị cũng gặp khó khăn vì các rào cản pháp lý quốc tế. Ví dụ như Hiệp
định TRIPS (Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights - Các khía cạnh thương mại của
Quyền sở hữu trí tuệ) đã bảo hộ cho các phát minh mới tới 20 năm. Vì thế, TRIPS có thể làm cho các
nước đang phát triển khó khăn trong việc tiếp cận với các thuốc đặc trị liên quan đến tính mạng con
người do Hiệp định này đã hạn chế khả năng sản xuất đang trong thời gian bảo hộ sáng chế hoặc nhập
khẩu các thuốc mới.
Thuốc điều trị HIV/AIDS là một ví dụ điển hình. Chúng ta đều thấy rõ, trị liệu kháng Retrovirus hoạt
tính cao (HAART) có tác dụng rất tốt để kéo dài tuổi thọ và giảm các nhiễm trùng cơ hội của bệnh nhân
HIV/AIDS. Song ở nước giàu, giá của trị liệu này là trên 10.000 đô la Mỹ/năm . Với chi phí đó, các nước
nghèo như Việt Nam không thể tiếp cận với thuốc chống Retrovirus kể cả trường hợp TRIPS cho phép
nhập khẩu song song các thuốc generic rẻ tiền.
6. Tác động của việc gia nhập WTO đối với ngành công nghiệp dược Việt Nam.
Việc gia nhập WTO đòi hỏi Việt Nam phải điều chỉnh môi trường chính sách pháp luật trên cơ sở
thực thi những chuẩn mực, quy định của quốc tế, quản lý phải minh bạch hơn, thực hiện đối xử bình
đẳng với các công ty nước ngoài và dỡ bỏ các rào cản thương mại cũng như rào cản hành chính.
Việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ cũng là một khó khăn khi mà ngành công nghiệp dược Việt Nam

đang chủ yếu sản xuất các thuốc generic, có cả những thuốc đang trong thời gian bảo hộ bản quyền phát
minh. Việc chi trả cho các bằng phát minh để được phép sản xuất là nằm ngoài tầm với của các doanh
nghiệp dược Việt Nam.
Lộ trình cắt giảm thuế nhập khẩu đồng nghĩa với việc cạnh tranh ngày càng khốc liệt giữa các doanh
nghiệp Việt Nam với các công ty đa quốc gia.
Những rào cản hiện tại trong thương mại là lợi thế của các doanh nghiệp Việt Nam như sự bảo hộ của
Chính phủ, chính sách hạn chế phân phối đối với các công ty nước ngoài sẽ từng bước được dỡ bỏ là
những thuận lợi cho các công ty nước ngoài và là khó khăn đối với các doanh nghiệp dược Việt Nam.
7. Toàn cầu hoá tác động đến việc tiếp cận thuốc điều trị do tình trạng độc quyền, cạnh tranh không
lãnh mạnh của các công ty kinh doanh thuốc nước ngoài tại Việt Nam.
Trong thời điểm cuối năm 2003, đầu năm 2004, trên thị trường Việt Nam có một số biến động về giá
thuốc chữa bệnh, đặc biệt là giá các thuốc chuyên khoa đặc trị tăng gây ảnh hưởng đến khả năng điều trị
của người bệnh, nhất là người nghèo.
Một trong những nguyên nhân của tình trạng trên là vấn đề độc quyền của các công ty dược nước
ngoài tại Việt Nam: Một số công ty nước ngoài như công ty Zuellig Pharma Việt Nam, Công ty
Diethelm, Công ty Mega độc quyền phân phối thuốc, đặc biệt là những thuốc chuyên khoa đặc trị, thuốc
đang trong thời gian bảo hộ bằng phát minh, sáng chế (Patent), thuốc biệt dược của các công ty đa quốc
gia trên thế giới. Một số Công ty TNHH Việt Nam độc quyền một số mặt hàng thuốc của công ty nước
ngoài sau khi trả phí nhập khẩu uỷ thác đã định giá bán buôn, bán lẻ thuốc rất cao nhằm mục đích thu
nhiều lợi nhuận.
Để hạn chế độc quyền, góp phần bình ổn giá thuốc chữa bệnh cần thiết phải nghiên cứu để có các
chính sách chống độc quyền, cạnh tranh lành mạnh của các công ty dược nước ngoài trên thị trường
Việt Nam.
Như các phân tích trên đây cho thấy toàn cầu hoá có thể có tác dụng vừa tích cực vừa tiêu cực đến
tình trạng sức khoẻ của Việt Nam khi tham gia vào quá trình này. Toàn cầu hoá kinh tế có thể là một
công cụ góp phần làm tăng thu nhập và qua đó gián tiếp làm tăng sức khoẻ và phúc lợi xã hội khác
nhưng các tác động có lợi đó sẽ phụ thuộc vào các điều kiện nội tại về sự phát triển của nguồn nhân lực,
cơ sở hạ tầng kinh tế, hạ tầng xã hội, các chính sách đối ngoại và hợp tác với quốc tế. Mặt khác, toàn cầu
hoá cũng có tác động không tốt đến sức khoẻ nên cần phải có sự quản lý, điều tiết có hiệu quả của Nhà
nước trên cơ sở các chính sách y tế của Việt Nam và các yếu tố quan trọng khác như điều kiện xã hội,

chính trị, kinh tế, mức độ mất công bằng về thu nhập, giáo dục và sự vận hành của hệ thốngy tế quốc gia.
Toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế đã và đang đặt ra cho sự nghiệp chăm sóc và bảo vệ sức
khoẻ nhân dân những thách thức to lớn. Toàn cầu hoá vừa đem lại những cơ hội thuận lợi, đồng thời phải
đối mặt với những nguy cơ lây truyền các bệnh dịch nguy hiểm, những thách thức về khả năng cạnh
tranh, nhất là trong lĩnh vực dược và công nghệ cao trong y tế, xu hướng phân hoá giàu nghèo ngày càng
gia tăng, trong khi vẫn phải bảo đảm công bằng trong khám chữa bệnh; nhu cầu chăm sóc sức khoẻ của
nhân dân ngày càng cao và đa dạng trong khi khả năng đáp ứng của hệ thống y tế còn hạn chế.
III. VAI TRÒ QUẢN LÝ CỦA NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRONG LĨNH VỰC Y TẾ TRƯỚC
XU HƯỚNG TOÀN CẦU HÓA.
Để giải quyết tốt mối quan hệ giữa tự do hóa thương mại với vấn đề y tế công cộng, đòi hỏi Nhà nước ta
phải hướng việc quản lý, điều tiết vào những vấn đề chủ yếu sau:
1. Quản lý, điều tiết việc phát triển kinh tế với giải quyết các vấn đề xã hội, trong đó có y tế.
Việc tăng trưởng kinh tế liên tục trong thời qua đã tạo điều kiện thuận lợi để Nhà nước có thêm
nguồn ngân sách chi cho y tế. Tuy nhiên, so với nhu cầu thực tế thì đòi hỏi phải có nguồn ngân sách chi
cho y tế cao hơn.
Bộ Y tế đang đề xuất Nhà nước từng bước tăng đầu tư ngân sách nhà nước cho y tế, bảo đảm đến
năm 2010 chi cho y tế đạt 12,5% tổng chi ngân sách nhà nước.Đồng thời phải đổi mới phân bổ ngân
sách, ưu tiên đầu tư cho y tế dự phòng, y tế cơ sở, các chương trình mục tiêu y tếquốc gia và các trung
tâm y tế chuyên sâu. Khai thác và sử dụng có hiệu quả các nguồn đầu tư của các tổ chức, cá nhân trong
và ngoài nước cho lĩnh vực bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân.
Chuyển dần hình thức Nhà nước cấp kinh phí cho các hoạt động khám, chữa bệnh tại các cơ sở y
tế công lập sang hình thức hỗ trợ cho người sử dụng dịch vụ y tế.
2.Khám, chữa bệnh cho người nghèo và các đối tượng chính sách xã hội.
Mặt trái của phát triển kinh tế thị trường là việc phân bổ thu nhập không đều dẫn đến khoảng cách
giàu nghèo ngày càng xa nên một bộ phận nhân dân trở nên nghèo khó. Do đó, bên cạnh việc triển khai
chương trình "Xoá đói, giảm nghèo", Chính phủ đã và đang triển khai chính sách về khám chữa bệnh cho
người nghèo trên cơ sở thành lập Quỹ khám chữa bệnh cho người nghèo. Đến nay, Quỹ đã huy động