Dạy học làm văn thuyết minh trong chương trình ngữ văn trung học cơ sở







 !"#$%
&#'()*+







, /00120,345567890:0;2<=01<>?
@AB3C)D*+D)*D**
 !"#$%

DEF#
&#'()*+
%%


 !"#$%
&'()*+!"%, &
/0%#12*$%34*5%, 6
6784*%*9:;<;(=#*$!':$!%".#>#?%34@
@71AB=B%, @
CDE!FFBG=%4H%IJK.L*9@
M+.#NJK.L*9@

1AOPQRSRTUSVC
Q=%%34>!W#1*$XJ*9:;#.YZ#4%##?#Z![%(0
%3YC
Q=%%34*9:;#.YZ#4%
&W#1J*9:;#.YZ#4%
&\].*"B^$4*9#.YZ#4%#1A#_$4*9RP%3
Y&
&W!%`4J1A#_$4*9aRP
&&W!%`4B^K$4*9#.YZ#4%aRP
/?#88Y K$4*9#.YZ#4%aRP%3YG<;(=##,!':$
8Y #8%4b#(0#1[RP.Y3%cd.I&M
/"Be%=*%,
/&"Be (%
//"#$%K%3.#4<;
1A&fRghiDjkDQlDmDmDRjnDR
RRTPDRhopDhDRTOP/&
&DE#%#-*$<q9K$4*9#.YZ#4%^_#$*$rK.Y3 
(%RP/&
&DE#%#-K$4*9#.YZ#4%^_#$*$rK.Y3 
(%RP
&&DE<q9K$4*9#.YZ#4%^rK.Y3 (%RP

&&'1H=8Y4b#(0:$%$4*9#.YZ#4%#1A#_$4*9
RP/M
&&'1H=8Y:$%#.YZ#4%*"4b#B1AB=BG=K$4I
&&&'1H=8Y:$%#.YZ#4%*"4b#K4#s;t%
#eK'()
&&/'1H*"=8Y:$%.Y3F%u.YZ#4%4b##-!vw
&/R1Hx (%#?$*%Z#4b#:$%*9#.YZ#4%#1A#_
$4*9RP6y

&/R1Hx (%#_4%`.!"*9#.YZ#4%
&/&R1Hx (%=#_4>KLB$J:$%*9#.YZ#4%
&//R1Hx (%*%Z#:$%*9#.YZ#4%
1A/RzDRkPo7RCC
/5!e#?%34CC
/&0%#12>!':$#?%34CC
/&0%#12#?%34
/&&':$#\-#?%34
//QZ8#?%34CC
//[%%#\-#?%34
//&Db%.#?%34
/6\-#?%34CM
/6{.Y#_#?%34
/6&?%34#94|
/6/b#(0%==#?%34
/@=%=<Z#].;#?%34}~
/@?%34#94|
/@&?%348Y 
Qn•D}6
kRSQR€}@
7R}}
6
#%$GH
RPu R (%
u %=*%,
Du ?%34
 u 0%-
 u .YZ#4%
 D•:u D$•.+#:;
 77Ru 71AB=B8Y 

‚PQu 1A#_*$(=%=<
RPu . A(a
R7u . B\#ƒ
PQu P=%=<
Pu P=%=*%,
‚u %=5*$$#8
IJ,J,K?,LJ,?2<M<>-?NLJ,OP03 (0#-#?#$%K%3.!-#1H>(0
#!-(.e5u„&@>6…XK$(0#-#?J#$%K%3.#45Tài
liệu tham khảoK$&@>L!'#ex†4a#6J#$%K%3.$Y
Q
*DROSJ,T0UV?2<
 %=5%3#D4>#!FF%=5B\#ƒ>#E
94].!‡!8#E#$#?.#KHw*H%%".KX*?<=J![%
(0•‡b%>%=5FBB^].# *$#sK2%Jƒ.b•dY
?*$:;*3\].0.Y%,>%=5B\#ƒˆ:bKbE:+#
LB>YZ.<‰4^!12_L4b#=<=].>ƒ:†u+#K12
%3.].;%=5|#+B(*H%Y,.^.ŠB1AB=B%=5>*%3#%)>
<%`4#*$!=%=<Z#].;|K8L.>#%Z.#?+#Š].;K%=5*$
!$#8|%".YZ.<‰4Š!b%ˆ=:b].;K%=5:+#LB*"+#
K12>(0K12*$A+.>4b#:bBL1#‹<'BY,.^.!\%4H%*$B=#
#%`%=5>#%Z.#d4.YZ#,A(a_LŒEYZ.<‰4!F
#%=5>!-#1HEY,.^.>#=#-4H%J•.#Zb%LB
].0#Z>A:%[Z#!|%•%%=5B;%#LB#.!\%4H%>B;%#8
4b#:1H.Y`:%Z4H%*"+#K12%=5
&ŽKd.>4ƒDE*9#=$#1[B\#ƒF#^4].
# !W:%3#+B RP*$R7>4ƒDE*9;1a>%B0%
!Z=4ƒ <=4b#=Œ‰#a%*LY> #0#4ƒDE*9> 
(%(•F!%".<%3!` =4ƒ <=.Y%,>#?#Z8Y 
4ƒDE*9#$#1[%3YF%".+.%3.!=:=!b
4ƒDE*9>4b#!%".cL#+YK$>Bd4ƒ$4*9$e#

!12 (%].#d4>wFK$Bd4ƒ4#e+##?$#\
2B>(;(%*9:;D.Y,dx!Z#_#8!FF%".uB1A
B=B8YK$4*9J%=*%,1:%Z#<A%2%>,.*+!" (%
#_4#|%>(=#84$JYZ.#ƒ].%;%;%>#.YZ##_>].=:$%
*94x.#=#$%K%3.#4<;,<ƒ#8(?!44, *9>
1H=‹4*$*%Z#*9Y!12

/H%(?![%J:b(=%=<4H%>*9:;L#5!12
!1*$1A#_DE*9*$!12;%!".#ŽKHBC!ZKHB}4$A:;
1H%_#-*9:;#.YZ#4%`K8%*9:;#.YZ#4%!12!1
*$=+B >#!FF+BRP%3!1<%`.:$%*9#.YZ#4%
*$%;8Y#1A#_LBK$4*9RPK$4b##E
=#-!\%4H%b%.*$B1AB=B8Y .Y%,>*%38Y
<%`.:$%*9#.YZ#4%$Ya=+B >#!FFRP>!|K$
4b##=#-*H%*$RPb#4W#>!dYK$<%`.*9:;4H%*$<F#
1A#_RPW#<=>=ƒ#_%, *"B1AB=B
8Y K$4*9#.YZ#4%##1[B\#ƒ|#1A!0%e#>!F>
dY<F<9<ƒ•*%38Y• J%=*%,*$ (%
,!dYK$EKA:;<%ZN#ƒ%].YZ#!' *+!"
 !"#$
K$4!"#$%%, JK.L*9
(DWJ,AX;Y0UV01,</0JZ-
 D1B^a!^.K.L*9N#ƒ%!‡!"LB>*9:;#.YZ#4%K$
*9:;4H%#1A#_RPa%*LY>=ƒ#_%, *"
B1AB=B8Y• *9:;$Y|1%".
^.#%,B;%<`!ZP Ngữ văn 8 (2004).dYK$.0(=4
#e+#ƒ5J1[%%=*%,D1B^#,!‡#_:$Y>*9:;
#.YZ#4%!12  a*|&KHBy>KHB}D1*LY>*9:;#.YZ#
4%!12!1*$1A#_B\#ƒ:s#!^.#ŽKHBy*$ˆK$#$%K%3.
!^.#%,J(=%=*%,#%ZBL>1Hx <%`.*9:;$Y

=$:%,(8!‡$B^KH#[%K12<%`.:$%$Y!`
!'1H=8Y E:$%LBK$4*9#.YZ#4%5#`#
1A#_K$JYZ.>B1AB=B8Y*9#.YZ#4%•‹4*x4[
8#>(AK12%3Bd:%3#*9:;#.YZ#4%*H%4b#(08*9:;F
&
#1A#_1*9:;#?(?>4%,.#;>'K.L†4a4-!b(A
K12>1[%:%,(81!1!12E#%,.e5#`!`((=
DY;B1AB=B#8KLB*9:;#.YZ#4%(=%=*%,yˆ‘
ŽK8%a4-!%`4].E‰#A:;+#-<ƒ!%*$5#`.Y
%,>ƒ:†4$•‰#>w|a4-!b(A%;>1=b%.*"
*9:;#.YZ#4%!12!"LB#(=%=*%,yK$E#1K%3.Z#
(-].# 1[%8Y>1[% *$K$4b#A(aN#ƒ%#?
%3!"#$%$Y
%ZB!F>94&~~@>D•:%=5#%ZB#5•.+#:;.0PNgữ văn
9D.YcQs7%#\J:%,.0(=!"LB!Z=8Y!0%*H%
E:$% *"*9#.YZ#4%#1A#_DE*9}>’8
1uSử dụng các biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh, Sử dụng
yếu tố miêu tả trong văn bản thuyết minh.
%`4K8%F#e+#(AK12Eb%.*"*9:;#.YZ#4%
!12!"LB#(=%=*%,KHBy>KHB}1*LY!`#+Y4b##?#Z
†>!W#wJK8%(=F#e+#ƒ5>%:b(=%=*%,#,
!dYˆ‘,.K,E!'1H8Y $4*9#.YZ#4%
E:$%5#`%NB%=*%,*$ (%#%ZBL>F(?%`.:%Z#A:;*"
B1AB=B#.YZ#4%>*"*9:;#.YZ#4%>|!`F!124b#=%
_F#e+##\].=#*"B1AB=B8Y $4*9#.YZ#4%>
%"..Y,d>#$%K%3.$Y*x1F!%".<%3!%(d.#_4%`.
 ,8P=%=*%,>“#2*%38Y $4*9#.YZ#4%
#1A#_B\#ƒ|FE.0(=#4<;>4b#
4;#$%K%3.ˆZ#(-].# B5*58Y*$ <%`.K8%
*9:;$YwB^#$%K%3.#4<;*9:;#.YZ#4%<ƒ

%".1F#`<`!Z.0Bồi dưỡng Ngữ văn 8JD.YcQ%4
.>“Q%4R;Š.0Kiến thức, kỹ năng cơ bản Tập làm văn THCS
/
JR.”'.ŠRèn kỹ năng làm văn thuyết minh J^'
$>D•:%=594&~~Š.0Dạy học Tập làm văn Trung học
cơ sở J#=%;D.YceGD•:%=5>&~~CIŠP=<%Z<%
%34*H%!"#$%Một số phương hướng giảng dạy văn thuyết minh trong
chương trình Ngữ Văn lớp 8 J#=%;R$'ŠP=<%Z
<%%34*H%!"#$%Kinh nghiệm nâng cao hiệu quả giờ dạy kiểu bài
văn thuyết minhJ#=%;,R$%71A•
=.0(=#4<;$YwF=#%ZBL<=.>1
!".!"LB!Z=b%.J*9:;#.YZ#4%1uQ=%%34*9:;
#.YZ#4%>W!%`4.J*9#.YZ#4%1u#e< >#e#%
#-W:%3#>=#$%K%3.ˆN!Z*+!"B1AB=B#.YZ#4%
#1[w#$#1[>.b(0.Y%,>B^KH=ƒ#_
1#L#!%(d.*$5#`>#%Z##?*$*+!"8Y K$4*9#.YZ#4%
a#1[RP
F4K8%>K'()*+!"*9:;#.YZ#4%*$B1AB=B%;8Y
$4*9#.YZ#4%#$#1[RP|<=4H%4–!Z#[%
!%`44$N#ƒ%#%Z$%, !"#$%$Y>*x1F4b##$%K%3.
$%, 4b#=.Y,(d.*"*+!"*9:;#.YZ#4%*$B1A
B=B8Y $4*9#.YZ#4%#1A#_RP
[DB<?\]01;20,<>8;^01,</0JZ-
%&'&()*+,
 0%#12%, JK.L*9K$B1AB=B8YK$4*9#.YZ#
4%#1A#_RP
%&-&./+,
 •_4%`.A(aKK.L*$#?#%cJ!"#$%%, :v4
*%3#.YZ#4%*"=<=%%34A:;>*%3#_4%`.!=%=#?#8
8YK$4*9#.YZ#4%a#1[RP%3Y

6
 •—=!'E.Y,#s>B1AB=B>].Y#_#%Z$A:;
J*%38YK$4*9#.YZ#4%a#1[RP%3Y
•?%34(1B84*H%b%.A:;K$8Y!0%-*"K$4
*9#.YZ#4%#‹B1AB=Bˆ*$#‹B1AB=B4H%!‡!"•.+#
#K.L*9
+D5,_8;<;:06`0a,`SAI?;2UWb620U<V-?Nbc?,dJ01,<>8
0&'&1233"4
b(=%=<DE*9KHBy*$KHB}
0&-&(526789.
=#1[RP#,!':$.Y3%cd.>D3S5#`K$
#1[RP%c$%>#1[RP7weQ%,
eD5,\f01g,Ig01,</0JZ-
:&'&1;4;+,<
 •71AB=BBd#e#\2B
 •71AB=B#0<,•BdK8%
 •71AB=B((=•!0%%Z.
:&-&1;4;+,9=
 •71AB=B!%".#•B•*+
 •71AB=Bw(0K%3.>#0<,
CD,h01Ui011igjJI<8k<lJmbM-n0;:0
 H%45!e!%(d.#_4%`.>!"•.+#4b#(0B1AB=B8YK$4*9
#.YZ#4%a#1[RP#‹=F4:$%>K.L*9(•.+BE
2%#%Z##?%=*%,#].=#_8YK$4*9#.YZ#4%!`
d%3.].;8Y• DE9F%.>$4*9F%%,
oDY-?NKJJmbM-n0;:0
 D$%B^a!^.>QZ#K.L>75K5>$%K%3.#4<;>5K5>
Db%.JK.L*9!12#%`<%#/1Au
Chương 1uA(a< J!"#$%
@

Chương 2:\->rK.Y3<X9K$4*9#.YZ#4%a#1[RP
Chương 3u?%34(1B84
,\f01*
"#p#q
*D*D",I<0<>8cUrJ?N\01;2R01,sbJmb;:06`0?, =?8<0,
?NS01?,dJ?=Ut<AB01,<>00b.
'&'&'&>4.23
1.1.1.1. Khái niệm văn bản
9:;K$4b#<=%%34B-#8B>F%".=%`.>=!'
X<= . ‹1H + 48_ #- E*%Z#> DD.D
G}}/I†u˜9:;K$#.L#E!`‘:+#<_=%$%:†E*%Z#
J4b#(?<%3%#%ZB™„6>/…
‹1H+48;8*%Z#>b%.*$+.#N>GD.Yc
{.D%I†*9:;K$˜b##`$‘*"_#-># *š
*"b%.>#0+#*"+.#N*$!bKLB*"%#%ZB8#v#8%!%`
_J*9:;K$8*%Z#™|#‹1H+48_#-F%>=
#=%;!'X*9:;#‹1H$Y %*9:;K$˜%cƒ™%,.
:%`.1!'XJ#G}M~I><G}y}I>Y(#KG}}&I>Rv,
G}}CI•F#`x4b#=!'X*9:;#‹1H$Yu˜%c
ƒK$E.“%ƒE!12L:%Z## X>!122B+#K8%
*$F45!e™G<>}y}IGdẫn theo„y>@•C…I
ŽE!'X*"*9:;J=#=%;!‡!"LBa#,><Z#2B
#4<;(=%=<*$(=%=*%,DE*9RP>!W:%3#K$!'
X#(=%=<DE*9C#LB>N#ƒ%%`.<=%%34*9:;
1(.u9:;K$.“%K[%F%4%3Y:$%*%Z#FJ!"#0+#>F
K%,<Z#48K8>*L5B1A#-Bw2B!`#?%345!e%
C
#%ZBFC<%`.*9:;#1[WB*H%=B1A#-:%`.!8##1A-u#?
(?>4%,.#;>:%`.;4>'K.L>#.YZ#4%>$eƒ*5
1.1.1.2. Khái niệm thuyết minh

Thuyết minhK$#.L#E!12()5<=b‡%#![%(0*$
%".$< !dY> thuyết FXK$˜F%KeK•†4K$4
1[%#‹#‹™>|minhXK$˜(=#•™G4%•‰#>-4%•I
LYF#`%`.thuyết minhK$u˜F%WN#e1[%#%`.ŒA
*"E(?*L#>(?*%3W_;!‡!12!1™„&/>}/@…
1.1.1.3. Khái niệm văn bản thuyết minh
"<=%%34văn bản thuyết minh>N#ƒ%!‡#4<;4b#(0#$%
K%3.1Làm vănG“D 0J:%,I>Kiến thức, kỹ năng cơ bản
Tập làm văn THCSJR.”'.ŠRèn kỹ năng làm văn thuyết minh
J^'$Š Dạy học Tập làm văn Trung học cơ sở J#=%;
D.YceŠ•$PQ>PDE*9y>}>~
\2B#ŽE.v#$%K%3.#,>N#ƒ%!%!Z=%`.*"
*9:;#.YZ#4%1(.u
9:;#.YZ#4%K$4b#<%`.*9:;!12()5+##ƒ5
#.b(0FK$K8%*9:;!12(8#;*H%45!e#_:$Y>
%H%#%3.#e+#>+.#8>ƒ5>KeB=#(%>].YK.L#B=##%`>
:%ZFJ(?*L#>†4.+BE#ƒ#%e•=><=].*"
(?*L#>%3#12>1Hx1[%#_4%`.*$()5N4b#
=Bw2B*$%3.].;DF%=<=>*9#.YZ#4%K$K8%*9#_
:$Y>%H%#%3.>B\:%ZW%;%#e†4K$4Œ!W!%`4A:;J
4b#!0%#12>.+B#%#-*"=%3#12>(?*L###?%,*$
•‡b%
'&'&-&(?@23
1.1.2.1. Đặc trưng về nội dung
M
 “%<%`.*9:;FE!W#1%,*"4W#b%.9:;
'K.L:$:8*"=*+!"•‡b%Y*9 9:;#?(?<`*"
1[%>(?*%39:;:%`.;4:bKb;4•N>+#12J1[%*%Z#
|*9:;#.YZ#4%FE!W#1b%.1(.u
a) Tính tri thức

F#`F%>#e#%#-K$#e+#\%:L#J<%`.*9:;#.YZ#
4%a%˜%34*5JYZ.J*9:;#.YZ#4%K$#_:$Y=!W
!%`4A:;J!0%#12!12#.YZ#4%>.+BN#E#%
#-<=].*"(?*L#>%3#12>%NB.#%`.:%Z#*"N4b#
=!^Y!J>!N!s™„6C>&&6…—.+#B=##Ž45!e>%34*5$Y>b%
.J*9:;#.YZ#4%JYZ.K$#_:$Y#e+#>!W!%`4+.
#8>=w>].YK.L#J!0%#12DE#%#-$Y<ƒ#`1+.
#1a#124$B;%•=#?>*$Bw2B*H%!W!%`4#?#ZJ(?*L#>
%3#12D1*LY>#ƒ#%#%#-K$Y,.^.!^.#%,>Z#(-].# 
*$K$YZ.#0#%,].YZ##8,!W#wJ<%`.*9:;#.YZ#4%‹
(=Làm vănG“D 0J:%,I>4b#*9:;#.YZ#4%‘F#`
!8##H%%3.].;#ƒ#%+#<%!;4:;=Y,.^.(.u-+#>
B;=!12!W#1>:;+#J(?*L#Š-%>#`%3!12+.#8>
#_#?>K%J(?*L#„6C>&&6…
+#%,>F%1*LY$#$<ƒFXK$=<%`.*9:;
<=<ƒ.+B#%#-1[%! .Y%,>*H%=<%`.*9:;
<=1#?(?>4%,.#;>:%`.;4>'K.L>*%3#.Y"#5#%#-<=
].<ƒB;%K$%34*5e9:;#?(?()5<;9].(=#>
#e#1a#12BBN!`#8?d*L#>(?*%3>%c:%Z0##.Y3>
*9:;:%`.;4:bKb;4•N(d.(s*"!0%#12>*9:;'K.L#_
:$Y<%Z>].!%`4J4_*"!0%#12!`#.YZ#B51[%! >
1[%‹D12K8%>*H%*9:;#.YZ#4%>%34*5A:;JF
eK$.+BE#%#-e•=><=].*"(?*L#>%3#12
y
’8>w*%Z#*"dYB12145!e*$b%.J
:*9:;(.+#<=.u
AB/'Cây phượng mọc ở sân trường chắc đã lâu lắm rồi, nó đã trở
thành cây cổ thụ. Cây cao vút, cao hơn cả tầng bốn của khu nhà D - dãy lớp
học ở cuối sân trường. Gốc cây bò trên mặt đất, thân cây nâu sẫm, sần sùi.
Lũ trẻ lớp 5 chúng tôi rất thích ngồi dưới tán phượng xanh um, ngước nhìn

lên vò lá tỏa rộng. Lá phượng nhỏ li ti như lá me. Mùa thu, lá vàng rơi rơi,
bay bay và chúng tôi hò reo, giơ tay đón lá rơi vào lòng bàn tay rồi cười như
nắc nẻ. Hè về, phượng đột ngột nở những chùm hoa đỏ rực. Cây phượng như
mâm xôi gấc khổng lồ
AB/-: Hoa phượng không ngát như hoa nhài, kiêu sa như hoa ly
nhưng nó lại để trong lòng người một ấn tượng khó tả. Những cánh hoa
phượng nhỏ bé, đỏ thắm, xếp san sát nhau, mỏng manh như những ngọn lửa
bập bùng cháy. Gió nhẹ thổi, những chùm hoa đỏ lay động. Hình ảnh ấy trở
nên đầy xúc cảm trong tâm hồn cô cậu học trò và là nguồn cảm hứng vô tận
cho thơ ca nhạc họa. Hoa phượng không đỏ rực rỡ, không đẹp nao lòng
nhưng lại nồng nàn, trong sáng như chính tâm hồn học trò hồn nhiên, thơ
mộng. Thật hạnh phúc biết bao khi mùa hè nắng nóng, ngồi dưới gốc phượng
xanh um cùng bạn bè tâm sự, vui đùa, nghe tiếng gió rì rào trong lá và ngẩng
lên là muôn ngàn cánh bướm hồng bay dập dờn - hoa phượng „66>CI
AB/%:Phượng là loài cây thân gỗ, có thể cao hàng chục mét. Vỏ
phượng màu nâu sẫm, lá phượng thuộc loại lá kép, trên phiến lá có nhiều lá
nhỏ li ti như lá me. Hoa phượng thuộc họ đậu, mọc thành chùm. Cánh hoa
mỏng, thuôn, cắm vào đài hoa xanh sẫm. Mỗi hoa có nhiều cánh xòe mở như
cánh bướm, đỏ rực. Nhị hoa như những vòi nhỏ, vàng rực, xòe ra trên cánh.
Hoa mọc thành chùm, các chùm gắn với nhau ở đầu cành. Quả phượng dài
khoảng ba mươi phân. Mùa đông, quả phượng khô lại, nâu thẫm, đung đưa
theo gió „66>C…
}
 ,!dYK$:*e5#.b:<%`.*9:;<=.u9:;4%,.#;
a*e5>*9:;:%`.;4a*e5&>|*9:;#.YZ#4%a*e5/*e
5>1[%*%Z##;dYB12aF(d#1[J4_#‹4b##_#?>
:†%".#Ž2%;4>B‰B#.#Že5&:$Y#•E;4•N>+#12*"
dYB12|*e5/>dYB12!12%H%#%3.!^Y!J>e•=*"
JK8%>+.#8J=:bBL1#d>].;>>K=
 Ž:*e5#,>#$<’!'†#ee•=>< K$

!W#1#%,.:%`.+#*"4W#b%.J*9:;#.YZ#4%
 45!eK$.+B#%#-e•=*"!0%#12,*9:;
#.YZ#4%^B;%!;4:;#e< >XK$=<%Z#-#*9
:;#.YZ#4%B;%e•=>Bw2B*H%#?#Z<=].Ww
!12•‹YZ.#04%,.#;*$=:%3B=B3#.L#1<ƒ*_#Z4$
*9:;#.YZ#4%!12:'!W#>#,4:H##ƒ#%
 AB/“Chim gáy còn có tên cu cu, là loài chim có kích thước trung
bình, mang bộ lông màu nâu pha hồng cánh sen với bộ cườm diêm dúa đeo
trên cổ ấy là sứ giả của của những cánh đồng lúa chín vàng bát ngát ngây
ngất hương thơm. Tiếng gáy của chim tuy không cầu kỳ, luyến láy với từng
nhịp thưa nhặt nhưng nhưng đĩnh đạc nghe sao mà bâng khuâng. Có người
nói nghe tiếng chim gáy trong thành phố làm dịu đi cảm giác bức bối, ngột
ngạt giữa trưa hè oi bức, trong một căn hộ chật hẹp, thiếu hương đồng gió
nội, kể cũng không ngoa. Đang đi trên đường phố ồn ào xe cộ, bất chợt nghe
mấy tiếng “cúc cù cu” làm ta nhớ về một làng quê ẩn hiện sau lũy tre xanh,
là nơi đã sinh ra và lớn lên với bao kỷ niệm thời thơ ấu, một thứ ký ức càng đi
về nửa cuối cuộc đời càng thấy da diết” „66>~…
dYeK$!8*9#.YZ#4%11[%!‡w4%,.#;!`
%H%#%3._=>#%Z=YJ%4=Y=%;|wK%,#1a
<%Z1[%! !12(0LYE;4•N*H%!0%#12#.YZ#4%_
~
*LY>!8*9#.YZ#4%+BxA1*x<ƒ4+#!%#ee
•=< J#%#-
b) Tính khách quan
e<=].J*9:;#.YZ#4%!12%`.#,%B1A%3u
 •e<=].!12%`.K$#=%!b:_#;>#.#?J1[%
*%Z##1H!0%#12#.YZ#4%D1[%*%Z#F#`*x•‹*$;4•N
1<ƒ!`;4•NK+=#!0%#12#.YZ#4%
 •e<=].!12#`%3a#%#-:$%*%Z#*9#.YZ#4%
B;%Bw2B*H%].YK.L#*L!b*$B=##%`J!0%#12

`!;4:;#e<=].#4b#*9:;#.YZ#4%>#1HZ#
1[%*%Z#B;%•=!'Œ45!e>%34*5ˆ1!W#1J4b#
*9:;#.YZ#4%%".$Y(•(•_#$,a1[%*%Z#4b##=%!b
*$B1AB=B#%ZBL>4ƒ#;>#_:$Y*"!0%#124b#=#.#?>
e•=v#[%>!%".$YˆY,.^.1[%*%Z#B;%F!12#%#-
#L#(?ss*"!0%#12#.YZ#4%$4.0*LY>!|%•%1[%*%Z#
B;%F(?#_4%`.<XK1›>B;%F(?].(=##?#Z>B;%'.<F#_4#|%
#ƒ#%#Ž%"..v#$%K%3.**.0%w>!%".$Yˆ!|%•%1[%
*%Z#B;%:%Z#(sB•ZB=#ƒ#%F!12#‹4b##L##?2BK*$4b#
ƒE>% !%3.<=].#1A-
F#`K+YCây dừa Bình ĐịnhJ#=%;R$9R.Y,K$4*e
5`!;4:;#ee•=><=].>#=%;R$9R.Y,#
:$%#.YZ#4%*"dYŽ_'!‡#•+##‘4‘><XK1›#*%3
%H%#%3.E!W!%`4JdYŽ_'1=#v>=K8%>
ƒ5•
 AB/ Cây dừa gắn bó với người dân Bình Định chặt chẽ như cây tre
đối với người dân miền Bắc. Cây dừa cống hiến tất cả của cải của mình cho
con người: Thân cây làm máng, lá làm tranh, cọng lá chẻ nhỏ làm vách, gốc

dừa già làm chõ đồ xôi, nước dừa để uống, để kho cá, kho thịt, nấu canh,
làm nước mắm, Cùi dừa ăn sống với bánh đa, làm mứt, làm bánh kẹo, ép
lấy dầu dùng để thắp, để ăn, để chải đầu, nấu xà phòng. Sọ dừa làm khuy
áo, làm gáo, làm muôi. Vỏ dừa bện dây rất tốt đối với người đánh cá vì nó
mềm, dẻo, dai, chịu mưa, chịu nắng. Cây dừa gắn bó với đời sống hàng
ngày là như thế đấy.
Dân Bình Định có câu ca dao:
Dừa xanh sừng sững giữa trời
Đem thân mình hiến cho đời thủy chung.
Ở Bình Định, dừa là chủ yếu, dừa là tất cả. Dừa ở đây như rừng, dừa
mọc ven sông, men bờ ruộng, leo sườn đồi, rải theo bờ biển. Trên những

chặng đường dài suốt năm mươi, sáu mươi km, chúng ta chỉ gặp cây dừa:
Dừa xiêm thấp lè tè, quả tròn, nước ngọt, dừa nếp lơ lửng giữa trời, quả vàng
xanh mơn mởn, dừa lửa lá đỏ, vỏ hồng>• „/6>6•@…
c) Tính thực dụng
e#?5K$N# !Z45!e#?#Z>EK2%e5#`>
#%Z##?>E%=#'-5J!0%#12Q%`.*9:;$ˆ
4#e#?514-!b!L48#<=.’8>#e
#?5J*9:;:%`.;4K$a“#=!b!Z#_;4K$4:%Z!\%
L#->$!bJ1[%e#?5J*9:;'K.LK$
#?#%ZB#=!b!Z#e#.31[%>#.YZ#B51[%! :†3#0
K.L!%`4>K.L-|#e#?5J*9:;#.YZ#4%K$F#?
#%ZB%H%#%3.>.+B#%#-†4‘!8#?#%c#4 %KX*?
J![%(0e5>(=1Hx*"<q#.L#+.9%NB#s4:s#!12
K#.YZ#*"=B1AB=B+.=4F9<=.>#Ž!F#*L5!`
+..4b#%Z4=Y%54H%>#F#`?*$:;#.YZ#4%
!e<r4!`KsB=B>*L$*$()5
&
,!dYK$E!W#1J*9:;#.YZ#4%*"B1A%3
b%.1u#e#%#->#e<=].*$#e#?5DE!W
#1$YFBB^#8,%348%,*9:;#.YZ#4%Z
14b#*9:;K$4b##`#0+#%Eb%.*$_#-!F
#^#_4%`.!W#1J*9:;#.YZ#4%*"B1A%3_#-
1.1.2.2. Đặc trưng về hình thức
a) Về bố cục
05J*9:;#.YZ#4%<=K%8#ƒ#1[4b#*9
:;#.YZ#4%F:B^1=<%`.*9:;<=1#,#?#Z
%".K8%*9:;#.YZ#4%+#s >’8*9:;1Hx
=()5#,4b#(0(;Bœ4W=#.YZ#4%J#Ž!%`
AB/: Cáo là thể văn nghị luận cổ, thường được vua chúa hoặc thủ lĩnh
dùng để trình bày một chủ trương hay công bố kết quả một sự nghiệp để mọi

người cùng biết. Cáo phần nhiều được viết bằng văn biền ngẫu (không có vần
hoặc có vần, thường có đối, câu dài ngắn không gò bó, mỗi cặp hai vế đối
nhau). Cáo là thể văn có tính chất hùng biện do đó lời lẽ phải đanh thép, lập
luận phải sắc bén, kết cấu phải chặt chẽ, mạch lạc „//>CM…
 DZ.1<Z#+.J*9:;#?(?#1[#‹#_#?#[%%(?
<%3><Z#+.>*9:;'K.L#‹3#0K.L!%`4#_*9:;#.YZ#
4%()5K%8#=<%`.<Z#+.#,QZ#+.J*9:;#.YZ#4%
#1[#‹#_#?#[%%><ƒ%W#L##?K%J!0%#12
b) Về ngôn ngữ diễn đạt
9:;#.YZ#4%Y,.^.#_:$YŒ$>ƒ#Že•=>ƒ
! P=Làm vănL!'u˜B;%!;4:;#e<=].< >
†4.+B1[%! E#ƒ#%#.#?><=].*$
e•=*"!0%#12,_.*9#.YZ#4%B;%#(=>Œ
$*$!AX># #ƒ#%>s ><ƒ1[4$™„6M>&/6…9
:;#.YZ#4%#.bKX*?$>K%,].!Z$"$#_()
/
5E#.L#E><=%%34F#e+#.Y,$JKX*?!F
=#ƒ#%#:$%#.YZ#4%B;%s >=(0K%3.B;%e•=
 AB/ Lá cây có màu xanh lục vì các tế bào của lá chứa nhiều tạp lục.
Một milimet lá chứa bốn mươi vạn lạp lục. Trong các lạp lục này có chứa
một chất gọi là diệp lục, tức là chất xanh của lá” „/&>@…
+#%,>!%".$Y<ƒFXK$ƒE%c!8#J*9#.YZ#
4%<ƒ^_;>4"448%>+Bx>F#e3#.L#wY*$!0%
#12*$Y,.^.J4“%:$%*9#.YZ#4%>1[%*%Z#F#`K? 
E_#-ƒE%c!8#!8>K%8#
 DE!W#1*"b%.*$_#-F%#,K$A(a].# 
!`%NBBd:%3#<%`.*9:;#.YZ#4%*H%=K8%*9:;<=
1.1.2.3. So sánh văn bản thuyết minh với các dạng văn bản khác
 “%8*9:;FE!W#1%,*"b%.*$_#-
$?*$!F>#F#`((=8*9:;$Y*H%<%`.8*9:;

<=!dY>N#ƒ%!%*$Bd:%3#*9:;#.YZ#4%*H%*9:;#?
(?>*9:;4%,.#;>*9:;'K.L5#`u
a) Phân biệt văn bản thuyết minh với văn bản nghị luận
9:;'K.LK$<%`.*9:;#!F1[%*%Z#G1[%F%I
#_:$Y<%ZJ4_:†=wKeK.LG:v4;x-*$Ke
K•I!`K$4(=Œ4b#*+!"$!F>†4K$41[%! G1[%‹I
%`.>#%>!v#_*H%<%ZJ4_*$$!b#‹E!%".4$
4_!"•.+#D1*LY>45!eJ*9:;'K.LK$†4•=KLB
1[%! >1[%‹4b##1#1a>].!%`4$!F0%#124$*9
:;'K.L1H#H%#`%3K$=*+!"e#'••‡b%*$*9 
"b%.>*9:;'K.L#%,*"#_:$Y=<%Z>=KK•!`%;%
#e>-4%>Bd#e>:_K.L4b#*+!"$!FDE<%Z>KeK•
!F!12#\-#$=K.L!%`4>K.L-D1#Z>!%`44+.0#J
6
4b#*9:;'K.LK$a=K.L!%`4>K.L-QƒFK.L!%`4>K.L
-#_<ƒ#$*9:;'K.L"4W#ƒE><%`.*9:;$Y
4B=ƒE'K.LDFN# (?e•=>W#•>*_
45!eJ%c!8##*9'K.LK$†4B;=Œ$>e
•=].=#_#1.Y!`!8#!Z*%3L#-dKe.Y%,ƒE
J*9'K.Lˆ^F(?+Bx>Kƒ%.0:†e;4•NJ
1[%*%Z##`%3#!F-<ƒ+BL(?<ƒ<>!A!%3.>+#
K$<%!0%#12'K.LK$4b#*+!"*9 
 Ž=%`.*"*9:;'K.L1#,*$!W#F#(?((=
*H%*9:;#.YZ#4%>N#ƒ%L#+Y%E%<%`.*9:;$YF
E!%`4<=.A:;5#`K$u
"<u-;:06`0
5,\f01O<>0
:06`001,WM-n0 :06`0?, =?8<0,
^JULJ,
9  :;  '  K.L  †4

•=  KLB    1[%  ! >
1[%‹4b# #1#1a>
].!%`4$!F
9:;#.YZ#4%†4!0%
#12#.YZ#4%>%NB :%Z#
=()5E!0%#12
!F *$ 45 !e E. e  
1[%

7<O-01
•  Db%  .  J  *9  :;
' K.LK$  <%Z> ].
!%`4J1[%*%Z#*"4b#
*+!"!12#\-#$
=K.L!%`4>K.L-
•9:;'K.L4
#eJ].(d.(s0%
*H%*9:;'K.L>;4
•N  J  ].  J  1[%
*%Z#!12•‹4K$4b#*+
•Db%.J*9:;#.YZ#
4%#_:$Y#%#->:v4
=!W!%`4>#e+#>.Y,
Ke>].%K.L#>].=#_B=#(%>
_#$*$B=##%`J!0%
#12#.YZ#4%
•9:;#.YZ#4%4
<=].D1[%#8KLB*9
:;#.YZ#4%^B;%F#=%
!b!%"4#X>:_#;#1H!0%

#124$4_!#_:$Y>
@
!"F#e.Y,#s>:a%
*_Z.Y;1[%*%Z#
G1[%F%Iˆ<ƒF
#_;4>;4•N><ƒ
#%  *$  E  #1  #1a>
].!%`44$4_!1
#*9:;#_K$4(
F#`<%Z1[%! 
G1[%  ‹I  %`.  *$  #%
#‹$1#Z>45!e
J  *9  :;  '  K.L
<ƒ  #`  !8#  !12  1
44.0
%H%#%3.
•1.u.Y%,>(?Bd:%3#a!dY^!12%`.4b#=#1A
!0%,#?#Z>#%".*9:;#.YZ#4%>!W:%3#K$=*9:;
#.YZ#4%*9 >*xB^$-!?#!F4$.(s:%`.;4*$
;4•NJ].J1[%*%Z#*LY>(?Bd:%3#JN#ƒ%JYZ.
ŽK8%#,+B!b<=%].=#>†4*84b#%H%Œ‰#+#%E
%<%`.*9:;$Y
b) Phân biệt văn bản thuyết minh với văn bản tự sự
DL•‰#.u9:;#?(?K$<%`.*9:;#!F1[%*%Z#()
5B1A#-#?(?!`#_:$Y4b#.“%=(?*%3#‹#_#?%c
:%Z+#!'>#8#$4b#d..Y3{.!F>1[%*%Z#:$Y#•#=%!b
J4_#1H%3#?<=].!12#=%%3].b%.*9:;
 W#1J*9:;#?(?K$b%.d..Y3!12<`>!12*%Z#
*H%45!e<`K8%d..Y3!F>!v#[%:$Y#•#=%!bJ1[%*%Z#
!0%*H%%3#?<=].W#<=>*_K$*9:;<`.Y3,B1A

#-:%`.!8#JYZ.a!dYK$1+.>#1a#129:;#?(?!12*%Z#
C
:†ƒE#.bB=ƒE3#.L#4#e!X>
#e_#12*$#e#œ44X
{.*%3•=KLB4b#=%`.*"*9:;#?(?1#,>!v#[%#Ž
].=#_#_4%`.!W#1J*9:;#.YZ#4%>N#ƒ%L#+Y
%E%<%`.*9:;$YFE !%`4<=.u
"<u-;:06`0
5,\f01O<>0
:06`0?dAd :06`0?, =?8<0,
^JULJ,
9:;#?(?!12*%Z#
†4<`K8%d..Y3*$
].!F>)%s4#=%!bJ
1[%*%Z#
9:;#.YZ#4% JYZ.
#_:$Y#%#->K$41[%
!   1[%  ‹  %`.  *"  !0%
#124b#=5#`
rJU<u8
•Fd*L#>0##.Y3>
%c:%Z=#_#%Z#
•R1 +.> #1a  #12 K$
!W!%`4 \%:L# R1 +.
<ƒ  ‘  K$  B1A #%3
4$  |  K$  45  !e>  #`
%3   !v  3 #.L# J
$*9
•DƒE*9:;#?(?K$
ƒ E 3  #.L# *0

Z#(-K%8#>%$._
#12*$#1[!X
•F#%#-<=].
•*9:;#.YZ#4%>1
+. #1a#12  K$ YZ. #0 ‘
!12()54b#=+#8
Z>Z.Fˆ‘K$B1A
#%3!`*%3.Y`#;%#%#-
#a,š$>Kƒ%.0
•DƒE*9:;#.YZ#4%
K$ƒE< *H%E
Y,.^.*"#eW#•>Kƒ%>
!AX
c) Phân biệt văn bản thuyết minh với văn bản miêu tả
 94%,.#;K$K8%*9†4%NB1[%! >1[%‹_.
E!W!%`4>#e+#\%:L#J4b#(?*L#>(?*%3>1[%>B
;•K$4E=%!F1%3K,#1H4s#J1[%! >1[%‹
M
 D1*LY>F%=<=>*9:;4%,.#;!12*%Z#†4%NB1[%
! >1[%‹;4L!12=%˜v™J!0%#12DF<ƒ%0*H%
*9:;#.YZ#4%!12*%Z#*H%45!e!`1[%%`.!0%#12
 R%<%`.*9:;#,!12*%Z#*H%%45!e<=.D1
ˆ<ƒ#`BJL†*9:;4%,.#;K$<%`.*9:;F%".!%`4
%0*$c:'^4Kx*H%*9:;#.YZ#4%A;!F>!`#84b#
(?<.:%3#%E%<%`.*9:;F%#,>N#ƒ%(•3#0=E
!%`4<=.%EN#‹:;(.u
:06`08</-?` :06`0?, =?8<0,
žF1+.#1a#12><ƒ+##%Z#
B;%#.#$*H%(?*L#
žw%".((=>K%,#1a

ž%".;4•NJ].J1[%
*%Z#
žŸ#w(0K%3.5#`>%#%Z#
žw%".#(=#=*91A>
3#.L#
že##e<.ƒ4x.
žX
ž.#$*H%!W!%`4J!0%#12>
(?*L#
žŸ#w#1a#12>((=
ž;!;4#e<=].>< 
žw%".(0K%3.5#`>%#%Z#
žg5#%".#_.0.b
(0>*9=>< •
ž1[#‹4b#(0Y,.^.%0.
G4x.I
žAX
DF%#F4K8%>*9:;#.YZ#4%FE!W#1%,DE!W
#1!FK$4F#a#$4b#<%`.*9:;%,:%3#>*$[!F>N
#F#`Bd:%3#<%`.*9:;$Y*H%=<%`.*9:;<=1*9:;
'K.L>4%,.#;>#?(?P?Bd:%3#$YFXZ#(-].# 
#8Y *$-5#![%(0#?#Z
'&'&%&AC8<D@2396
")
y
“%<%`.*9:;<=.#1A#_DE9RP!".F
*%#|>X%,DZ.*9:;#?(?.+BRP%`.=<%Z#-
1d*L#>0##.Y3>ƒ%<`>(?*%3Š*9:;'K.L%NBRP%`.
*+!"'K.L>K.L!%`4>K.L->KLBK.LŠ*9:;4%,.#;.+B<%Z
#-*"!0%#124%,.#;>].(=#>#1a#12>L•‰#>((=#*9

4%,.#;#_*9:;#.YZ#4%K8%F*%#|>X<=dYK$<%`.*9
:;4H%#1A#_DE*9RPH%(?![%J:b(=%=
<4H%><%`.*9:;$Y!12!1*$ !^.#%,aKHBydYK$4b#
<%`.*9:;#ƒ5>FB84*%()5B\:%Z#![%(0R 
#0#<%`.*9:;$Y>=‹4(•F<;9#.YZ##_<%4.0%H%#%3.
4b#!0%#12$!F><ƒ‘:†K[%*9+#9>4$|:†;E
#%#-<=].>%NB1[%‹%`.*"!0%#12Qƒ‘#Z>#
.b(0$$Y>=‹4(•F<q9#.YZ#4%*":+#-4b#*%3
_>(•#.LK2%#(%8#a%*_*9:;#.YZ#4%K‹K•%<sB#
![%(0J1[%>#Ž=].‰#$J4b#!-#–>=K.4W#>!=
9Y=+.4b#4F9W=()54b#!vw:+#<”$!F
Q%#4.4b##-!vw(%8#14=Y%W#>4=Y*%#e>4=Y!%".
|>#B;%! 1Hx()5>:;].;>!FeK$*9:;#.YZ#
4%Q%4.4b#K8%#?Bœ4$!F>1[%#%,.w:%[ˆ
!12W|! <q1Hx()5#1H<%w>!FˆK$*9:;
#.YZ#4%h$%B0>#:s#WB=:%`].;=%H%#%3.(;Bœ4
^4].Y`(=>a:_(.FK[%%H%#%3.#=%;>#F4#s#b%.Z4b#
K4#s;F:;%K[%%H%#%3.>K%K'>(A!v>!W!%`4•+#
;!".K$E*9:;#.YZ#4%
wsY$%>*9:;#.YZ#4%!"..+B#ƒ#%!`%NB
1[%! >1[%‹%`.!12!W!%`4>#e+#J!0%#12R *9
:;#.YZ#4%#$#1[(•%NB (%r<q9#_:$Y#%
}
#->d9K?#1.Y>%NB=‹4K$4].‹*H%=K$4*9F
#e< >e•=
&~