Luận văn thạc sỹ kinh tế: Phát triển du lịch Cửa Lò, tỉnh Nghệ An theo hướng bền vững

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

NGÔ THỊ HIỀN
PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỬA LÒ,
TỈNH NGHỆ AN THEO HƯỚNG BỀN VỮNG
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
HÀ NỘI – 2014
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

NGÔ THỊ HIỀN
PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỬA LÒ,
TỈNH NGHỆ AN THEO HƯỚNG BỀN VỮNG
Chuyên ngành: Kinh tế phát triển
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. VŨ CƯƠNG
HÀ NỘI - 2014
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành khóa học và đề tài nghiên cứu tôi đã nhận được sự
quan

tâm,
giúp đỡ quý báu của quý Thầy, Cô trong Ban Giám hiệu Nhà trường, Khoa Kế
hoạch và Phát triển, Viện Đào tạo Sau đại học – Trường Đại học Kinh tế quốc dân,
xin gửi tới quý Thầy, Cô lòng biết ơn chân thành và tình cảm quý mến nhất.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến Thầy giáo TS. Vũ Cương, người hướng dẫn
khoa học, Thầy đã nhiệt tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình hoàn thiện luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn các tập thể và cá nhân: UBND thị xã Cửa Lò,
Phòng Văn hóa, Thể thao và Du lịch thị xã Cửa Lò, Chi cục Thống kê thị xã Cửa
Lò, Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Bắc Trung Bộ và cá nhân thuộc các nhóm
điều tra tại thị xã Cửa Lò, tỉnh Nghệ An đã giúp đỡ tận tình, tạo điều kiện để tôi

hoàn thành đề tài này.
Tôi xin cảm ơn tới gia đình, những người thân, bạn bè và đồng
nghiệp

đã
góp
ý, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài.
Hà Nội, tháng 11 năm 2014
Học viên
Ngô Thị Hiền
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của tôi, tất cả nội
dung tham khảo đều được trích dẫn đầy đủ từ các nguồn tài liệu cụ thể. Các kết quả
trình bày trong luận văn là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình
nào khác.
Hà Nội, tháng 11 năm 2014
Người cam đoan
Ngô Thị Hiền
MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN 3
LỜI CAM ĐOAN 4
MỤC LỤC i
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ii
DANH MỤC BẢNG iii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ iv
DANH MỤC HÌNH iv
TÓM TẮT LUẬN VĂN i
MỞ ĐẦU 1
CHƯƠNG 1 6
KHUNG PHÂN TÍCH VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG.6

CHƯƠNG 2 34
ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỬA LÒ. 34
CHƯƠNG 3 69
GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỬA LÒ, TỈNH NGHỆ AN
THEO HƯỚNG BỀN VỮNG 69
KẾT LUẬN 96
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt Chữ đầy đủ
DLBV Du lịch bền vững
ĐB Đông Bắc
ĐN Đông Nam
GDP (Gross Domestic Product) Tổng sản phẩm quốc nội
GTGT Giá trị gia tăng
IUCN
(International Union for Conservation of Nature and Natural
Resources) Hiệp hội bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế
PTBV Phát triển bền vững
PTDLBV Phát triển du lịch bền vững
UBND Ủy ban nhân dân
UNWTO
(The United Nations World Tourism Organization) Tổ chức
du lịch thế giới
WCED
(World Commission on Environment and Development) Ủy
ban Thế giới về Môi trường và Phát triển
WSSD
(World Summit on Sustainable Development) Hội nghị
thượng đỉnh về phát triển bền vững
WTTC

(World Tourism anh Travel Council) Hội đồng Du lịch và Lữ
hành quốc tế
DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Tình hình dân số, lao động và việc làm Cửa
Lò giai đoạn 2009 - 2013 37
Bảng 2.2. Cơ cấu khách du lịch đến Cửa Lò giai đoạn
2009 - 2013 39
Bảng 2.3. Tỷ trọng GTGT du lịch trong tổng GTGT Cửa
Lò giai đoạn 2009 - 2013 40
Bảng 2.4. Tình hình lưu trú của khách du lịch đến Cửa
Lò giai đoạn 2009 - 2013 41
Bảng 2.5. Mức chi tiêu bình quân của du khách đến Cửa
Lò giai đoạn 2009 - 2013 42
Bảng 2.6. Mức độ hài lòng của khách du lịch đến Cửa
Lò 43
Bảng 2.7: Số việc làm ngành du lịch tạo ra cho Cửa Lò
giai đoạn 2009 – 2013 46
Bảng 2.8: Tỷ trọng thu nhập từ du lịch trong tổng thu
nhập của người dân Cửa Lò 47
Bảng 2.9: GDP bình quân đầu người của Việt Nam giai
đoạn 2009 – 2013 54
Bảng 2.10: Cơ sở lưu trú tại Thị xã Cửa Lò giai đoạn
2009 - 2013 58
Bảng 2.11. Xếp hạng cơ sở lưu trú Cửa Lò giai đoạn
2009 – 2013 59
Bảng 2.12. Trình độ lao động trong ngành du lịch Cửa
Lò giai đoạn 2009 – 2013 62
Bảng 2.13. Vốn đầu tư vào ngành du lịch Cửa Lò giai
đoạn 2009 – 2013 63
DANH MỤC BIỂU ĐỒ

DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1. Nội dung phát triển bền vững hiện nay 14
Hình 2.1. Bản đồ thị xã Cửa Lò 34
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

NGÔ THỊ HIỀN
PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỬA LÒ,
TỈNH NGHỆ AN THEO HƯỚNG BỀN VỮNG
Chuyên ngành: Kinh tế phát triển
TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ
HÀ NỘI - 2014
i
TÓM TẮT LUẬN VĂN
Cuộc sống của con người ngày càng được nâng cao, vì thế mà các nhu cầu
mới không ngừng xuất hiện, bao gồm cả nhu cầu vật chất và tinh thần. Do đó, du
lịch là một trong những ngành có triển vọng. Đặc biệt là cùng với xu hướng toàn
cầu hóa kinh tế, du lịch đã trở thành một ngành kinh tế phổ biến trên thế giới. Bên
cạnh đó, du lịch đóng vai trò rất quan trọng trong đời sống kinh tế xã hội. Nó góp
phần thúc đẩy các ngành kinh tế khác phát triển, tăng thu ngoại tệ, cân bằng cán cân
thanh toán, cải thiện kết cấu hạ tầng, tạo việc làm và nâng cao mức sống cho người
dân. Cửa Lò là một thị xã thuộc tỉnh Nghệ An, kinh tế Cửa Lò phát triển chủ yếu là
du lịch, dịch vụ. Lượng khách du lịch đến với Cửa Lò đạt hàng triệu lượt mỗi năm.
Doanh thu từ hoạt động du lịch đạt hàng trăm tỷ đồng. Tuy nhiên, trong thực tế phát
triển du lịch Cửa Lò những năm qua còn nhiều hạn chế, chưa tương xứng với tiềm
năng, thế mạnh của vùng. Ngành du lịch Cửa Lò đang phải đối mặt với vấn đề phát
triển thiếu bền vững. Thể hiện trên tất cả các mặt kinh tế, xã hội và môi trường.
Xuất phát từ thực tiễn trên, tôi đã lựa chọn đề tài “Phát triển du lịch Cửa Lò, tỉnh
Nghệ An theo hướng bền vững” làm đề tài nghiên cứu của luận văn thạc sĩ.
Luận văn được thực hiện nhằm mục đích: Xây dựng cơ sở lý luận về phát
triển du lịch bền vững; Làm rõ thực trạng về phát triển du lịch ở Cửa Lò, chỉ ra

những tồn tại khiến du lịch phát triển nhưng có nguy cơ thiếu bền vững. Từ đó, tìm
ra những giải pháp để phát triển du lịch Cửa Lò theo hướng bền vững. Để hoàn
thành mục tiêu nghiên cứu, tôi sử dụng các phương pháp nghiên cứu: nghiên cứu tại
chỗ; thống kê, so sánh, phân tích, diễn giải; lấy ý kiến chuyên gia bằng phỏng vấn
sâu; điều tra bằng bảng hỏi (với du khách và người dân địa phương).
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được kết cấu theo 3 chương:
Chương 1. Khung phân tích về phát triển du lịch bền vững
Chương 2. Đánh giá thực trạng phát triển du lịch Cửa Lò
Chương 3. Giải pháp phát triển du lịch Cửa Lò, tỉnh Nghệ An theo hướng bền vững
ii
Nội dung cụ thể của chương 1 về khung phân tích phát triển du lịch bền vững
(PTDLBV) đề cập đến một số vấn đề lý luận cơ bản về du lịch và PTDLBV. Cho
đến nay, đã có rất nhiều khái niệm về du lịch cũng như du lịch bền vững (DLBV).
Có thể hiểu, du lịch là sự di chuyển và lưu trú tạm thời trong thời gian rảnh rỗi của
cá nhân hay tập thể ngoài nơi cư trú nhằm mục đích nghỉ dưỡng, giải trí, nâng cao
nhận thức về thế giới xung quanh, có hoặc không kèm theo việc tiêu thụ một số giá
trị tự nhiên, kinh tế, văn hóa, dịch vụ của các cơ sở cung ứng. Đồng thời, du lịch là một
ngành kinh tế tổng hợp nhằm thỏa mãn những nhu cầu nảy sinh trong quá trình di
chuyển và lưu trú của du khách. DLBV là sự phát triển du lịch có quan tâm đến việc
bảo tồn các giá trị của tài nguyên du lịch, đồng thời giảm thiểu đến mức thấp nhất
những tác hại xấu đến môi trường, kinh tế, văn hóa – xã hội nhằm phục vụ nhu cầu
hiện tại của du khách và điểm du lịch mà không làm phương hại đến nhu cầu của
tương lai. Có nhiều tiêu chí khác nhau để phân loại du lịch như: mục đích chuyến
đi, phạm vi lãnh thổ chuyến đi, đặc điểm địa lý của điểm du lịch, thời gian của cuộc
hành trình,…
Nội hàm của PTDLBV bao gồm sự phát triển trên cả 3 mặt: PTDLBV về
kinh tế, PTDLBV về xã hội, PTDLBV về môi trường. Do đó, để đánh giá được tính
bền vững của phát triển du lịch, luận văn sử dụng các chỉ tiêu thuộc 3 nhóm:
PTDLBV về kinh tế: Tỷ trọng giá trị gia tăng (GTGT) du lịch trong tổng
GTGT địa phương; Chỉ số về mức chi tiêu; Số ngày lưu trú trung bình của khách du

lịch; Tỷ lệ khách du lịch quay trở lại; Mức độ hài lòng của du khách.
PTDLBV về xã hội: Số việc làm ngành du lịch tạo ra cho cộng đồng địa
phương trên tổng số việc làm của địa phương; Mức độ chia sẻ lợi ích từ du lịch cho
người dân địa phương; Giữ gìn bản sắc văn hóa địa phương.
PTDLBV về môi trường: Số lượng các khu, điểm du lịch được quy hoạch và
bảo vệ; Mức độ ô nhiễm môi trường do hoạt động du lịch gây ra; Mức độ thân thiện
với môi trường của các sản phẩm du lịch.
Du lịch chỉ được đánh giá là phát triển bền vững (PTBV) khi các chỉ tiêu
xem xét trên đều đạt ở mức cao, tăng qua các năm. Ngoài ra, quá trình PTDLBV
iii
chịu ảnh hưởng của rất nhiều nhân tố: các nhân tố về phía cầu du lịch, các nhân tố
về phía cung du lịch và các nhân tố thuộc về điều hành chính sách nhà nước.
Đến nay, ở Việt Nam cũng đã có rất nhiều địa phương quan tâm và xây dựng
những mô hình phát triển du lịch hướng tới sự bền vững. Ví dụ như mô hình du lịch
sinh thái biển Hải Tiến, mô hình du lịch cộng đồng ở Cô Tô. Thông qua một số
phân tích ví dụ về mô hình phát triển du lịch trên, có thể rút một số bài học trong quá
trình PTDLBV: Cần có sự tham gia của cộng đồng trong thực hiện các quy hoạch, kế
hoạch của điểm du lịch; Đảm bảo cộng đồng được chia sẻ lợi ích từ phát triển du lịch
một cách công bằng; Tăng cường phối hợp liên ngành trong công tác khai thác, quản
lý hoạt động du lịch tạo ra sức mạnh tổng hợp để PTDLBV; Xã hội hóa quá trình
PTDLBV nhằm huy động nguồn lực cho đầu tư PTDLBV cũng như phổ biến nội
dung và sự cần thiết của PTDLBV.
Chương 2 về thực trạng phát triển du lịch Cửa Lò đã đề cập những khái quát
chung về Cửa Lò, tiềm năng du lịch Cửa Lò. Thị xã Cửa Lò được thành lập ngày 29
tháng 8 năm 1994. Tổng diện tích của Thị xã là 2.781,43 ha với 07 đơn vị hành
chính là 07 phường. Từ năm 2009 đến nay, kinh tế - xã hội Cửa Lò đã có những
chuyển biến tích cực, trong đó khu vực dịch vụ luôn luôn đóng vai trò chủ đạo. Cửa
Lò có đầy đủ các tiềm năng để phát triển du lịch. Về tiềm năng du lịch tự nhiên, bên
cạnh bãi biển đẹp, rất phù hợp cho tắm biển, Cửa Lò còn có hệ thống các đảo lớn
nhỏ với phong cảnh hữu tình và hệ động thực vật phong phú như: đảo Mắt, đảo

Ngư, đảo Lan Châu,…Về tiềm năng du lịch nhân văn, Cửa Lò có hệ thống các di
tích lịch sử - văn hoá, các đền chùa và các lễ hội hấp dẫn thể hiện truyền thống văn
hoá con người nơi đây.
Thực trạng phát triển cho thấy Cửa Lò có đầy đủ các tiềm năng để phát triển
các loại hình du lịch, tuy nhiên trong thời gian qua Cửa Lò chỉ mới thu hút được
khách nội địa với loại hình du lịch biển, trong thời gian ngắn ngày.
Xác định được ý nghĩa rộng lớn của ngành du lịch mang lại, cùng với tiềm
năng du lịch phong phú, đa dạng, nhất là ngành du lịch biển, trong những năm qua
hoạt động du lịch của Cửa Lò đã và đang có sự chuyển biến tích cực, ngày càng
iv
khẳng định vai trò, vị trí của nó. Giai đoạn 2009 – 2013, du lịch Cửa Lò đã có
những bước tiến và có những yếu tố thể hiện tính bền vững:
Thứ nhất, du lịch Cửa Lò luôn giữ vị trí là ngành kinh tế quan trọng. Thực tế,
từ năm 2009 đến nay, số lượt khách đến với Cửa Lò, doanh thu du lịch, đóng góp
vào ngân sách không ngừng tăng. Đồng thời cùng với sự phát triển và chuyển dịch
cơ cấu kinh tế của đất nước, quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội Cửa Lò
cũng đã xác định rõ vai trò của những ngành phi nông nghiệp.
Thứ hai, du lịch phát triển góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của
người dân. Lượng khách đến với Cửa Lò tăng qua từng năm, dẫn đến nhu cầu về
các sản phẩm du lịch tăng lên. Qua đó tạo thêm nhiều công ăn việc làm cho người
lao động, đặc biệt là lao động địa phương. Lực lượng lao động tham gia vào ngành
du lịch tăng lên nhanh chóng trong những năm qua. Chất lượng nhân lực có được
cải thiện hơn, góp phần đáp ứng tốt hơn nhu cầu của du khách. Du lịch phát triển
không chỉ thúc đẩy kinh tế địa phương phát triển mà còn tạo ra thu nhập cho người
dân. Từ đó góp phần nâng cao mức sống của họ.
Thứ ba, du lịch phát triển đã gắn với việc bảo tồn các di tích lịch sử - văn
hóa. Các cấp, các ngành và địa phương đã luôn chú trọng phát triển du lịch gắn liền
với bảo tồn các di tích lịch sử văn hóa. Từ việc xây dựng, xét duyệt các dự án, các
chương trình, các kế hoạch phát triển du lịch đảm bảo việc khai thác đi đôi với tôn
tạo, bảo vệ những nguồn tài nguyên phục vụ du lịch để bảo tồn những giá trị văn

hóa lịch sử. Trong thời gian qua, các khu di tích lịch sử - văn hóa được tôn tạo như:
chùa Song Ngư, đền Lương Yên, đền Thu Lũng… Bên cạnh đó, các lễ hội truyền
thống được duy trì, tổ chức thường niên góp phần nâng cao đời sống tinh thần và ổn
định xã hội.
Mặc dù du lịch Cửa Lò đã đạt được nhiều thành tích phấn đấu theo hướng
bền vững trong thời qua nhưng du lịch Cửa Lò vẫn còn những yếu tố thiếu bền vững.
Thứ nhất là thiếu bền vững về kinh tế thể hiện ở chỗ Cửa Lò chưa đáp ứng
hết những nhu cầu của khách du lịch. Ngoài ra, chỉ số về mức chi tiêu thấp; Mức độ
v
hài lòng của du khách đối với hoạt động du lịch chưa cao. Sản phẩm du lịch còn
đơn điệu, hạn chế.
Thứ hai là thiếu bền vững về môi trường. Mặc dù Thị xã đã xác định môi
trường là yếu tố sống còn đối với một đô thị phát triển du lịch biển. Ngay từ những
ngày đầu thành lập Thị xã, Đảng ủy và chính quyền đã có chủ trương xây dựng một
thị xã ngày càng sạch đẹp, giàu mạnh và văn minh. Nhưng trong số các sản phẩm
du lịch nơi đây vẫn còn những sản phẩm chưa thân thiện với môi trường như: mùi
hôi thối từ nghề chế biến thủy – hải sản chưa có phương pháp xử lý, nước thải sinh
hoạt chưa xử lý một cách triệt để.
Sự thiếu bền vững trong phát triển du lịch Cửa Lò là do một số nguyên nhân
sau: Hệ thống cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch chưa thỏa mãn du khách. Cụ thể: chất
lượng khách sạn tại điểm du lịch thấp, nhất là những khách sạn 3 – 4 sao còn rất
hiếm hoi; chưa có các khu vui chơi tầm cỡ; phương tiện vận chuyển chỉ mới phát
triển trên bộ còn phương tiện vận chuyển hành khách trên biển chưa đáp ứng được
tiêu chuẩn và chất lượng vận chuyển du khách; các dịch vụ vui chơi giải trí, thương
mại ở đây chưa phát triển, chưa khai thác hết tiềm năng du lịch địa phương dẫn đến
hạn chế về sản phẩm du lịch. Do đó làm cho du khách cảm thấy nhàm chán và
không muốn lưu lại trong thời gian dài. Điều này làm cho du lịch Cửa Lò bị ảnh
hưởng bởi tính mùa vụ càng sâu sắc hơn. Đội ngũ nhân lực trong ngành du lịch tăng
nhanh về số lượng nhưng chất lượng chậm được cải thiện. Ngoài ra, chất lượng sản
phẩm du lịch chưa cao để đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của du khách trong

và ngoài nước, chưa có nhiều sản phẩm du lịch độ đáo mang tính mũi nhọn tạo
được dấu ấn riêng cho du lịch Cửa Lò. Và một nguyên nhân nữa khiến du lịch Cửa
Lò chưa có được sức mạnh tổng hợp để phát triển một cách bền vững, đó là chất
lượng phối hợp giữa các sở ngành, các cấp chưa cao.
Trên cơ sở đánh giá thực trạng phát triển du lịch và những nguyên nhân dẫn
tới du lịch Cửa Lò còn những yếu tố thiếu bền vững, chương 3 đã tìm hiểu những
xu hướng phát triển du lịch Việt Nam và Nghệ An; quan điểm, định hướng, mục
tiêu trong PTBV du lịch Cửa Lò. Cùng với việc lấy ý kiến du khách, ý kiến người
vi
dân và trao đổi với những chuyên gia am hiểu về du lịch Cửa Lò tác giả đề xuất một
số giải pháp sau:
Tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch.
Trong đó chú trọng đầu tư hệ thống kênh mương dẫn nước thải sinh hoạt, xử lý
nước thải sinh hoạt, các bãi đỗ xe cho du khách, các khu vui chơi giải trí; Nâng cấp
xây dựng mới các khách sạn nhà nghỉ với trang thiết bị kỹ thuật theo hướng hiện
đại, phù hợp với xu hướng bảo vệ môi trường hiện nay.
Đào tạo phát triển nguồn nhân lực. Đối với đội ngũ quản lý và điều hành
kinh doanh: Tập trung vào các hình thức đào tạo dài hạn và tham quan, nghiên cứu
cả trong và ngoài nước. Đối với đội ngũ hướng dẫn viên và lao động trực tiếp trong
ngành: Tập trung mở các khoá đào tạo nghề khách sạn - du lịch và ngoại ngữ. Hình
thức chủ yếu là đào tạo ngắn hạn. Đối với các thành phần có liên quan khác và cộng
đồng địa phương: Chủ yếu tập trung vào các hoạt động nâng cao nhận thức về các
vấn đề có liên quan tới các hoạt động du lịch.
Đa dạng hoá và nâng cao chất lượng các sản phẩm du lịch: Khuyến khích
phát triển các loại hình dịch vụ, sản phẩm du lịch mới, mang tính đặc thù; Ưu tiên,
khuyến khích đầu tư, hoàn thiện các khu du lịch cao cấp, cơ sở lưu trú du lịch từ 3
đến 5 sao; Chú trọng phát triển du lịch sinh thái, các mô hình trang trại, các khu
nuôi trồng thuỷ hải sản; Thực hiện dự án Làng văn hóa các dân tộc Việt Nam, Bảo
tàng Hải dương học, Khu liên hiệp du lịch – thương mại – thể thao; Xây dựng một
số khu vui chơi giải trí tổng hợp với nhiều loại hình kết hợp giữa tính dân tộc và hiện

đại, phát triển loại hình dịch vụ hỗ trợ du lịch. Đồng thời, không ngừng nâng cao chất
lượng các sản phẩm du lịch đang khai thác.
Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quảng bá du lịch nhằm thu hút du khách
đến với Cửa Lò. Để thực hiện giải pháp này, cần thành lập đội ngũ tuyên truyền,
quảng bá du lịch chuyên nghiệp với nguồn kinh phí ổn định; Thiết lập hệ thống văn
phòng đại diện ở một số thị trường trọng điểm, có khả năng thu hút khách du lịch
cao như Hà Nội, Huế và thành phố Hồ Chí Minh; Phối hợp với các cơ quan thông
tin đại chúng như: Internet, báo chí, đài phát thanh, đài truyền hình để hỗ trợ cho
vii
hoạt động tuyên truyền, quảng bá du lịch; Thực hiện các chương trình thông tin
tuyên truyền, công bố các sự kiện văn hóa, thể thao, lễ hội lớn của địa phương trên
phạm vi toàn quốc.
Tăng cường công tác quản lý Nhà nước: Thứ nhất, tăng cường hiệu quả quản lý
của các cơ quan quản lý Nhà nước về du lịch và hiệu quả phối hợp giữa các cơ quan
quản lý Nhà nước về du lịch bằng cách đẩy nhanh tiến độ và nâng cao chất lượng
công tác quy hoạch và quản lý các quy hoạch phát triển du lịch; lồng ghép nhiệm vụ
bảo vệ môi trường vào các hoạt động phát triển du lịch; tích cực triển khai Quy chế
bảo vệ môi trường trong lĩnh vực du lịch do Bộ Tài nguyên và Môi trường ban
hành. Thứ hai, nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường và nghiên cứu bổ sung,
hoàn thiện từng bước các cơ chế chính sách bảo vệ môi trường, bằng cách: Tổ chức
các hoạt động tuyên truyền, nâng cao nhận thức bảo vệ môi trường cho người dân;
Tăng cường tổ chức hoạt động “Tuần lễ du lịch xanh” tại trung tâm du lịch của Thị
xã; Tăng cường tổ chức các lớp tập huấn về môi trường cho các cán bộ quản lý, các
doanh nghiệp du lịch; Vận động nhân dân tham gia giám sát việc thực hiện các quy
định bảo vệ môi trường của các cơ sở sản xuất kinh doanh trên địa bàn dân cư. Thứ
ba, đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng khoa học công nghệ vào phát triển du lịch.
Trước hết là đầu tư xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho công tác nghiên
cứu khoa học. Khuyến khích và ưu tiên hướng nghiên cứu và ứng dụng công nghệ
trong lĩnh vực bảo vệ môi trường. Chọn lọc, phân loại và ứng dụng những loại công
nghệ phù hợp để áp dụng vào ngành du lịch nhằm nâng cao chất lượng phục vụ con

người và đem lại hiệu quả kinh tế - xã hội cao.
Tăng cường công tác quản lý và bảo vệ môi trường thông qua tăng cường
công tác tuyên truyền DLBV để nâng cao sự hiểu biết và ý thức, trách nhiệm bảo vệ
môi trường trong du lịch; Di chuyển những nhà máy, xí nghiệp gây ô nhiễm ra khỏi
khu vực đô thị để tập trung vào các khu, cụm công nghiệp; Tăng cường công tác
kiểm tra và quản lý tốt quy hoạch và khai thác tài nguyên du lịch và phát triển chính
sách tiêu thụ xanh.
viii
Bảo tồn, tôn tạo và phát triển tài nguyên du lịch: Phát triển du lịch gắn với
công tác bảo tồn tính đa dạng, gìn giữ các giá trị tài nguyên du lịch; Khuyến khích
sự tham gia của cộng đồng địa phương vào các hoạt động bảo tồn tài nguyên du lịch.
Đẩy mạnh liên kết phát triển du lịch: Tổ chức các cuộc hội thảo, hội nghị
như liên kết phát triển sản phẩm du lịch, liên kết xây dựng thương hiệu du lịch; Tạo
điều kiện để các đơn vị kinh doanh du lịch thực hiện liên kết một cách thuận lợi,
hiệu quả,…
Luận văn đề xuất một số kiến nghị: Đối với các cấp quản lý: Nhà nước cần
tăng cường hơn nữa việc đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, hoàn thiện hệ thống văn
bản pháp luật, triển khai hiệu quả Luật du lịch, Luật bảo vệ môi trường,… Bộ Văn
hóa, Thể thao và Du lịch cần tăng cường hiệu quả công tác quản lý hoạt động du
lịch cũng như DLBV. UBND Tỉnh cần nghiên cứu, ban hành các văn bản quy chế,
quy định để người dân, khách du lịch chấp hành và có hình thức xử phạt nghiêm
minh, có tính răn đe đối với các trường hợp vi phạm ảnh hưởng đến môi trường
kinh doanh du lịch và văn minh đô thị. Bản thân Thị xã cần khuyến khích các thành
phần kinh tế đầu tư, khai thác hiệu quả tiềm năng tài nguyên du lịch địa phương
nhằm mục đích giải quyết việc làm, bảo tồn tài nguyên thiên nhiên.
Đối với các doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn Thị xã: Cần thực
hiện nghiêm chỉnh các quy định của Nhà nước cũng như chính quyền địa phương về
hoạt động kinh doanh du lịch và bảo vệ môi trường. Tích cực hưởng ứng các chủ
trương Thị xã đưa ra nhằm xây dựng đô thị du lịch biển văn minh, giàu đẹp. Cần
đầu tư chiều sâu theo chủ đề phù hợp với truyền thuyết và đặc thù của từng khu du

lịch nhằm tạo các sản phẩm đặc trưng tại mỗi điểm tham quan. Chủ động nghiên cứu
đưa sản phẩm mới vào kinh doanh góp phần đa dạng hóa sự lựa chọn cho du khách.
Đối với cộng đồng địa phương: Cần nhận thức được những lợi ích du lịch
mang lại từ đó tích cực tham gia hoạt động du lịch, có thái độ giao tiếp phù hợp với
du khách. Người dân cần hiểu rõ lịch sử, những nét đặc sắc văn hóa cũng như các
truyền thuyết ở địa phương để có thể giới thiệu cho du khách. Đồng thời, bản thân
ix
mỗi người dân cần nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, cảnh quan du lịch góp phần
PTDLBV.
Trong thời gian qua, du lịch Cửa Lò đã đạt được những thành tựu nhất định.
Đặc biệt, Cửa Lò vươn mình đi lên, thoát khỏi đói nghèo từ du lịch. Tuy nhiên, quá
trình phát triển du lịch Cửa Lò vẫn còn bộc lộ hạn chế, phát triển chưa tương xứng
với tiềm năng của vùng, xuất hiện những yếu tố đe doạ đến môi trường. Bên cạnh
đó, cùng với xu hướng hội nhập và cạnh tranh ngày càng cao, Cửa Lò đang đứng trước
những cơ hội phát triển nhưng cũng phải đối mặt với không ít khó khăn, thách thức.
Trong phạm vi nghiên cứu của mình, bài luận văn đã tập trung làm rõ cơ sở
lý luận về du lịch và PTDLBV; Phân tích thực tiễn phát triển du lịch Cửa Lò; Đánh
giá tính bền vững trong phát triển du lịch Cửa Lò; Phân tích những nhân tố ảnh
hưởng đến PTDLBV Cửa Lò, tỉnh Nghệ An. Từ đó đề ra các giải pháp, đưa ra một
số kiến nghị đề xuất nhằm đảm bảo PTDLBV Cửa Lò.
Tuy nhiên, do giới hạn thời gian nghiên cứu nên luận văn chỉ tập trung thu
thập, phân tích các tài liệu, số liệu từ năm 2009 đến 2013. Thực tế, thị xã Cửa Lò
được thành lập và phát triển hoạt động du lịch từ năm 1994, bài luận văn chưa có
được những phân tích cho giai đoạn này. Ngoài ra, PTDLBV là một lĩnh vực rất
rộng và có nhiều rất tiêu chí xem xét, đánh giá mà bài luận văn chưa đề cập đến. Hi
vọng vấn đề này sẽ được đề cập và nghiên cứu tiếp ở các đề tài, công trình nghiên
cứu sau này.
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

NGÔ THỊ HIỀN

PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỬA LÒ,
TỈNH NGHỆ AN THEO HƯỚNG BỀN VỮNG
Chuyên ngành: Kinh tế phát triển
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. VŨ CƯƠNG
HÀ NỘI - 2014
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Cuộc sống của con người ngày càng được nâng cao vì thế mà các nhu cầu
mới không ngừng xuất hiện. Ngày nay, con người không chỉ có nhu cầu đầy đủ về
vật chất mà còn có nhu cầu được thỏa mãn về tinh thần như: vui chơi, giải trí và du
lịch. Do đó, du lịch là một trong những ngành có triển vọng. Đặc biệt là cùng với xu
hướng toàn cầu hóa kinh tế, du lịch đã trở thành một ngành kinh tế phổ biến không
chỉ ở các nước phát triển mà còn ở các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam.
Bên cạnh đó, du lịch đóng vai trò rất quan trọng trong đời sống kinh tế xã
hội. Nó góp phần thúc đẩy các ngành kinh tế khác phát triển, tăng thu ngoại tệ, cân
bằng cán cân thanh toán, cải thiện kết cấu hạ tầng, tạo việc làm và nâng cao mức
sống cho người dân. Nhận thức được tầm quan trọng của du lịch đối với sự phát
triển kinh tế - xã hội, Đảng và Nhà nước ta đã nêu rõ quan điểm về phát triển du
lịch là: Huy động mọi nguồn lực, khai thác tiềm năng cả nước và của từng địa
phương, tăng đầu tư phát triển du lịch để đảm bảo du lịch là ngành kinh tế mũi nhọn.
Cửa Lò là một thị xã thuộc tỉnh Nghệ An. Kinh tế Cửa Lò phát triển chủ yếu
là du lịch, dịch vụ. Lượng khách du lịch đến với Cửa Lò hàng năm đạt hàng triệu
lượt. Doanh thu từ hoạt động du lịch đạt hàng trăm tỷ đồng.
Tuy nhiên, trong thực tế phát triển du lịch Cửa Lò những năm qua còn nhiều
hạn chế, chưa tương xứng với tiềm năng, thế mạnh của vùng. Ngành du lịch Cửa Lò
đang phải đối mặt với vấn đề phát triển bền vững. Điều đó được thể hiện trên các
mặt kinh tế, xã hội và môi trường.

Sự thiếu bền vững về kinh tế thể hiện qua thiếu đa dạng sản phẩm du lịch.
Ngoài tắm biển và thưởng thức các hải sản quý, Cửa Lò có quá ít những sản phẩm
mang tính đặc trưng của địa phương. Bên cạnh đó, các dịch vụ vui chơi giải trí còn
quá ít nên thời gian lưu trú của du khách chưa cao. Về mặt xã hội, sự phát triển du
2
lịch làm khoảng cách chênh lệch thu nhập có xu hướng tăng lên; Các tệ nạn xã hội
như lô đề, cờ bạc, ma túy, mại dâm… hoạt động ngày càng tinh vi. Về mặt môi
trường, sau mỗi mùa du lịch rác thải trên bãi biển trở nên nhiều hơn, lượng rác thải
sinh hoạt từ các khách sạn, nhà hàng cũng tăng lên. Điều này tạo sức ép rất lớn lên
môi trường Thị xã, bởi nếu không sẽ gây ra hình ảnh phản cảm cho du khách, ảnh
hưởng lớn đến thương hiệu, hình ảnh du lịch Cửa Lò.
Xuất phát từ thực tiễn trên, tôi lựa chọn đề tài “Phát triển du lịch Cửa Lò,
tỉnh Nghệ An theo hướng bền vững” làm đề tài nghiên cứu của luận văn thạc sĩ.
2. Tổng quan nghiên cứu về phát triển du lịch bền vững
Cho đến nay đã có nhiều tài liệu nghiên cứu về vấn đề phát triển du lịch bền
vững. Những nghiên cứu này đã đưa ra khái niệm “phát triển du lịch bền vững”, chỉ
ra sự cần thiết phải phát triển du lịch một cách bền vững, tức là phát triển du lịch
trên cả ba nội dung: bền vững về kinh tế, bền vững về xã hội và bền vững về môi trường.
Trong “Giáo trình Tổng quan về du lịch và phát triển du lịch bền vững” (Lưu
hành nội bộ trường ĐH Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội – năm 2007), TS.
Nguyễn Bá Lâm đã chỉ ra tác động của du lịch đến kinh tế, văn hóa, xã hội và môi
trường. Và đặc biệt nhấn mạnh khía cạnh phát triển du lịch bền vững về môi trường.
Trong giáo trình, tác giả cũng khẳng định Cửa Lò là một trong những khu du lịch
nghỉ dưỡng ven biển và đảo nổi tiếng từ xa xưa.
Với “Phát triển du lịch bền vững – Đâu là giải pháp cho Việt Nam” (Báo Thể
thao & Văn hóa, số ra ngày 26/6/2013), tác giả Đỗ Hồng Thuận cũng nêu lên quan
điểm về phát triển du lịch bền vững ở nước ta. Trong bài báo, tác giả phân tích
những giải pháp mà Việt Nam đã thực hiện nhằm phát triển du lịch một cách bền
vững nhưng chưa thực sự hiệu quả.
Hiện nay đã có một số luận văn về phát triển du lịch bền vững như: “Phát

triển du lịch theo hướng bền vững ở Quảng Ninh” tác giả Vương Minh Hoài, “Phát
triển du lịch theo hướng bền vững ở tỉnh Ninh Bình” tác giả Lâm Thị Hồng Loan
cũng nêu rất rõ về phát triển du lịch bền vững, sự cần thiết phải phát triển du lịch
3
theo hướng bền vững và đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển du lịch địa phương
theo hướng bền vững.
Phân tích tiềm năng phát triển du lịch Cửa Lò và những công việc mà Cửa
Lò phải theo đuổi nếu muốn phát triển du lịch bền vững cũng đã được đề cập trên
bài “Để phát triển bền vững khu du lịch Cửa Lò” (PGS. Ninh Viết Giao).
Những nghiên cứu trên góp phần cung cấp khung lý thuyết về phát triển du
lịch bền vững, gợi mở những phương hướng xây dựng giải pháp trong luận văn.
Tuy nhiên, những nghiên cứu ấy chưa đi sâu phân tích, đánh giá thực tế phát triển
du lịch Cửa Lò những năm qua có thể hiện tính bền vững hay không? Thời gian tới
Cửa Lò cần phát triển du lịch như thế nào? Những vấn đề này sẽ được đi sâu nghiên
cứu, làm rõ trong luận văn.
3. Mục tiêu nghiên cứu
3.1. Mục tiêu tổng quát
Tìm ra những giải pháp để phát triển du lịch Cửa Lò theo hướng bền vững.
3.2. Mục tiêu cụ thể
- Xây dựng cơ sở lý luận về phát triển du lịch bền vững làm khung phân tích
cho đề tài
- Làm rõ thực trạng về phát triển du lịch ở Cửa Lò, chỉ ra những tồn tại khiến
dịch vụ du lịch phát triển nhưng có nguy cơ thiếu bền vững.
- Đề xuất được các giải pháp phù hợp nhằm phát triển du lịch một cách bền
vững cho thị xã Cửa Lò.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là phát triển du lịch bền vững.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về phạm vi lãnh thổ: Luận văn tiến hành nghiên cứu, điều tra số liệu và

phân tích hiện trạng phát triển du lịch tại địa bàn Thị xã Cửa Lò, Nghệ An
4
- Về thời gian: Thời gian thu thập số liệu, cơ sở dữ liệu sử dụng phục vụ
nghiên cứu từ năm 2009 - 2013.
5. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp
nghiên cứu
Mục đích/cách thức sử dụng
Câu hỏi nghiên cứu được
trả lời
1. Nghiên cứu
tại chỗ
Sưu tầm, đọc và phân tích các tài
liệu, bài nghiên cứu khoa học trên
tạp chí, báo chuyên ngành, sách
chuyên khảo, tham luận hội thảo
khoa học, các công trình nghiên
cứu luận án tiến sĩ, luận văn thạc
sĩ… để hệ thống hóa các lý luận về
phát triển du lịch bền vững.
Mục tiêu nghiên cứu cụ
thể thứ nhất: Xây dựng cơ
sở lý luận về phát triển du
lịch bền vững làm khung
phân tích cho đề tài.
2. Thống kê, so
sánh, phân tích
diễn giải
Trên cơ sở các tài liệu thu thập
được, tiến hành thống kê; phân tích;

tổng hợp, so sánh, đối chứng… để
rút ra các nội dung cần nghiên cứu
của đề tài là thực trạng phát triển du
lịch Cửa Lò thời gian qua có bền
vững không.
Mục tiêu cụ thể thứ hai:
Làm rõ thực trạng về phát
triển du lịch ở Cửa Lò, chỉ
ra những tồn tại khiến
dịch vụ du lịch phát triển
nhưng có nguy cơ thiếu
bền vững.
3. Lấy ý kiến
chuyên gia bằng
phỏng vấn sâu
Tham khảo ý kiến của các chuyên
gia am hiểu về du lịch Cửa Lò (các
nhà nghiên cứu du lịch, các nhà
lãnh đạo liên quan trong quan điểm
về phát triển du lịch bền vững Cửa
Lò, các cán bộ lãnh đạo Thị xã,
người dân và các hộ kinh doanh
phục vụ du lịch tại Cửa Lò) về
những mặt ưu thế cũng như hạn chế
và khó khăn trong phát triển du lịch
Cửa Lò một cách bền vững làm cơ
Trên cơ sở kết quả giải
quyết mục tiêu thứ hai
cùng với những nhận định
của bản thân tác giả và

tham khảo ý kiến chuyên
gia để hoàn thành mục tiêu
cụ thể thứ ba: Đề xuất
được các giải pháp phù
hợp nhằm phát triển du
lịch một cách bền vững
cho thị xã Cửa Lò
5
sở cho việc đề xuất giải pháp phát
triển du lịch bền vững tại thị xã Cửa
Lò.
4. Điều tra bằng
bảng hỏi
- Điều tra đánh giá của người dân
địa phương về tác động của phát
triển du lịch để thấy rõ phát triển du
lịch Cửa Lò trong những năm qua
mang lại những lợi ích cũng như
những tác động tiêu cực gì đến
người dân. Cỡ mẫu 100. Cách thức
tiến hành: Đến ngẫu nhiên từng
nhà, phát phiếu điều tra.
- Điều tra mức độ hài lòng của du
khách về dịch vụ du lịch Cửa Lò
qua đó nắm bắt được điều gì hấp
dẫn họ đến với Cửa Lò, những
điểm họ chưa hài lòng với dịch vụ
du lịch ở đây cũng như những
mong muốn về dịch vụ du lịch. Cỡ
mẫu: 100. Cách thức tiến hành: Gặp

ngẫu nhiên từng du khách, phát
phiếu điều tra.
Mục tiêu cụ thể thứ hai:
Thông qua tổng hợp dữ
liệu từ bảng hỏi, đánh giá
được du lịch Cửa Lò có
bền vững hay không? Bền
vững ở khía cạnh nào?
Chưa bền vững ở khía
cạnh nào?
Trên cơ sở tìm hiểu mong
muốn của du khách về
dịch vụ du lịch, đề xuất
những giải pháp phát triển
bền vững du lịch phù hợp
với nhu cầu thị trường.
6. Kết cấu của đề tài
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục Tài liệu tham khảo, Luận văn
được kết cấu theo 3 chương sau:
Chương 1. Khung phân tích về phát triển du lịch bền vững
Chương 2. Đánh giá thực trạng phát triển du lịch Cửa Lò
Chương 3. Giải pháp phát triển du lịch Cửa Lò, tỉnh Nghệ An theo hướng bền vững
6
CHƯƠNG 1
KHUNG PHÂN TÍCH VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG
1.1. Khái quát về du lịch và du lịch bền vững
1.1.1. Khái niệm và phân loại du lịch
1.1.1.1. Khái niệm du lịch
Xã hội ngày càng phát triển, nhu cầu của con người ngày càng đa dạng và
phong phú. Trong đó, du lịch đã trở thành một nhu cầu phổ biến trên toàn thế giới.

Phát triển du lịch không chỉ có ý nghĩa về mặt kinh tế mà còn có ý nghĩa cả về văn
hóa, xã hội… Vậy nên, để làm tiền đề cho việc nghiên cứu và xây dựng giải pháp
phát triển được du lịch và phát triển du lịch bền vững (PTDLBV), trước hết ta cần
làm rõ du lịch là gì?
Cho đến nay, nhận thức về nội dung du lịch vẫn chưa thống nhất. Do hoàn
cảnh khác nhau, dưới mỗi góc độ nghiên cứu khác nhau, mỗi người có một cách
hiểu về du lịch khác nhau. Do vậy, có rất nhiều quan điểm khác nhau về du lịch,
đúng như nhận định của giáo sư Berneker – một chuyên gia hàng đầu về du lịch trên
thế giới: “Đối với du lịch, có bao nhiêu tác giả nghiên cứu thì có bấy nhiêu định nghĩa”.
Từ trước thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX, du lịch được xem là một hiện
tượng. Bởi vào thời gian này, du lịch hầu như được coi là đặc quyền của tầng lớp
giàu có, quý tộc. Và người ta chỉ coi đây như một hiện tượng cá biệt trong đời sống
kinh tế - xã hội. Trong thời kỳ này, người ta đi du lịch như một hiện tượng xã hội
góp phần làm phong phú thêm cuộc sống và nhận thức của con người. Đó là hiện
tượng con người rời khỏi nơi cư trú thường xuyên của mình để đến một nơi xa lạ vì
nhiều mục đích khác nhau, ngoại trừ mục đích kiếm tiền, kiếm việc làm; ở đó họ
phải tiêu tiền mà họ đã kiếm được từ nơi khác.