phương pháp tổ chức hoạt động dạy học theo nhóm

-1-

MỤC LỤC
TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................2
I/ LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI………………………………………………………….3
II/ NỘI DUNG …………………………………………………………………… ..3
1. MỤC ĐÍCH VÀ PHẠM VI ÁP DUNG ĐỀ TÀI.................................................5
2.TỔNG QUAN VỀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NHÓM……………………………5
2.1. Một số khái niệm về phương pháp dạy học……………………………………..5
2.2. Khái niệm khái niệm dạy học theo nhóm.....................................................6
2.3. Đặc điểm dạy học theo nhóm ......................................................................7
2.3. Ưu và nhược điểm của học tập theo nhóm....................................................8
3. CÁC HÌNH THỨC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG THEO NHĨM..............................9
3.1. Các mơ hình tổ chức hoạt động theo nhóm...................................................9
3.2. Quy trình tổ chức hoạt động theo nhóm......................................................12
3.3. Một số chú ý khi tổ chức hoạt động nhóm…………………….. ...............15
4. THIẾT KẾ GIÁO ÁN TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP THEO NHÓM......16
4.1. Những yêu cầu khi lựa chọn nội dung....................................................... 16
4.2. Thiết kế giáo án sử dụng phương pháp dạy học thảo luận nhóm................17
TĨM TẮT..................................................................................................................18
KẾT LUẬN................................................................................................................19


-2-

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Ngơ Thị Thu Dung, Mơ hình tổ chức học theo nhóm trong giờ học lên lớp, Tạp
chí giáo dục (3) tr 21-22
2. Nguyễn Thị Hồng Nam, Tổ chức hoạt động hợp tác trong học tập theo hình
thức thảo luận nhóm, Đại học Cần Thơ.
3. Nguyễn Thị Sữu, Tổ chức q trình dạy học hóa học phổ thông, Đại học sư

phạm Hà Nội


-3-

A/ LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Nghị quyết TW 2 khoá VIII khẳng định: " Phải đổi mới phương pháp giáo dục –
đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của
người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương pháp hiện đại
vào quá trình dạy học, bảo đảm điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học
sinh
...
"
Định hướng trên đã được pháp chế hoá trong Luật Giáo dục, điều 24. 2 " Phương
pháp giáo dục phổ thơng phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của
học sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp
tự học, rèn luyện kỹ năng, vận dụng kiến thức vào thực tiển, tác động đến tình cảm,
đem lại niềm vui, hướng thú học tập cho học sinh ".
Nghị quyết X của Đảng khẳng định: " Đổi mới tư duy giáo dục một cách nhất
quán, từ mục tiêu, chương trình, nội dung, phương pháp đến cơ cấu và hệ thống tổ
chức, cơ chế quản lý để tạo được sự chuyển biến cơ bản và toàn diện nền giáo dục
nước nhà, tiếp cận với trình độ giáo dục của khu vực và thế giới; khắc phục một
cách chắp vá, thiếu tầm nhìn tổng quát, thiếu kế hoạch đồng bộ. Xây dựng một nền
giáo dục của dân, do dân, vì dân; bảo đảm công bằng về cơ hội học tập cho mọi
người, tạo điều kiện để toàn xã hội học tập và học tập suốt đời.
Ưu tiên hàng đầu cho việc nâng cao chất lượng dạy và học. Đổi mới phương pháp
dạy và học, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên và tăng cường cơ sở vật chất của
nhà trường, phát huy khả năng sáng tạo và độc lập suy nghĩ của học sinh, sinh viên.
Coi trọng bồi dưỡng cho học sinh, sinh viên khát vọng mãnh liệt xây dựng đất nước
giàu mạnh ..."

Trong quá trình thực hỉện đổi mới phương pháp hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế,
bất cập do các nguyên nhân sau:
Quan điểm về đổi mới phương pháp dạy học chưa rõ và thống nhất.
Quá trình thực hiện đổi mới phương pháp giảng dạy của giáo viên chưa thật sự gắn
liền giữa tính khoa học hiện đại với thực tiển thực tế của địa phương vùng miền
( nhất là vùng khó khăn, miền núi ).
Sự thống nhất nội dung chương trình giảng dạy, sách giáo khoa cịn nhiều bật cập,
chương trình quá tải so với học sinh miềm núi, vùng sâu, vùng xa.


-4-

+ Điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị dạy học chưa đáp ứng cho quá trình thực hiện
dạy và học theo hướng đổi mới.
+ Đồng thời xuất phát từ thực tế của trường THCS Long Hiệp cơ sở vất chất, thiết
bị, phương tiện phục vụ dạy học còn hạn chế, các phịng chức năng, thí nghiệm thực
hành chưa được trang bị đầy đủ, nhất là cách bố trí phịng học cho phù hợp với hoạt
động nhóm chưa đáp ứng
+ Việc thực hiện đổi mới phương pháp trong đó có phương pháp hoạt động theo
nhóm cịn mang tính hình thức, chưa mang lại hiệu quả nhiều; Còn lúng túng trong
việc sử dụng phương pháp hoạt động nhóm cho từng loại bài nhằm đem lại kết quả
tốt nhất
- Sự đầu tư vào việc học tập của con em đối với một số bậc phụ huynh còn hạn
chế, cá biệt một số phụ huynh khoán trắng cho nhà trường. Ý thức phấn đấu vươn
lên trong học tập của học sinh chưa cao. Các em chưa có ý thức tự giác trong việc tự
lực, tự phát huy tính sáng tạo, một số em cịn nhút nhát, ngại nói trước đám đơng
+ Nhằm thực hiện Chỉ thị 33/2006 / CT – TTg ngày 08/9/2006 của Thủ Tướng
chính phủ về cuộc vận động " Hai khơng " với 4 nội dung " Nói khơng với tiêu cực
trong thi cử và bệnh thành tích trong giáo dục, không vi phạm đạo đức nhà giáo và
việc học sinh ngồi sai lớp ". Từng bước nâng dần chất lượng giáo dục của nhà

trường, xây dựng phong trào học tập của địa phương tiến bộ, đáp ứng nhu cầu học
tập và đổi mới nội dung chương trình, phương pháp dạy – học là một việc làm hết
sức cần thiết và phải được triển khai, tiếp tục thực hiện trong từng nhà trường phổ
thơng cơ sở hiện nay. Nhằm góp phần vào tiến trình đổi mới phương pháp dạy học
ấy tôi chọn “ phương pháp tổ chức hoạt động dạy học theo nhóm “ làm đề tài
nghiên cứu, để xây dựng quy trình, phân loại phương pháp hoạt động nhóm được áp
dụng trong nhà trường phổ thông hiện nay.


-5-

B. NỘI DUNG
I MỤC ĐÍCH VÀ PHẠM VI ÁP DỤNG CỦA ĐỀ TÀI
1.1 Mục đích:
+ Qua xây dựng cơ sở khoa học về tổ chức hoạt động dạy học theo nhóm để phân
loại, ưu điểm, nhược điểm, hình thức tổ chức, quy trình tổ chức dạy học theo nhóm
trong nhà trường phổ thơng nói chung và dạy học mơn Hóa học ở bậc THCS nói
riêng hiện nay. Từ đó xây dựng định hướng cho GV trong việc thực hiện tổ chức
hoạt động dạy học theo nhóm như thế nào là có tính khả thi, hiệu quả và phù hợp với
đặc điểm nhà trường, khắc phục một số hạn chế, khó khăn và lúng túng trong quá
trình thực hiện phương pháp dạy học theo nhóm. Nhằm góp phần vào tiến trình đổi
mới phương pháp dạy học nói chung, phương pháp hoạt động theo nhóm nói riêng,
từng bước nâng dần chất lượng giáo dục của nhà trường phổ thơng nói chung và
trường THCS Long Hiệp nói riêng trong thời kỳ cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước
1.2. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
+ Qúa trình thực hiện đổi mới phương pháp giảng dạy mà cụ thể là phương pháp tổ
chức hoạt động theo nhóm trong nhà trường THCS nói chung và mơn Hóa học nói
riêng
1.3. PHẠM VỊ ÁP DỤNG

+ Trường THCS Long Hiệp
2. TỔNG QUAN VỂ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG THEO NHÓM
2.1 ) Một số khái niệm vê phương pháp dạy học
2.1.1) Đổi mới phương pháp dạy học: Là một quá trình thay đổi các thành tố trong
phương pháp dạy học, đưa phương pháp dạy học mới vào nhà trường, trên cơ sở
phát huy tính tích cực của các phương pháp dạy học truyền thống để nâng cao chất
lượng đào tạo, nhằm thực hiện tốt mục tiêu giáo dục trong giai đoạn cơng nghiệp
hố – hiện đại hố đất nước. Phát huy tính tích cực chủ động, sáng tạo của học sinh
trong học tập, tự phát hiện, tự giải quyết các vấn đề trong học tập và cuộc sống. Đổi
mới phương pháp dạy học khơng bó hẹp trong hoạt động của giáo viên và học sinh
trên các giờ lên lớp mà còn bao hàm cả đổi mới phương pháp trình bày nội dung, tài
liệu dạy học, đổi mới cách sắp xếp nội dung dạy học cụ thể nhằm tích cực hố hoạt
động của giáo viên và học sinh trong quá trình hoạt động dạy học.
2.1.2) Hoạt động dạy học theo hướng tích cực hố


-6-

+ Dạy học tích cực hố: Là dạy học nhằm tổ chức, hướng dẫn học sinh tự tìm
hiểu, phát hiện và giải quyết vấn đề trên cơ sở tự giác và được tự do, được tạo khả
năng và điều kiện chủ động trong hoạt động đó.
+ Phương pháp dạy học tích cực hố – lấy học sinh làm trung tâm
Phương pháp dạy học tích cực hố – lấy học sinh làm trung tâm. Đây là một hệ
thống những phương pháp sau:
- Phương pháp tích cực
- Phương pháp nêu và giải quyết vấn đề.
- Phương pháp hợp tác.
- Phương pháp kích thích tư duy.
- Phương pháp Thí nghiệm nghiên cứu.
- Phương pháp giao tiếp.

- Phương pháp phỏng vấn.
- Phương pháp trực quan.
+ Ngồi ra cịn có một số phương pháp hiện đại khác, nói chung giúp học sinh chủ
động sáng tạo trong học tập, giúp người học bộc lộ những tiềm năng vốn có và phát
triển đầy nhân cách của mình.
2.2) MỘT SỐ QUAN ĐIỂM VỀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC
2.2.1) Quan điểm của khổng Tử: Theo Ông phương pháp dạy học là dạy từ dễ
đến khó, dạy cho người học những điều có thể hiểu được, rồi dạy những điều cao xa.
Người học trị phải tự tìm tịi học hỏi. " Bất viết; Như chi hà, như chi hà giả, ngô
mạc như chi hà, chi hà giã dĩ hỉ " ( Người nào khơng nói rằng: " làm thế nào, làm thế
nào thì ta cũng chẳng làm thế nào được " ). Ơng cho rằng người học khơng có nổ
lực, cố gắng là khơng có sự học. " Khơng có tức giận vì mình muốn biết thì khơng
truyền mở cho, khơng tác giận vì nói khơng rõ ra được thì khơng bày vẽ cho ... ".
2.2.2) Quan điểm của John Dewey ( 1859 – 1952 )
+ Chú trọng đến động lực thúc đẩy của tuổi trẻ khơi dậy cho trẻ những điều lợi ích
thực tiễn. Với khẩu hiệu: " Trẻ phải hoạt động trước và trong khi hoạt động nó mới
học tập " . Người thầy đóng vai trị là: ' Người điều hành, hướng dẫn ".
2.2.3) Ở Việt Nam.
Những quan điểm giáo dục của những năm 60 như:
+ " Học với hành phải đi đôi , học mà khơng hành thì học cũng vơ ích. Hành mà
khơng học thì hành khơng trơi chảy ". ( Hồ Chí Minh )
+ " Trong nhà trường, điều chủ yếu không phải là nhồi nhét cho học trò một mở kiến
thức hỗn độn ... mà là giáo dục cho học trò phương pháp suy nghĩ ..., phương pháp


-7-

nghiên cứu, phương pháp học tập, phương pháp giải quyết vấn đề " ( Phạm Văn
Đồng ).
Nghị quyết TW 2 khoá VIII khẳng định: " Phải đổi mới phương pháp giáo dục – đào

tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của
người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tién và phương pháp hiện đại
vào quá trình dạy học, bảo đảm điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học
sinh ... "
Định hướng trên đã được pháp chế hoá trong Luật Giáo dục, điều 24. 2 . " Phương
pháp giáo dục phổ thơng phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của
học sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp
tự học, rèn luyện kỹ năng, vận dụng kiến thức vào thực tiển, tác động đến tình cảm,
đem lại niềm vui, hướng thú học tập cho học sinh ".
+ Nghị quyết X của Đảng khẳng định: " Đổi mới tư duy giáo dục một cách nhất
quán, từ mục tiêu , chương trình, nội dung, phương pháp đến cơ cấu và hệ thống tổ
chức, cơ chế quản lý để tạo được sự chuyển biến cơ bản và tồn diện nền giáo dục
nước nhà, tiếp cận với trình độ giáo dục của khu vực và thế giới; khắc phục một
cách chắp vá, thiếu tầm nhìn tổng quát, thiếu kế hoạch đồng bộ. Xây dựng một nền
giáo dục của dân, do dân, vì dân; bảo đảm cơng bằng về cơ hội học tập cho mọi
người, tạo điều kiện để toàn xã hội học tập và học tập suốt đời.
3.1. KHÁI NIỆM DẠY HỌC THEO NHĨM
+ Dạy học theo nhóm là một hoạt động học tập có sự phân chia học sinh theo từng
nhóm nhỏ với đủ thành phần khác nhau về trình độ, cùng trao đổi ý tưởng, một
nguồn kiến thức dựa trên cơ sở là hoạt động tích cực của từng cá nhân. Từng thành
viên của nhóm khơng chỉ có trách nhiệm với việc học tập của mình mà cịn có trách
nhiệm quan tâm đến việc học tập của bạn bè trong nhóm. [4, tr 7]
+ Dạy học theo nhóm là phương pháp dạy học trong đó học sinh dưới sự hướng dẫn
của giáo viên làm việc cùng nhau trong những nhóm nhỏ để hồn thành mục đích
học tập chung của nhóm đặt ra. [3, tr 3]
+ Vậy dạy học theo nhóm là một phương pháp dạy học trong đó giáo viên tổ chức
cho học sinh hình thành các nhóm học tập nhỏ. Mỗi thành viên trong nhóm học tập
này vừa có trách nhiệm tự học tập, vừa có trách nhiệm giúp đỡ các thành viên trong
nhóm để cùng hồn thành mục đích học tập chung của cả nhóm.
3. 2. ĐẶC ĐIỂM DẠY HỌC THEO NHĨM

Dạy học theo nhóm có một số đặc điểm sau


-8-

- Hoạt động dạy học vẫn được tiến hành trên quy mơ cả lớp, như mơ hình giờ học
truyền thống.
Việc phân chia nhóm học sinh vừa tuân theo đặc điểm tâm lý lứa tuổi - nhận thức
của học sinh, vừa phụ thuộc vào nhiệm vụ học tập học sinh cần phải giải quyết.
- Trong mỗi nhóm phải có sự phân công nhiệm vụ rõ ràng cho từng thành viên, phải
cùng hợp tác, trao đổi giải quyết nhiệm vụ chung của nhóm.
- Học sinh phải trực tiếp tham gia các hoạt động, giải quyết các nhiệm vụ học tập
được đặt ra cho mỗi nhóm.
- Giáo viên là người thiết kế các nhiệm vụ học tập và đưa ra các hoạt động cụ thể
cho từng nhóm. Giáo viên chỉ đóng vai trị tổ chức, hướng dẫn chứ không phải là
người đưa ra kiến thức, tìm ra kiến thức.
- Học sinh là chủ thể tích cực chủ động sáng tạo của hoạt động học tập. Dạy học
theo nhóm là sự tác động trực tiếp giữa học sinh với nhau, cùng nhau thảo luận và
cùng nhau hoàn thành nhiệm vụ học tập. Mỗi cá nhân phải có ý thức tự hồn thành
nhiệm vụ của mình. Thành cơng của cá nhân là thành cơng chung của cả nhóm.
- Giáo viên là người thức tỉnh tổ chức và đạo diễn. Trong giờ học theo nhóm, giáo
viên dẫn dắt học sinh khám phá, lĩnh hội kiến thức qua từng bước. Các nhóm học
sinh tự tiến hành các hoạt động, qua đó có thể rút ra các tri thức, kiến thức cần thiết
cho mình. Giáo viên là người tổ chức, điều khiển học sinh tự tiến hành các hoạt động
nghiên cứu, tìm tịi kiến thức
3. 3. ƯU VÀ NHƯỢC ĐIỂM CỦA HỌC TẬP THEO NHÓM
+ Ưu điểm :
- Học tập theo nhóm tạo mơi trường thuận lợi giúp cho học sinh có cơ hội phát biểu,
trao đổi và học tập lẫn nhau, cùng nhau tìm hiểu, phát hiện kiến thức mới. Những
học sinh yếu kém nay có cơ hội được học tập ở những bạn giỏi hơn và những học

sinh khá, giỏi khơng chỉ hồn thành nhiệm vụ của mình mà cịn phải giúp đỡ các bạn
yếu hơn hồn thành tốt nhiệm vụ được giao. Hình thành cho các em tinh thần tự chủ,
đoàn kết, hợp tác giúp đỡ nhau trong học tập và hoạt động
- Học tập theo nhóm giúp học sinh phát triển năng lực xã hội. Giúp học sinh phát
triển kỹ năng sử dụng ngôn ngữ, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng thảo luận, kỹ năng bảo
vệ ý kiến, kỹ năng giải quyết mâu thuẫn ...v..v.. Học tập theo nhóm giúp những học
sinh nhút nhát, thiếu tự tin có cơ hội phát biểu, trình bày ý kiến của mình và từ đó
trở nên tự tin, năng động, mạnh dạn hơn trước tập thể.
- Học tập theo nhóm giúp học sinh phát triển năng lực hoạt động. Học sinh có cơ hội
phát huy kỹ năng sáng tạo, đánh giá, tổng hợp, phân tích, so sánh... Học sinh biết


-9-

giải quyết các vấn để và tình huống, trong học tập một cách phù hợp, hiệu quả và
sáng tạo và từ những vấn đề và tình huống đó học sinh sẽ rút ra được những kinh
nghiệm, bài học quý giá cho bản thân.
+ Nhược điểm :
- Có một số thành viên ỷ lại không làm việc (hiện tượng ăn theo). Một số học sinh sẽ
ỷ lại vào những người giỏi hơn sẽ giúp họ hồn thành cơng việc được giao mà khơng
tham gia hoạt động.
- Có thể đi lệch hướng thảo luận do tác động của một vài cá nhân (hiện tượng chi
phối, tách nhóm).
- Có một số HS khá, giỏi quyết định q trình, kết quả thảo luận nhóm nên chưa đề
cao sự tương tác bình đẳng và tầm quan trọng của từng thành viên trong nhóm.
- Nếu lấy kết quả thảo luận chung của nhóm làm kết quả học tập cho từng cá nhân
thì chưa cơng bằng và chưa đánh giá đúng thực chất được sự nỗ lực của từng cá
nhân trong nhóm.
- Sự áp dụng cứng nhắc và quá thường xuyên, thiếu sáng tạo của GV sẽ gây nhàm
chán và giảm hiệu quả trong hoạt động học tập của các em.

Điều hành không tốt dễ dẫn đến mất trật tự trong học tập, tốn thời gian không cần
thiết
3. HÌNH THỨC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG THEO NHĨM
3.1. CÁC MƠ HÌNH TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NHĨM
3.1.1 Làm việc theo cặp 2 học sinh
- Đây là hình thức học sinh trao đổi với bạn ngồi kế bên để giải quyết tình huống do
giáo viên nêu ra. Trong quá trình giải quyết các tình huống, học sinh sẽ thu nhận
kiến thức một cách tích cực.
- Nhóm này thường được sử dụng khi giao cho HS chấm bài, sửa bài cho nhau (qua
phiếu học tập, qua các bài tập lựa chọn trong sách giáo khoa...).
- Ưu điểm của hình thức tổ chức này là không mất thời gian tổ chức, không xáo trộn
chỗ ngồi mà vẫn huy động được HS làm việc cùng nhau.
3.1.2. Làm việc theo nhóm nhiều học sinh
- Giáo viên chia lớp thành nhiều nhóm và thảo luận các bài tập, câu hỏi tình huống
do giáo viên nêu ra.
- Có 2 loại hình bài tập: Bài tập cho hoạt động trao đổi và bài tập cho hoạt động so
sánh.
* Trong hoạt động trao đổi, mỗi nhóm giải quyết 1 vấn đề khác nhau (nhưng cùng 1


- 10 -

chủ đề), sau đó trao đổi vấn đề và giải quyết vấn đề của nhóm mình đối với nhóm
khác.
* Trong hoạt động so sánh, tất cả các nhóm cùng giải quyết một vấn đề, sau đó so
sánh cách giải quyết khác nhau giữa các nhóm.
- Hoạt động trao đổi thường được sử dụng cho những bài học có nhiều vấn đề cần
phải giải quyết trong một thời gian ngắn. Hoạt động so sánh thường dùng cho những
bài học có dung lượng khơng lớn.
3.1.3. Nhóm kim tự tháp

- Đây là cách tổng hợp ý kiến tập thể của lớp học về một vấn đề của bài học. Đầu
tiên giáo viên nêu một vấn đề cho các học sinh làm việc độc lập. Sau đó ghép 2 học
sinh thành một cặp để các học sinh chia sẻ ý kiến của mình. Kế đến các cặp sẽ tập
hợp thành nhóm 8, nhóm 16…Cuối cùng cả lớp sẽ có 1 bảng tổng kết các ý kiến
hoặc một giải pháp tốt nhất để giải quyết một vấn đề.
- Hình thức học tập này thể hiện tính dân chủ và dựa trên nguyên tắc tương hỗ, mơ
hình này phù hợp với các giờ ơn tập khi học sinh phải nhớ lại các định nghĩa, khái
niệm, công thức…đã học trong một chương.
3.1.4. Hoạt động trà trộn
- Trong hình thức này, tất cả các học sinh trong lớp phải đứng dậy và di chuyển
trong lớp học để thu thập thông tin từ các thành viên khác.
- Sự di chuyển khỏi chỗ ngồi cố định làm cho các học sinh cảm thấy thích thú, năng
động hơn.
- Đối với các học sinh yếu thì đây là cơ hội cho họ hỏi nhiều người khác nhau cùng
một câu hỏi mà không cảm thấy xấu hổ.
- Cũng bằng cách học này, họ sẽ thấy rằng có thể có nhiều câu trả lời đúng, nhiều ý
kiến, nhiều quan điểm khác nhau cho cùng một vấn đề.
- Hoạt động này thường được dùng trong phần mở đầu của tiết học nhằm “khởi
động” hoặc kích thích nhận thức của học sinh trước khi học bài mới.
3.1.5. Hoạt động nhóm theo cấu trúc Jigsaw
- Giáo viên chia lớp thành nhiều nhóm hợp tác. Mỗi thành viên trong nhóm được
phân cơng tìm hiểu một phần của bài học.
- Các thành viên có cùng chủ đề thành lập nhóm chuyên gia, và cùng nhau thảo luận
để hiểu rõ nội dung được phân công.
- Các thành viên của nhóm chuyên gia trở về nhóm hợp tác giảng lại cho cả nhóm về
phần bài của mình, đảm bảo cho mọi thành viên trong nhóm nắm vững nội dung
tồn bài học.


- 11 -

- Các thành viên làm bài kiểm tra cá nhân với nội dung bao gồm tất cả các phần bài
học.
- Kết quả kiểm tra là kết quả cá nhân và tính điểm nhóm.
Bước làm
việc

1.Phân
2.Nhóm
3.Nhóm hợp tác 4.Cá nhân
5.Điểm cá
cơng cơng chun gia
làm bài kiểm nhân - điểm
việc
tra
nhóm

Thành viên Chịu trách Thảo luận Giảng bài cho nhau
trong nhóm
nhiệm cùng chủ đề
Thành viên 1 Phần bài A Các thành
viên cùng
Thành viên 2 Phần bài B
chủ đề của
Thành viên 3 Phần bài C từng nhóm
thảo luận
Thành viên 4 Phần bài D

Kiểm tra

Kết quả đạt
được

Thành viên nhóm Cá nhân làm Từng thành
chuyên gia trở về bài kiểm tra. viên khơng
nhóm hợp tác và Nội dung bài những hiểu
giảng bài cho nhau kiểm tra gồm kĩ phần bài
để từng thành viên tất cả các
của mình mà
hiểu hết các phần phần A,B,C,D cịn hiểu
A,B,C,D của bài của bài học được toàn bộ
học
bài học

Đánh giá kết quả cá nhân, nhóm
- Chấm điểm bài kiểm tra cá nhân.
- Tính điểm trung bình (điểm nền).
- Tính điểm tiến bộ cá nhân :
0 : điểm kiểm tra thấp hơn điểm nền từ 3 điểm trở lên.
1 : điểm kiểm tra thấp hơn điểm nền 1-2 điểm.
2 : điểm kiểm tra bằng hoặc hơn điểm nền 1-2 điểm.
3 : điểm kiểm tra cao hơn điểm nền từ 3 điểm trở lên.
4 : điểm kiểm tra bằng điểm tuyệt đối.
- Điểm tiến bộ của nhóm : Trung bình cộng điểm tiến bộ của từng cá nhân trong
nhóm
Đánh giá về cấu trúc Jigsaw
- Là một trong những cấu trúc ưu việt nhất, có hiệu quả nhất.
- Đề cao tương tác bình đẳng và tầm quan trọng của từng thành viên trong nhóm.
- Loại bỏ gần như triệt để hiện tượng ăn theo, chi phối tách nhóm.
- Có thể áp dụng trong giờ ôn luyện, luyện tập, tổng kết kiến thức.

- 12 -

3.1.6. Hoạt động nhóm theo cấu trúc STAD
- Giáo viên giao nhiệm vụ cho các nhóm.
- Các thành viên trong nhóm tự lực nghiên cứu trong một khoảng thời gian xác định.
- Các thành viên trong nhóm cùng nhau thảo luận, giúp đỡ nhau hiểu thực sự kĩ
lưỡng về bài học được giao.
- Tiến hành kiểm tra lần 1, đánh giá.
- Tiến hành học nhóm trao đổi nội dung chưa nắm chắc qua bài kiểm tra lần 1.
- Tiến hành bài kiểm tra lần 2.
- Đánh giá sự nổ lực của từng cá nhân và cả nhóm.
Đánh giá kết quả cá nhân, nhóm
Học
nhóm
- Làm
việc cá
nhân

Kiểm tra cá nhân
lần 1

Trao đổi
nhóm

Kiểm tra cá nhân lần Chỉ số cố
2
gắng

Kết quả
nhóm

Thành viên 1 : 7đ Trao đổi về Thành viên 1 : 7đ
nội dung chưa
Thành viên 2 : 4đ
Thành viên 2 : 7đ
rõ qua bài
Thành viên 3 : 9đ kiểm tra lần 1 Thành viên 3 : 8đ

0

0

Tổng số
điểm cố
gắng của
từng cá nhân

Thành viên 4 : 8đ

2

5đ

-Trao đổi
nhóm Thành viên 4 : 6đ

3

Đánh giá về cấu trúc STAD : Cơ chế chấm điểm dựa vào sự cố gắng của STAD
được đánh giá là một nội dung quan trọng trong sự phát triển các phương pháp tổ
chức hoạt động nhóm trên thế giới vì :
- Loại bỏ phần lớn hiện tượng ăn theo, chi phối tách nhóm.
- Đề cao sự đóng góp của học sinh yếu kém và nâng sự đóng góp này thành một
nhân tố quyết định cho hoạt động nhóm có hiệu quả.
- Lấy sự cố gắng và nỗ lực làm tiêu chí đánh giá thay cho khả năng, học lực của cá
nhân.
- Học sinh kém có thể mang điểm về cho cả nhóm dựa vào sự nỗ lực của bản thân
nên giúp học sinh tự tin hơn và tăng cường tình đồn kết giúp đỡ trong nhóm.
3.2. QUY TRÌNH TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NHĨM
Quy trình tổ chức giờ học theo nhóm bao gồm 4 bước cơ bản
Điểm xuất
phát

Giáo viên

Học sinh

Đối tượng học tập


- 13 -

Bước 1

Hướng dẫn

Tự nghiên cứu

Kinh nghiệm cá
nhân

Bước 2

Tổ chức

HS
HS
( hợp tác, thảo luận )

Kinh nghiệm cá
nhân

Bước 3

Tổ chức

Nhóm
Nhóm
( hợp tác, thảo luận )

Nội dung học

Bước 4

Trọng tài cố vấn

Tự điều chỉnh kiến thức
thu được

Tri thức cá nhân

Trong 4 bước trên bước 2 và bước 3 là học sinh làm việc theo nhóm, cịn bước 1 và
bước 4 học sinh làm việc cá nhân. Bước 4 là bước quan trọng giúp học sinh hoàn
thiện kiến thức thu nhận được. Điều này thể hiện rõ qua các công việc cụ thể theo
từng bước.
Các bước

Giáo viên (GV)

Học sinh (HS)

-Bước 1

Nêu vấn đề xác định nhiệm vụ
nhận thức.
Tổ chức các nhóm, giao nhiệm vụ
cho các nhóm.
Hướng dẫn cách làm việc theo
nhóm

Nhận xét, phát hiện vấn đề.
Tham gia các nhóm, tổ chức nhóm.
Thu thập thông tin, tái hiện tri thức
chuẩn bị làm việc trong nhóm.

-Bước 2

Khích lệ HS làm việc, khuyến

Tự đặt mình vào các tình huống, tự
khích sự tham gia của mỗi cá nhân sắm vai đưa ra cách xử lý tình
HS vào các hoạt động học tập
huống, trao đổi ý kiến, thảo luận
chung của nhóm .
Đưatrong nhóm, xử lý thơng tin.
ra những câu hỏi gợi ý khi thảo
Tự ghi lại ý kiến theo chủ kiến của
luận bế tắc hoặc đi chệch hướng. mình, khai thác những gì đã hợp tác
với bạn hoặc tham khảo thêm ý kiến
của GV để bổ sung sản phẩm ban
đầu của mình


- 14 -

-Bước 3

Yêu cầu mỗi nhóm báo cáo kết
Đại diện các nhóm trình bày, bảo vệ
quả.
sản phẩm của mình trước lớp.
Ghi lại những điểm nhất trí và chưa Tỏ thái độ trước những ý kiến của
nhất trí, những khía cạnh mà các các nhóm khác.
nhóm bỏ qua.
Khai thác bổ sung ý kiến của các
Tổ chức thảo luận tồn lớp
nhóm khác, điều chỉnh sản phẩm
của nhóm mình.

-Bước 4

Tóm tắt từng vấn đề.
Đưa ra những nhận xét đánh giá về
kết quả của từng nhóm, từ đó đưa
ra các kết luận khoa học.
Giáo viên tổng kết, đặt vấn đề tiếp
theo.

So sánh, đối chiếu kết luận của GV
và của các bạn với sản phẩm ban
đầu của mình.
Tự
sửa sai, bổ sung, điều chỉnh những
gì cần thiết.
Tự rút
kinh nghiệm về cách học, cách sử lý
tình huống, cách giải quyết vấn đề
của mình.

3.3. MỘT SỐ CHÚ Ý KHI TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NHĨM
3.3.1. Thành phần nhóm
- Tùy thuộc vào mục đích sư phạm và yêu cầu của vấn đề học tập mà ta có nhiều
cách chia nhóm. Khi thành lập nhóm cần lưu ý khả năng làm việc của các thành
viên, trình độ học lực của các cá nhân trong nhóm và mối quan hệ giữa các thành
viên.
- Tùy vào tình hình mà giáo viên có thể hoặc khơng cần chọn nhóm trưởng. Nhóm
trưởng phải là người có kết quả học tập tốt, có ý thức giúp đỡ các thành viên trong
nhóm.
- Cần rèn luyện cho học sinh kỹ năng hợp tác nhóm bao gồm : kỹ năng hiểu được

nhu cầu của người khác, kỹ năng biểu đạt một quan điểm, kỹ năng lắng nghe, kỹ
năng thảo luận, kỹ năng bảo vệ quan điểm, kỹ năng giải quyết mâu thuẫn …
3.3.2. Ra quy tắc cho nhóm
- Để việc thảo luận và học tập lẫn nhau thuận lợi giáo viên cần đưa ra một số quy tắc
làm việc.
- Các thành viên trong nhóm đều phải có trách nhiệm hoàn thành các nhiệm vụ được
giao.
- Các thành viên trong nhóm đều có lượt nói, cần tạo điều kiện để học sinh nói hết


- 15 -

các ý kiến, ưu tiên học sinh yếu kém phát biểu trước.
- Hãy ủng hộ và giúp nhau bổ sung chi tiết.
- Khơng cười nhạo những câu nói của người khác.
- Hãy suy nghĩ trước khi đặt câu hỏi.
3.3.3. Giao việc cho nhóm
- Cơng việc được giao có thể là câu hỏi bằng lời, bằng phiếu học tập, bằng nội dung
viết trên bảng …
- Nội dung công việc cần phải vừa sức với học sinh. Cần phải phù hợp trình độ, phù
hợp giữa số lượng thành viên trong nhóm với khối lượng cơng việc.
- Cơng việc được giao phải đa dạng để phát huy tính tích cực của các thành viên
trong nhóm, tránh nội dung quá đơn giản khơng kích thích tư duy của học sinh.
- Cần có đủ công việc để phân cho tất cả các thành viên trong nhóm, tránh chỉ có
một vài thành viên làm việc cịn các thành viên khác thì khơng.
3.3.4. Tổ chức thảo luận nhóm
Để tổ chức thảo luận cho hiệu quả giáo viên cần :
- Bố trí chỗ ngồi cho HS sao cho mọi HS tham gia thảo luận đều có thể nhìn thấy
nhau.
- Trong cuộc thảo luận giáo viên khơng được can thiệp sâu vào cuộc thảo luận mà

phải phát huy tính tự lực của mỗi học sinh trong suốt quá trình thảo luận, giáo viên
chỉ can thiệp khi cuộc thảo luận đi lệch hướng.
- Giáo viên với tư cách là một chuyên gia : giúp gợi mở, dẫn dắt học sinh đến những
cấp độ hiểu biết cao hơn. Giáo viên có thể bổ sung những gợi ý và các câu hỏi để
giúp học sinh phát hiện vấn đề và tăng hứng thú thảo luận.
3.3.5. Đánh giá hoạt động nhóm
Việc đánh giá q trình và kết quả hoạt động nhóm là một nhiệm vụ quan trọng giúp
mang lại hiệu quả cho hoạt động dạy học theo nhóm. Giáo viên cần phải
- Quan sát thái độ học tập và làm việc trong các nhóm.
- Đánh giá sự tiến bộ của nhóm trên cơ sở thu thập những thông tin về sự tiến bộ của
mỗi thành viên trong nhóm (đặc biệt là chỉ số tiến bộ hay chỉ số cố gắng của nhóm).
- Cần phải có điểm thưởng hợp lí cho sự tiến bộ của các thành viên trong nhóm.
- Cần khen ngợi những thành viên đã đóng góp giúp cho nhóm tiến bộ.
4. THIẾT KẾ GIÁO ÁN TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG THEO NHÓM
4.1. NHỮNG YÊU CẦU KHI LỰA CHỌN NỘI DUNG
Bài học được chọn để sử dụng phương pháp dạy học theo nhóm cần lưu ý những
vấn đề sau :


- 16 -

- Nội dung của bài học có chứa đựng các tình huống có vấn đề, có nhiều cách hiểu,
cách lí giải, cần nhiều ý tưởng sáng tạo có tính chất khái quát cao.
- Nội dung bài học cần có mức độ khó khăn nhất định mà một cá nhân khó có thể tự
mình giải quyết, cần phải có sự hợp tác.
- Bài học cần rèn luyện cho học sinh nhiều kỹ năng, đặc biệt là các kỹ năng phân
tích, tổng hợp, so sánh.
- Nên chọn các bài luyện tập, ôn tập, thực hành... Tránh lựa chọn các bài học có nội
dung trừu tượng.
4.2 THIẾT KẾ GIÁO ÁN

+ Thiết kế giáo án : Tiết 14, bài 9: TÍNH CHẤT HÓA HỌC CỦA MUỐI
Mục tiêu :
- Về kiến thức :
+ Nắm được những tính chất của muối. Viết đúng PTHH cho mỗi tính chất
+ Thế nào là phản ứng trao đổi, điều kiện để xảy ra phản ứng trao đổi
- Về kỹ năng :
+ Vận dụng những hiểu biết về tính chất hóa học của muốiđể giải thích một số hiện
tượng thường gặp trong đời sống, sản xuất, học hóa học.
+ Giải những bài tập hóa học có liên quan đến tính chất của muối
Chuẩn bị :
- Giáo viên :
+ Phiếu học tập.
+ Dụng cụ thí nghiệm 3 – 4 ống nghiệm; pipét
- Hóa chất: Axít H2SO4, HCl;
- Muối: BaCl2, CaCO3; +
- Học sinh: Sách giáo khoa hóa học 9, Nội dung bài Tính chất hóa học của Muối.
Tiến trình giảng dạy: ( Phần tính chất của muối tác dụng với axít )
- Bước 1 : Giáo viên chia học sinh thành 4 nhóm. Mỗi nhóm có khoảng 5 - 6 HS
- Bước 2 : Giáo viên phân công việc cho mỗi nhóm ( theo 1 trong các hình thức tổ
chức nhóm ở trên )
- 5 – 6 thành viên, mỗi thành viên chuẩn bị 1chủ đề. Nội dung các chủ đề là :
+ Tiến hành làm thí nghiệm về muối BaCl2 tác dụng với H2SO4;
+ Tiến hành thí nghiệm về muối CaCO3 tác dụng với HCl.
* Nêu hiện tượng, nhận xét kết quả thí nghiệm; Viết PTHH và điều kiện phản ứng;
* Kết luận về tính chất của muối tác dụng với axít
+ Học sinh tiến hành thí nghiệm, nhận xét hiện tượng khi phản ứng xãy ra và viết


- 17 -

phương trình hóa học ( thảo luận học sinh – học sinh trong nhóm) hình thành kiến
thức chung của tổ
- Bước 3 : Giáo viên tổ chức cho học sinh thảo luận ( nhóm – nhóm ) về các nội
dung dung đã nêu, các nhóm trình bày trước lớp theo tự nhận thức của nhóm. Cả lớp
thảo luận.
– Bước 4: Giáo viên làm trọng tài, cố vấn. Học sinh thảo luận tự điều chỉnh kiến
thức và hình thành kết luận: Muối tác dụng với axít tạo thành muối mới và axít mới
* Điều kiện để phản ứng xảy ra là sản phẩm tạo thành có 1 chất khơng tan ( hoặc bay
hơi )
+ Học sinh tự hoàn thiện kiến thức cho cá nhân dưới sự hướng dẫn của GV
* Lưu ý: đây là ví dụ mang tính minh họa khái quát. Giáo viên có thể tổ chức hoạt
động nhóm theo nhiều kiếu khác nhau như cấu trúc STAD, JIGSAW …

TĨM TẮT
HOẠT ĐỘNG THEO NHĨM
TỔNG QUAN

Khái niệm

HÌNH THỨC TỔ CHỨC

Các mơ hình
Quy trình

Đặc điểm
Ưu, nhược điểm

Nhóm 2 người
Nhóm nhiều người

Những yêu cầu

Nhóm kim tự tháp

Thiết kế giáo án

Cấu trúc Jigsaw
Một số chú ý

THIẾT KẾ GIÁO ÁN

Cấu trúc STAD


- 18 -

C . KẾT LUẬN
Tổ chức hoạt động nhóm là một phương pháp dạy học mang lại hiệu quả rất cao
nhằm giúp học sinh tích cực trong q trình chiếm lĩnh tri thức, đồng thời rèn luyện
được cho học sinh nhiều kỹ năng quan trọng. Những kỹ năng này sẽ rất có ích cho
các em trong học tập cũng như trong công việc. Tuy nhiên việc sử dụng phương
pháp tổ chức hoạt động nhóm địi hỏi giáo viên phải có nhiều kinh nghiệm. Từ việc
lựa chọn nội dung bài học, phân bố học sinh theo nhóm, hướng dẫn học sinh làm
việc theo nhóm, đặc điểm tâm lý, đối tượng học sinh, kiểm tra, gợi ý đến việc đánh
giá nhận xét học sinh đều đòi hỏi sự khéo léo, năng lực chun mơn và có kinh
nghiệm của giáo viên. Bên cạnh những mặt chủ quan mình có thể chuẩn bị cho một
buổi tổ chức hoạt động nhóm thành cơng cịn phải lưu ý những mặt khách quan như
thiết bị, cơ sở vật chất của nhà trường. Các phương tiện giảng dạy như bảng, máy
projector, máy tính … là những phương tiện góp phần rất lớn cho hoạt động học tập
thành cơng.

Tóm lại phương pháp dạy học tổ chức hoạt động nhóm là một phương pháp dạy học
hiện đại có nhiều ưu điểm trong quá trình đổi mới phương pháp giảng dạy tuy nhiên
cũng có những hạn chế nhất định. Việc áp dụng một phương pháp dạy học có thành
cơng hay không vẫn phụ thuộc vào kinh nghiệm, và năng khiếu, năng lực chuyên
môn, cách vận dụng sáng tạo của giáo viên nhằm phát huy những mặt tích cực của
phương pháp phù hợp với đặc điểm tâm lý, vùng miền và điều kiện thực tế của nhà
trường, các yếu tố chủ quan, khách quan … nhằm phát huy tối đa tích tích cực, sáng
tạo, cộng đồng hợp tác của học sinh.


- 19 -

Xác nhận của Hội đồng khoa học trường

Long Hiệp ngày 10 tháng 4 năm 2011
Người viết

Xác nhận của Hội đồng khoa học Phòng GD&ĐT Minh Long