Giáo dục nếp sống thanh lịch văn minh cho học sinh tiểu học Lớp 3

S GIÁO DC VÀ ĐÀO TO HÀ NI

GIÁO DỤC NẾP SỐNG
THANH LỊCH, VĂN MINH
CHO HọC SINH Hà NộI

Dùng CHO HỌC SInH tIểu HỌC
LớP 3


NHÀ XUẤT BẢN HÀ NỘI
Tài liệu
chuyên đề
2
Mã số :
Ban Chỉ đạo Thành phố:
Trưởng ban: NGÔ THỊ THANH HẰNG - Phó Chủ tịch UBND Thành phố
Hội đồng Tư vấn khoa học:
Chủ tịch: NGUYỄN TIẾN ĐOÀN
Phó Chủ tịch: NGUYỄN VIẾT CHỨC
Ủy viên: ĐÀO THỊ DUNG, ĐÀO THỊ NGUYỆT THU
ĐỖ THỊ KIM NGÂN, NGUYỄN THỊ MINH HÒA
Hội đồng Biên soạn:
Chủ tịch: NGUYỄN HỮU ĐỘ
Phó Chủ tịch: NGUYỄN THỊ NGỌC BÍCH, NGUYỄN KHẮC OÁNH
Ủy viên: ĐOÀN HOÀI VĨNH, NGUYỄN HỮU HIẾU, NGUYỄN HIỆP THỐNG
PHẠM XUÂN TIẾN, NGUYỄN THÀNH KỲ, TRẦN MINH TRANG
NGUYỄN NGỌC DIỆP, MAI SĨ NHẬT
Tiểu ban Biên soạn Tiểu học:
Trưởng Tiểu ban: PHẠM XUÂN TIẾN
Ủy viên: MAI NHỊ HÀ, NGUYỄN THỊ THU HUYỀN

PHẠM THỊ PHÚC, HOÀNG THU HẰNG, TÔ THỊ HẢI HÀ
Ban Thư ký:
Trưởng ban: HOÀNG HỮU TRUNG
Ủy viên: NGUYỄN PHƯƠNG HÀ, PHẠM KIM THOA
NGÔ HỒNG VÂN, PHẠM THỊ THU TRANG, NGUYỄN TUẤN ĐẠT
3


Đây là tài liệu Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh
cho học sinh Hà Nội. Tập tài liệu này dùng cho học sinh Tiểu học,
là một phần của Bộ tài liệu được soạn cho học sinh của ba cấp
học phổ thông. Tài liệu có tính chất chuyên đề, không phải là sách
giáo khoa. Cùng với tài liệu cho học sinh còn có tài liệu hướng dẫn
giáo viên trong quá trình giảng dạy.
Tài liệu cấp Tiểu học gồm 40 bài chia làm 5 tập dùng cho
5 khối lớp, với 8 chủ đề, chỉ dẫn học sinh thực hiện đúng các
hành vi nói nghe, ăn uống, trang phục, ở, cử chỉ, vui chơi,
giao tiếp, ứng xử. Các bài được chia ra dạy từ lớp 1 đến lớp 5,
mỗi lớp 8 bài, mỗi bài 1 tiết.
Mục đích của tài liệu là giúp học sinh học hỏi, tiếp thu truyền
thống thanh lịch, văn minh - nét đẹp văn hóa đặc trưng của
người Hà Nội. Từ đó làm thay đổi nhận thức, hành vi, góp phần
đào tạo, xây dựng các thế hệ người Hà Nội ngày càng thanh lịch,
văn minh.
Tài liệu này tập trung vào giáo dục nếp sống thanh lịch,
văn minh, một khía cạnh của lối sống văn hóa. Nội dung chủ
yếu là chỉ dẫn các hành vi thanh lịch, văn minh trong sinh hoạt
cá nhân, trong giao tiếp, ứng xử giữa người với người, giữa con người
với thiên nhiên, môi trường.
Tài liệu đã đưa vào dạy thí điểm ở một số trường Tiểu học,

sau đó có chỉnh sửa bổ sung. Trong quá trình biên soạn, chắc chắn
không tránh khỏi thiếu sót, rất mong nhận được ý kiến đóng góp
để tài liệu được hoàn chỉnh hơn.
Trân trọng cảm ơn !
HỘI ĐỒNG BIÊN SOẠN
4


Bài
Chủ
đề
Tên bài
Lớp 1
1
Nói,
nghe
Em hi và tr li
2 Li chào
3
Ăn
Ba ăn trong gia đình
4 Ba ăn bán trú
5
Mc
Trang phc ti trưng
6 Trang phc  nhà
7 C ch Cách đi, đng ca em
8
Vui
chơi

Vui chơi  trưng
Lớp 2
1
Nói,
nghe
Ý kin ca em
2 Tôn trng ngưi nghe
3
Ăn
Ba ăn cùng khách
4 Sinh nht bn
5
Ba ăn trên đưng
du lch
6
Mc
Trang phc khi ra đưng
7 Trang phc th thao
8 C ch Cách nm, ngi ca em
Lớp 3
1
Nói,
nghe
Em bit lng nghe
2 Nói li hay
3

Em luôn sch s
4 Ngôi nhà thân yêu
5 Góc hc tp ca em

6 Ngôi trưng ca em
7 C ch C ch đp
8
Vui
chơi
Vui chơi lành mnh
Bài
Chủ
đề
Tên bài
Lớp 4
1
Giao
tip
Chia s vi ông bà, cha m
2
Trò chuyn vi anh ch em
3 Đn nhà ngưi quen
4
Thân thin vi hàng xóm
5
Nói chuyn vi thy,
cô giáo
6 Trò chuyn vi bn bè
7 Giao tip vi ngưi l
8 Gp ngưi nưc ngoài
Lớp 5
1
ng
x

Kính trng ngưi ln tui
2
Thân thin vi bn bè,
nhưng nhn em nh
3
Thương ngưi như th
thương thân
4
Tôn trng ngưi lao đng
5 Thăm khu di tích
6 Em yêu thiên nhiên
7 Tham gia giao thông
8 Đi mua đ dùng
5


Gi hc T nhiên và Xã hi, c lp tho lun nhóm “Nêu tên mt s cây
có r đc bit”. Nhóm ca Mai trao đi khá sôi ni. Mai, Hùng tìm đưc tên
ca hai, ba loi cây có r đc bit. Lân chưa tìm đưc ví d nào nhưng rt
chăm chú lng nghe ý kin ca các bn. Trong khi đó, Vy li gi b tú lơ khơ
ra đm và nói :
– Ôi ! Thiu mt mt quân bài ri !
Thi gian tho lun nhóm đã ht, bn Mai nhóm trưng thay mt nhóm
báo cáo kt qu :
– Thưa cô, cây khoai lang, cây gng, cây cà rt có r phình to thành c .
Thy Vy không chú ý nghe bn phát biu, cô giáo hi Vy :
– Vy cho cô bit, c khoai lang là b phn nào ca cây khoai lang ?
EM BIẾT LẮNG NGHE
Bài 1
Ôi ! Thiu mt mt

quân bài ri !
6
Vy đáp :
– Thưa cô, c khoai lang là b phn c ca cây khoai lang  !
Nghe Vy tr li, c lp cưi  lên.
Cô giáo nói :
– Các bn trong nhóm ca Vy tho lun rt tt nhưng Vy không chú ý
nghe nên đã tr li không đúng câu hi ca cô. Ln sau, Vy chú ý lng nghe
ý kin ca các bn nhé !
Vy đ bng mt :
– Vâng ! Em xin li cô.

1. Nhận xét cách nghe của bạn Long trong tình huống sau :
1. Các bạn trong nhóm của Mai đã thảo luận như thế nào ?
2. Vì sao Vy trả lời không đúng câu hỏi của cô giáo ?
Va-ti-căng là
nưc nh nht
th gii đy !
Mình xin li
7
Gi ra chơi, Long, Minh và các bn trò chuyn v các nưc trên th gii.
Minh nói :
– Va-ti-căng là nưc nh nht th gii đy ! Nó nm trong lòng
thành ph Rôm-ma ca nưc I-ta-li-a.
C nhóm chăm chú nghe Minh k v Va-ti-căng. Long mun bit thêm
v đt nưc nh bé này. Long nói :
– Mình xin li. Cu có bit s dân  Va-ti-căng hin nay là bao nhiêu
không ?
2. Thảo luận với các bạn trong nhóm theo từng tình huống sau :
Tình huống 1 : M nh Ngc sang nhà cô Lan mưn cho m cun sách

“Mo vt trong gia đình”. Ngc nghe không rõ tên cun sách.
Nếu em là Ngọc trong tình huống này, em sẽ làm gì ? Vì sao ?
Tình huống 2 : Trong gi Tp đc – K chuyn, bn Duy k câu chuyn
“Trn bóng dưi lòng đưng” cho c nhóm nghe. Phn đu, bn k rt
trôi chy. Đn gia câu chuyn, Duy k có phn ngp ngng.
Em sẽ làm gì để bạn Duy tự tin kể tiếp ?
3. Thực hành :
T chc trò chơi theo hưng dn ca thy, cô giáo.
Ví dụ : Trò chơi “Không được nhầm lẫn”

Khi nghe người khác nói, chúng ta chú ý :
- Chăm chú lắng nghe.
- Cần hỏi lại những chi tiết mình chưa hiểu rõ.
- Không nên nói chen ngang.
- Nếu cần thiết phải cắt ngang lời nói thì nên có lời xin lỗi.
8


Nam và b đang đi trên sân khu tp th thì gp Tun, bn hc cùng lp
c vua vi Nam. Nam ht hàm hi Tun :
- Ê, đi đâu đy ?
Tun dng li nhìn b Nam, l phép chào :
- Cháu chào bác  !
Quay sang Nam, Tun nói :
- Nam đy à. Mình đn nhà bn Sơn đ mưn sách.
Nam hi luôn :
- Sách gì th ?
NÓI LỜI HAY
Bài 2
Cháu chào bác  !

9
Tun tr li :
- Quyn “ Tp chơi c vua”.
Nam nói vi ging chê bai :
- i gii ! Sơn chơi c kém lm !
Tun ngc nhiên :
- Bn Sơn chơi c tt đy ch !
Nói xong, Tun chào b Nam :
- Cháu chào bác, cháu đn nhà bn Sơn  !
Tun quay sang gt đu chào Nam :
- Mình đi nhé !
B Nam chào Tun :
- Bác chào cháu !
Tun đi ri, b nhc Nam :
- Sao con li nói vi bn trng không như th ?
Nam đáp :
- Bn bè mà b.
B ôn tn nói :
- Nhưng b thy bn Tun có nói trng không vi con đâu. B rt thích
cách chào hi và nói chuyn ca Tun.
Nam gãi đu gãi tai. B mm cưi xoa đu Nam :
- Nu con mun, con cũng làm đưc như bn Tun.
Nam ngưng nghu nói :
- Vâng  !
1. Nhận xét cách chào hỏi, nói chuyện của hai bạn Tuấn và Nam.
2. Bố đã khuyên Nam điều gì ?
10

1. Nhận xét lời nói của các bạn trong mỗi trường hợp sau :
a)

b)


Báo ca cháu đây !
Cháu
cm ơn
cô  !
Cô ơi, cháu mua
báo
TOÁN TUI THƠ

s mi  !
Cháu xin li cô  !
Xin li !
An và Bình vô ý làm đ trong làn ca cô Tâm rơi xung đt.
11
2. Thảo luận nhóm, nghĩ ra tình huống và sắm vai theo từng
trường hợp :
a) Nói li hay vi em nh.
b) Nói li hay vi bn bè.
c) Nói li hay vi b m.

Để nói lời hay, chúng ta chú ý :
- Trước khi nói, cần suy nghĩ, lựa chọn lời nói phù hợp
với người nghe và tình huống giao tiếp.
- Thái độ khi nói tự nhiên, cởi mở, vui vẻ, thân thiện.
- Không nói lời thô tục, không chửi bậy.
12
EM LUÔN SẠCH SẼ

Bài 3


Có mt cu bé rt lưi ra mt, tm gi. M cu rt bun vì mi ln m
gi ra ra mt hay gi đu, tm git là cu li đáp : “Con không ra mt
đâu ! Không tm gi đâu !”. Vì vy, ít lâu sau, mt cu ta tr nên nhem nhuc,
ngưi ngm bn thu, ngay c trong l tai cũng đy ghét bn.
Mt hôm, đi đá bóng v mt quá, cu ng thip đi. Ri cu thy mình đang
lang thang ngoài đng. Bng nhiên có mt bác bò c bám rit theo cu ta.
Cu ta s quá c th ba chân bn cng chy. Bác bò lin đui theo sau.
Cui cùng, mt quá, cu không th chy đưc na bèn hn hn quay li
hi bác bò :
- Bác bò ơi, sao bác c đui theo cháu vy ?
13
Bác bò đáp :
- Vì bác đang thèm ăn c, mà trong tai cháu li có mt bi c rt ngon.
Cậu bé liền đưa tay lên tai, cậu hoảng hốt vì thấy có cỏ trong tai thật. Cậu bé
giật mình tỉnh dậy. Thì ra đó là một giấc mơ.
Ngay sáng hôm sau, không đi m nhc, cu bé đã đi đánh răng, ra
mt. M cu rt vui vì t đó, cu chăm ra mt mũi chân tay cũng như
tm gi và còn làm rt kĩ, rt sch s.
(Theo T ĐIN HC SINH THANH LCH)

1. Nội dung ở cột A thích hợp với nội dung nào ở cột B ?
1. Trong giấc mơ, cậu bé đã gặp chuyện gì ?
2. Sau giấc mơ, cậu bé đã thay đổi thế nào ?
S dng qun áo, tt, khăn tay,
sch, phù hp công vic và thi tit.
Bày ba, đ đ ăn trên giưng ng
Vệ sinh sạch sẽ

Vệ sinh chưa sạch sẽ
Gp chăn, xp gi trên giưng gn gàng ;
thay đ dùng sch theo đnh kì.
Bit cách làm sch giày, dép.
A B
14
2. Nhận xét việc làm của các bạn trong mỗi tranh sau :

Để luôn sạch sẽ, chúng ta chú ý :
- Chăm chải đầu, rửa mặt, tắm gội, cắt tóc, cắt móng tay.
– Sử dụng quần áo, tất, khăn tay, sạch,
phù hợp công việc và thời tiết
– Giữ giường ngủ luôn sạch sẽ (gấp đồ dùng gọn gàng,
thay đồ sạch theo định kì).
– Biết cách làm sạch giày, dép.
- Không cắn móng tay, ngậm bút, đồ chơi,
Móng tay ca mình
dài nhanh tht !
Thôi ! Mc tip b
qun áo bn này
cho nhanh.
Lau tay vào áo
luôn cho tin !
Cu đng ngm bút chì,
bn và nguy him lm đy !
Tranh 1
Tranh 3
Tranh 2
Tranh 4
15

NGÔI NHà THÂN YÊU
Bài 4


Hôm nay, Huy mi các bn đn d sinh nht ln th chín ti nhà.
Trong lúc cùng m chun b cho bui sinh nht, Huy nói vi m :
- M ơi, con s cho các bn xem bc tranh “101 con chó đm” con mi
ghép xong, m nhé !
M nh nhàng nói vi Huy :
- Th thì con trai ca m phi dn gn đ đc trong phòng đi đã.
Huy cht nh ti căn phòng ca mình, đ đc đang đ ba bãi, qun áo
chưa treo lên mc. Huy quyt đnh dn dp, sp xp li mi th trong phòng.
Đn khi quét nhà, Huy tìm mãi mà không thy cái chi đâu c. Trong lúc
tìm chi, Huy ht cái gh suýt làm v b cá mà Huy rt thích. Mt lúc sau,
Huy phi nh m tìm giúp mi thy chi. Thì ra, hôm qua, khi m bo Huy
quét nhà, Huy quét xong vi đi chơi nên đ luôn cái chi ngoài sân ch
không treo sau cánh ca như m vn làm. M ân cn bo Huy :
16
– Ln sau con nh ct mi đ dùng đúng ch đ khi cn khi mt
thi gian tìm kim. Làm vic gì cũng phi cn thn con .
Huy đáp :
– Vâng .
Chun b đón bn mà Huy thy mt quá. Giá lúc nào Huy cũng sp xp
phòng mình gn gàng thì sinh nht hôm nay đ vt v bit bao.
Bui ti, các bn đn d sinh nht ri vào phòng ca Huy xem tranh ghép.
Các bn rt thích căn phòng ca Huy. Huy thy vui lm.

Vì sao Huy thấy mệt khi chuẩn bị đón các bạn đến dự sinh nhật ?
17


1. Nhận xét việc làm của các bạn trong từng tranh sau :
 nhà, Tun thưng lc
bàn làm vic ca b.
Tranh 1
Trưc khi vào phòng
ca b m,
Hoa thưng gõ ca.
Tranh 2
Đi hc v, Nam ct giày
gn gàng ri ly dép
đi trong nhà.
Tranh 3
Nga hay bày đ chơi
trên b sa lông tip khách
ca gia đình.
Tranh 4
18
2. Thảo luận với các bạn trong nhóm và đóng vai theo từng
tình huống sau :
Tình huống 1 :
Ch ca Lan có nhiu đ dùng mà Lan rt thích. Khi ch đi vng, Lan
thưng t ý ly đ ca ch đ dùng.
Nếu em là bạn của Lan, em sẽ khuyên bạn điều gì ? Vì sao ?
Tình huống 2 :

Sáng ch nht, Nga giúp m dn dp nhà ca. Nga va mi dn
phòng khách, chun b dn sang khu bp thì các bn đn r Nga đi chơi.
Nếu là Nga, em sẽ làm gì ? Vì sao ?
19


Khi ở nhà, chúng ta chú ý :
- Sắp xếp, giữ gìn đồ đạc, trong từng phòng ngăn nắp,
thuận tiện cho việc sử dụng.
- Làm vệ sinh phù hợp với từng phòng (phòng ở,
phòng khách, phòng bếp, phòng vệ sinh).
- Tôn trọng không gian chung và không gian riêng của
từng thành viên trong gia đình.
20
GÓC HọC TẬP CỦA EM
Bài 5


Dưi ánh đèn sáng du, Hng vươn vai khoan khoái. Th là Hng đã
hc bài xong. Hng cho luôn c chng sách giáo khoa và v vit vào
mt góc bàn ri chun b sách v cho ngày hôm sau đi hc. Ngày mai có tit
Th công nhưng Hng tìm mãi trên bàn hc, trên giá sách, tìm khp
c phòng cũng không thy tp giy th công. Bí quá, Hng đành cu cu
ch Hoa :
- Ch Hoa ơi, ch có thy tp giy th công ca em  đâu không  ?
Ch Hoa ngc nhiên :
- Ơ ! Giy ca em sao li hi ch ?
21
Nhìn v lo lng hin trên khuôn mt bu bĩnh ca em, ch Hoa lin bo :
- Thôi đưc ri, đ ch cùng tìm giúp em vy.
Mt lúc sau, ch Hoa phát hin ra tp giy th công ca Hng ln trong
chng báo Nhi đng. By gi Hng mi nh ra hôm trưc, Hng mang
tp giy ra gp con ch ri tin tay đ luôn vào chng báo. Ch Hoa
nhc Hng :
- Em nên xem li cách sp xp và s dng góc hc tp ca mình đi nhé !
Hng ngưng nghu tr li ch :

- Vâng  !

1. Trong các góc học tập dưới đây, góc học tập nào được sắp xếp
gọn gàng, ngăn nắp, trang trí đẹp mắt ?


1. Vì sao Hồng không tìm thấy tập giấy thủ công ?
2. Để góc học tập gọn gàng, ngăn nắp, Hồng nên làm như thế nào ?
Tranh 1 Tranh 2
22
2. Nhận xét việc làm của các bạn trong từng trường hợp sau :
a) Hoàng có ch đ đ chơi nhưng Hoàng thưng đ đ chơi trên
ngăn giá sách  góc hc tp.
b) Mai rt thích làm các sn phm bng giy. Mai trang trí góc hc tp
ca mình bng nhng bc tranh xé dán, bông hoa năm cánh rt đp.
c) Minh có góc hc tp, nhưng em thưng mang sách v ra bàn tip khách
đ làm bài.
3. Làm một sản phẩm để trang trí góc học tập của em.

Góc học tập ở nhà, chúng ta chú ý :
- Sắp xếp gọn gàng, ngăn nắp, khoa học.
- Trang trí phù hợp với không gian và điều kiện
của gia đình.
Tranh 3 Tranh 4
23
NGÔI TRƯỜNG CỦA EM
Bài 6

1. Em thích phòng học của tranh nào ? Vì sao ?
2. Em làm gì để lớp mình luôn sạch sẽ ?

Tranh 1
Tranh 2
24

1. Nhận xét việc làm của các bạn trong từng trường hợp sau :
a) Đn phiên mình trc nht, bao gi An cũng làm rt cn thn. An kê
bàn gh ngay ngn, treo li tranh nh trong lp cho đp còn Sơn ch làm
quy quá cho xong.

b) Hng ngày, khi các bn kim tra sách v, đ dùng thì Hưng xp
sách v ca mình gn gàng. Còn sau đó, Hưng đ sách v rt ba bn,
giy rác rơi lung tung.

c) Bui sáng khi ti lp,
các bn lp 3A m ca s
cho thoáng lp.
25
2. Sắm vai xử lí tình huống :
Tình huống 1 : Khi ra sân tp trung đ chun b chào c, Ngân mang
theo gói bim bim đang ăn d. Ăn xong, Ngân vt v bim bim  chân gh.
Nếu em nhìn thấy việc đó, em sẽ làm gì ?
Tình huống 2 : Ti phòng tin hc, Tân r Hùng : “Đánh du ch mình đi !
T s vit : Đây là ch ca Tân – Hùng 3A”. Nói ri Tân cm bút đnh vit ra bàn.
Nếu em là Hùng, em sẽ làm gì ?

Khi ở trường, chúng ta chú ý :
- Sắp xếp đồ dùng học tập và bàn ghế trong lớp gọn gàng,
ngăn nắp.
- Giữ vệ sinh chung mọi lúc, mọi nơi.
- Giữ gìn khung cảnh trường xanh – sạch – đẹp.