Tăng cường vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước ở nước ta hiện nay

Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Mục lục
Lời nói đầu.......................................................................................................2
Phần 1: Nội dung
I. Những vấn đề lý luận về kinh tế Nhà nớc và vai trò của nó trong nền kinh tế
Việt Nam hiện nay....................................................................................................3
1- Những quan niệm về kinh tế nhà nớc...................................................................3
1.1- Một số vấn đề lý luận về kinh tế nhà nớc....................................................3
1.2- Khái niệm về kinh tế nhà nớc trong nền kinh tế Việt Nam hiện nay..........3
1.2.1- Kinh tế nhà nớc.....................................................................................3
1.2.2- Các bộ phận cấu thành kinh tế nhà nớc................................................5
2- Vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nớc trong nền kinh tế Việt Nam hiện nay.........6
2.1- Cơ sở lý luận về vai trò chủ đạo và sự cần thiết khách quan kinh tế nhà n-
ớc giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế nớc ta hiện nay..........................................6
2.2- Kinh tế nhà nớc giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế thị trờng định hớng
xã hội chủ nghĩa........................................................................................................6
2.3- Các điều kiện để kinh tế nhà nớc thực hiện vai trò chủ đạo trong nền kinh
tế quốc dân..............................................................................................................10
II. Thực trạng và giải pháp để tăng cờng vai trò chủ đạo của nền kinh tế nhà n-
ớc ở nớc ta hiện nay...............................................................................................11
1- Thực trạng về tăng cờng vai trò chủ đạo kinh tế nhà nớc...................................11
1.1- Những thành tựu đã đạt đợc.......................................................................11
1.2- Những tồn tại và yếu kém..........................................................................12
2- Các giải pháp để tăng cờng vai trò chủ đạo của khhu vực kinh tế nhà nớc ở nớc
ta hiện nay...............................................................................................................15
2.1- Yêu cầu chung...........................................................................................15
2.2- Phơng hớng và các giải pháp cơ bản cần thực hiện...................................15
Phần II: Kết luận..........................................................................................19
Tài liệu tham khảo .............................................................................20
1
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Lời nói đầu
Sự nghiệp đổi mới của chúng ta đợc bắt đầu từ đại hội Đảng lần thứ VI
(1986) Đại hội đã quyết định đờng lối đổi mới một cách toàn diện, trong đó trớc
hết là đổi mới về t duy và đổi mới kinh tế là chủ yếu. Nớc ta đang thực hiện
chuyển đổi nền kinh tế, chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang nền
kinh tế hàng hoá. Từ đó lí luận kinh tế trong thời kì quá độ cũng đã có những thay
đổi cơ bản.
ở Việt Nam hiện nay phát triển kinh tế thị trờng là một tất yếu kinh tế, một
nhiệm vụ kinh tế cấp bách để chuyển nền kinh tế lạc hậu của nớc ta thành nền
kinh tế hiện đại, hoà nhập vào sự phân công lao động quốc tế. Trong cơ cấu kinh
tế XHCN thì kinh tế nhà nớc (KTNN) là một bộ phận có vai trò quyết định. Lý
luận về kinh tế nhà nớc luôn đợc Đảng và nhà nớc ta xác định là một vấn đề lý
luận kinh tế trọng tâm. Cũng chính do tính định hớng XHCN của nền kinh tế thị
trờng ở nớc ta đã quyết định kinh tế nhà nớc phải giữ vai trò chủ đạo trong cơ cấu
kinh tế nhiều thành phần.
Thực tiễn đã chứng minh, sau gần 20 năm đổi mới, nớc ta đã thu đợc nhiều
thành tựu đáng ghi nhận, đặc biệt là sự phát triển kinh tế. Điều đó đã củng cố và
khẳng định đờng lối của Đảng và nhà nớc ta đề ra là hoàn toàn đúng đắn. Do đó
tại các kì đại hội VII, VIII, IX, Đảng ta đã không ngừng khẳng định, bổ sung và
nâng cao vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nớc - một lực lợng vật chất quan trọng và
là công cụ để nhà nớc định hớng và điều tiết vĩ mô nền kinh tế.
Nhận thức đợc rõ tầm quan trọng của việc nghiên cứu lý luận KTNN cũng là
một việc làm cần thiết và mang tính cấp bách. Chính bởi vậy, sau một năm học tập
và nghiên cứu, đợc sự hớng dẫn của thầy giáo bộ môn cùng với sự giúp đỡ của
Trung tâm th viện trờng Đại học Kinh Tế Quốc Dân, em đã chọn đề tài: Tăng c-
ờng vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nớc ở nớc ta hiện nay. Do điều kiện và
trình độ có hạn nên bài viết của em có thể còn có nhiều thiếu sót. Em rất mong đ-
ợc sự giúp đỡ của thầy giáo để hoàn thiện đề án.
2
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Phần I : Nội dung
I. Những vấn đề lý luận về kinh tế nhà nớc và vai trò của nó trong nền
kinh tế Việt Nam hiện nay
1- Quan niệm về kinh tế nhà nớc
1.1- Một số vấn đề lý luận về kinh tế nhà nớc
Kinh tế nhà nớc là bộ phận quan trọng, có tác dụng thiết thực trong cơ cấu
kinh tế của mỗi nớc. Tuy nhiên, tuỳ theo chủ trơng, chính sách và điều kiện cụ thể
của mỗi nớc mà khu vực kinh tế này có vị trí, vai trò, phạm vi hoạt động khác
nhau.
ở Việt Nam trớc đây không dùng khái niệm KTNN mà dùng khái niệm
Kinh tế quốc doanh; Sau đại hội VIII Đảng Cộng Sản Việt Nam và quá trình
chuẩn bị nghị quyết TW 2 (khoá VIII) các nhà lý luận Việt Nam mới chú ý đến
việc nghiên cứu Kinh tế nhà nớc với t cách là một phạm trù độc lập, rộng nghĩa
hơn khái niệm kinh tế quốc doanh, phản ánh sức mạnh kinh tế của nhà nớc nh một
lực lợng tác động vào nền kinh tế đa thành phần và có vai trò chủ đạo. Đánh giá
việc thực hiện chiến lợc kinh tế - xã hội 1991 2000, đại hội Đảng lần thứ IX
ngoài việc khẳng định vai trò chủ đạo của KTNN còn nêu bật mối quan hệ giữa
các thành phần kinh tế: Các thành phần kinh tế kinh doanh theo pháp luật đều là
bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế thị trờng định hớng XHCN, cùng
phát triển lâu dài, hợp tác và cạnh tranh lành mạnh: trong đó kinh tế nhà nớc giữ
vai trò chủ đạo, KTNN cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng
vững chắc của nền kinh tế quốc dân
1
.
1.2- Khái niệm kinh tế nhà nớc trong nền kinh tế Việt Nam hiện nay
1.2.1-Kinh tế nhà nớc
Thuật ngữ Kinh tế nhà nớc đã đợc sử dụng tơng đối phổ biến từ sau
3
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
1. Đảng cộng sản Việt Nam: Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb.

Chính trị quốc gia, Hà Nội.
Đại hội VIII, tuy nhiên trong tất cả các văn kiện đại hội, khái niệm Kinh tế nhà
nớc cha đợc xác định rõ, do vậy cha có cách hiểu thống nhất về kinh tế nhà nớc.
Một số ý kiến đồng nhất kinh tế nhà nớc với khu vực khu vực doanh nghiệp nhà n-
ớc, số khác cho rằng kinh tế nhà nớc bao gồm cả bộ máy nhà nớc, các tổ chức
chính trị, chính trị xã hội, các tổ chức xã hội hoạt động hoạt động chủ yếu bằng
ngân sách nhà nớc.
Trớc tiên ta phải hiểu là không thể và không nên đồng nhất kinh tế nhà nớc
với doanh nghiệp nhà nớc. Doanh nghiệp nhà nớc chỉ là một cấu thành quan trọng
của kinh tế nhà nớc. Sức mạnh của kinh tế nhà nớc là tổng hoà các sức mạnh và
hoạt động có hiệu quả của các bộ phận cấu thành.
Trong quá trình thực hiện chính sách kinh tế nhiều thành phần, Đảng ta luôn
khẳng định thành phần kinh tế nhà nớc đóng vai trò chủ đạo trong nền kinh tế
quốc dân. Tuy nhiên, cần tiếp cận một cách đầy đủ và rõ ràng khái niệm về kinh tế
nhà nớc (hay khu vực kinh tế nhà nớc) và thành phần kinh tế nhà nớc:
Thành phần kinh tế nhà nớc là nói tới quan hệ sản xuất đặt trên nền tảng
sở hữu toàn dân mà nhà nớc là đại diện. Thành phần kinh tế là một phạm trù kinh
tế chính trị dùng để nhận thức tổng thể kết cấu kinh tế xã hội. Thành phần kinh
tế nhà nớc là một trong 6 thành phần kinh tế ở Việt Nam hiện nay, đại diện cho
quan hệ sản xuất XHCN.
Kinh tế nhà nớc là khu vực kinh tế do nhà nớc nắm giữ, dựa trên cơ sở
quan trọng là sở hữu nhà nớc. Hay nói cách khác KTNN là toàn bộ hoạt động kinh
tế thuộc sở hữu nhà nớc, trên cơ sở đó Nhà nớc có quyền quản lý, sử dụng hiệu
quả kinh tế do lực lợng kinh tế của nhà nớc mang lại. Kinh tế nhà nớc phải là và
bao gồm những hoạt động kinh tế mà nhà nớc là chủ thể, có quyền tổ chức, chi
phối hoạt động theo hớng đã định.
4
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Về bản chất thì Kinh tế nhà nớc và Thành phần kinh tế nhà nớc là một.
Hai thuật ngữ này cùng là để chỉ một bộ phận của nền kinh tế, nhng chỉ các góc độ

khác nhau. Khi nói đến thành phần kinh tế là nhằm để căn cứ vào vai trò của nó
trong nền kinh tế để xác định các chính sách và có cơ chế quản lý thích hợp.
1.2.2- Các bộ phận cấu thành kinh tế nhà nớc
- Nếu xét theo lĩnh vực hoạt động thì khu vực kinh tế nhà nớc gồm:
+ Hoạt động trực tiếp trong sản xuất- kinh doanh hàng hoá dịch vụ
+ Hoạt động kinh tế nhằm đảm bảo cho quá trình tái sản xuất xã hội.
- Xét về hình thức tổ chức
Khu vực kinh tế nhà nớc bao gồm nhiều bộ phận hoạt động trong các lĩnh
vực then chốt, thiết yếu của nền kinh tế quốc dân. Mỗi bộ phận có chức năng,
nhiệm vụ khác nhau, nhng đều nhằm thực hiện vai trò chủ đạo của khu vực kinh tế
nhà nớc ở một mức độ nhất định. Cụ thể nh sau:
+ Ngân sách nhà nớc: Thực hiện chức năng thu - chi ngân sách và có nhiệm
vụ điều chỉnh, quản lý, kiểm soát các hoạt động của khu vực kinh tế nhà nớc và
các thành phần khác theo mục tiêu kinh tế - xã hội đã định.
+ Ngân hàng nhà nớc: Có tác dụng điều chỉnh, quản lý, kiểm soát các hoạt
động kinh doanh tiền tệ.
+ Kho bạc nhà nớc: Quản lý quỹ tiền tệ tập trung của nhà nớc, đồng thời
kiểm soát quá trình chi tiêu ngân sách cho những mục đích khác nhau.
+ Các quỹ dự trữ quốc gia: Nhằm đảm bảo cho khu vực kinh tế nhà nớc hoạt
động bình thờng trong mọi tình huống, là lực lợng vật chất để nhà nớc điều tiết,
quản lý, bình ổn giá cả thị trờng, đảm bảo ổn định kinh tế - xã hội.
+ Các tổ chức sự nghiệp có thu: Hoạt động gần giống nh doanh nghiệp nhà n-
ớc trong cung ứng một số dịch vụ công.
+ Hệ thống doanh nghiệp nhà nớc: Đây là lực lợng vật chất cơ bản, đảm bảo
cho sự thực hiện các mục tiêu kinh tế - xã hội của Nhà nớc. Xét theo mục tiêu hoạt
động thì các doanh nghiệp nhà nớc đợc chia thành 3 nhóm:
Nhóm I: Nhóm các doanh nghiệp nhà nớc hoạt động công ích.
5
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Nhóm II: Nhóm các doanh nghiệp nhà nớc bán công ích.

Nhóm III: Nhóm doanh nghiệp nhà nớc thuần tuý kinh tế. Sản xuất và
kinh doanh vì mục tiêu lợi nhuận
Nh vậy, khu vực kinh tế nhà nớc là một khu vực rộng lớn, hoạt động trong
nhiều lĩnh vực của nền kinh tế quốc dân. Các bộ phận của khu vực KTNN tuy có
nhiêm vụ, chức năng cụ thể khác nhau nhng có quan hệ chặt chẽ với nhau trong hệ
thống kinh tế nhà nớc thống nhất và hoạt động theo một thể chế thống nhất do nhà
nớc quy định.
2- Vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nớc trong nền kinh tế Việt Nam hiện
nay
2.1- Cơ sỏ lý luận về vai trò chủ đạo và sự cần thiết khách quan kinh tế nhà
nớc giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế nớc ta hiện nay
Để thực hiện đợc mục tiêu cuối cùng của CNXH ở nớc ta là: Xây dựng
một xã hội dân giàu, nớc mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh thì phải xoá
bỏ chế độ t hữu, thiết lập chế độ công hữu. Thiết lập chế độ công hữu là quá trình
lâu dài, không thể tiến hành bằng những biện pháp chủ quan duy ý chí nh nớc ta
đã từng tiến hành trớc đây. Vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nớc trong nền kinh tế
thị trờng định hớng XHCN do đó rất cần thiết phải đợc tăng cờng, bởi vì :Chủ
đạo có nghĩa là chi phối toàn bộ hoạt động của một hệ thống nào đó, bộ phận
kinh tế chủ đạo phải chi phối và dẫn dắt các bộ phận kinh tế khác. Và cũng chỉ có
khu vực kinh tế nhà nớc với đầy đủ tiềm lực vật chất to lớn mới có khả năng thực
hiện vai trò chủ đạo: bộ phận kinh tế nhà nớc, một mặt quyết định quỹ đạo phát
triển của nền kinh tế cả nớc, mặt khác, bảo đảm duy trì cân bằng quan hệ giữa
tăng trởng kinh tế và công bằng xã hội.
2.2- Kinh tế nhà nớc giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế thị trờng định h-
ớng xã hội chủ nghĩa
ở Việt Nam hiện nay, kinh tế nhà nớc có vai trò đặc biệt quan trọng, quyết
định tới tính chất định hớng của nền kinh tế quốc dân. Đây cũng chính là điểm
6
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
khác biệt có tính chất bản chất giữa kinh tế thị trờng định hớng XHCN với kinh tế

thị trờng TBCN.
Vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nớc biểu hiện ở vai trò quyết định của nó đối
với xu thế phát triển kinh tế - xã hội của đất nớc, là trung tâm tác động, chi phối và
định hớng cho sự vận động của các thành phần kinh tế khác. Biểu hiện cụ thể ở
các nội dung sau:
- Thứ nhất, kinh tế nhà nớc trở thành lực lợng vật chất và công cụ sắc bén để
nhà nớc thực hiện chức năng định hớng, điều tiết và quản lý vĩ mô nền kinh tế.
Trong nền kinh tế hành hoá nhiều thành phần định hớng XHCN, KTNN có vai trò
vĩ mô điều hành trên phạm vi toàn bộ nền kinh tế, làm cho nền kinh tế thị trờng
hoạt động thông suốt, tạo lập những cân đối lớn theo định hớng XHCN mà thị tr-
ờng không tự điều chỉnh đợc. Đây là một trong những vai trò cực kỳ quan trọng
của kinh tế nhà nớc. Bởi lẽ, trong nền kinh tế thị trờng nhà nớc cần một lực lợng
kinh tế mạnh làm hậu thuẫn. Tiềm lực kinh tế ấy do khu vực kinh tế nhà nớc cung
cấp phần rất cơ bản.
- Thứ hai, hoạt động của khu vực kinh tế nhà nớc là nhằm mở đờng, hớng
dẫn, hỗ trợ, thúc đẩy sự phát triển của các thành phần kinh tế khác. Để mọi thành
phần kinh tế hoạt động theo mục tiêu định sẵn của nhà nớc thì phải thông qua hai
cách thức đợc thực hiện đồng thời là:
+ Quy hoạch chiến lợc ngành, vùng, sản phẩm của bản thân KTNN cũng nh
của toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Trên cơ sở đó, các thành phần kinh tế khác có
thêm luận cứ để xây dựng chiến lợc kinh doanh của mình.
+ Cung cấp cơ sở hạ tầng và những dịch vụ công cộng với chất lợng cao, giá
cả rẻ cho các thành phần kinh tế khác ở những lĩnh vực mà nhà nớc muốn khuyến
khích họ đầu t.
Có thể hiểu sự hỗ trợ, kích thích của kinh tế nhà nớc đối với các thành phần
kinh tế khác bao gồm:
+ Ưu đãi về vay vốn, lãi suất, thuế, tiền thuê đất cho hoạt động của các thành
phần kinh tế.
7
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

+ Tìm kiếm và mở rộng thị trờng bao gồm cả thị trờng đầu vào lẫn thị trờng
đầu ra cho các thành phần kinh tế.
+ Trợ giá hàng xuất khẩu cho các thành phần kinh tế khác khi cần thiết.
+ Hỗ trợ, khuyến khích các thành phần kinh tế đổi mới công nghệ và đào tạo
nguồn nhân lực, nâng cao năng lực cạnh tranh.
+ Duy trì và kính thích cạnh tranh bình đẳng giữa các thành phần kinh tế.
- Thứ ba, kinh tế nhà nớc là lực lợng xung kích chủ yếu thực hiện công
nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nớc. Nhất là trong bối cảnh tiềm lực của khu vực dân
doanh còn cha đủ mạnh để đảm đơng nhiệm vụ nặng nề do quá trình công nghiệp
hoá đặt ra thì kinh tế nhà nớc, đặc biệt là đầu t mới của nhà nớc, vẫn phải là lực l-
ợng chủ chốt.
- Thứ t, kinh tế nhà nớc nắm giữ các vị trí then chốt trong nền kinh tế nhằm
đẳm bảo các cân đối vĩ mô nền kinh tế cũng nh tạo đà tăng trởng lâu dài, bền vững
và hiệu quả cho nền kinh tế. Vai trò của kinh tế nhà nớc xét trên các lĩnh vực cụ
thể có các nội dung nh :
+ Trong lĩnh vực kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội: KTNN phải là nòng cốt,
có vai trò quyết định, tạo điều kiện mở đờng cho toàn bộ nền kinh tế. Đồng thời
phát huy sức dân cùng tham gia, nhất là ở những khâu có khả năng thu hồi vốn t-
ơng đối nhanh và có lãi.
+ Trong công nghiệp, KTNN phải đi đầu và làm nòng cốt trong một số ngành
mà nền kinh tế nớc ta nhất thiết phải có để tạo cơ sở cho công nghiệp hoá, hiện đại
hoá đất nớc, nh: luyện kim, cơ khí chế tạo máy, hoá chấtđồng thời phải quan tâm
đáp ứng có chọn lọc một số nhu cầu thiết yếu của nhân dân và cả cho xuất khẩu
với chất lợng cao.
+ KTNN trong nông, lâm, ng nghiệp phải hỗ trợ kinh tế hợp tác và kinh tế hộ
sản xuất, kinh doanh có hiệu quả; phải làm đòn bẩy trong xây dựng kết cấu hạ
tầng hạ tầng nông thôn, đa công nghệ mới vào sản xuất, phát triển công nghiệp
chế biến; điều tiết và bình ổn giá cả có lợi cho nông dân.
8