[ Bản Full ] Hoàn thiện địa vị pháp lý của bị can, bị cáo là người chưa thành niên trong tố tụng hình sự Việt Nam


KHOA LUẬT




VŨ THỊ PHƢƠNG THANH



HOµN THIÖN §ÞA VÞ PH¸P Lý
CñA BÞ CAN, BÞ C¸O Lµ NG¦êI CH¦A THµNH NI£N
TRONG Tè TôNG H×NH Sù VIÖT NAM









LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2015


KHOA LUẬT




VŨ THỊ PHƢƠNG THANH



HOµN THIÖN §ÞA VÞ PH¸P Lý
CñA BÞ CAN, BÞ C¸O Lµ NG¦êI CH¦A THµNH NI£N
TRONG Tè TôNG H×NH Sù VIÖT NAM


Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự
Mã số: 60 38 01 04


LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC



Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS. TS. TRẦN VĂN ĐỘ



HÀ NỘI - 2015

LỜI CAM ĐOAN

           


             



 
Tôi xin chân thành cảm ơn!



Vũ Thị Phƣơng Thanh
MỤC LỤC

Trang





MỞ ĐẦU 1
Chƣơng 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ ĐỊA VỊ PHÁP LÝ CỦA
BỊ CAN, BỊ CÁO LÀ NGƢỜI CHƢA THÀNH NIÊN 10
1.1. Khái niệm bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên trong tố
tụng hình sự 10
1.1.1.  10

1.1.2. m b  14
1.1.3. m b  15
1.2. Khái niệm, cơ sở và ý nghĩa của việc quy định địa vị pháp lý
của bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên trong tố tụng hình
sự Việt Nam 16
1.2.1. a v a b can, b  
 t 16
1.2.2.  ca via v 
 t 18
1.2.3. a via v a b can, b 
 t 24
1.3. Địa vị pháp lý của bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên
trong tố tụng hình sự một số nƣớc trên thế giới 25
1.3.1.  ca Nht Bn 25
1.3.2.  c 29
1.3.3. Trong t t ca tiu bang Victoria, Australia 31
Chƣơng 2: QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT
NAM VỀ ĐỊA VỊ PHÁP LÝ CỦA BỊ CAN, BỊ CÁO LÀ
NGƢỜI CHƢA THÀNH NIÊN 33
2.1. Khái quát lịch sử pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam về địa
vị pháp lý của bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên trƣớc
khi ban hành Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 33
2.1.1. nh v a v   a b can, b    
ng -1945 33
2.1.2. nh v a v   a b can, b    
n 1945 - 1988 37
2.1.3. nh v a v    can, b     
 lut t t  43
2.2. Quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành về địa vị pháp
lý của bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên 46

2.2.1. a v a b  46
2.2.2. a v a b  59
Chƣơng 3: THỰC TIỄN ÁP DỤNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN
CÁC QUY ĐỊNH VỀ ĐỊA VỊ PHÁP LÝ CỦA BỊ CAN, BỊ
CÁO LÀ NGƢỜI CHƢA THÀNH NIÊN 78
3.1. Thực tiễn áp dụng các quy định của pháp luật về địa vị
pháp lý của bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên 78
3.1.1. Thc tinh v a v a b can, b
 78
3.1.2. Nhng bt cng mng nhnh c
lut v a v a b can, b  86
3.2. Giải pháp hoàn thiện và nâng cao hiệu quả áp dụng các quy định
về địa vị pháp lý của bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên 95
3.2.1. nh ct t t v a v
a b can, b  95
3.2.2. Giu qu nh v a v 
ca b can, b  98
KẾT LUẬN 110
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 113
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BLHS: 
BLTTHS: 
 
CQTHTT: 
NBC: 
NCTN: Ng
NTGTT: 
NTHTT: 
QBC: 

TANDTC: 
VAHS: 
VKS: 
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ

Số hiệu bảng,
biểu đồ
Tên bảng, biểu đồ
Trang
Bng 3.1:
S ng v  i gii quy   b   i
-2013
79
Bng 3.2:
    a b can, b    

80
Bi 3.1:
Bi s ng v i gii quy b 
n 2009-2013
79
Bi 3.2:
Bi i vi b 

81




1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
 
Thiếu niên, nhi
đồng là người chủ tương lai của đất nướcbồi dưỡng thế hệ cách
mạng cho đời sau là điều rất quan trọng và cần thiết”. “Trẻ em hôm nay, thế
giới ngày mai”, “trẻ em là hạnh phúc gia đình, tương lai của đất nước”. Ngay

“Do còn non nớt về thể chất và trí tuệ, trẻ em cần được bảo vệ và chăm sóc
đặc biệt, kể cả sự bảo vệ thích hợp về mặt pháp lý trước cũng như sau khi ra
đời” [25].  
 
 


 [25.






“tất cả các
biện pháp lập pháp, hành chính, và các biện pháp phù hợp khác để thực hiện
những quyền được ghi nhận trong Công ước” [25 


2






               
c
, tuy nhi
quyền được bảo vệ khỏi những khó
khăn trong suốt quá trình tư pháp


. 


    


/NQ-TW 
49/NQ-TW 
 

 
b can,
b  
           


3
 
 

, t



 t 
 b can, b  



“Hoàn
thiện địa vị pháp lý của người chưa thành niên trong tố tụng hình sự Việt
Nam” 
2. Tình hình nghiên cứu của đề tài
Do   
trong   
              
  b can, b 
.
V phm ti c nhi
The Act for the
Establishment of and Procedure for juvenile and Family Court B.E 2534”, “A
guide to juvenile court law”; N.I.Vetrop, Phòng ngừa vi phạm pháp luật
trong thanh niênNhững khía cạnh tâm lý - xã hội về tình trạng
phạm tội của người chưa thành niên; v.v
 Vit Nam, khoa hc lu     t   t trong

4
nh      n nht so v    c
 a v  ca b can, b  i
, cho th


Bảo đảm quyền của người chưa thành niên trong tố tụng hình sự Việt
Nam; Phòng ngừa và đấu tranh với tội phạm của người
chưa thành niên trong điều kiện ngày nay ở Việt NamĐặc
điểm tâm lý của người chưa thành niên có hành vi phạm tội; 
Những vấn đề lý luận và thực tiễn về thủ tục tố tụng đối với người chưa thành
niên trong Luật tố tụng hình sự Việt Nam    Bảo đảm
quyền con người trong hoạt động tư pháp ở Việt Nam hiện nay; v.v
C lu   Th ng, Thủ tục xét xử vụ
án hình sự mà bị can, bị cáo là người chưa thành niên trong tố tụng hình sự
Việt Nam; Chu Mnh H, Cơ chế pháp lý bảo vệ quyền trẻ em ở Việt Nam;
Nguyn Ng, Thủ tục tố tụng hình sự đối với những vụ án do người
chưa thành niên thực hiện - Lý luận và thực tiễn; Nguyn Thu Huyn, Thủ tục
xét xử những vụ án mà bị cáo là người chưa thành niên: Một số vấn đề lý
luận và thực tiễn. v.v
 
Cm, i hc: Những vấn đề
cơ bản trong khoa học luật hình sự (Phần chung)i hc Qu
Ni, 2005; n Ngng ch Cải cách tư pháp ở
Việt Nam trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền, i hc Quc
i, 2004, v.v
t s   nh
cn quyn c  m -  Th ng, Tư
pháp hình sự đối với người chưa thành niên: Những khía cạnh pháp lý hình

5
sự, tố tụng hình sự, tội phạm học và so sánh luật học”,  2004;
 Th ng, Bàn về khái niệm và cơ sở áp dụng thủ tục đối với người bị
bắt, người bị tạm giữ, bị can, bị cáo là người chưa thành niên trong luật tố
tụng hình sự Việt Nam, Tt hc, 2004; TrBảo vệ

quyền con người của người chưa thành niên bị buộc tội trong tố tụng hình sự,
T      t, Vi     t, S 1/2013;
NguyBiện pháp miễn chấp hành có điều kiện thời hạn còn lại
của hình phạt tù đối với người chưa thành niên phạm tội, Tu
l, c hi, S 2n Minh, Cần sửa đổi, bổ
sung một số quy định về người chưa thành niên phạm tội trong bộ luật hình
sự năm 1999, TVin kii cao, S 10/2009;
ng, Chính sách hình sự đối với người chưa thành niên phạm tội -
nhìn từ phương diện tội phạm học và trách nhiệm xã hội, T 
t, B  12/2011; PhHệ thống điều tra thân
thiện với người chưa thành niên, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp
Quc hi, S 20/2008; Nguyn Th Thu Qu, Trnh Thng Quyt, Hoàn thiện
chế định miễn trách nhiệm hình sự đối với người chưa thành niên trong giai
đoạn truy tố, Tn kii cao, S 4/2013;
   Hoàn thiện pháp luật về xử lý chuyển hướng đối với người
chưa thành niên vi phạm pháp luật, Tu l
Quc hi, S 20/2008; Nguyn Th Lc, Một số giải pháp nhằm nâng cao
hiệu quả hoạt động thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra các vụ án
hình sự có người bị hại là người chưa thành niên, Tn
kii cao, S  Quyền của người
chưa thành niên phạm tội trong pháp luật quốc tế và pháp luật Việt Nam, Tp
 t, B  5/2012 v.v
 

6
TTHS 
 b can, b  
“Hoàn thiện
địa vị pháp lý của bị can, bị cáo là người chưa thành niên trong tố tụng
hình sự Việt Nam”           

 b can, b 
 

  b
can, b   
.
3. Mục đích, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu của luận văn
 TTHS
  b can, b 
   

b can, b 
trong ph  TTHS 
 


- 
 b can, b n,
  b
can, b   
m ti trong TTHS Vit Nam;  a vic
a v a b can, b t
tng  Vit Nam;

7
-   b can,
b  TTHS 
 ;
-   b can, b 
trong  

;
-  
b can, b 

- 
   b can, b trong 

 
3.3. Phạm vi nghiên cứu
       
  b can, b trong  
 
  trong 


  b can, b  

.

  b can, b  (2009-2013).
4. Phƣơng pháp luận và các phƣơng pháp nghiên cứu
 c thc hi n ch t

8
lch s  t bin ch-ng H 
m cc ta v 
n, v , v v cc th
hi quyi h quyt s 08-
    quyt s 49-   
Chin lc c0 ca B .

         lu    d 
 th a khoa hc lut TTHS 
ng hi chin
dp; i h
tng hc khoa hc lut TTHS n ch 
u trong lu
5. Những điểm mới và đóng góp của luận văn
Kt qu u ca lung v n
c ti thng 
c mt lut hc v a v ca b can, b 
. Nhm mn ca lu
- 
 b can, b n;
- 
  b can, b  
trong TTHS  
- 
  b can, b 
,  trong t;
- 

 b can, b 

9





TTHS 


n


6. Kết cấu của luận văn
             

Chương 1:   b can, b 
.
Chương 2: Q 
 b can, b 
Chương 3:     
  b can, b 
.

10
Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ ĐỊA VỊ PHÁP LÝ
CỦA BỊ CAN, BỊ CÁO LÀ NGƢỜI CHƢA THÀNH NIÊN


 


             

              


Trong TTHS 



,  
ni

1.1. Khái niệm bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên trong tố tụng
hình sự
1.1.1. Khái niệm người chưa thành niên




ki           

11
 





             
 [22]. 



-- - - 
- - -  [16, tr.17].








:
“Trong phạm vi của công
ước này, Trẻ em có nghĩa là người dưới 18 tuổi, trừ trường hợp luật pháp áp
dụng với trẻ em đó quy định tuổi thành niên sớm hơn” [25]. 




12
Q
              
-11-"Người chưa thành niên là trẻ em
hay người ít tuổi tuỳ theo từng hệ thống pháp luật có thể bị xét xử vì phạm
pháp theo một phương thức khác với việc xét xử người lớn" [24, ]

  -12-1990  : "Người chưa thành niên là
người dưới 18 tuổi. Giới hạn tuổi dưới mức này cần phải được pháp luật xác định
và không được tước quyền tự do của người chưa thành niên" [27, ].

 - sinh



 -  
.

“Người chưa thành niên là người
chưa phát triển đầy đủ, toàn diện về thể lực, trí tuệ, tinh thần cũng như chưa
có đầy đủ quyền và nghĩa vụ công dân” [73]. 
2013




  

“Trẻ em là công dân Việt Nam dưới 16 tuổi” [42]. 

13
“…Người chưa đủ mười tám tuổi là
người chưa thành niên” [43,  ]. :
“1. Người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội
phạm. 2. Người từ đủ 14 tuổi trở lên, nhưng chưa đủ 16 tuổi phải chịu
trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội phạm
đặc biệt nghiêm trọng” [39  ].       
“Người chưa thành niên từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội phải chịu
trách nhiệm hình sự ” [39, ].
 

               

Trong k


- 
Người chưa thành niên phạm tội là người từ đủ 14 tuổi đến

dưới 18 tuổi, có năng lực trách nhiệm hình sự chưa đầy đủ do sự hạn chế bởi
các đặc điểm về tâm, sinh lý và đã có lỗi (cố ý hoặc vô ý) trong việc thực hiện
hành vi nguy hiểm cho xã hội bị luật hình sự cấm” [8, tr.20, 21, 22]. 
 "Người chưa thành niên là người chưa phát
triển đầy đủ về thể chất và tâm - sinh lí, chưa có khả năng nhận thức đầy đủ
tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi mà mình thực hiện" [76].
: Người chưa thành
niên trong tố tụng hình sự Việt Nam là người dưới mười tám tuổi chưa phát
triển hoàn thiện về thể chất và tinh thần, chưa có đầy đủ các quyền và nghĩa
vụ pháp lý như người đã thành niên.

14
1.1.2. Khái niệm bị can là người chưa thành niên

g
 -1-T




 [11
 


 [11].


  
                
 




           
                


 


15





 
     31   2013      
“Không ai bị coi là có tội và phải chịu hình phạt khi chưa có bản án kết tội
của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật” [41]. 

.
1.1.3. Khái niệm bị cáo là người chưa thành niên
: “bị cáo là
người đã bị Tòa án quyết định đưa ra xét xử” [41. 

            945. Tuy

-9-
:

B

              
          

  [54].
 
                

16

 


. 

.

 

. 
 bị cáo là người chưa thành niên là người từ đủ 14
tuổi đến chưa đủ 18 tuổi thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội bị luật hình
sự quy định là tội phạm và bị Tòa án quyết định đưa ra xét xử”.
1.2. Khái niệm, cơ sở và ý nghĩa của việc quy định địa vị pháp lý của bị
can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên trong tố tụng hình sự Việt Nam
1.2.1. Khái niệm địa vị pháp lý của bị can, bị cáo là người chưa
thành niên trong tố tụng hình sự
  








a

17

        

 



  





Trong 






T



sau: Địa vị pháp lý của bị cáo chính là tổng thể
các quyền và nghĩa vụ của một người đã có quyết định đưa vụ án ra xét xử
của Tòa án có thẩm quyền đến khi bản án kết tội hay quyết định của Tòa án
có hiệu lực pháp luật.

18


Địa vị pháp lý của bị can, bị cáo là người
chưa thành niên là tổng thể quyền và nghĩa vụ của bị can, bị cáo là người
chưa thành niên trong quá trình tiến hành giải quyết các vụ án hình sự theo
quy định của pháp luật tố tụng hình sự.
1.2.2. Cơ sở của việc quy định địa vị pháp lý của người chưa thành
niên trong tố tụng hình sự
Cơ sở thứ nhất là bắt nguồn từ việc bảo đảm thực hiện quyền con
người. 
                
 






 


















 .   

               
k:

          [79].



 [78, tr.1].
 













, 

, 














 . 