Một số giải pháp tăng cường hiệu lực thanh tra của NHNN Việt Nam đối với Ngân hàng Thương Mại

Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Lời nói đầu
Một hệ thống ngân hàng hoạt động tốt phụ thuộc một phần vào sự điều
khiển của Ngân Hàng Trung Ương ( NHTƯ ) hay nói một cách khác rộng
hơn là phụ thuộc vào sự tín nhiệm của khách hàng -đó là số tiền gửi của anh
ta đợc cất giữ một cách tốt nhất và nhanh chóng đợc rút tiền ra khi cần
thiết.Trách nhiệm chính của các ngân hàng là phải c xử nh những công dân
tốt trong kinh doanh:dù khả năng sinh lời vẫn đợc coi là mối quan tâm
chính,nhng đôi khi phải gác điều này lại để u tiên cho những nguyên tắc đạo
đức có tính đến lợi ích của những ngời khácnhững khách hàng của ngân
hàng.
Để hệ thống ngân hàng hoạt động theo đúng định hớng,chính
sách,pháp luật, giữ gìn kỉ cơng,trật tự trong quản lý,thanh tra giám sát của
NHTƯ là một công cụ quan trọng để thực hiện sự quản lý Nhà nớc trong lĩnh
vực hoạt động ngân hàng.
Thanh tra Ngân hàng Nhà nớc là thanh tra nhà nớc chuyên ngành về
ngân hàng,đợc tổ chức thành một hệ thống thuộc bộ máy của Ngân hàng Nhà
nớc.Thanh tra ngân hàng có nhiệm vụ quan trọng là thanh tra, giám sát việc
tổ chức thực hiện các cơ chế chính sách tiền tệ về hoạt động ngân hàng của
các tổ chức tín dụng và các tổ chức khác có hoạt động ngân hàng,nhằm duy
trì sự ổn định của giá trị đồng tiền,góp phần đảm bảo an toàn hoạt động ngân
hàng và hệ thống các tổ chức tín dụng,đảm bảo an toàn tài sản của khách
hàng,thúc đẩy sự phát triển kinh tế-xã hội theo định hớng xã hội chủ nghĩa.
Thanh tra giám sát của Ngân hàng Nhà nớc đối với các ngân hàng th-
ơng mại là một vấn đề quan trọng nhằm góp phần đảm bảo an toàn hệ thống
các tổ chức tín dụng,bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của ngời gửi tiền,phục
vụ việc thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia.Do vậy, với lợng kiến thức còn
hạn hẹp nên trong phạm vi bài tiểu luận này em chỉ đề cập đến một số vấn đề
chung nhất, cơ bản nhất về thanh tra ngân hàng đối vớicác ngân hàng thơng
mại và một số giải pháp nhằm khắc phục những tồn tại,hạn chế trong công
tác thanh tra của Ngân hàng Nhà nớc hiện nay.

Tuy nhiên, mặc dù có nhiều cố gắng trong quá trình viết song không thể
tránh khỏi những sai sót, rất mong đợc sự đóng góp ý kiến từ Cô.
Em xin chân thành cảm ơn!
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Phần I
Lý luận chung về thanh tra, giám sát
của ngân hàng trung ơng đối với các
ngân hàng thơng mại.

1. Tầm quan trọng của hoạt động thanh tra đối với các Ngân hàng th-
ơng mại quốc doanh:
Thanh tra là một phạm trù lịch sử, nó gắn liền với Nhà nớc và là
công cụ phục vụ cho giai cấp thống trị xã hội, lịch sử phát triển của xã hội
loài ngời đã chứng minh điều đó. Tuy tên gọi và hình thức tổ chức có thể
khác nhau nhng thanh tra đều là công cụ của cơ quan quản lý Nhà nớc, là
phơng thức đảm bảo pháp chế, tăng cờng kỉ luật trong quản lý Nhà nớc và
thực hiện quyền dân chủ.
Hoạt động thanh tra không phải là hoạt động trực tiếp chỉ huy,
quản lý điều hành, không phải là hoạt động của cơ quan chuyên môn trong
bộ máy quản lý Nhà nớc mà là hoạt động đảm bảo thực hiện chính sách,pháp
luật, giữ gìn kỉ cơng, trật tự trong quản lý. Do vậy thanh tra có vai trò đặc
biệt quan trọng trong toàn bộ các hoạt động của Nhà nớc.
Đối với hoạt động kinh doanh ngân hàng, đó là một ngành kinh
doanh đặc thù trong nền kinh tế thị trờng, hoạt động của ngân hàng có ảnh h-
ởng rất lớn đến các lĩnh vực khác trong hoạt động của nền kinh tế quốc dân.
Bởi do ngân hàng là chiếc cầu nối giữa ngời gửi tiền và ngời cần vay vốn,
quan hệ đó rất quan trọng và gắn bó chặt chẽ với nhau.
Xét về phơng diện tài chính quốc gia, ngân hàng chính là một
khâu trọng yếu.Vì vậy, khi một ngân hàng mất ổn định sẽ ảnh hởng đến các
khâu khác trong toàn bộ hệ thống tài chính.

Xét về phơng diện kinh doanh, hoạt động ngân hàng có những đặc thù
riêng biệt, khác hẳn các ngành nghề khác vì đó là hoạt động chứa nhiều rủi ro
nhất. Các ngân hàng muốn kinh doanh phải có vốn, mà vốn chủ yếu trong các
ngân hàng là vốn huy động để cho vay, nếu ngời đi vay không hoàn trả đợc nợ
thì ngân hàng sẽ gặp nhiều rủi ro và có thể sẽ bị vỡ nợ; khi một ngân hàng bị vỡ
nợ sẽ có thể dẫn đến sự đổ vỡ của cả hệ thống ngân hàng.
Chính vì lẽ đó mà hoạt động thanh tra ngân hàng rất quan trọng,
góp phần đảm bảo an toàn cho hệ thống các ngân hàng thơng mại, đồng thời
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của ngời gửi tiền, phục vụ việc thực hiện
chính sách tiền tệ quốc gia.
2. Vai trò hoạt động thanh tra của NHTƯ đối với NHTM:
Vai trò thanh tra của Ngân hàng Trung ơng đòi hỏi nó phải có quyền
lực, tức là việc thực hiện vai trò thanh tra của Ngân hàng Trung ơng đối với
các Ngân hàng thơng mại. Ngân hàng Trung ơng kiểm soát đợc mọi hoạt
động của các Ngân hàng thơng mại và phải nắm đợc khối lợng tín dụng đã
và đang cung cấp cho mỗi ngành kinh tế để có thể điều tiết thích hợp thiết
lập cơ cấu kinh tế theo mục tiêu đã định trớc.
Để thực hiện kế hoạch cung cấp tín dụng cho nền kinh tế theo mục tiêu
đã định trớc, Ngân hàng Trung ơng cần phải có biện pháp thực tế để cho
phép các ngân hàng kinh doanh tìm kiếm nguồn vốn cho tín dụng trong đó
đặc biệt tạo ra một thị trờng vốn không suất, không bị chia cắt giữa các địa
phơng, giữa các hệ thống ngân hàng của các ngân hàng thơng mại. Đầu t
phát triển tạo ra mối quan hệ hỗ trợ giúp đỡ lẫn nhau trong hệ thống các
ngân hàng kinh doanh.
Trong hoạt động kinh tế tiền tệ có mục đích sâu xa của nó là tập trung
vốn và phân phối vốn cho nền kinh tế nhng do điều kiện của nền kinh tế thị
trờng có vô số các chủ thể kinh tế khác nhau mà mỗi chủ thể đều có chiến l-
ợc riêng, chiến thuật riêng để kinh doanh, do đó hoạt động của một chủ thể
có thể dẫn đến sự vi phạm đến lợi ích chung của toàn bộ nền kinh tế cha kể

nó có thể vì lợi ích chung mà vi phạm pháp luật, vi phạm các nguyên tắc
chung. Vì vậy không thể thiếu sự chỉ huy thống nhất để phối hợp hành động
làm cho các chủ thể đó phải tuân thủ pháp luật đặt lợi ích chung của xã hội
lên trên lợi ích riêng lẽ mà phù hợp với lợi ích chung thì lợi ích ấy đợc phép
tồn tại và lợi ích riêng lẽ nào mâu thuẫn với lợi ích chung của xã hội thì cần
phải loại trừ khỏi nền kinh tế thị trờng.
Vì vậy Ngân hàng Trung ơng phải kiểm tra, kiểm soát hoạt động của
các ngân hàng thơng mại để thống nhân lợi ích xã hội và lợi ích của từng chủ
thể kinh doanh riêng biệt, thực hiện mục tiêu kinh tế đã đề ra.
Thông qua quyền sử dụng các công cụ điều hoà lu thông tiền tệ, Ngân
hàng Trung ơng cần đảm bảo cho các ngân hàng kinh doanh các điều kiện
cần thiết để cung cấp tín dụng cho nền kinh tế đảm bảo uy tín với khách
hàng, cạnh tranh có hiệu quả với các tổ chức phi ngân hàng khác đồng thời
loại bỏ các hoạt động vi phạm pháp luật, vi phạm nguyên tắc chung của toàn
bộ hệ thống ngân hàng.
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Có thể hình dung vai trò của Ngân hàng Trung ơng trong điều tiết kinh
tế vĩ mô nh sau: ta thấy việc cung ứng tiền tệ của Ngân hàng Trung ơng ảnh
hởng đến sự gia tăng sản lợng tạo ra công ăn việc làm và ảnh hởng đến giá
cả lạm phát.
Khi Ngân hàng Trung ơng thay đổi chính sách tiền tệ sẽ dẫn đến sự
thay đổi dự trữ của các ngân hàng thơng mại.
Sự thay đổi dự trữ của các ngân hàng thơng mại sẽ làm thay đổi mức
cung ứng tiền tệ. Sự thay đổi mức cung ứng tiền tệ sẽ dẫn đến sự biến động
về lãi suất và sự có sẵn tín dụng tại thị trờng vốn.
Sự thay đổi về lãi suất và khối lợng tín dụng tạo ra tổng mức cầu của xã
hội về đầu t và phát triển kinh tế. Tổng mức cầu của xã hội về đầu t và phát
triển kinh tế thể hiện qua số lợng tín dụng và tài chính của ngân sách đợc
cung cấp cho nền kinh tế. Tổng mức cầu này sẽ tác động với khối cung của
nền kinh tế bao gồm lao động và tài nguyên, t liệu tiêu dùng, t liệu sản xuất

bằng hiện vật mà tạo nên các hiện tợng kinh tế. Thực đó là sự gia tăng sản l-
ợng tạo ra công ăn việc làm, sự gia tăng giá cả lạm phát.
Chính sách tài chính của Nhà nớc cũng có một tác động quan trọng đến
tổng mức cầu trong xã hội vì vậy trong quá trình thực hiện, vai trò điều tiết
vĩ mô của Ngân hàng Trung ơng không thể thiếu sự phối hợp chặt chẽ của hệ
thống tài chính.
Từ đó rút ra việc thanh tra kiểm soát các ngân hàng thơng mại đang
hoạt động tập trung chủ yếu vào những vấn đề sau.
- Vốn của bản các ngân hàng.
- Chất lợng tài sản có.
- Khả năng, năng lực quản lý của cán bộ ngân hàng.
- Khả năng sinh lời.
- Khả năng thanh toán.
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
3. Phơng thức thanh tra của NHTƯ đối với NHTM:
a/. Phơng thức giám sát từ xa:
Khái niệm: Giám sát từ xa là phơng thức thanh tra sử dụng thông tin
trên các báo cáo,nhằm phân tích đánh giá thực trạng hoạt động của các tổ
chức tín dụng để đề ra các biện pháp xử lý khi cần thiết.
Giám sát từ xa còn đợc hiểu là phơng pháp mà cán bộ thanh tra ngồi tại trụ
sở của cơ quan thanh tra tiếp nhận các thông tin báo cáo để phân tích đánh giá tình
hình đơn vị đợc thanh tra một cách thờng xuyên và có hệ thống. Giám sát từ xa là
phơng thức hoạt động riêng có của thanh tra ngân hàng.
Phơng thức giám sát từ xa đợc dùng để bổ xung cho thanh tra tại chỗ
nhằm kiểm soát thờng xuyên ở tầm vĩ mô hoạt động của NHTM và các trung
gian tài chính khác.
Nội dung của giám sát từ xa đối với NHTM và các tổ chức tín dụng
là một trong những nhân tố cấu thành sự thành đạt của công tác thanh tra.
- Phân tích cân đối nguồn vốn và sử dụng vốn , để đảm bảo việc thu
chi của ngân hàng.

- Phân tích tình hình nợ quá hạn thông qua quyền sử dụng điều hoà
lu thông tiền tệ.
- Phân tích khả năng thanh toán cho phù hợp với sự thay đổi dự trữ
của các NHTM.
- Phân tích tình hình thu chi tài chính đảm bảo sự thay đổi lãi suất
và khối lợng tín dụng tạo ra tổng mức cầu của xã hội về đầu t và phát triển
kinh tế.
- Thông báo những vấn đề cần lu ý với đối tợng giám sát, kiến nghị
những biện pháp khắc phục.
- Báo cáo kết quả cho ban lãnh đạo, gửi cho bộ phận thanh tra tại chỗ để
khai thác.
b/. Phơng thức thanh tra tại chỗ:
Khái niệm: Thanh tra tại chỗ là phơng thức thanh tra trực tiếp tại các tổ
chức tín dụng nhằm xác định hiện trạng các hoạt động cụ thể của đối tợng thanh tra
nh đánh giá sự tuân thủ các qui chế, đảm bảo chất lợng tài sản, an toàn vốn, chiều
sâu của công tác quản lí, khả năng thanh toán và khả năng sinh lời.
Phơng pháp thanh tra tại chỗ thờng đợc tổ chức thành đoàn thanh tra
cho mỗi cuộc thanh tra tại một đơn vị trong một thời gian nhất định. Đoàn
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
thanh tra thờng đợc tổ chức từ 3 đến 5 ngời gồm 1 đoàn trởng, 1 hoặc 2 phó
đoàntham gia vào đoàn thanh tra. Đoàn thanh tra đợc sử dụng cộng tác viên
trong giới hạn qui định.
Thanh tra tại chỗ có thể đợc tiến hành định kỳ hoặc đột xuất.
Nội dung của thanh tra tại chỗ gồm:
- Thanh tra quản trị điều hành.
- Thanh tra nguồn vốn.
- Thanh tra chất lợng tín dụng.
- Thanh tra nghiệp vụ bảo lãnh.
- Thanh tra hoạt động kinh doanh ngoại tệ.
- Thanh tra góp vốn liên doanh.

- Thanh tra nghiệp vụ tài chính kế toán
Tuỳ thuộc vào việc tổ chức của mỗi lần thanh tra và yêu cầu quản lý
mà thanh tra Ngân hàng Nhà nớc tiến hành thanh tra toàn diện hoặc thanh tra
theo chuyên đề về hoạt động của các ngân hàng thơng mại.

Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Phần II
Thực trạng hoạt động thanh tra của Ngân
hàng Nhà nớc Việt nam trong thời gian qua.
1. Thực trạng về tổ chức và hoạt động của thanh tra NHNN đối với
các NHTM quốc doanh:
Hệ thống thanh tra ngân hàng đợc xây dựng ngay sau khi thành lập
Ngân hàng Nhà nớc Việt nam. Mô hình tổ chức bộ máy của NHNN từ Trung
ơng đến các chi nhánh tỉnh, thành phố đều có tổ chức thanh tra trực thuộc,
gọi chung là Ban thanh tra ngân hàng. Thời kỳ này Thanh tra Ngân hàng là
thanh tra của thủ trởng đơn vị, không nằm trong hệ thống Thanh tra Nhà nớc
. Hoạt động của Thanh tra Ngân hàng chủ yếu là giải quyết và xem xét các
đơn th tố cáo, khiếu nại, cán bộ làm công tác thanh tra không đủ trình độ về
chuyên môn ; do vậy công tác tổ chức hoạt động thanh tra mang nặng tính
hành chính, theo mệnh lệnh và yêu cầu của thủ trởng, hiệu lực pháp lý không
đợc xác định, hoạt động kém hiệu quả.
Do đặc điểm nh vậy, hoạt động thanh tra của NHNN tất yếu sẽ gặp
những hậu quả khó tránh khỏi;hàng loạt quỹ tín dụng, hợp tác xã tín dụng bị
đổ vỡ, nợ quá hạn trong hệ thống ngân hàng thơng mại gia tăng với tốc độ
lớn, nhiều cán bộ bị kỷ luật và bị xử lý theo pháp luật.
Nguyên nhân chính dẫn đến kết quả trên là do nớc ta đang ở trong thời kỳ
quá độ chuyển sang cơ chế thị trờng, chúng ta cha nhận thức đợc đầy đủ về
nó, kiến thức quản lý còn nhiều yếu kém, cha đủ kinh nghiệm trong quá
trình khai thác các công cụ quản lý vĩ mô, cha biết sử dụng vai trò của Nhà

nớc và công cụ thanh tra của NHNN trong công tác quản lý, kiểm soát hoạt
động của các ngân hàng thơng mại.
Từ năm 1989-1990 trở lại đây, sau khi Uỷ ban thờng vụ Quốc hội công
bố pháp lệnh NHNN, pháp lệnh ngân hàng, hợp tác xã tín dụng, công ty tài
chính, bắt đầu thời kì đổi mới căn bản hệ thống ngân hàng: từ ngân hàng
một cấp thành ngân hàng hai cấp. NHNN Việt nam gồm cơ quan NHTƯ và
các chi nhánh tại 61 tỉnh thành phố và hệ thống các tổ chức tín dụng gồm
các ngân hàng thơng mại quốc doanh,ngân hàng thơng mại cổ phần, hợp tác
xã tín dụng, chi nhánh ngân hàng nớc ngoàiCũng trong thời gian này, Hội
đồng Nhà nớc ban hành pháp lệnh thanh tra, pháp lệnh khiếu nại,tố cáo của
công dân, mở ra một thời kỳ mới của công tác thanh tra ở nớc ta nói chung
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
và công tác thanh tra ngân hàng nói riêng. Trên cơ sở các pháp lệnh nói trên,
vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy và phơng thức hoạt động
của Thanh tra ngân hàng đã có những đổi mới mạnh mẽ.
Tính đến ngày 32/12/1999, số cán bộ thanh tra toàn hệ thống NHNN là
620 ngời (riêng NHTƯ có 104 ngời); trong đó thanh tra viên cao cấp (cấp III)có
một ngời, chiếm tỉ lệ 0,16%; thanh tra viên cấp II có 120 ngời, chiếm tỉ lệ 21%;
thanh tra viên cấp I có 300 ngời, chiếm 48% trong tổng số thanh tra, còn gần
30% cha đợc bổ nhiệm vào ngạch thanh tra viên.
Hiện tại, thanh tra Ngân hàng Trung ơng có 9 phòng, gồm:
- Văn phòng thanh tra.
- Phòng thanh tra các ngân hàng quốc doanh.
- Phòng thanh tra các ngân hàng cổ phần.
- Phòng thanh tra các ngân hàng nớc ngoài và liên doanh.
- Phòng thanh tra các tổ chức phi ngân hàng.
- Phòng thanh tra quỹ tín dụng nhân dân.
- Phòng giám sát và phân tích.
- Phòng chống tham nhũng.
- Phòng xét các khiếu tố.

Thực tế trong nhiều năm qua cho thấy, thanh tra ngân hàng đã đợc sự quan
tâm của các cấp lãnh đạo NHNN, sự phối kết hợp giữa vụ, cục trong ngành
cùng với sự nỗ lực phấn đấu, hệ thống thanh tra chuyên trách ngân hàng đã
thực sự đổi mới, nâng cao chất lợng đội ngũ cán bộ, góp phần tích cực vào
thành tích chung của ngành trong việc thực hiện các chủ trơng của Đảng và
Nhà nớc về hoạt động tiền tệ, tín dụng và ngân hàng qua các thời kì.
2. Một số mặt đã đạt đợc trong việc thanh tra của NHTW đối với các
NHTM.
Trong việc thanh tra giám sát của NHTW cho thấy các cấp lãnh đạo
cùng với sự phối hợp giữa các Vụ, Cục trong ngành, cùng với sự nỗ lực phấn
đấu hệ thống thanh tra chuyên trách ngân hàng đã thực sự đổi mới nâng cao
chất lợng thanh tra song không tránh khỏi thiếu sót đã dẫn đến.
- Sai phạm trong quản lý và kiểm soát các NHTM.
Qua thanh tra công tác tín dụng ở các NHTM quốc doanh cho thấy các
NHTM cha chú trọng đến quản lý và phòng ngừa rủi ro trong kinh doanh,
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
nhất là việc thu thập các thông tin về kinh doanh và tình hình tài chính của
các khách hàng cha chú ý đào tạo bồ dỡng cán bộ cả nghiệp vụ chuyên môn
và phẩm chất đạo đức.
Do vậy đã dẫn đến các hoạt động của các NHTM quốc doanh các năm
qua đã phát sinh nợ quá lớn.
Nguyên nhân khách quan thờng dẫn đến d nợ quá hạn có vấn đề và nợ
khó trả chủ yếu là.
- Do khách hàng vay bị phá sản, do kinh doanh thua lỗ, do cố ý lừa đảo.
- Do thiên tai bão lũ, cùng với sự thay đổi chính sách tài chính của Nhà
nớc.
- Do không chấp hành quy chế của các ngân hàng.
Bên cạnh nguyên nhân trên còn có một số nguyên nhân khác nh.
- Các văn bản hớng dẫn cụ thể hùn vốn liên doanh, mua cổ phần cha đ-
ợc ban hành kịp thời hoặc còn nhiều thiếu sót, các khái niệm về hùn vốn liên

doanh cha đợc hiểu đúng do vậy việc thực hiện ở nhiều cấp ngân hàng còn
sai.
3. Những hạn chế trong công tác thanh tra của NHNN đối với các
NHTM quốc doanh:
a) Hạn chế trong công tác giám sát từ xa:
- Chơng trình giám sát cha chuẩn, quá trình thực hiện có bổ sung sửa đổi
nhng vẫn cha hoàn thiện.
- Sự phối kết hợp giữa giám sát từ xa và thanh tra tại chỗ còn ít và yếu
kém. Mục tiêu của giám sát từ xa là phân tích, tìm ra vấn đề chỉ điểm cho
thanh tra tại chỗ; tuy có nêu đợc vấn đề nhng vẫn cha khai thác đợc vấn đề
một cách triệt để mà mới chỉ dừng lại ở việc cung cấp số liệu cho thanh tra
tại chỗ.
- Cha thực hiện đợc việc phân loại và công bố các chỉ tiêu tài chính để
khuyến khích các NHTM quốc doanh chấp hành tốt các quy chế và kinh
doanh có hiệu quả.
- Tuy nội dung, thời gian báo cáo đã đợc thanh tra NHNN quy định và quản lý
chặt chẽ,nhng do các NHTM quốc doanh thờng gửi chậm, số liệu thiếu hoặc
không chính xác; do vậy, kết quả phân tích giám sát gặp nhiều hạn chế, ảnh hởng
đến công tác quản lý và điều hành hoạt động ngân hàng.