Phân tích vai trò của ngân sách Nhà nước

Mục lục
Lời nói đầu............................................ .................................................. ... 2
PHẦN 1: NHỮNG LÝ LUẬN CHUNG VỀ NGÂN SÁCH NHÀ
NƯỚC 3
1. Quá trình hình thành và phát triển của ngân sách Nhà nước.......................
3
2. Khái niệm ngân sách Nhà nước........................................... ..................... 3
3. Đặc điểm của ngân sách Nhà nước........................................... ............... 4
4. Khái quát vai trò ngân sách Nhà nước........................................... ........... 6
PHẦN 2: PHÂN TÍCH VAI TRÒ CỦA NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC......
7
PHẦN 3: LIÊN HỆ VIỆC PHÁT HUY CÁC VAI TRÒ CỦA NGÂN
SÁCH NHÀ NƯỚC Ở VIỆT
NAM.................................................. ............................................. 10
1. Thực trạng nền kinh tế thị trường ở Việt Nam............................................
12
2. Thực trạng vai trò ngân sách Nhà nước ở Việt Nam hiện nay.....................
12
Kết luận .................................................. .................................................. . 19
Lời nói đầu
Trong lịch sử loài người, Nhà nước ra đời trong cuộc đấu tranh của xã hội có
giai cấp, nó là sản phẩm của cuộc đấu tranh giai cấp, Nhà nước xuất hiện với
tư cách là cơ quan có quyền lực công cộng để thực hiện các chức năng va
nhiệm vụ về nhiều mặt như quản lý hành chính, chức năng kinh tế, chức
năng chấn áp và các nhiệm vụ xã hội.
Để thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của mình Nhà nước cần phải có
nguồn lực tài chính – ngân sách Nhà nước, đó là cơ sở vật chất cho Nhà
nước tồn tại và hoạt động.
Ngày nay kinh tế thị trường càng phát triển thì vị chí và vai trò của tài chính
nhà nước ngày càng quan trọng đối với sự phát triển kinh tế xã hội. vì vậy,
xây dựng nền tài chính tự chủ vững mạnh là yêu cầu cơ bản cấp bách trong

thời kỳ công nghiệp hóa hiện đại hóa ở nước ta, trong đó ngân sách Nhà
nước đóng vai trò chủ đạo trong nền kinh tế quốc gia.
Ngân sách nhà nước là nơi tập trung quỹ tiền tệ lớn nhất trong nền kinh tế,
có mối quan hệ chặt chẽ với tổng sản phẩm xã hội và thu nhập quốc dân
cùng mối quan hệ khăng khít với tất cả các khâu của hệ thống tài chính.
Ngân sách nhà nước là công cụ huy động nguồn tài chính để đảm bảo cho
các chi tiêu của Nhà nước, và là công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế, đảm bảo
cho sự ổn định phát triển đồng đều giữa các nền kinh tế, và đảm bảo thu
nhập cho người dân.
Trên cơ sở nhận thức tầm quan trọng của vai trò ngân sách Nhà nước đó
nhóm 6 – CD11C1 đã thảo luận và cùng phân tích các vai trò của ngân sách
Nhà nước.
Bài viết gồm 3 phần:
Phần 1: Những lý luận chung về ngân sách Nhà nước
Phần 2: Phân tích vai trò của ngân sách Nhà nước
Phần 3: Liên hệ việc phát huy vai trò ngân sách Nhà nước ở Việt Nam
Nhóm 6 – lớp CD11C1
PHẦN 1 : NHỮNG LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
I.Quá trình hình thành và phát triển của ngân sách Nhà nước.
Sự ra đời và tồn tại của ngân sách Nhà nước luôn gắn liền với sự ra đời và
tồn tại của Nhà nước và sự xuất hiện của sản xuất hàng hóa. Khi Nhà nước
ra đời để đảm bảo cho sự tồn tại của mình Nhà nước đã đặt ra chế đọ thuế
khóa sử dụng công cụ chủ yếu là luật pháp để bắt người dân phải nộp các
khoản thu, các khoản thu này hình thành nên quỹ tiền tệ của Nhà nước và nó
được sử dụng để đáp ứng nhu cầu chi tiêu của Nhà nước.
Trong buổi bình minh phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, giai cấp tư
sản cần một không gian kinh tế, tài chính thông thoáng cho sự tự do phát
triển sản xuất kinh doanh. Song những quy định về thể chế kinh tế tài chính
của giai cấp phong kiến trong bước suy tàn đã cản trở sự tự do kinh doanh
của giai cấp tư sản. Đặc biệt là chế độ thuế khóa vô lý tùy tiện, chế độ chi

tiêu thiếu rõ rang minh bạch của giai cấp phong kiến đã gây nên sự phản ánh
mạnh mẽ đối với giai cấp tư sản. Họ đấu tranh để có một chế độ thuế khóa
theo luật định đảm bảo tính pháp lý, tính công bằng, một chế độ chi tiêu
thiếu minh bạch giữa chi tiêu chung của Nhà nước với chi tiêu trong bản
thân gia đình của các vua chúa. Những khoản chi tiêu chung của Nhà nước
phải được thể chế bằng pháp luật và được cơ quan đại diện dân chúng kiểm
soát. Kết quả cuộc đấu tranh của giai cấp tư sản trên lĩnh vực thuế khóa và
chi tiêu của Nhà nước đã đua đến sự thay đổi lớn trong quản lý tài chính của
Nhà nước và thuật ngữ “ ngân sách Nhà nước” cũng chính thức ra đời.
II.Khái niệm ngân sách Nhà nước.
Trong hệ thống tài chính, ngân sách Nhà nước là bộ phận chủ đạo, là điều
kiện vật chất quan trọng của Nhà nước do hiến pháp quy định, nó còn là
công cụ quan trọng của Nhà nước có tác dụng điều tiết vĩ mô nền kinh tế xã
hội, muốn sử dụng tốt công cụ nây phải nhận thức được những lý luận cơ
bản về ngân sách Nhà nước.
Ngân sách nhà nước, hay ngân sách chính phủ, là một thành phần
trong hệ thống tài chính. Thuật ngữ "Ngân sách nhà nước" được sử dụng
rộng rãi trong đời sống kinh tế, xã hội ở mọi quốc gia. Song quan niệm về
ngân sách nhà nước lại chưa thống nhất, người ta đã đưa ra nhiều định nghĩa
về ngân sách nhà nước tùy theo các trường phái và các lĩnh vực nghiên cứu:
Các nhà kinh tế Nga quan niệm: Ngân sách nhà nước là bảng liệt kê các
khoản thu, chi bằng tiền trong một giai đoạn nhất định của quốc gia.
Ngoài ra, Điều 1 Luật NSNN đã được Quốc Hội nước C.H.X.H.C.N Việt
Nam khoá IX, kỳ họp thứ 9 thông qua ngày 20/03/1996 có ghi: Ngân sách
Nhà nước là toàn bộ các khoản thu chi của Nhà nước trong dự toán đã được
cơ quan có thẩm quyền phê duyệt và được thực hiện trong một năm để đảm
bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước
Dù được định nghĩa hay hiểu như nào thì ngân sách Nhà nước đều có những
đặc điểm chung sau.
Thứ nhất, ngân sách Nhà nước là bản dự toán thu - chi tài chính của Nhà

nước trong một khoảng thời gian nhất định, thường là một năm.
Thứ hai, ngân sách Nhà nước là quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước, là kế
hoạch tài chính cơ bản của Nhà nước.
Thứ ba, ngân sách Nhà nước là những quan hệ kinh tế phát sinh trong quá
trình huy động và sử dụng các nguồn tài chính khác nhau.
Từ các quan điểm trên, ta có thể xác định:
Ngân sách Nhà nước là hệ thống các mối quan hệ kinh tế giữa Nhà nước và
các chủ thể trong xã hội phát sinh trong quá trình Nhà nước huy động và sử
dụng nguồn tài chínhquốc gia nhằm đảm bảo yêu cầu thực hiên các chứ năng
của Nhà nước về mọi mặt như kinh tế, chính trị-xã hội, quân sự… theo
nguyên tắc không hoàn trả là chủ yếu.
Để làm dõ quan niệm về ngân sách Nhà nước cần thiết phải chỉ ra các đặc
điểm và vị trí của ngân sách Nhà nước.
III.Đặc điểm của ngân sách Nhà nước
Để hiểu thế nào là ngân sách Nhà nước thì có rất nhiều quan niệm khác
nhau, hiện nay có hai quan niệm phổ biến về ngân sách Nhà nước. Quan
niệm thứ nhất cho rằng: ngân sách Nhà nước là bản dự toán thu chi tài chính
của Nhà nước trong một khoảng thời gian nhất định, thường là một năm.
Quan niệm thứ hai cho rằng: ngân sách Nhà nước là quỹ tiền tệ của Nhà
nước. Các quan niệm trên về ngân sách Nhà nước đã kootj tả được mặt cụ
thể, mặt vật chất của ngân sách Nhà nước, nhưng lại chưa thể hiện được nội
dung kinh tế xã hội của ngân sách Nhà nước. Tròn thực tế, nhìn bề ngoài
hoạt động ngân sách Nhà nước là hoạt động thu chi tài chính của Nhà nước.
Hoạt động đó được biểu hiện một cách đa dạng và phong phú, được tiến
hành hầu hết trên các lĩnh vực văn hóa, chính trị xã hôi, kinh tế…. nó tác
động đến mọi chủ thể kinh tế xã hội. Tuy vậy, nhưng chúng có những đặc
điểm chung sau:
- Thứ nhất. việc tạo lập và sử dụng quỹ ngân sách Nhà nước luôn gắn liền
với quyền lực của Nhà nước và phuc vụ cho việc thực hiện các chức năng
của Nhà nước, được Nhà nước tiến hành trên cơ sở luật định. Đây cũng

chính là điểm khác biệt gũa ngân sách Nhà nước với các khoản tìa chính
khác. Các khoản thu NSNN đều mang tính chất pháp lý, còn chi ngân sách
Nhà nước mang tính chất cấp phát “ không hoàn trả trực tiếp”. Do nhu cầu
chi tiêu của mình để thực hiện nhiệm vụ kinh tế - xã hội Nhà nước đã sử
dụng để quy định hệ thống pháp luật tài chính, buộc mọi pháp nhân và thể
nhân phải nộp một phần thu nhập của mình cho Nhà nước với tư cách là một
chủ thể. Các hoạt động thu chi NSNN đều tiến hành theo cơ sở nhất định đó
là các luật thuế, cế độ thu chi…do Nhà nước ban hành, đồng thời các hoạt
động luôn chịu sự kiểm tra của các cơ quan Nhà nước.
Ngân sách Nhà nước nó luôn luôn chứa đựng nhựng lợi ích về mặt kinh tế,
chính trị, ngoại giao, xã hội… Nhưng lợi ích quốc gia, lợi ích tổng thể bao
giờ cũng phải được đặt lên hàng đầu và chi phối các lợi ích khác.
- Thứ hai, ngân sách Nhà nước luôn gắn chặt vơi Nhà nước chưa đụng
những lợi ích chung và công, hoạt động thu chi của ngân sách Nhà nước là
thể hiện qua các mặt kinh tế - xã hội của Nhà nướcNgân sách Nhà nước là
quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước được chia ra làm nhiều quỹ nhỏ, mỗi một
quỹ nhỏ có những tác dụng riêng rồi sau đó mới được chia dung cho những
mục đích.
- Thứ ba: , cũng như các quỹ tiền tệ khác ngân sách Nhà nước cũng có đặc
điểm riêng của một quỹ tiền tệ, nó là quỹ tiền tệ tập chung của Nhà nước
được chia ra thành nhiều quỹ nhỏ. Mỗi quỹ có tác dụng riêng rồi sau đó mới
được chia dung cho những mục đích.
- Thứ tư, hoạt động thu cho ngân sách Nhà nước được thể hiện theo nguyên
tắc không hoàn trả lại trực tiêp đối với người có thu nhập cao nhằm mục
đích rútruts ngắn khoản thời gian giữa người giàu và người nghèo nhằm
công bằng cho xã hội. ví dụ: xây dựng đường xá, an ninh quốc phòng…”
người chịu thuế sẽ được hưởng lợi từ hàng hóa này nhưng hoàn trả một cách
trực tiếp. Bên cạnh đó ngân sách còn chi cho các quỹ chính sách, trợ cấp
thiên tai…
IV. Vai trò của ngân sách Nhà nước

Ngân sách Nhà nước được thể hiện trên các mặt sau:
- Ngân sách Nhà nước là công cụ huy động huy động nguồn tài chính để
đảm bảo các nhu cầu chi tiêu của Nhà nước.
- Ngân sách Nhà nước là công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế: vai trò được
thể hiện trên 2 mặt sau:
+ Thứ nhất, Ngân sách Nhà nước là công cụ định hướng hình thành cơ cấu
nền kinh tế mới, khích thích phát triển sản xuất kinh doanh và chống độc
quyền.
+ Thứ hai, ngân sách Nhà nước có vai trò quan trọng trong việc điều tiết thị
trường, bình ổn giá cả, chống lạm phát.
- Ngân sách Nhà nước là công cụ điều tiết thu nhập giữa các thành phần kinh
tế và các tầng lớp dân cư nhằm đảm bảo công bằng xã hội.
PHẦN 2:PHÂN TÍCH VAI TRÒ CỦA NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC.
Kinh tế thị trường là kinh tế hàng hóa – tiền tệ phát triển ở giai đoạn cao; tức
là khi tất cả các quan hệ kinh tế trong quá trình tái sản xuất xã hội đều được
tiền tệ hoá, các yếu tố của sản xuất như: đất đai và tài nguyên, vốn bằng tiền
và vốn vật chất, sức lao động, công nghệ và quản lý, các sản phẩm dịch vụ
tạo ra, chất xám đều là đối tượng mua - bán và hàng hoá. Sự vận hành của
nền kinh tế chịu sự tác động của các quy luật kinh tế khách quan như: quy
luật giá trị, quy luật cung cầu, quy luật lưu thông tiền tệ, ….đã bộc lộ những
ưu thế cũng như khuyết tật của nền kinh tế thị trường, đó là:
- Kinh tế thị trường chú trọng đến những nhu cầu có khả năng thanh toán,
không chú ý đến những nhu cầu cơ bản của xã hội.
- Kinh tế thị trường, đặt lợi nhuận lên hàng đầu , cái gì có lãi thì làm, không
có lãi thì thôi nên nó không giải quyết được cái gọi là “hàng hoá công cộng”
(đường xá, các công trình văn hoá, y tế và giáo dục .v.v.)
- Trong nền kinh tế thị trường có sự phân biệt giàu nghèo rõ rệt: giàu ít,
nghèo nhiều, bất công xã hội.
Do tính tự phát vốn có, kinh tế thị trường có thể mang lại không chỉ có tiến
bộ mà còn cả suy thoái, khủng hoảng và xung đột xã hội nên cần phải có sự

can thiệp của Nhà nước.
Để hạn chế và khắc phục những khuyết tật đó của nền kinh tế thị trường,
Nhà nước can thiệp vào quá trình vần hành của nền kinh tế. Sự can thiệp của
Nhà nước sẽ đảm bảo hiệu quả cho sự vận động của thị trường được ổn định,
nhằm tối đa hoá hiệu quả kinh tế, bảo đảm định hướng chính trị của sự phát
triển kinh tế, sửa chữa khắc phục những khuyết tật vốn có của kinh tế thị
trường, tạo ra những công cụ quan trọng để điều tiết thị trường ở tầm vĩ mô.
Bằng cách đó Nhà nước mới có thể kiềm chế tính tự phát của kinh tế thị
trường, đồng thời kính thích đối với sản xuât thông qua trao đổi hàng hoá
dưới hình thức thương mại.. Sự can thiệp đó của Nhà nước vào nền kinh tế
thị trường là sụ can thiệp gián tiếp thông qua các công cụ chủ yếu như: pháp
luật, kế hoạch, tổ chức tài chính tiền tệ,… trong đó ngân sách Nhà nước
được coi là là công cụ quan trọng nhất của Nhà nước. Vài trò quan trọng đó
của ngân sách Nhà nước được thể hiện trên các mặt sau đây:
- Ngân sách Nhà nước là công cụ huy động nguồn tài chính để đảm bảo các
nhu cầu chi tiêu của Nhà nước.
Đây là vai trò truyền thống của ngân sách Nhà nước trong mọi mô hình kinh
tế, nó gắn chặt với các chi phí của Nhà nước trong quá trình tồn tại và thực
hiện nhiệm vụ của mình. Ngân sách Nhà nước cung cấp nguồn kinh phí để
Nhà nước đầu tư cho cơ sở kết cấu hạ tầng, sản kinh doanh, tạo tư liệu sản
xuất…
Nhà nước huy động nguồn tài thông qua công cụ như thuế, lệ phí, lợi tức của
Nhà nước, các khoản vay trong nước hoặc nước ngoài, viên trợ từ các nước
tổ chức trên thế giới,…
- Ngân sách Nhà nước là công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế.
Vai trò này xuất phát từ yêu cầu khắc phục những khuyết tật vốn có của nền
kinh tế thị trường. Vai trò này được thể hiện trên các mặt sau:
+ Thứ nhất, ngân sách Nhà nước là công cụ định hướng hình thành cơ cấu
kinh tế mới, kích thích phát triển sản xuất kinh doanh và chống độc quyền.
Để khắc phục những khuyết tật của nền kinh tế thị trường, Nhà nước phải