Khủng hoảng tài chính tiền tệ châu Á

Đề án môn học Lê Thanh Hải QLKT 40A
Lời Nói Đầu

Trong vài thập kỷ qua sự tăng trởng liên tục với tốc độ cao ( >7%) của khu
vực châu á mà nòng cốt là khu vực châu á - Thái bình dơng đã thu hút đợc sự quan
tâm rất lớn của cả thế giới. Tiếp theo sự thần kỳ của Nhật bản, các nớc NICs và
ASEAN đã biến khu vực này thành khu vực có nền kinh tế năng động nhất trên thế
giới. Nhiều nhà kinh tế và học giả phơng tây đã không tiếc lời ca tụng về sự phát
triển kinh tế của khu vực này và cho rằng thế kỷ 21 là thế kỷ của những con rồng
châu á. Chính vì thế các nớc này luôn đợc coi là các mô hình kinh tế mẫu mực để
nhiều nớc đang phát triển trên thế giới học tập trong việc xây dựng chiến lợc phát
triển kinh tế của mình . Thế nhng, cơn bão tài chính - tiền tệ châu á xảy ra ở khu
vực này đã làm chấn động cả nền kinh tế khu vực và thế giới.Phạm vi và mức độ
thiệt hại của nó là rất lớn. Cuộc khủng hoảng bắt đầu từ Thái lan sau đó lan sang
các nớc khu vực Đông Nam á, sang Đông Bắc á và ảnh hởng đến hầu hết khu vực
trên thế giới. Thực chất của cuộc khủng hoảng này là một cuộc khủng hoảng mang
tính cơ cấu với sắc thái tài chính - tiền tệ rất đậm nét chứ không phải là khủng
hoảng chu kỳ hay sự đỗ vỡ của một mô hình phát triển nào.
Đối với nớc ta sau hơn mời năm đổi mới, đã đạt đợc rất nhiều thành tựu to
lớn, chúng ta đã từng bớc thực hiện thành công những mục tiêu nh : chuyển sang
nền kinh tế nhiều thành phần, thực hiện tự do kinh doanh đa dạng, đa phơng hoá
quan hệ kinh tế đối ngoại để từng bớc hội nhập với nền kinh tế khu vực và thế giới,
ngày càng khẳng định vị thế của mình trên trờng quốc tế . Là một nớc nằm trong
khu vực xảy ra khủng hoảng, chúng ta cũng gặp phải rất nhiều khó khăn và thử
thách do cuộc khủng hoảng gây ra. Chính vì lẽ đó, đề tài này với mong muốn là từ
những phân tích, đánh giá nguyên nhân, tác động của cuộc khủng hoảng đến thế
giới, khu vực và đặc biệt là Việt nam, trên cơ sở đó có thể rút ra các bài học kinh
nghiệm và đa ra các giải pháp nhằm hạn chế và khắc phục những ảnh hởng tiêu
cực của nó đến công cuộc đổi mới và đờng lối mở cửa mà Đảng và nhân dân ta
đang ra sức thực hiện .
Mặc dù đã có rất nhiều cố gắng trong quá trình thực hiện đề án này, song sự

bó hẹp về thời gian, sự hạn chế về trình độ chuyên môn và trong khuôn khổ một đề
án này chắc chắn tôi không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong đợc sự góp ý,
phê bình của Thầy giáo GS.TS Đỗ Hoàng Toàn và khoa Khoa học quản lý .
1
Đề án môn học Lê Thanh Hải QLKT 40A
i. khủng hoảng tài chính - tiền tệ châu á
1. lý luận chung về khủng hoảng
1.1 Thế nào là một cuộc khủng hoảng ?
Khủng hoảng tài chính - tiền tệ là một sự đổ vỡ trầm trọng các thị trờng tài chính
đợc đặc trng bởi sự sụt giảm mảnh mẽ về giá tài sản và sự vỡ nợ của nhiều hãng tài
chính và phi tài chính, kéo theo sự suy thoái nặng nề. Những cuộc khủng hoảng tài
chính là vấn đề chung trong lịch sử của hầu hết các quốc gia. Việc nghiên cứu các
cuộc khủng hoảng là cần thiết vì chúng đã dẫn đến những sa sút kinh tế nghiêm
trọng trong quá khứ và có khả năng xảy ra trong tơng lai.
1.2 Các biểu hiện của cuộc khủng hoảng tài chính - tiền tệ
Khủng hoảng tài chính - tiền tệ xảy ra thờng có các biểu hiện sau :
* Sự mất giá nhanh của đồng tiền kéo theo sự mất giá chao đảo của thị trờng chứng
khoán có liên quan. Đây là đặc trng có tính chất bắt buộc nếu nh đó là một cuộc
khủng hoảng tài chính - tiền tệ.
* Sự sụt giảm mạnh mẽ về giá tài sản và sự vỡ nợ hay mất khả năng thanh toán của
các tổ chức tài chính cũng nh phi tài chính.
* Sự rút vốn ồ ạt của các chủ đầu t khi có sự biểu hiện mất giá của đồng tiền.
* Nợ nớc ngoài tăng nhanh và suy thoái kinh tế trầm trọng.
1.3 Tại sao khủng hoảng tài chính - tiền tệ thờng lây lan từ nớc này sang nớc
khác
Tại nớc xảy ra khủng hoảng tài chính - tiền tệ, giá của đồng nội tệ bị xuống quá
nhanh và quá nhiều so với đồng USD. Nếu giữa các nớc hoàn toàn không có quan hệ
gì thì sẽ không có hiện tợng lây lan khủng hoảng từ nớc này sang nớc khác. Tuy
nhiên, ngày nay giữa các nớc luôn có những mối quan hệ, đặc biệt ngày nay thị trờng
ngoại hối không chỉ giới hạn trong phạm vi một quốc gia mà là thị trờng chung của

toàn thế giới, do đó có hiện tợng lây lan khủng hoảng từ nớc này sang nớc khác.
Những nớc mà đồng tiền của họ có khả năng chuyển đổi đợc trên thị trờng ngoại hối
thì phải chịu lây lan và ảnh hởng nặng nề nhất, còn những nớc đồng tiền không
chuyển đổi đợc nh Việt Nam sẽ phải chịu ảnh hởng ít hơn.
1.4 Đặc điểm chung của các cuộc khủng hoảng tài chính - tiền tệ.
Khởi nguồn của các cuộc khủng hoảng kinh tế biều hiện dới hình thức khủng
hoảng tài chính - tiền tệ đều từ các quốc gia và khu vực phụ thuộc quá nhiều vào thị
2
Đề án môn học Lê Thanh Hải QLKT 40A
trờng quốc tế cả về mặt tiền vốn và thị trờng tiêu thụ. Những cuộc khủng hoảng tài
chính tiền tệ này thờng mang những đặc điểm và nguyên nhân chủ yếu sau :
* Sự tách rời ngày càng xa giữa tiền vốn ký hiệu và tiền vốn thực tế
Lạm phát tiền vốn ký hiệu thực chất là sự mở rộng quá mức lợng tiền vốn này so
với lợng tiền vốn thực tế. Khi khủng hoảng xảy ra các loại tiền vốn ký hiệu đều giảm
giá nhanh, làm cho chúng trở lại với giá trị thực tế, điều này đợc biểu hiện qua sự
giảm giá, giảm giá bất động sản hoặc phá giá tiền giấy nền kinh tế rơi vào tình trạng
tiêu điều.
* Tác động của sự di chuyển tiền vốn quốc tế ngày nay
Di chuyển tiền vốn quốc tế là một trong những nội dung cơ bản của các giao dịch
quốc tế, tạo nên sự lu động của các yếu tố sản xuất và các loài tiền vốn trên thị trờng
thế giới. Từ những năm 80 đến nay, xu thế toàn cầu hoá thị trờng tiền vốn quốc tế
phát triển rất mạnh. Nó tăng cờng ảnh hởng của sự lu động tiền vốn quốc tế đối với
nền kinh tế thế giới. Một mặt nó thúc đẩy tăng trởng kinh tế của các nớc cũng nh th-
ơng mại quốc tế; song mặt khác cũng làm cho một số nớc đang phát triển mắc sai
lầm trong việc sử dụng tiền vốn nớc ngoài. Do lạm dụng tiền vốn nớc ngoài, sử dụng
kém hiệu quả đã làm cho một số nớc rơi vào tình trạng không trả nỗi nợ, nền kinh tế
bị phụ thuộc và trì trệ kéo dài. Tình hình Mỹ La tinh những năm 80 và Đông Nam á
gần đây là những bài học kinh nghiệm.
Hơn nữa, do tiền vốn ký hiệu ngày càng phát triển, đặc biệt loại tiền vốn ngắn
hạn quá lớn trong tổng số vốn lu động trên thị trờng thế giới đã làm tăng tính biến

động của nền kinh tế thế giới.Hiện nay, có khoảng hơn 1500 tỷ USD đợc gọi là " vốn
lang thang" trên thế giới, hình thành lực lợng đầu cơ mạnh, dễ gây nên những biến
động tài chính quốc tế. Những công cụ tài chính mới ra đời nh tiền điện tử, thẻ tín
dụng... lại cung cấp thêm điều kiện khách quan cho những nhà đầu cơ tiền tệ quốc tế.
* Sản xuất thừa các mặt hàng xuất khẩu truyền thống
Cuộc khủng hoảng tài chính - tiền tệ châu á vừa qua nằm trong chuỗi các cuộc
khủng hoảng tài chính - tiền tệ ở các nớc đang phát triển 20 năm qua. ở một khía
cạnh nào đó, có thể nói đó đều là khủng hoảng sản xuất thừa của các ngành chế biến
truyền thống. Trong hơn 20 năm qua các nớc đang phát triển, đặc biệt là các nớc
Đông á đã tăng vọt sản xuất của các ngành chế biến sử dụng nhiều lao động. Kết quả
làm cho cung vợt cầu, thị trờng đã bão hoà đây cũng là một nguyên nhân quan trọng
để giải thích khủng hoảng kinh tế của các nớc đang phát triển.
3
Đề án môn học Lê Thanh Hải QLKT 40A
2. Một số cuộc khủng hoảng tài chính - tiền tệ đã xảy ra trên thế
giới
2.1 Các cuộc khủng hoảng tài chính - tiền tệ đã xảy ra
Cho đến thời điểm nổ ra khủng hoảng tài chính - tiền tệ châu á, đã có ba cuộc
khủng hoảng tài chính quốc tế xảy ra. Đó là phá giá đồng Bảng Anh năm 1967, sự
sụp đổ hệ thống Bretton woods năm 1971 và cuộc khủng hoảng tài chính Mêhicô
năm 1994.
2.2 Những bài học rút ra từ các cuộc khủng hoảng
Trớc hết, chúng ta hãy xem xét sự phá giá đồng Bảng Anh năm 1967. Chúng ta
đã biết nguyên nhân dẫn đến sự mất giá của đồng Bảng Anh là sự thiếu hụt dai dẳng
trong cán cân thanh toán của Anh mà thậm chí sau này Mêhicô lâm vào tình trạng t-
ơng tự. Nhận thấy sự nguy hiểm của thâm hụt cán cân thanh toán nên bài học đầu
tiên là hạn chế tối đa mức thâm hụt cán cân thanh toán có thể đợc.
Cũng nh cuộc khủng hoảng ở Anh, cuộc khủng hoảng Mêhicô sau này là sai lầm
trong việc tung ngoại tệ mạnh ra để kìm giữ tỷ giá, dẫn đến tỷ lệ dự trữ ngoại tệ đã
thiếu lại càng thiếu hơn. Vì vậy, cần thận trọng trong việc tung ngoại tệ để kìm giữ tỷ

giá. Cùng với nó là việc duy trì một cơ cấu hợp lý về vốn đầu t trực tiếp và gián tiếp
để tránh tác động của đầu cơ và nguy cơ rút vốn đột ngột và ồ ạt của các nhà đầu t n-
ớc ngoài.
Ngân hàng là nơi nhạy cảm nhất đối với cuộc khủng hoảng, hơn nữa cuộc khủng
hoảng có thể đợc hạn chế hay trầm trọng hơn cũng do hệ thống ngân hàng quyết
định. Vì vậy, cần phải tăng cờng vai trò của chính phủ trong việc tạo ra khung pháp
lý và đề ra các chủ trơng chính sách để tăng cờng hệ thống ngân hàng tài chính.
3.Diễn biến của khủng hoảng tài chính-tiền tệ châu á

Cuộc khủng hoảng tài chính - tiền tệ châu á xuất phát từ Thái Lan, nó nằm trong
chuỗi các cuộc khủng hoảng tài chính - tiền tệ liên tiếp diễn ra ở các nớc đang phát
triển trong vòng 20 năm trở lại đây. Sau những gì đã xảy ra từ những cuộc khủng
hoảng trớc với quá nhiều bài học thu đợc ngời ta nghĩ rằng khó có thể để xảy ra một
cuộc khủng hoảng tơng tự. Vậy mà nó đã xảy ra ngay tại Đông Nam á - nằm trong
khu vực Đông á vốn đợc coi là nơi có sự phát triển thần kỳ, là động lực tăng trởng
của nền kinh tế thế giới trong nhiều năm qua.
Ngay từ năm 1996, đã xuất hiện những dấu hiệu về một khủng hoảng tiền tệ, tài
chính ở các nớc Thái Lan, Inđônêsia, Malaysia, Philippin. Những dấu hiệu này là :
mức tăng trỡng xuất khẩu đã giảm mạnh trong năm 1996, ở Thái Lan chỉ còn 6% so
4
Đề án môn học Lê Thanh Hải QLKT 40A
với mức 20% mỗi năm trong thời kỳ 1985 - 1995. Nợ bằng USD của ngân hàng nớc
ngoài ở bốn nớc trên đến cuối năm 1996 đã chiếm từ 15-37% GDP, trong đó số nợ
phải đáo hạn trong mời hai tháng chiếm tỷ lệ khá cao khoảng 50-70%. D nợ ngân
hàng tăng cao 50-110% GDP do ngân hàng của bốn nớc trên vay USD với lãi suất
thấp và tái cho vay bằng nội tệ với lãi suất cao. Nhiều chuyên gia đã cảnh báo với
chiều hớng xấu đi này của nền kinh tế. Nhng vì trong năm 1996 tốc đọ tăng trởng
còn cao, dự trữ ngoại tệ cha suy giảm nên chính phủ các quốc gia này đã cha tính tới
việc áp dụng các biện pháp đủ mạnh để ngăn chặn chiều hớng xấu đi trên đây.
Đến năm 1997 tình hình kinh tế xấu đi nhanh chóng hơn. Mức xuất khẩu giảm

mạnh hơn, thâm hụt cán cân thơng mại nghiêm trọng hơn. Nợ nớc ngoài của Thái
Lan lên đến 85 tỷ USD, gấp ba lần dự trữ ngoại tệ. Trong đó, nợ thơng mại chiếm
một tỷ trọng lớn, nợ của khu vực t nhân lên đến 66 tỷ USD, nợ nhà nớc là 21 tỷ USD.
Trong khi đó dự trữ ngoại tệ liên tục giảm, từ 31,6% so với GDP năm 1994 xuống
29,5% năm 1995 và 26,6% năm 1996. Đến cuối tháng 5/1997 ngân hàng Trung ơng
Thái Lan đã phải bỏ ra 5 tỷ USD để bảo đảm giá trị đồng Baht. Trong tháng 6/1997
Thái Lan phải đóng cửa 40 công ty tài chính.
Dự trữ ngoại tệ giảm sút đột ngột từ 33 tỷ USD trong tháng 4/1997 xuống còn 15
tỷ USD vào cuối tháng 6/1997. Ngân hàng Thái Lan đã cảm thấy sự bất lực của
mình, việc bán USD để giữ giá đồng Baht tỏ ra không hiệu quả nữa. Vào ngày
2/7/1997 ngân hàng trung ơng Thái lan đã quyết định thả nỗi đồng Baht, chấm dứt
thời kỳ dài giữ tỷ giá Baht/USD cố định.
Ngay sau khi chính phủ Thái lan tuyên bố thả nổi, đồng Baht đã mất giá ngay 5-
7%, sau đó tiếp tục mất giá và vào thời điểm tháng 1/1998 đã mất giá 110%, mức kỷ
lục trong lịch sử Thái lan.
Cuộc khủng hoảng tài chính - tiền tệ ở Thái lan nhanh chóng lan sang các đồng
tiền khác trong khu vực, nhất là các nớc có nền kinh tế tơng đồng nh Inđônêsia,
Malaysia, Philippin, Hàn quốc . . .
Trớc những khó khăn nội tại của nền kinh tế, nhất là sự thâm hụt cán cân vãng lai
và tác động ảnh hởng của khủng hoảng Thái lan và các nớc trong khu vực, ngân hàng
trung ơng Philippin đã bỏ ra 2 tỷ USD để trợ giá cho đồng Pêsô. Nhng biện pháp này
đã không đạt đợc kết quả mong muốn. Trớc sức ép quá lớn của thị trờng, chỉ sau
Thái lan vài ngày tức ngày 7/7/1997 ngân hàng trung ơng Philippin đả phải tăng lãi
suất và ngày 11/7/1997 đã công bố nới rộng biên độ giao động tỷ giá đồng Pêsô mà
thực chất là phá giá đồng tiền. Ngân hàng trung ơng đã phải thừa nhận rằng họ
không thể sử dụng số dự trữ ngoại tệ ít ỏi ( tính đến tháng 4/1997 chỉ có 10.3 tỷ
5
Đề án môn học Lê Thanh Hải QLKT 40A
USD) cho việc bảo vệ đồng Pêsô. Sau khi nới rộng tỷ giá, tỷ giá Pêsô so với USD
tăng lên 28.1 Pêsô/USD và đạt đỉnh cao vào cuối tháng 9/1997 là 40 Pêsô/USD.

Đồng Ringgit của Malaysia vốn là đồng tiền tơng đối ổn định. Tuy nhiên cũng
giống đồng Baht của Thái lan, đồng Rupi của Inđônêsia, nó cũng rất nhạy cảm đối
với những biến động bất thờng bắt nguồn từ sự lo ngại về tốc độ tăng trởng quá nóng
của nền kinh tế cộng thêm thâm hụt cán cân vãng lai ở mức độ lớn và kéo dài.
Năm 1996, với sự thành công trong kinh tế của Malaysia, đồng Ringgit đã tăng
lên tới 2.53 RM/USD. Nguyên nhân của sự tăng này là do sự tăng lên của các đồng
vốn đầu t từ bên ngoài. Tuy nhiên vào giữa tháng 4/1997 ngân hàng Negra Malaysia
(BNM) đã can thiệp vào thị trờng để bảo vệ đồng Ringgit khi mà đồng tiền này bị
đầu cơ. Lãi suất cũng tăng trong thời gian này. Đống Ringgit đứng trớc sức ép rất
mạnh về tỷ giá và bắt đầu có dấu hiệu mất giá. Trớc tình hình đó, ngân hàng Trung -
ơng đã bỏ ra hàng tỷ USD để bảo vệ đồng Ringgit. Đồng thời lãi suất cũng đợc kính
lên ở mức cao nhất trong vòng mời năm trở lại đây nhằm bảo vệ đồng tiền và chống
lại sự bất ổn của thị trờng ngoại hối. Ngày 15/7/1997 chính phủ Malaysia đã tuyên
bố thả nỗi đồng Ringgit. Ba ngày sau khi tuyên bố, tỷ giá đồng Ringgit đã lên 2.633
RM/USD tức là mất giá khoảng 88% so với trớc tháng 2/1997.
Mặc dù đồng Rupi của Inđônêsia không bị sức ép căng thẳng nh đồng Pêsô của
Philippin nhng chính phủ Inđônêsia đã công bố nới rộng biên độ tỷ giá từ 8% lên
12% vào tháng 11/1997 với khả năng dự trữ ngoại tệ của Inđônêsia còn hạn chế,
Việc nới rộng biên độ tỷ giá là điều cần thiết nhằm tăng khả năng bảo vệ đồng Rupi
khỏi sự đầu cơ tiền tệ. Sau một tuần mở rộng không can thiệp, tỷ giá tăng lên mức
2.52 RP/USD và mất giá khoảng 8,25%. Riêng ngày 13/8/1997 ngân hàng Trung ơng
Inđônêsia đã phải bỏ ra 500 triệu USD để giữ đồng Rupi biến động trong mức 12%.
Tuy nhiên biện pháp này cũng tỏ ra không hiệu quả và ngày 14/8/1997 ngân hàng
trung ơng Inđônêsia phải tuyên bố thả nỗi đồng Rupi. Ngay sau đó đồng Rupi bị mất
giá liên tục, ở thời điểm thấp nhất là 19000 RP/USD so với 2648RP/USD ngày
14/8/1997, có nghĩa là mất giá hơn 500%.
Trong các đồng tiền châu á, đồng Đôla Singapore đợc nhận định là vững chắc
hơn cả, nhng tính đến ngày 18/8/1997, đồng Đôla Singapore mất giá khoảng 7% so
với thời điểm 2/7/1997. Sỡ dĩ đồng Đôla Singapore bị ảnh hởng nhẹ bởi vì quốc gia
này đã giữ đợc trong một thời gian dài thặng d trong cán cân thanh toán và cân đối

ngân sách, tiết kiệm nội địa cũng nh dự trữ ngoài tệ khá cao. Chính vì yếu tố đó,
cuộc khủng hoảng tài chính - tiền tệ trong khu vực không ảnh hởng nhiều đến đồng
Đôla Singapore.
6
Đề án môn học Lê Thanh Hải QLKT 40A
Bảng tơng quan so sánh nợ nớc ngoài và dự trữ ngoại tệ
của các nớc trong khu vực.
Tên nớc Inđônêsia Malaysia Philippin Singapo Thái lan
Dự trữ ngoại tệ
chính thức (USD)
18.16 25.3 10.3 78.3 31.8
Nợ nớc ngoài
(USD)
109.3 29.0 43.2 0 85.0
Tỷ lệ trả nợ
nớc ngoài (%)
33 6.0 15.0 0 14.0
Nguồn: Tạp chí nghiên cứu kinh tế tháng 1-1998

Trong khu vực Đông Bắc á, giá trị đồng tiền của các nớc đài loan, Hồng Kông,
Hàn Quốc và Nhật Bản đều bị ảnh hởng và giảm ở mức độ khác nhau so với đồng
USD. Thị trờng chứng khoán ở các nớc này cũng chịu ảnh hởng và sụt giá từ 10-
20%.
Trong số các nớc trên thì khủng hoảng ở Hàn Quốc là nặng nề nhất. Đồng Won
mất giá nhanh và liên tục. Ngày 25/12/1997, tỷ giá Won/USD lá 1987, nghĩa là đồng
Won đã mất giá hơn 100% so với đầu tháng 6/1997 (868 Won/USD). Trớc cuộc
khủng hoảng này, bảy tập đoàn kinh tế vào loại hàng đầu của Hàn Quốc nh : Hanbo,
Samni, Jinzo, Diamony... lần lợt bị phá sản. 25 ngân hàng thơng mại có liên quan
đến tài trợ vốn cho các tập đoàn bị ảnh hởng và rơi vào tình trạng khó khăn trong
thanh toán.

Sau khi khủng hoảng tài chính - tiền tệ ở Hàn Quốc nổ ra đã làm cho đồng tiền
của nhiều nớc ở châu á có xu hớng giảm giá tiếp, gây ảnh hởng trực tiếp đến Mỹ và
Nhật, bởi vì 50% kim ngạch xuất khầu của Mỹ là sang các nớc châu á - thái bình d-
ơng, và trong số nợ nớc ngoài của Hàn Quốc thì Nhật chiếm 25%.
Nh vậy, chỉ sau một thời gian ngắn, cuộc khủng hoảng tài chính - tiền tệ xảy ra
thì đã có hàng loạt các quốc gia lâm vào khủng hoảng nhng với tính chất, quy mô,
mức độ bị ảnh hởng rất khác nhau tuỳ thuộc vào vị thế, bối cảnh riêng của từng quốc
gia trong quá trình tự do hoá và toàn cầu hoá nền kinh tế thế giới hiện nay.
ii. nguyên nhân và tác động của cuộc khủng hoảng
1. nguyên nhân của cuộc khủng hoảng tài chính - tiền tệ châu á
1.1 Nguyên nhân chủ quan
7
Đề án môn học Lê Thanh Hải QLKT 40A
Theo nhận định của nhiều chuyên gia thì nguyên nhân chủ yếu dẫn đến khủng
hoảng xuất phát từ nội tại của nền kinh tế hay nói cách khác đó là chính nhân tố chủ
quan, là ngòi nổ trực tiếp cho cuộc khủng hoảng.
Thứ nhất, thâm hụt tài khoản vãng lai, nền kinh tế phát triển mất cân đối.
Các nền kinh tế ASEAN là những nền kinh tế hớng ngoại dựa vào tăng trởng xuất
khẩu và trên thực tế các nền kinh tế này đã thực hiện đẩy mạnh tăng trởng bằng các
nỗ lực thu hút đầu t nớc ngoài, tăng vay nợ nớc ngoài chứ không phải dựa vào các
nguồn lực trong nớc, cơ cấu xuất khẩu lại đơn điệu, chủ yếu dựa vào các mặt hàng
điện tử và may mặc ( thờng chiếm 30-40% kim ngạch xuất khẩu của các nớc ASEAN
) và khi nhu cầu của thế giới về các mặt hàng này bị giảm sút thì cán cân thơng mại
của các nớc này bị thâm hụt lớn, gánh nặng nợ nớc ngoài tăng vọt. Mặt khác, các
khoản vay bên ngoài với lại suất thấp đã đợc tập trung chủ yếu cho vay với lãi suất
cao ở hai khu vực không sinh lời và chậm thu hồi vốn là bất động sản và chứng
khoán chứ không phải tập trung cho ngành công nghiệp xuất khẩu. Kết quả là, hầu
hết nền kinh tế ASEAN rơi vào tình trạng thâm hụt lớn về tài khoản vãng lai. ở Thái
lan mức thâm hụt này bằng 8% GDP, Malaysia là 8.6% GDP. Theo tính toán của
IMF nếu mức thâm hụt tài khoản vãng lai của một nền kinh tế nào đó lớn hơn 5%

GDP thì nền kinh tế đó khó tránh khỏi nguy cơ xảy ra một cuộc khủng hoảng tài
chính - tiền tệ. Hơn nữa khi xảy ra thâm hụt cán cân thanh toán và tài khoản vãng lai
con đờng vay nóng các khoản vay ngắn hạn từ nớc ngoài để khắc phục là cái "án tử
hình" đối với nền kinh tế vốn đã bị suy yếu. Có khoảng 47% vốn vay của ASEAN d-
ới hình thức trung vầ ngắn hạn. Đây là khoản vốn vay mang tính chất biến động lớn,
khi có yếu tố bất lợi chúng sẽ nhanh chóng đợc rút đi và dĩ nhiên gây sự đảo lộn cho
nền kinh tế.
Thứ hai, tỷ giá hối đoái cố định đợc duy trì quá lâu. Các nền kinh tế ASEAN
trong một thời gian tơng đối dài duy trì chính sách tỷ giá hối đoái cố định (Thái lan
là 13 năm) đã khiến cho các đồng tiền ASEAN tăng giá cao một cách không thực
chất so với đồng USD. Các đồng tiền này hầu hết neo giá vào đồng USD, nên khi
đồng USD nâng giá so với đồng Yên chúng đã mất giá 20-30% so với đồng tiền này.
Chính tỷ giá cố định kéo dài tạo ra sự cờng thịnh giả tạo của nền kinh tế, khiến cho
các đồng vốn tiếp tục đỗ mạnh vào các nớc ASEAN thông qua các dòng FDI và dòng
vay ngắn hạn, khi có dấu hiệu đột biến và sự cần thiết phải điều chỉnh tỷ giá, các
dòng vốn này đã lập tức ồ ạt rút ra khỏi ASEAN. Mặt khác sự cao giá không thực
chất của đồng tiền này đã triệt tiêu các động lực kính thích tăng trởng xuất khẩu vốn
đã không lấy gì làm mạnh mẽ của các nớc ASEAN trong thời gian này. Hơn nữa,
chính sách tỷ giá này đặc biệt mâu thuẫn với cơ chế tự do di chuyển vốn trong các
8
Đề án môn học Lê Thanh Hải QLKT 40A
nền kinh tế ASEAN. Đây là sự dị dạng của một cơ chế tài chính - tiền tệ, làm suy
yếu năng lực kiểm soát các dòng vốn. Vì vậy, sau nữa năm với nhiều giải pháp nh
đóng cữa một số công ty tài chính, tiết kiệm chi ngân sách, nhận sự hỗ trợ từ bên
ngoài... các nền kinh tế này chẳng những không khắc phục đợc sự mất giá cũ mà các
đợt mất giá mới vẫn tiếp tục diễn ra. Qua phân tích cho thấy vấn đề tỷ giá là rất nhạy
cảm nó giữ vai trò rất quan trọng đối nền kinh tế.
Thứ ba, hệ thống tài chính - ngân hàng hoạt động yếu kém, quản lý ngoại
hối lõng lẻo. Hệ thống tài chính - ngân hàng cha đáp ứng đợc đòi hỏi của nền kinh tế
đang phát triển với nhịp độ cao. Thị trờng tài chính tự do hoá mạnh mẽ nhng các thể

chế giám sát điều hành không đợc tăng cờng phù hợp. Hơn nữa, chính sách quản lý
ngoại hối của các nớc này quá tự do, việc chuyển đổi giữa ngoại tệ và nội tệ quá dễ
dàng đã tạo khả năng bán tháo đồng nội tệ lấy USD khi xuất hiện những dấu hiệu bất
ổn định trên thị trờng tiền tệ. Hiện tợng thất thoát vốn trở nên nghiêm trọng ở các n-
ớc này do những hoạt động đầu t sai lầm. Để duy trì tốc độ tăng trởng kinh tế nóng
và duy trì tỷ giá cố định, ngân hàng các nớc này đã vay các khoản vay nóng từ các
ngân hàng nớc ngoài ở mức độ nguy hiểm vợt xa so vơi mức dự trữ ngoại tệ trong n-
ớc. Nhìn chung các ngân hàng ở ASEAN đã không thực hiên đợc vai trò điều tiết khi
xuất khẩu bị giảm sút, khi các dòng vốn bị rút ra ồ ạt cũng nh khi lạm phát ở mức
cao mà tốc độ cung ứng tiền vốn vẫn tiếp tục tăng mạnh.
Thứ t, Những bất cập trong chuyển đổi của quá trình công nghiệp hoá - hiện
đại hoá đất nớc. Một nguyên nhân dẫn đến khủng hoảng tài chính - tiền tệ châu á là
những bất cập và yếu kém trong bớc ngoặt chuyển đổi của quá trình CNH-HĐH khi
chuyển thành nền công nghiệp mới nh ở Thái lan, Inđônêsia, Malaysia. Chính bất
cập về thể chế và cơ cấu, những chậm chạp trong cải cách đã không giúp cho các nền
kinh tế này chuyển kịp trong điều chỉnh cơ cấu đầu t, tái phân bổ nguồn lực và điều
chỉnh nền kinh tế ở giai đoạn cao hơn. Mất cân đối lớn nhất và đe doạ trực tiếp đến
sự ổn định của hệ thống tài chính - tiền tệ mỗi nớc là sự thâm hụt tài khoản vãng lai
và cơ cấu vốn nớc ngoài đổ vào trong nớc. Mặt khác vốn huy động gián tiếp qua thị
trờng chứng khoán cũng tăng nhanh, trong khi dự trữ ngoại tệ quốc gia không cao và
kim ngạch xuất khẩu giảm dần, có nghĩa là có sự phụ thuộc vào nguồn ngoại tệ nớc
ngoài. Hơn nữa, các khoản vốn vay nóng lại đợc tập trung đầu t vào các lĩnh vực kinh
tế nóng nh bất động sản hay một số ngành công nghiệp mà trớc đó có sự tăng trỡng
mạnh dẫn đến cung vợt quá cầu và gây ra sự trì trệ trên thị trờng.
Thứ năm, sai lầm của các nhà đầu t trong nớc. Là những ngời trực tiếp tiến
hành thực hiện các quá trình đầu t của mình, các nhà đầu t trong nớc của khu vực
châu á phải là ngời chịu trách nhiệm hàng đầu về số phận doanh nghiệp do họ làm
9
Đề án môn học Lê Thanh Hải QLKT 40A
chủ từ cả ba khía cạnh : cơ cấu vốn vay, cơ cấu đầu t và khả năng thích ứng của thị

trờng.
Trớc hết có thể khẳng định một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra cơn
bùng phát khủng hoảng tài chính - tiền tệ ở châu á là do sự nóng lên của thị trờng
chứng khoán và bất động sản dẫn đến khủng hoảng nợ ở khu vực kinh tế t nhân, số
nợ của doanh nghiệp đã vợt quá tổng số vốn tới 200-400%. Chính việc làm này của
họ đã đẩy nhanh sự gia tăng nợ nớc ngoài của Thái lan từ 28 tỷ USD năm 1990 lên
85 tỷ USD năm 1997 chiếm 97% GDP của Thái lan. Những doanh nghiệp với tình
trạng tài chính và năng lực kinh doanh kém tham gia thị trờng chứng khoán đã dẫn
đến những hậu quả nặng nề cho xã hội. Hạch toán, kiểm toán và sự công khai tài
chính yếu kém làm cho chính phủ và các cổ đông nhỏ không kiểm soát đợc tình hình
tài chính của doanh nghiệp, mặt khác những mối quan hệ mờ ám giữa những quan
chức chính phủ với các doanh nghiệp làm méo mó cơ chế trị trờng, nền kinh tế kém
hiệu quả. Bản thân các doanh nghiệp này lại cha bắt kịp các diễn biến thị trờng trong
và ngoài nớc, cha xử lý kịp thời các tình huống cung - cầu, giá cả và chất lợng, chiến
lợc thị trờng và xuất khẩu cha đủ đa dạng, dựa quá sâu vào số ít các mặt hàng chủ lực
truyền thống, do đó lúng túng trong các quyết định đầu t mới và bỏ lỡ các cơ hội
kinh doanh cũng nh làm nặng thêm, trả giá đắt cho các đầu t cũ. Tình trạng tài chính
doanh nghiệp đã xấu lại càng xấu hơn, sự sút giảm bất thờng trong kim ngạch xuất
khẩu của nhiều nớc khu vực đã cho thấy rõ điều đó.
1.2 Các nguyên nhân khách quan
Thị trờng thơng mại toàn cầu giảm sút.
Từ năm 1995, tốc độ tăng trởng của hầu hết các nớc công nghiệp phát triển đều
giảm sút mạnh dẫn đến giảm cầu, đặc biệt các nớc này là những đối tác kích thích
quá trình tăng trởng hớng về xuất khẩu của các nớc Đông á, làm cho những sản
phẩm xuất khẩu chủ lực của các nớc này nh hàng điện tử may mặc... đứng trớc nguy
cơ bão hoà trên thị trờng quốc tế. Tính đến năm 1996, thị trỡng bán dẫn suy giảm
mạnh, giá vi mạch giảm hơn 80%. Trong khi đó các sản phẩm điện tử dân dụng của
Nhật bản và các nớc NICs giảm lợng bán hơn 40% trên thị trờng quốc tế. Mặt khác
tính hấp dẫn của thị trờng Đông Nam á với các đối tác Mĩ và Tây âu đã giảm sút trớc
những thị trờng không kém phần năng động và hấp dẫn nh Trung quốc, SNG, Đông

âu và Mỹ latinh.
Sự gia tăng tính không ổn định của các nguồn vốn ngắn hạn trên thị trờng
tài chính quốc tế.
10
Đề án môn học Lê Thanh Hải QLKT 40A
Toàn cầu hoá cao độ về tài chính - tiền tệ và sự phát triển quá nhanh của các loài
quĩ ở các nớc phát triển đã dẫn đến sự bùng nổ các luồng vốn đầu t t nhân ngắn hạn.
Các nguồn vốn dài hạn nh ODA ngày càng có xu hớng giảm trong khi đó các nguồn
vốn đầu t gián tiếp ngày càng tăng thậm chí tăng nhanh hơn cả vốn đầu t trực tiếp.
Các nớc trong khu vực trong khi huy động và sử dụng các nguồn vốn này đã sự dụng
quá nhiều loại vốn đầu t gián tiếp (chứng khoán), điều đó dễ dẫn đến những tổn th-
ơng của hệ thống tài chính trong nớc.
Các hoạt động đầu cơ từ bên ngoài.
Ngoài nhà tỷ phú G.Soros còn nhiều nhà đầu cơ trong tổng số 2300 quĩ tín dụng
ở Mỹ với số tài sản khổng lồ khoảng 100 tỷ USD nh Tiger, Orbics, Pumar... họ đã
mua đồng Baht, Pêsô, Ringgit, Rupi, các quĩ nói trên đã bán ra khối lợng đồng Baht
trị giá 15 tỷ USD. Với khả năng về tài chính nh vậy, các quĩ tín dụng này hoàn toàn
có khả năng tiến hành các hoạt động nhằm cải thiện tình hình hoặc làm trầm trọng
thêm cuộc khủng hoảng này.
Tình hình chính trị và môi trờng quốc tế.
Có thể nói đây không phải là nguyên nhân chủ yếu của cuộc khủng hoảng, tuy
nhiên nó cũng là nhân tố góp phần không nhỏ gây ra cuộc khủng hoảng này.
Với nhiều phe phái chính trị tranh giành quyền lực ở Thái lan đã làm ảnh hởng
tiêu cực đến quản lý và điều hành nền kinh tế vốn đã chứa đựng những mất cân đối.
Mặt khác với nhiều mối quan hệ mờ ám giữa các chính trị gia và các tập đoàn lớn đã
gây nên một sự cạnh tranh không lành mạnh trong nền kinh tế. Còn ở Inđônêsia, gia
đình Tổng thống Shuhactô đã thao túng nhiều ngành kinh tế then chốt - đây là lối
quản lý theo kiểu " gia đình trị" - đã làm suy yếu dần sức cạnh tranh của nền kinh tế.
Còn ở Philippin thì tình trạng tham nhũng của các quan chức chính phủ cũng trở nên
nghiêm trọng không kém. Chính những yếu tố bất ổn của môi trơng pháp lý và chính

trị nói trên đã làm giảm sút sức hấp dẫn của đầu t nớc ngoài vào khu vực này.
Ngoài ra sự nỗi lên của các nền kinh tế nh Trung quốc, ấn độ, Nam Mỹ... đã làm
giảm khả năng cạnh tranh của các nớc Đông Nam á. Cùng với đó là sự sáp nhập của
nhiều tập đoàn kinh tế lớn trên thế giới đã bóp chết nhiều công ty nhỏ và non yếu của
các nớc đang phát triển.
2.Tác động của cuộc khủng hoảng đối với nền kinh tế khu vực và
thế giới
2.1 Tác động tiêu cực
Hậu quả tiêu cực mà cuộc khủng hoảng gây ra là quá rõ ràng, toàn diện và hết
sức nặng nề đối với nhiều quốc gia trong khu vực cũng nh trên thế giới.
11
Đề án môn học Lê Thanh Hải QLKT 40A
Trớc hết, hậu quả dễ nhận thấy nhất và phổ biến nhất trong toàn khu vực lá sự
mất ổn định của các thị trờng tiền tệ mỗi nớc và khu vực, lá sự sút giảm ngay cả đầu
t trong nớc do lãi suất cao và yếu tố lòng tin. Tất cả các vấn đề đó đã làm giảm sút
tốc độ tăng trởng kinh tế các nớc này và toàn khu vực toàn thế giới nói chung đi đôi
với sự gia tăng tình trạng thất nghiệp và lạm phát cao; cũng nh làm tăng nợ nớc ngoài
bằng ngoại tệ do sự mất giá của đồng bản tệ và do phải thu hút thêm các khoản tín
dụng quốc tế mới để vợt qua khủng hoảng.
Lịch sử khu vực trong vòng nửa thế kỷ nay cha bao giờ lại có đợt đại hạ giá đồng
loạt của các đồng tiền trong khu vực với số lợng lớn nh thế, ít nhất cũng có hai mơi
đồng tiền khác nhau bị giảm giá mạnh ( từ 30-70%, thậm chí có lúc đồng Rupi
Inđônêsia mất giá tới 400% so với USD).
Cuộc khủng hoảng cũng đánh dấu sự kết thúc một giai đoạn tăng trởng nhanh,
kéo dài hàng thập kỷ dựa chủ yếu vào các nguồn vốn nớc ngoài của các nớc trong
khu vực, để chuyển sang một giai đoạn mới đặc trng bởi nhịp độ tăng trỡng ôn hoà
hơn, thận trọng hơn và dựa vào sực mình nhiều hơn.Nhịp độ tăng trỡng trung bình
của khu vực đã giảm đi 2.5% năm 1998 so với năm 1997. Do khủng hoảng ở châu á
làm cho tăng trởng của Mỹ giảm đi 0.7% trong năm 1998, EU giảm 0.3%, Mỹ la tinh
giảm 1.5%, còn tốc độ thơng mại toàn cầu giảm đi 2.5% so với năm 1997. Theo

OECD, cuộc khủng hoảng châu á đã làm cho tăng trởng của các nớc công nghiệp
phát triển giảm 0.9%. Thậm chí nếu nh Trung quốc, Nhật bản, Brazin phá giá đồng
tiền của họ thì rất có thể xảy ra một cuộc khủng hoảng tài chính trên phạm vi toàn
cầu.
Cuộc khủng hoảng đã gây thiệt hại cho châu á ít nhất là 300 tỷ USD, bằng
khoảng 20% GDP của các nớc bị khủng hoảng và làm thiệt hại chung cho toàn thế
giới khoảng 500 tỷ USD. Có tới 150 tỷ USD đầu t tài chính đã rút ra khỏi Đông Nam
á, các nhà đầu t nớc ngoài giảm sút niềm tin, FDI đổ vào châu á bị sụt giảm mạnh và
tiếp tục ở mức thấp trong một số năm tới.
Sự phá giá đồng bản tệ đã làm tăng các chi phí dịch vụ nợ và chất thêm gánh
nặng nợ nần lên vai các công ty làm tăng tình trạng mất khả năng thanh toán, phá giá
nhất là các công ty phục vụ thị trờng trong nớc mà nhu cầu đang giảm sút nhanh
chóng. Sự phá giá bản tệ ở những nớc có hàng hoá xuất nhập khẩu mà nguyên liệu
nhập khẩu chiếm tỷ lệ cao sẽ làm tăng chi phí xuất khẩu, đẩy giá thành lên cao, giảm
sức cạnh tranh của sản phẩm trên thị trờng quốc tế.
Lạm phát gia tăng sẽ làm giảm mức sống thực tế của ngời làm công ăn lơng, những
căng thẳng và bất ổn về xã hội cũng vì thế mà tăng lên.

12
Đề án môn học Lê Thanh Hải QLKT 40A
2.2 Tác động tích cực
Cuộc khủng hoảng hiện nay không chỉ hoàn toàn gây tác hại cho các nớc trong
khu vực mà ở một chừng mực nào đó, nó là điểm dừng để mở đầu cho một giai đoạn
phát triển mới đầy triển vọng, là cơ hội để các nền kinh tế ASEAN thực hành sự cải
cách triệt để các điều kiện kinh tế vĩ mô kể cả sự cần thiết phải xác định lại mô hình
chiến lợc phát triển. Nh Tổng thống Hàn quốc cũng từng khẳng định : " Tôi muốn
biến cuộc khủng hoảng này thành một cơ hội để cải biến nền kinh tế nớc tôi, đa nó
lên trình độ của thế giới". Những tác động tích cực của cuộc khủng hoảng hiện nay
có thể quy tụ ở những khía cạnh sau :
Thứ nhất, việc chuyển sang chính sách tỷ giá linh hoạt sẽ giúp các chính phủ

giảm tối thiểu lợng ngoại tệ can thiệp để giữ giá bản tệ nh thời gian trớc đó, giúp
tăng dự trữ quốc gia về lâu dài, với đồng bản tệ rẻ sẽ kính thích khả năng cạnh tranh
xuất khẩu, từ đó cải thiện những cán cân tài chính của đất nớc.
Thứ hai, nhiều nớc nh Thái lan, Inđônêsia, Hàn quốc, Philippin sẽ nhận đợc lợng
tín dụng quốc tế chính thức với khối lợng lớn để phục vụ mục tiêu khắc phục khủng
hoảng cải cách và phát triển kinh tế ( mặc dù với lãi suất khá cao và các điều kiện
ngặt nghèo kèm theo). Cuộc khủng hoảng cũng giúp định hớng lại và cải thiện cơ
cấu đầu t, lành mạnh hoá nền tài chính quốc gia. Các khoản chi kém hiệu quả sẽ bị
điều chỉnh, cắt giảm; các dự án t nhân sẽ đợc khuyến khích, thúc đẩy quá trình t
nhân hoá, giảm bớt sự độc quyền của khu vực nhà nớc, sự can thiệp và bao cấp của
Chính phủ trong khu vực kinh doanh sẽ đợc xúc tiến tích cực hơn, kiên quyết và rộng
rãi hơn.
Có thể nói cuộc khủng hoảng là một cú hích mạnh, để xốc lại cơ cấu kinh tế cho
cân bằng, hợp lý và hiệu quả hơn. Sau khi vợt qua giai đoạn khó khăn nhất của khủng
hoảng, các doanh nghiệp đã có định hớng thị trờng nhiều hơn, đầy đủ, sâu sắc và
hoàn thiện hơn, do đó có hiệu quả và sức cạnh tranh cao hơn.
Thứ ba, cuộc khủng hoảng ít nhiều góp phần để Chính phủ và nhân dân mỗi nớc
trong khu vực cũnh nh các tổ chức tài chính - tiền tệ quốc tế xem lại mình, bổ khuyết
những chính sách cả về chính sách, thể chế lẫn những yếu tố thuộc con ngời, từ đó
tạo ra những xung lực tích cực cho sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững ở cấp đọ
quốc gia, khu vực và quốc tế với t cách là một chỉnh thể hữu cơ. Quá trình tự do hoá
và toàn cầu hoá sẽ đợc đẩy lên một bớc mới, một phần nhờ những chơng trình điều
chỉnh kinh tế rộng rãi, một phần nhờ sự chuẩn bị chu đáo hơn, thận trọng hơn và
thích hợp hơn của mỗi nớc, phần nữa nhờ sự xuất hiện của những cơ chế thúc đẩy và
giám sát mới mang tính khu vực, nhờ sự bổ sung chức năng của IMF và các tổ chức
13