Bằng chứng về tác động của lợi nhuận kế toán đến tỷ suất sinh lời cổ phiếu và các nhân tố tác động đến mối quan hệ này trên thị trường chứng khoán Việt Nam

B GIÁO DCăVĨăĨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. H CHÍ MINH


T TH ÔNGăPHNG

BNG CHNG V TÁCăNG CA LI NHUN K TOÁN
N T SUT SINH LI C PHIU VÀ CÁC NHÂN T
TÁCăNGăN MI QUAN H NÀY TRÊN TH TRNG
CHNG KHOÁN VIT NAM


Chuyên ngành: K toán
Mã s: 60340301


LUN VN THC S KINH T


NGI HNG DN KHOA HC: TS. TRN VN THO



Tp. H Chí Minh ậ Nm 2015
TRANG PH BÌA
LIăCAMăOAN

Tôi xin cam đoan đ tài nghiên cu ắBng chng v tác đng ca li nhun k
toán đn t sut sinh li c phiu và các nhân t tác đng đn mi quan h này trên
th trng chng khoán Vit Nam” là công trình nghiên cu ca riêng tôi. Các s

liu và kt qu nêu trong Lun vn là trung thc và cha tng đc công b trong
bt k công trình nghiên cu nào khác nào khác.
Tt c nhng phn k tha, tham kho cng nh tham chiu đu đc trích
dn đy đ và ghi ngun c th trong danh mc các tài liu tham kho.

Thành ph H Chí Minh, ngày … tháng … nm 2015
Hc viên thc hin Lun vn


T Th ông Phng

MC LC
TRANG PH BÌA
LIăCAMăOAN
MC LC
DANH MC VIT TT
DANH MC CÁC BNG
DANH MC CÁC HÌNH V
CHNGă1.ăTNG QUAN 1
1.1. SăCNăTHITăCAăăTĨI 1
1.2. TNGăQUANăCÁCă TÀI NGHIÊN CU CÓ LIÊN QUAN 2
1.2.1. Công trình nghiên cu ca Easton và Harris (1991) 3
1.2.2. Công trình nghiên cu ca Collins và Kothari (1989). 3
1.2.3. Công trình nghiên cu ca Freeman (1987) 4
1.2.4. Các công trình nghiên cu khác 4
1.3. MCăTIểUăNGHIểNăCUăVĨăụăNGHAăNGHIểNăCU 7
1.3.1. Mc tiêu nghiên cu 7
1.3.2. ụ ngha ca nghiên cu đ tài 8
1.4. IăTNG NGHIÊN CU VÀ PHMăVIăNGHIểNăCU 9
1.5. PHNGăPHÁPăNGHIểNăCU 9

1.6. ịNGăGịPăMIăCAăLUNăVN 11
1.7. KTăCUăCAăLUNăVN 11
CHNGă2.ăCăS LÝ THUYT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CU 13
2.1. NGHIÊN CU TH TRNG VN TRONG K TOÁN 13
2.1.1. nh ngha 13
2.1.2. Ni dung 13
2.1.3. Gi thit v th trng hiu qu 14
2.2. LI NHUN K TOÁN (ACCOUNTING EARNINGS) 15
2.2.1. Khái nim 15
2.2.2. Lãi trên c phiu 16
2.3. T SUT SINH LI C PHIU (STOCK RETURNS) 20
2.3.1. Th trng chng khoán 20
2.3.2. T sut sinh li c phiu 22
2.4. MI LIÊN H GIA LI NHUN K TOÁN VÀ T SUT SINH LI
C PHIU 23
2.4.1. Mô hình th trng 24
2.4.2. Mô hình Easton và Harris (1991) 27
2.5. CÁC NHÂN T TÁCăNGăN MI LIÊN H GIA LI NHUN
K TOÁN VÀ T SUT SINH LI C PHIU 29
2.5.1. nh ngha ERC 30
2.5.2. Quy mô công ty 32
2.5.3. T l n 33
2.5.4. T s M/B 34
2.6. CÁC GI THUYT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CU 34
2.6.1. Các gi thuyt k vng 35
2.6.2. Mô hình nghiên cu 36
CHNGă3.ăPHNGăPHÁPăNGHIểNăCU 38
3.1. MÔăHỊNHăNHăLNG VÀ CÁC BIN NGHIÊN CU 38
3.2. CÁC BIN NGHIÊN CU 39
3.2.1. Bin ph thuc 39

3.2.2. Bin đc lp 39
3.3. PHNGăPHÁPăNGHIểNăCU 42
3.3.1. Chn mu 43
3.3.2. Phng pháp thu thp s liu 43
3.3.3. X lý s liu 44
3.3.4. Phng pháp phân tích d liu 44
CHNGă4.ăKT QU NGHIÊN CU 48
4.1. KT QU THNG KÊ MÔ T 48
4.2. KIMăNH MÔ HÌNH VÀ GI THUYT NGHIÊN CU 53
4.2.1. Phân tích tng quan 54
4.2.2. Kim đnh hin tng đa cng tuyn 55
4.2.3. Gi đnh phng sai phn d không đi 56
4.2.4. Gi đnh v phân phi chun ca phn d 58
4.2.5. Gi đnh v tính đc lp ca phn d 58
4.3. KIMă NH V  PHÙ HP CA MÔ HÌNH VÀ KT QU HI
QUY TOÀN MU 59
4.3.1. Kim đnh đ phù hp ca mô hình 59
4.3.2. ụ ngha ca h s hi quy 60
4.4. PHÂN TÍCH CÁC YU T NHăHNGăN T SUT SINH LI
C PHIU ậ LI NHUN K TOÁN 63
4.4.1. Mc tiêu 63
4.4.2. Kt qu hi quy cho công ty theo Quy mô 63
4.4.3. Kt qu hi quy cho công ty theo t l n 65
4.4.4. Kt qu hi quy cho công ty theo t s M/B 66
4.4. TNG HP KT QU NGHIÊN CU 67
CHNGă5.ăKT LUN VÀ THO LUN KT QU NGHIÊN CU 69
5.1. KTăLUN 69
5.1.1. Tóm tt ni dung nghiên cu 69
5.1.2. Tóm tt kt qu nghiên cu và tho lun 70
5.2. MT S GI Ý 73

5.3. HN CH CA NGHIÊN CUăVĨă XUTăHNG NGHIÊN CU
TIP THEO 78
DANH MC TÀI LIU THAM KHO
PH LC

DANH MC VIT TT

BCTC : Báo cáo tài chính
CMR : Các nghiên cu k toán liên quan đn th trng vn
EH : Easton và Harris
EPS : Thu nhp trên mi c phiu
GDCK : Giao dch chng khoán
GDP : Tng sn phm quc ni
HASTC : Sàn giao dch chng khoán Hà Ni
HOSE : Sàn giao dch chng khoán Thành ph H Chí Minh
OLS : Mô hình hi quy tuyn tính thông thng
TTCK : Th trng chng khoán
UBCKNN : y ban chng khoán nhà nc

DANH MC CÁC BNG

Bng 3.1. o lng các bin trong mô hình nghiên cu 41
Bng 3.2. Tng hp các mô hình đnh lng trong lun vn 41
Bng 4.1. Thng kê mô t các bin quan sát toàn mu 49
Bng 4.2. Kt qu kim đnh trung bình hai đám đông 51
Bng 4.3. H s tng quan gia các bin ph thuc và bin gii thích 55
Bng 4.4. Kim đnh đa cng tuyn 55
Bng 4.5. Kt qu kim đnh phng sai thay đi 57
Bng 4.6. Kt qu kim đnh Durbin-Watson 59
Bng 4.7. Tng hp h s R2 toàn mu 60

Bng 4.8. Trng s hi quy 61
Bng 4.9. Tng hp các phng trình hi quy 62
Bng 4.10. Tng hp kt qu hi quy theo quy mô 63
Bng 4.11. Tng hp kt qu hi quy theo T l n 65
Bng 4.12. Tng hp kt qu hi quy theo T s M/B 66


DANH MC CÁC HÌNH V

Hình 2-1. Mi quan h gia ri ro ậ t sut sinh li 23
Hình 2-2. Mi quan h gia t sut sinh li c phiu-thông tin li nhun công b 26
Hình 2-3. Các nhân t tác đng ERC 32
Hình 2-4. Mô hình nghiên cu 36
Hình 3-1. Quy trình nghiên cu 42
Hình 4-1. Thông tin các công ty niêm yt 48
Hình 4-2. D liu mu thu thp 49
Hình 4-3. Ma trn đ th bin ph thuc ậ bin gii thích. 54
Hình 4-4.  th phn d đi vi giá tr phù hp 56
Hình 4-5. Biu đ tn sut ca phn d chun hóa 58
Hình 4-6. Biu đ tn s P-P 58
1


CHNGă1.ăTNG QUAN
Phn m đu trình bày tng quan v nghiên cu, bao gm: s cn thit ca đ
tài; mc tiêu nghiên cu; đi tng, phm vi và phng pháp nghiên cu; ý ngha
và đóng góp mi ca lun vn.
1.1. SăCNăTHITăCAăăTĨI
Vai trò ca thông tin k toán trên th trng chng khoán (TTCK) là mt trong
nhng vn đ nghiên cu đc quan tâm trong lnh vc nghiên cu k toán thc

chng. Bt đu t công trình nghiên cu đu tiên ca Ball và Brown (1968), nhng
nghiên cu thc chng vi mc đích kim đnh nhng sn phm ca k toán trên th
trng vn nh các báo cáo tài chính (BCTC) đư và đang đc thc hin cho đn
tn hôm nay. Các công trình nghiên cu này là nhm tìm ra bng chng và m rng
nhng hiu bit v tính hu ích và tính đáng tin cy ca nhng con s k toán trong
vic phn ánh giá tr vn ch s hu. Theo Barth và các cng s (2001), nhng s
liu k toán s có tính hu ích khi nó có tng quan mnh vi giá c phiu và khi
nó phn ánh đc nhng thông tin hu ích cho nhà đu t s dng đ đnh giá giá
tr doanh nghip và là thc đo đáng tin cy cho giá chng khoán. Trong các công
trình nghiên cu lý thuyt k toán thc chng, dòng nghiên cu v nh hng ca
báo cáo tài chính công b trên giá c phiu đư đóng góp cho lỦ thuyt k toán qua
rt nhiu công trình nghiên cu đc thc hin ti Hoa K, và nhiu nc khác trên
th gii và  ti Vit Nam. Tuy nhiên, mt dòng nghiên cu khác, nhng nghiên
cu v mi quan h gia t sut sinh li c phiu và các thông tin k toán li cha
đc thc hin ti th trng chng khoán Vit Nam dù ti Hoa K, nhng công
trình nghiên cu đu tiên đư đc thc hin bi nhng tác gi nh Kormendi và
Lipe (1987); Lipe (1990); Easton và Harris (1991); Freeman và Tse (1992); Lipe và
các cng s (1998)… Trong nhng nm gn đây, kinh t th gii và Vit Nam gp
rt nhiu khó khn do cuc khng hong kinh t toàn cu nm 2008. n thi đim
này, tình hình kinh t vn cha thc s khi sc. Vit Nam và nhiu quc gia khác
vn đang phi đi mt vi tình trng tht nghip gia tng, lm phát, t giá hi
2


đoái…t đó nh hng đn th trng chng khoán Vit Nam. Dù mi hình thành,
tri qua nhiu giai đon thng trm nhng đn 2013, mc vn hoá th trng ca
Vit Nam đư đt khong 964 nghìn t đng, tng đng mc 31% GDP, nhà đu
t nc ngoài tng 55% (theo iu này cho thy, nhà đu t
c trong và ngoài nc vn tìm đn chng khoán nh mt kênh đu t tài chính
quan trng. Vì vy, nghiên cu v mi liên h gia t sut sinh li c phiu và li

nhun k toán ca doanh nghip có th cung cp cho ngi s dng báo cáo tài
chính, ch yu là nhà đu t, có nhng hiu bit tt hn v tính hu ích ca thông
tin k toán nói chung cng nh con s li nhun doanh nghip nói riêng.
Vì tm quan trng ca thông tin k toán trong trên TTCK, lun vn đư ly tính
hiu qu ca thông tin k toán làm đ tài c s cho vic nghiên cu. T đó, lun vn
s đi tìm câu tr li cho vn đ: Gia nhng thông tin li nhun k toán trên BCTC
và t sut sinh li c phiu có thc s tn ti mi tng quan ti th trng chng
khoán Vit Nam hay không? Thông tin li nhun k toán có tác đng nh th nào
đn t sut sinh li c phiu ti Vit Nam và mô hình lý thuyt ca mi liên h này
phù hp vi tình hình Vit Nam là gì? Và còn có nhng nhân t nào khác có tác
đng đn mi liên h này hay không?
Xut phát t nhng bi cnh nghiên cu và các vn đ nêu trên, trong khuôn
kh lun vn thc s chuyên ngành K toán, lun vn này tp trung tìm ra nhng
bng chng thc nghim đ có: ắBNG CHNG V TÁCă NG CA LI
NHUN K TOÁNăN T SUT SINH LI C PHIU VÀ CÁC NHÂN
T TÁCăNGăN MI QUAN H NÀY TRÊNăTHăTRNGăCHNGă
KHOÁNăVITăNAM”.
1.2. TNGăQUANăCÁCă TÀI NGHIÊN CU CÓ LIÊN QUAN
Tác đng ca thông tin li nhun k toán trên BCTC đi vi t sut sinh li c
phiu  các nc phát trin và đang phát trin đc nhiu nhà nghiên cu trong lnh
vc k toán quan tâm. Lch s nghiên cu lý thuyt k toán đư không ngng thc
hin các công trình nghiên cu v ch đ này theo s thay đi thi gian và ti
3


nhng v trí đa lý khác nhau, nhng h thng k toán khác nhau, Các công trình
này đu cho thy bng chng v tác đng ca li nhun k toán đi vi t sut sinh
li c phiu. Tuy nhiên, các mô hình nghiên cu đnh lng đc s dng trong các
công trình nghiên cu v ch đ này có s khác bit đáng k tùy thuc vào khía
cnh tip cn ca tác gi. Lun vn xin gii thiu mt s công trình ca các tác gi

sau đây:
1.2.1. Công trình nghiên cu ca Easton và Harris (1991)
Công trình nghiên cu ca Easton và Harris (1991) ắEarnings as an
explanatory variable for returns” đư xây dng và kim đnh mi quan h gia li
nhun k toán hin hành chia cho giá c phiu đu k và t sut sinh li c phiu.
Các tác gi đư dùng phng pháp nghiên cu đnh tính thông qua vic ly mu tt
c công ty niên yt ti Hoa K trong khong thi gian t 1969ậ1986. Kt qu cho
thy c hai bin li nhun k toán là li nhun k toán hin hành và s bin đng li
nhun k toán so vi k trc đu có Ủ ngha trong vic gii thích t sut sinh li c
phiu ti Hoa K. Công trình đư xây dng mô hình lý thuyt v mi quan h gia
li nhun k toán EPS và t sut sinh li c phiu, gi tt là mô hình EH (1991) và
đư cung cp bng chng thc nghim v s tác đng thun chiu thông tin li nhun
k toán đi vi t sut sinh li c phiu. Mc dù công trình này tha nhn kt qu
nghiên cu ca Banz (1981) là t sut sinh li c phiu có b tác đng bi quy mô
doanh nghip, trong khuôn kh nghiên cu ca công trình này, các tác gi không
kim đnh tác đng ca nhân t quy mô doanh nghip đn mi quan h gia li
nhun k toán và t sut sinh li c phiu.
1.2.2. Công trình nghiên cu ca Collins và Kothari (1989).
Công trình nghiên cu ca Collins và Kothari (1989) ắAn analysis of
intertemporal and cross-sectional determinants of earnings response coefficients”
kim đnh các nhân t có tác đng đn mi quan h gia t sut sinh li c phiu và
li nhun k toán. Công trình đc thc hin da trên b mu gm nhng doanh
nghip đc niêm yt trên Sàn chng khoán New York (NYSE) trong 15 nm t
4


nm 1968-1982. Mô hình đc các tác gi s dng đ phân tích mi quan h T
sut sinh li c phiu ậ Li nhun k toán trong công trình nghiên cu là Mô hình
chit khu dòng c tc (Dividend Discount Model-DDM). Ba nhân t đc kim
đnh trong công trình là lãi sut (interest rates), s tn lu li nhun (persistence)

hoc là s tng trng (growth) và ri ro (risk). Các tác gi đư s dng li tc trái
phiu dài hn là bin đi din cho nhân t lãi sut; h s beta ca c phiu làm bin
đi din cho nhân t ri ro; t s M/B là bin đi din cho nhân t s tng trng.
Kt qu nghiên cu cho thy s tng trng hoc s tn lu li nhun có tác đng
thun chiu lên mi quan h gia T sut sinh li c phiu ậ Li nhun k toán
trong khi ri ro và lãi sut có tác đng ngc chiu lên mi quan h này.
1.2.3. Công trình nghiên cu ca Freeman (1987)
Công trình nghiên cu ca Freeman (1989) ắThe association between
accounting earnings and security returns for large and small firms” đư kim đnh
tác đng ca nhân t quy mô lên mi quan h gia Li nhun c phiu và T sut
sinh li k toán. B mu nghiên cu ca công trình là 2263 quan sát, bao gm các
công ty niêm yt trên NYSE t nm 1966-1982. Kt qu nghiên cu đư chng minh
đc s khác bit v tác đng ca thông tin li nhun k toán gia nhng doanh
nghip có quy mô ln và quy mô nh. Hai gi thuyt đư đc xây dng và chp
nhn trong công trình nghiên cu nh sau:
 Giá c phiu ca công ty có quy mô ln b nh hng vi Li nhun k
toán sm hn giá c phiu ca nhng công ty có quy mô nh; và
 T sut sinh li bt thng (Abnormal returns) ca c phiu b tác đng bi
ắthông tin có li” và ắthông tin bt li” (tc là con s li nhun k toán đc công
b) theo hng ngc chiu vi Quy mô doanh nghip.
1.2.4. Các công trình nghiên cu khác
a. Các nghiên cu ngoài nc
5


Công trình nghiên cu ca Ball và Brown công b trên tp chí Journal of
Accounting Research nm 1968 ắAn empirical evaluation of accounting income
numbers” đánh giá tính hu ích ca thông tin li nhun đn quyt đnh ca nhà đu
t thông qua vic kim đnh tác đng con s EPS hàng nm có tng quan vi t
sut sinh li bt thng ca c phiu hay không. Nghiên cu đư chn 261 công ty

trên Sàn chng khoán New York (NYSE) trong khong thi gian t 1957-1965. Kt
qu cho thy: li nhun k toán EPS (Earning per share) có tác đng thun chiu
đn t sut sinh li c phiu.
Công trình nghiên cu ca Lipe và các cng s (1998) ắDo nonlinearity, firm-
specific coefficients, and losses represent distinct factors in the relation between
stock returns and accounting earnings?” đng trên tp chí Journal of Accounting
and Economics s 25. Kt qu nghiên cu cho thy gia li nhun k toán và t
sut sinh li c phiu có mi quan h phi tuyn tính; đng thi; nhng nhân t đc
trng doanh nghip có nh hng đn mi quan h gia th trng chng khoán và
thông tin BCTC.
Nghiên cu ca Chen. và các cng s nm 1999 ca Hng Kông ắIs
Accounting Information Value Relevant in the Emerging Chinese Stock Market?”.
Nghiên cu thc hin trên b mu là th trng chng khoán Trung Quc trong
khong thi gian t nm 1991ậ1997 đư cung cp nhng bng chng thc nghim v
mi quan h gia thông tin k toán và t sut sinh li c phiu đi vi nhà đu t
Trung Quc.
b. Các nghiên cu trong nc
Nghiên cu ca Nguyn Vit Dng nm 2010 ắMi liên h gia thông tin báo
cáo tài chính và giá c phiu: vn dng linh hot lý thuyt hin đi vào trng hp
Vit Nam”, tp chí Tài chínhậtin t, trang 18ậ31. Ni dung bài báo kim chng
mi liên h gia thông tin báo cáo tài chính và giá c phiu trên th trng chng
khoán Vit Nam. S dng mô hình nghiên cu chính là mô hình Ohlson (1995) kt
hp vi mu kho sát là 135 công ty trên S giao dch chng khoán thành ph H
6


Chí Minh t nm 2003-2007, kt lun ca nghiên cu là thông tin BCTC gii thích
tt nht giá c phiu đc điu chnh cho bin đng giá trong 3 tháng tng lai.
Nghiên cu ca Nguyn Th Thc oan thc hin nm 2011, ắnh hng ca
thông tin k toán và các ch s tài Ếhính đn giá c phiu trên th trng chng

khoán Vit Nam”. Ni dung bài báo là nghiên cu thc nghim các nhân t tác đng
đn giá chng khoán gm: giá tr s sách, thu nhp trên c phiu thng (EPS), t
sut sinh li vn ch s hu (ROE) và h s đòn by tài chính. Kt qu nghiên cu
cho thy  sàn chng khoán H Chí Minh, ch có hai bin là EPS và ROE là tác
đng cùng chiu và có Ủ ngha lên giá c phiu.
 Các vn đ tip tc nghiên cu:
T kt qu các công trình nghiên cu đư đc thc hin có liên quan đn đ
tài ca lun vn đư cho thy nhng bng chng v s tác đng ca li nhun k toán
đn t sut sinh li c phiu. Tuy nhiên đa phn các nghiên cu đư đc thc hin
t rt sm ti các th trng chng khoán ca nhng nc đư phát trin và mi
đc quan tâm gn đây ti các th trng chng khoán ca nhng nc đang phát
trin. V hình thc cng nh tính cht gia hai nhóm th trng này đư tn ti
nhng khác bit nht đnh, do đó vic nghiên cu lp li  tng trng hp riêng là
tng th trng hoc tng khu vc vn còn nhiu Ủ ngha khoa hc.
Mt khác, các nghiên cu đc thc hin trong nc hin nay ch tp trung
xem xét mi quan h gia li nhun k toán và giá c phiu da theo mô hình đnh
lng ca Ohlson (1995) nh trong các nghiên cu ca Nguyn Vit Dng (2010),
Nguyn Th Thc oan (2011). Nh vy, v mi quan h gia t sut sinh li c
phiu và li nhun k toán, ti Vit Nam cha có nhiu nghiên cu thc nghim
cng nh là vic ng dng nhng mô hình nghiên cu khác ngoài mô hình Ohlson
(1995). Mt khác, các nghiên cu trong nc cha xem xét đn tác đng ca nhng
nhân t khác thuc v đc trng doanh nghip lên mi quan h T sut sinh li c
phiu ậ Li nhun k toán nh nhng nghiên cu đư đc thc hin ti th trng
chng khoán Hoa K.
7


Tóm li, các công trình nghiên cu trên th gii đư xây dng các mô hình lý
thuyt và cung cp các bng chng thc nghim v mi quan h T sut sinh li c
phiu ậ Li nhun k toán đ không ngng khng đnh và nâng cao tính hu ích ca

các thông tin k toán trên báo cáo tài chính đi vi nhà đu t. Tuy nhiên, các kt
qu t nhng công trình nghiên cu trên th gii đư công b thì thng da theo
nhng mô hình lý thuyt khác nhau do nhng u và khuyt đim ca mô hình, s
thun li ca vic thu thp mu d liu thc nghim hay do gii hn v thc hành
k toán,…Tuy nhiên qua vic tng hp các nghiên cu đư trình bày, các kt qu
nghiên cu cho thy rng có bng chng v mi quan h gia t sut sinh li c
phiu và li nhun k toán, đng thi, mi quan h này chu s tác đng ca nhng
nhân t đc trng doanh nghip nh quy mô, t s M/B…, và cui cùng là mi
quan h T sut sinh li c phiu ậ Li nhun k toán có th đc kim đnh thông
qua mô hình EH (1991) hay mô hình Ohlson (1995) hay nhng bin th khác… Vì
th, lun vn đư xây dng mô hình lý thuyt ban đu da trên nghiên cu ca
Easton và Harris (1991) kt hp vi vic đa vào 3 nhân t đc trng doanh nghip
có tác đng lên T sut sinh li c phiu ậ Li nhun k toán là quy mô, t l n và
t s M/B nhm thc hin nghiên cu đnh lng đ tìm ra mô hình phù hp vi
điu kin th trng chng khoán Vit Nam.
1.3. MCăTIểUăNGHIểNăCUăVĨăụăNGHAăNGHIểNăCU
1.3.1. Mc tiêu nghiên cu
 tài đc nghiên cu hng đn mc tiêu chính là lp li nghiên cu ca
nghiên cu ca Easton và Harris (1991) v tác đng ca li nhun k toán đn t
sut sinh li c phiu và các nhân t đc trng doanh nghip có tác đng đn mi
quan h này đ đa ra các bng chng thc nghim v mi quan h gia li nhun
k toán đn t sut sinh li c phiu và các nhân t có liên quan đn mi quan h
này trên th trng chng khoán Vit Nam t 2009-2013.
T đó, lun vn đc thc hin nhm hng đn 3 mc tiêu c th nh sau:
8


1. Làm rõ các khái nim v nghiên cu th trng vn trong k toán, li nhun
k toán, t sut sinh li c phiu và mi quan h gia li nhun k toán và t sut
sinh li c phiu.

2. Kim đnh tác đng ca li nhun k toán đn t sut sinh li c phiu ti
th trng chng khoán Vit Nam t nm 2009ậ2013 da trên mô hình ca Easton
và Harris (1991).
3. Xác đnh và kim đnh các đc trng doanh nghip có tác đng đn mi
quan h ca li nhun k toán và t sut sinh li c phiu ti th trng chng
khoán Vit Nam t nm 2009ậ2013.
 thc hin đc các mc tiêu trên, đ tài cn tr li cho các câu hi nghiên
cu sau:
1. Có hay không s tác đng ca li nhun k toán đn t sut sinh li c
phiu và nu có thì s tác đng này nh th nào?
2. Có hay không s tác đng ca các nhân t đc trng doanh nghip đn mi
quan h ca li nhun k toán đn t sut sinh li c phiu và nu có thì s tác đng
này nh th nào?
1.3.2. Ý ngha ca nghiên cu đ tài
Kt qu nghiên cu ca lun vn có nhng Ủ ngha chính nh sau:
Th nht, lun vn đư h thng hóa lý thuyt v mi quan h gia thông tin li
nhun k toán và t sut sinh li c phiu, cách tip cn đ xây dng mô hình lý
thuyt v tác đng ca li nhun k toán đi vi t sut sinh li c phiu.
Th hai, cung cp bng chng thc nghim thông qua vic lp li nghiên cu
thc nghim ca Easton và Harris (1991) đ mô t mi quan h gia li nhun k
toán và t sut sinh li c phiu ti Vit Nam đng thi xác đnh và kim đnh tác
đng ca ba nhân t đc trng doanh nghip có tác đng lên mi liên h gia T
sut sinh li c phiu ậ Li nhun k toán. Kt qu nghiên cu k vng s tìm ra
đc mt mô hình phù hp nht trong vic phân tích mi quan h này trong vi
điu kin d liu nghiên cu phù hp vi tình hình th trng Vit Nam nhm đóng
9


góp mt phn lý thuyt có giá tr đ hoàn thin khung phân tích tính hu ích ca các
bin k toán đi vi t sut sinh li c phiu  Vit Nam. Nó góp phn là tài liu

tham kho cho các phân tích tip theo v đ tài tác đng ca thông tin k toán lên t
sut sinh li c phiu có liên quan trong thi gian ti  Vit Nam.
1.4. IăTNG NGHIÊN CU VÀ PHMăVIăNGHIểNăCU
K tha và chn lc nghiên cu đư đc thc hin trc đây, lun vn kim
đnh mi tng quan gia thông tin li nhun k toán trên BCTC và t sut sinh li
c phiu ti Vit Nam nhm phn ánh nhng din bin ca li nhun k toán và ca
t sut sinh li c phiu cng nh nhng tác đng ca các đc trng tng doanh
nghip lên din bin ca T sut sinh li c phiu ậ Li nhun k toán. Lun vn s
dng và kim đnh mô hình nghiên cu chính là mô hình EH (1991), không có s
phân bit gia các ngành ngh kinh doanh. Do gii hn s trang lun vn, lun vn
này tp trung nghiên cu tác đng ca bin s li nhun k toán thông qua hai bin
đi din là bin li nhun k toán hin hành và bin S bin đng li nhun k toán
so vi k trc lên T sut sinh li ca c phiu. Ba nhân t đc xác đnh trong
lun vn là Quy mô, T l n, T s M/B theo đ xut cùa các tác gi: Freeman
(1987), Collins và Kothari (1989) có tác đng đn mi quan h này. Do đó:
 Phm vi thc hin nghiên cu: Sàn giao dch chng khoán H Chí Minh
và Sàn giao dch chng khoán Hà Ni.
 iătng nghiên cu: T sut sinh li c phiu, Li nhun k toán hin
hành, S bin đng Li nhun k toán so vi k trc, quy mô doanh nghip, t l
n, mc tng trng.
 Thi gian thc hin nghiên cu: T 01/01/2009 đn 31/12/2013.
1.5. PHNGăPHÁPăNGHIểNăCU
Da trên nghiên cu chính là nghiên cu ca EH, lun vn đc thc hin
thành hai giai đon, bao gm: (1) Nghiên cu s b đnh tính nhm xây dng và
hoàn thin khung lý thuyt v mi quan h gia T sut sinh li c phiu ậ Li
nhun k toán. (2) Nghiên cu chính thc bng phng pháp đnh lng nhm thu
10


thp, phân tích d liu, c lng kim đnh các mô hình. Lun vn s dng mô

hình kinh t lng đ kho sát s tác đng ca li nhun k toán, trên c s phân
tích và tng hp các kt qu nghiên cu ca các nghiên cu đnh tính và đnh lng
đư thc hin  nhiu nc trên th gii.
Lun vn đc thc hin theo phng pháp nghiên cu thc nghim và điu
tra chn mu. Trong đó, c th nh sau:
 Phng pháp tng hp s dng nhm k tha lý lun v mi quan h gia
T sut sinh li c phiu ậ Li nhun k toán đang đc nghiên cu ti các nc, t
đó hình thành c s lý thuyt cho đ tài lun vn.
 Phng pháp thng kê chn mu nhm thu thp s liu v t sut sinh li
c phiu, li nhun k toán, các ch tiêu v tng n, tng tài sn dùng cho vic thc
hin hi quy các mô hình nghiên cu đc s dng trong bài lun vn.
 Phng pháp din dch và quy np: đc s dng ch yu trong chng 2
ca lun vn. Lun vn s dng phng pháp din dch đ đt ra gi thuyt nghiên
cu v tính hu ích ca thông tin k toán ti th trng chng khoán Vit Nam, sau
đó thu thp và phân tích các s liu liên quan đ kim đnh li gi thuyt đư nêu,
đa ra kt lun v mi quan h gia li nhun k toán và t sut sinh li c phiu.
 Phng pháp thu thp d liu: lun vn s dng nhng thông tin trên
BCTC công b ca các công ty niêm yt trên Sàn Chng khoán Vit Nam gm: Lãi
trên c phiu (EPS), Tng n, Tng Tài sn, Giá tr s sách trên mi c phiu, Giá
tr th trng trên mi c phiu; giá đóng ca c phiu tng ngày. D liu lun vn
là d liu th cp dng bng đc thu thp t báo cáo tài chính ca các doanh
nghip niêm yt trong giai đon 2009-2013 theo trang www.cophieu68.vn. D liu
cho phân tích đc trình bày chi tit  chng 3-Phng pháp nghiên cu.
 Phng pháp x lý s liu: lun vn s dng phn mm Stata 13.0 đ thng
kê mô t, phân tích d liu bng (panel data), kim đnh T-test, hi quy đa bin
nhm tr li cho các câu hi nghiên cu.
11


1.6. ịNGăGịPăMIăCAăLUNăVN

óng góp mi ca lun vn này so vi các nghiên cu khác là:
 V mt khoa hc: (1) Lun vn xem xét tính hiu qu ca thông tin trên
BCTC ti các công ty niêm yt thông qua ng dng nghiên cu ca Easton và
Harris (1991) đ thc hin kim đnh tác đng ca thông tin Li nhun k toán đn
T sut sinh li c phiu ti th trng chng khoán Vit Nam. (2) Lun vn b
sung thêm nhân t liên quan đn đc trng doanh nghip nh Quy mô, t l n, t
s M/B đ làm rõ tính đc thù trong mi quan h gia li nhun k toán và t sut
sinh li c phiu ti Vit Nam.
 V mt thc tin: Lun vn đ cp đn vn đ ph bin trên th trng
chng khoán Vit Nam nên kt qu có th dùng làm thông tin tham kho cho các
nhà đu t s dng thông tin k toán hiu qu. ng thi gi ý nhng chính sách có
liên quan đn vic to lp tính pháp lý cho vic xác đnh đ tin cy v ch tiêu li
nhun và mt s ch tiêu khác khi công b BCTC.
1.7. KTăCUăCAăLUNăVN
Lun vn đc thit k thành 05 chng, c th nh sau:
Chng 1. Tng quan các đ tài nghiên cu có liên quan
Chng 2. C s lỦ thuyt và mô hình nghiên cu
Chng 3. Phng pháp nghiên cu
Chng 4. Kt qu nghiên cu
Chng 5. Kt lun và tho lun kt qu nghiên cu

Tóm ttăchngă1
Chng 1 đã trình ẽàỔ nhng công trình nghiên cu Ếó liên quan đn đ tài
ca lun vn. CáẾ nghiên Ếu đã đc thc hin đã Ếó thy bng chng v táẾ đng
ca li nhun k toán đn t sut sinh li c phiu ti nhiu th trng chng khoán
12


trên th gii. Tuy nhiên, nhng nghiên cu v đ tài này vn Ếha đc nhiu s
quan tâm ti th trng chng khoán Vit Nam. Hn na, các nghiên cu trong

nc khi thc hin thng s dng mô hình Ohlson đ đo lng s táẾ đng. Vì vy
lun vn đã s dng mt mô hình khác là mô hình Easton và Harris đ xem xét tác
đng ca li nhun k toán đn t sut sinh li c phiu ti th trng chng khoán
Vit Nam.
13


CHNGă2.ăCăS LÝ THUYT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN
CU
Chng 2 trình bày nhng ni ếung Ế ẽn ca các lý thuyt có liên quan làm
Ế s nn tng cho lun vn này. Nhiu thut ng, khái nim, mô hình  Ếhng
nàỔ đc s dng cho các Ếhng kháẾ. Chng nàỔ Ếng trình ẽàỔ mô hình
nghiên cu ca lun vn và ẾáẾ gi thuyt k vng trong mô hình nghiên cu.
2.1. NGHIÊN CU TH TRNG VN TRONG K TOÁN
2.1.1. nh ngha
Các nghiên cu k toán liên quan đn th trng vn (Capital markets research
in accounting) gi tt là CMR là nhng nghiên cu khám phá vai trò ca k toán và
các thông tin tài chính trong th trng vn thông qua vic kim đnh li mi quan
h gia thông tin tài chính và giá c phiu (Deegan và Unerman, 2006). Các nghiên
cu này c gng xác đnh tác đng ca vic công b thông tin k toán đn t sut
sinh li ca c phiu và da vào nhng phn ng ca nhà đu t thc t đc quan
sát và thng kê t các giao dch trong th trng vn. Do đó, khi không có s bin
đng giá chng khoán thì có ngha là nhà đu t không phn ng vi thông tin đó.
2.1.2. Ni dung
Nhng đim chính ca các nghiên cu CMR này bao gm:
 iătng quan tâm ca nhng nghiên cu ch là các nhà đu t. Nói cách
khác, các nghiên cu này đánh giá tác đng tng hp ca nhng thông tin báo cáo
tài chính đi vi nhà đu t.
 Các dng nghiên cu: gm 2 dng chính là: nghiên cu s kin (event
studies) và nghiên cu liên kt (Association Studies). S phân bit này da theo yu

t thi gian. Nhng nghiên cu liên kt đánh giá tác đng ca nhng thc đo k
toán lên li nhun thu đc t chng khoán trong 1 khong thi gian khá dài
(thng là 5 nm tr lên) còn nghiên cu s kin thì thi gian quan sát ch trong
vòng 1 nm, hoc 1 tháng…
14


 Nhng gi đnh ca nhng nghiên cu CMR, bao gm:
Mi quan h gia li nhun k toán và li nhun thu đc t c phiu da trên
3 gi thit v thông tin li nhun k toán và thông tin t sut sinh li c phiu. Ni
dung 3 gi đnh này nh sau:
- Gi đnh 1: Li nhun k toán (thông tin v li nhun k toán trên các
BCTC) cung cp thông tin cho c đông v kh nng sinh li hin ti và k vng
trong tng lai ca doanh nghip.
- Gi đnh 2: Kh nng sinh li hin ti và k vng trong tng lai ca doanh
nghip cung cp cho nhà đu t thông tin v c tc hin ti và k vng trong tng
lai ca doanh nghip đó.
- Gi đnh 3: Giá c phiu bng giá tr hin ti ca c tc k vng trong
tng lai ca c đông.
T ba gi thit trên, gi đnh rng thông tin mi v li nhun ca doanh
nghip s làm thay đi k vng v c tc đc chia ca nhà đu t khi giá tr doanh
nghip thay đi. Nhm kim đnh thc nghim 3 gi thit này, các nhà nghiên cu
k toán thc chng liên quan th trng vn s kim tra s tng tác ca nhng con
s k toán vi giá c phiu.
 Gi đnh v th trng hiu qu. Các nghiên cu k toán trong th trng
vn da trên gi đnh th trng hiu qu dng trung bình.
2.1.3. Gi thit v th trng hiu qu
Gi thit v th trng hiu qu (Efficient Markets Hypothesisậvit tt là
EMH) theo đnh ngha ca Fama và các cng s (1969) là th trng điu chnh
nhanh chóng đi vi thông tin mi hay nói cách khác, giá c s phn ánh đy đ các

thông tin hin có. Theo đó Fama và các cng s (1969) đư chia th trng thành ba
dng th trng hiu qu:
 Dng yu (weak form) khi giá chng khoán ti mt thi đim c th phn
ánh đy đ thông tin v giá trong quá kh. iu này có ngha là không th kim
15


đc li nhun kinh t t vic s dng bt k mô hình d đoán nào v giá đ mua
bán c phiu.
 Dng trung bình (semi strong form) khi giá chng khoán phn ánh đy đ
thông tin đc công b ngoài thông tin v giá trong quá kh. Lúc này, k c các
phân tích v tình hình kinh t, tài chính… da trên các thông tin đc công b cng
không th giúp mang li li nhun kinh t thông qua mua bán c phiu.
 Dng mnh (strong form) khi giá chng khoán đư phn ánh tt c thông tin,
bao gm c các thông tin không đc công b, thí d nh thông tin ni b và cá
nhân t các nhà qun lỦ, chuyên gia phân tích…
Trong ba dng th trng hiu qu thì dng trung bình có liên quan đn k
toán vì các thông tin k toán khi đc công b là mt phn ca tp hp các thông
tin công b công khai.
2.2. LI NHUN K TOÁN (ACCOUNTING EARNINGS)
2.2.1. Khái nim
Theo Chun mc k toán Vit Nam s 01- Chun mc chung (ban hành và
công b theo Quyt đnh s 165/2002/Q-BTC ngày 31/12/2002 ca B trng B
Tài chính): Li nhun là thc đo kt qu hot đng kinh doanh ca doanh nghip.
Các yu t liên quan trc tip đn vic xác đnh li nhun là doanh thu, thu nhp
khác và chi phí.
Li nhun k toán đc phn ánh trên bng cân đi k toán và trên bng báo
cáo kt qu kinh doanh.
a. Trên bng cân đi k toán, li nhun k toán là:
 Li nhun gi li là li nhun sau thu gi li đ tích lu b sung vn.

 Li nhun cha phân phi. Li nhun cha phân phi là li nhun sau thu
cha chia cho ch s hu hoc cha trích lp các qu
b. Trên bng báo cáo kt qu kinh doanh, li nhun k toán là
16


 Tng li nhun trc thu. Ch tiêu này phn ánh tng s li nhun thc
hin trong k báo cáo ca doanh nghip trc khi tr thu thu nhp doanh nghip t
hot đng kinh doanh, hot đng khác phát sinh trong k báo cáo
 Li nhun sau thu thu nhp doanh nghip. Ch tiêu này phn ánh tng s
li nhun thun t các hot đng ca doanh nghip sau khi tr thu thu nhp doanh
nghip phi np phát sinh trong k báo cáo.
 Lưi c bn trên c phiu. Ch tiêu này đc áp dng cho công ty c phn,
phn ánh mc lãi tính cho mt c phiu thng đang lu hành. Ch tiêu này đc
trình bày c th trong chun mc k toán Vit Nam s 30-Lãi trên c phiu. i vi
các doanh nghip niêm yt thì ch tiêu Lãi trên c phiu đng nht vi thu nhp trên
c phiu (Earning per share ậ EPS). Do đó, lưi c bn trên c phiu chính là thu
nhp c bn trên c phiu (EPS c bn), và lãi điu chnh trên c phiu cng chính
là thu nhp điu chnh trên c phiu (EPS điu chnh).
Nhng khon mc này là nhng s liu tính toán nm  dòng cui cùng nên
còn đc gi bng tên ting Anh là "the bottom line". Phn cui ca báo cáo kt
qu hot đng kinh doanh có mt khon mc là Lưi c bn trên c phiu, đây là ch
tiêu đc áp dng cho công ty c phn, phn ánh mc lãi tính cho mt c phiu
thng đang lu hành hay còn gi là thu nhp trên mi c phn (Earning per share -
EPS). EPS là mt trong các giá tr đc xem có nh hng mnh đn giá th trng
ca c phiu đi vi các nhà đu t (Nguyn Th Thc oan, 2011). Nhà đu t
thng quan tâm đn Lãi trên c phiu (EPS) vì con s này thông báo cho các c
đông và các nhà đu t bit li nhun ca mi c phiu là bao nhiêu và giúp thit
lp mt c s chung cho vic đánh giá h s giá trên thu nhp P/E và đnh giá c
phiu ca mt công ty này so vi mt công ty khác.

2.2.2. Lãi trên c phiu
Nhm so sánh hiu qu hot đng ca các doanh nghip niêm yt và ca
doanh nghip qua tng nm, Chun mc k toán Vit Nam s 30 (VAS 30) và
hng dn ti Thông t s 21/2006/TT-BTC ca B Tài chính đư đc ban hành
17


quy đnh và hng dn các nguyên tc, phng pháp k toán trong vic xác đnh và
trình bày lãi trên c phiu. Bên cnh đó, theo yêu cu ca y ban chng khoán, các
công ty niêm yt cng thc vic theo các vn bn hng dn tính EPS c bn và
điu chnh ca UBCK.
a. nh ngha: Theo chun mc k toán Vit Nam s 30- Lãi trên c phiu:
Lưi c bn trên c phiu: c tính bng cách chia li nhun hoc l phân b
cho c đông s hu c phiu ph thông ca công ty m (t s) cho s lng bình
quân gia quyn ca s c phiu ph thông đang lu hành trong k (mu s).
Lưi c bn
trên c
phiu
=
Li nhun (l) phân b cho c đông s hu c phiu ph thông

S bình quân gia quyn ca c phiu đang lu hành trong k
Trong đó:
Li nhun hoc l đ tính lưi c bn trên c phiu: là các khon li nhun hoc
l sau thu phân b cho công ty m sau khi đc điu chnh bi c tc ca c phiu
u đưi, nhng khon chênh lch phát sinh do thanh toán c phiu u đưi và nhng
tác đng tng t ca c phiu u đưi đư đc phân loi vào vn ch s hu.
S lng c phiu ph thông đc s dng đ tính lưi c bn trên c phiu là
s bình quân gia quyn ca c phiu ph thông đang lu hành trong k.
Doanh nghip phi tính lưi c bn trên c phiu theo các khon li nhun hoc

l phân b cho c đông s hu c phiu ph thông ca công ty m. Lưi c bn trên
c phiu cung cp s liu đánh giá li ích t kt qu hot đng ca doanh nghip
trong k báo cáo mà mi c phiu ph thông ca công ty m mang li.
b. Cách tính EPS
Theo Quy c ca S Giao dch chng khoán Tp. HCM (HOSE) thì đi vi
nhng công ty niêm yt c phiu ph thông, HOSE s s dng s liu tng cng
ca 4 BCTC quý liên tip gn nht đ tính ch s EPS c bn, tip theo s tính EPS