Nâng cao năng lực cạnh tranh cụm ngành công nghệ thông tin việt nam

B GIÁO DCăVĨăĨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP.H CHÍ MINH




NGUYN VITăCNG

NÂNGăCAOăNNGăLC CNH TRANH
CM NGÀNH CÔNG NGH THÔNG TIN VIT NAM


LUNăVNăTHCăSăCHÍNH SÁCH CÔNG



TP.H Chí Minh, nmă2014



B GIÁO DCăVĨăĨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP.H CHÍ MINH
CHNGăTRỊNHăGING DY KINH T FULBRIGHT


NGUYN VITăCNG

NÂNGăCAOăNNGăLC CNH TRANH
CM NGÀNH CÔNG NGH THÔNG TIN VIT NAM

Ngành: Chính sách công
Mã s: 60040402

LUNăVNăTHCăSăCHÍNH SÁCH CÔNG

NGIăHNG DN KHOA HC:
TS. INHăCỌNGăKHI

TP.H ChíăMinh,ănmă2014
i

LIăCAMăOAN
Tôi xin cam đoan Lun vn nƠy hoƠn toƠn do tôi thc hin. Các đon trích dn và s liu s
dng trong Lun vn đu đc dn ngun vƠ có đ chính xác cao nht trong phm vi hiu bit
ca tôi. Lun vn nƠy không nht thit phn ánh quan đim ca trng i hc Kinh t Thành
ph H Chí Minh hay Chng trình Ging dy Kinh t Fulbright.
Tp.H Chí Minh, ngày 01 tháng 05 nm 2014
Tác gi

Nguyn Vit Cng

ii

LI CMăN
Toàn b kin thc s dng đ thc hin lun vn nƠy đu do tôi tích ly đc t Chng trình
Ging dy Kinh t Fulbright, tôi xin bày t lòng bit n sơu sc ca mình đn Chng trình,
ni đư giúp tôi trang b nhng tri thc mi trong mt lnh vc hoàn toàn mi đi vi nn tng
chuyên môn ca tôi.
Tôi xin gi li cm n chơn thƠnh đn TS inh Công Khi, ngi đư nhit tình hng dn và

góp ý cho tôi hoàn thin lun vn. Nh có nhng ch dn ca TS inh Công Khi mà tôi có
th đnh hình vn đ đc rõ ràng, phân tích mch lc và sâu sc hn. TS inh Công Khi còn
là mt ngi thy ht mc tn tâm vi hc viên, mc dù phi bn trm công nghìn vic nhng
Thy vn dành cho tôi nhng nhn xét k lng đn tng chi tit nh nht nht. Tinh thn lc
quan ca Thy cng giúp tôi có thêm đng lc c gng mi khi lun vn gp khó khn.
Cui cùng, tôi mun nói li cm n đn toàn th anh ch em trong tp th lp MPP5. Cám n
anh ch em đư đng hành, chia s cùng tôi trong sut hai nm va qua ti Chng trình. Cm
n anh ch em đư cùng nhau xơy dng MPP5 tr thƠnh gia đình mƠ mi chúng ta là mt ngi
thân. Xin chúc gia đình MPP5 mưi mưi gn bó vƠ yêu thng nhau.
Tp.H Chí Minh, ngày 01 tháng 05 nm 2014
Tác gi

Nguyn Vit Cng
iii

TÓM TT
CNTT đang ngƠy cƠng đóng mt vai trò ht sc quan trng và vic phát trin ngành CNTT là
rt cn thit đi vi Vit Nam. Nhu cu v CNTT rt ln, đc bit là  th trng quc t và
trong tng lai s còn không ngng tng trng hn na, đơy lƠ mt điu kin vô cùng thun
li cho ngành CNTT Vit Nam. Cm ngành CNTT ti Vit Nam cng đư hình thƠnh, mc đ
tp trung cao nht  TP HCM. Tuy nhiên s phát trin ca ngành CNTT Vit Nam còn rt
nhiu bt cp, tc đ tng trng đang chm dn, ph thuc quá nhiu vào doanh nghip FDI,
b các nc khác b xa trên trng quc t.
Trc tình hình đó, lun vn đt ra ba câu hi nghiên cu: Nhng nhân t quan trng nào
quyt đnh nng lc cnh tranh ca cm ngành CNTT Vit Nam? Nng lc cnh tranh ca
cm ngành CNTT Vit Nam so vi cm ngành CNTT Thái Lan nh th nào? Làm th nƠo đ
nơng cao nng lc cnh tranh ca cm ngành CNTT Vit Nam?
Lun vn s dng hng tip cn cm ngành và các nhân t trong mô hình kim cng ca
Micheal Porter đ phân tích NLCT ca cm ngành CNTT Vit Nam, đng thi so sánh vi
NLCT ca cm ngành CNTT Thái Lan. Kt qu phân tích cho thy NLCT ca cm ngành

CNTT Vit Nam chu nh hng bi các yu t sau: (1) lao đng thiu kinh nghim, k nng
và ngoi ng; (2) c s h tng thông tin kém cht lng và thiu an toàn; (3) doanh nghip
cnh tranh không lành mnh; (4) chin lc cnh tranh thiu yu t sáng to; (5) s hu trí tu
kém và vi phm bn quyn phn mm nghiêm trng; (6) công nghip h tr yu kém do thiu
công ngh và các quy trình chun quc t, doanh nghip FDI nhn nhiu u đưi nhng không
to ra tác đng lan ta; (7) các th ch h tr còn b đng.
NLCT ca cm ngành CNTT Vit Nam yu hn NLCT ca cm ngành CNTT Thái Lan, th
hin trên nhiu nhân t trong mô hình kim cng, tuy nhiên khong cách không quá xa nên
Vit Nam vn có c hi bt kp Thái Lan.  nâng cao NLCT cho cm ngành CNTT Vit
Nam, tác gi đ xut mt s gi ý chính sách nh sau: nơng cp cht lng ngun nhân lc,
thúc đy liên kt gia các doanh nghip và phát trin công nghip h tr.
T KHÓA: nng lc cnh tranh, công ngh thông tin, cm ngƠnh, mô hình kim cng, Vit
Nam vs Thái Lan, ngun nhân lc, công nghip h tr.
iv

MC LC
LI CAM OAN i
LI CM N ii
TÓM TT iii
MC LC iv
DANH MC T VIT TT vi
DANH MC HÌNH vii
DANH MC BNG vii
DANH MC HP viii
DANH MC PH LC viii
CHNG 1 GII THIU 1
1.1. Bi cnh nghiên cu 1
1.2. Mc tiêu nghiên cu 3
1.3. Câu hi nghiên cu 3
1.4. Phng pháp nghiên cu 4

1.5. i tng và phm vi nghiên cu 4
1.6. Cu trúc nghiên cu 5
CHNG 2 C S LÝ THUYT VÀ TNG QUAN CÁC NGHIÊN CU TRC 6
2.1. Lý thuyt cm ngành 6
2.2. Mô hình kim cng ca Micheal Porter 7
2.3. Software/ICT Cluster Strategy 9
2.4. Nâng cao NLCT ca các doanh nghip phn mm Vit Nam 11
CHNG 3 PHÂN TệCH NLCT CM NGÀNH CNTT VIT NAM VÀ SO SÁNH VI
NLCT CM NGÀNH CNTT THÁI LAN 12
v

3.1. Các điu kin nhân t đu vào 12
3.1.1. TƠi nguyên con ngi 12
3.1.2. Tài nguyên vn 17
3.1.3. C s h tng thông tin 19
3.2. Các điu kin cu 22
3.3. Bi cnh chin lc kinh doanh và cnh tranh 26
3.3.1. S hu trí tu kém và nn vi phm bn quyn nghiêm trng 26
3.3.2. Cnh tranh không lành mnh 27
3.3.3. Chin lc cnh tranh thiu yu t sáng to, ch yu da vƠo lao đng r 31
3.4. Các ngành h tr và liên quan 32
3.4.1. Công nghip h tr 32
3.4.2. Các th ch h tr 34
3.5. Tng hp phân tích 37
CHNG 4 KT LUN VÀ KHUYN NGH CHÍNH SÁCH 40
4.1. Kt lun 40
4.2. Khuyn ngh chính sách 41
4.2.1. Nâng cp ngun nhân lc 41
4.2.2. Thúc đy liên kt gia các doanh nghip 42
4.2.3. Phát trin công nghip h tr 43

4.3. Hn ch ca đ tài 44
TÀI LIU THAM KHO 45
PH LC 48

vi


DANH MC T VIT TT

Tăvitătt
TingăAnh
TingăVit
CNTT

Công ngh thông tin
HCA
Ho Chi Minh city Computer
Association
Hi Tin hc ThƠnh ph H Chí Minh
NLCT

Nng lc cnh tranh
OTT
Over The Top
Dch v nhn tin, gi đin min phí thông qua
internet
TP.HCM

ThƠnh ph H Chí Minh
WEF

World EconomicForum
Din đƠn Kinh t Th gii


vii

DANH MC BNG
Bng 3-1: So sánh mc lng nm 2013 mt s v trí gia Vit Nam và Thái Lan 17
DANH MC HÌNH
Hình 1.1: Tc đ tng trng lnh vc phn mm và ni dung s 2
Hình 2.1: Mô hình kim cng 9
Hình 3.1: Tng s lao đng trong lnh vc công nghip CNTT 12
Hình 3.2: Thành phn nhân lc theo đ tui 13
Hình 3.3: Cht lng lao đng CNTT ca Thái Lan 16
Hình 3.4: Mc đ d dàng tip cn qu đu t mo him 19
Hình 3.5: Mc đ bao ph đin thoi di đng 20
Hình 3.6: Tc đ bng thông quc t trung bình 21
Hình 3.7: S lng máy ch an toàn 22
Hình 3.8: T l ngi s dng internet đn tháng 01/2014 22
Hình 3.9: Top 10 nc có s lng công dân s ln nht 23
Hình 3.10: Xut nhp khu phn cng, linh kin, đin thoi 24
Hình 3.11: Th phn gia công phn mm cho Nht Bn 25
Hình 3.12: Tình trng vi phm bn quyn phn mm 27
Hình 3.13: Kh nng cung cp nguyên vt liu ti ch ca Vit Nam so vi Thái Lan 33
Hình 3.14: Mc đ phát trin h thng pháp lut v CNTT 35
Hình 3.15: S lng trng đi hc, cao đng có đƠo to v CNTT-TT 36
Hình 3.16: S lng trng cao đng ngh, trung cp ngh có đƠo to CNTT-TT 37
Hình 3.17: ánh giá các nhơn t trong mô hình kim cng 38
Hình 3.18: S đ cm ngành CNTT Vit Nam 39
viii

DANH MC HP
Hp 3.1: Tng giá 3G đ gim thit hi do OTT 28
Hp 3.2: Ct cáp din bin phc tp 29
Hp 3.3: FPT thiu yu t sáng to 31

DANH MC PH LC
Ph lc 1: Ch s sn sàng kt ni (Network Readiness Index) 48
Ph lc 2: Câu hi phng vn chuyên gia ông Thoi Nam ậ Trng khoa Khoa hc và K
thut Máy Tính, i hc Bách Khoa TP HCM 49
Ph lc 3: Mô hình chính sách sáng to theo các giai đon phát trin 49
Ph lc 4: Danh sách các công ty/sn phm đc đu t bi IDG và CyberAgent 50
Ph lc 5: Các thng v đu t mo him nm 2012 vƠ 2013 51
Ph lc 6: S thuê bao đin thoi c đnh 52
Ph lc 7: S thuê bao di đng 52
Ph lc 8: S lng thuê bao 3G 53
Ph lc 9: S thuê bao internet bng rng ca Vit Nam và Thái Lan 53
Ph lc 10: S lng ngi dùng internet và mng xã hi Facebook 54
Ph lc 11: Thi gian truy cp mng xã hi mi ngày 54
Ph lc 12: T l truy cp mng xã hi bng đin thoi 55
Ph lc 13: iu 143 B lut hình s 55
Ph lc 14: H thng chính sách, vn bn quy phm pháp lut v CNTT 56
Ph lc 15: Mt s hip hi ngành ngh tiêu biu v CNTT  Vit Nam 60
Ph lc 16: Trung tâm Phát trin K Nng Penang 60
1

CHNGă1ă
GII THIU
1.1. Bi cnh nghiên cu
Ngày nay nhân loi đang bc vào mt k nguyên mi trong đó công ngh thông tin (CNTT)

ngƠy cƠng đóng vai trò quan trng hn. CNTT giúp cho thông tin liên lc, giáo dc, y hc tin
b hn. CNTT còn thúc đy s phát trin ca tt c các ngành kinh t khác nh công nghip,
nông nghip, thng mi, dch v, tƠi chính, ngơn hƠng… Không nhng th, bn thân ngành
công nghip CNTT cng đóng góp mt phn không nh vào GDP quc gia. Ti Vit Nam, t
l đóng góp ca công nghip CNTT trong GDP ngày càng ln, nm 2008 lƠ 5.73% vƠ đn
nm 2012 đư lên đn 17.97%
1
. Do đó, phát trin công nghip CNTT là mt yêu cu tt yu đi
vi bt k quc gia nào và Vit Nam cng không phi là ngoi l.
T nhng nm đu th k 21, cm ngành CNTT ca Vit Nam đư dn đc hình thành và có
nhng phát trin nht đnh. Các doanh nghip CNTT xut hin ngày càng nhiu và có xu
hng tp trung v mt đa lý, đc bit là  thành ph H Chí Minh. Các th ch h tr cng
theo đó đc thành lp nh các hip hi, các trng đi hc, trung tơm đƠo to v CNTT…
Trong cm ngƠnh đư xut hin nhiu doanh nghip ni đa u tú, đư vt qua phép th ca th
trng nh tp đoƠn FPT, tp đoƠn CMC, tp đoƠn Viettel, TMA Solution… Bên cnh đó còn
có s góp mt ca các công ty đa quc gia hƠng đu th gii nh Intel, Samsung, LG, Yahoo,
Microsoft, Renesas… Nhng công ty đa quc gia nƠy đư có s đu t quan trng và trong
tng lai s còn m rng hn na.
Tuy nhiên, thc trng ngành CNTT Vit Nam hin nay vn còn rt nhiu bt cp. Ngoi tr
mt s doanh nghip FDI nh Samsung, Intel có tc đ tng trng cao, tt c các lnh vc
đu gim tc đ tng trng. Nhiu doanh nghip phn mm có sc cnh tranh rt yu đư phi
ngng hot đng. Các doanh nghip phn cng trong nc cng kém cnh tranh và lâm vào
tình cnh ht sc khó khn. Theo kho sát ca Hi Tin hc TP H Chí Minh (HCA), ch có
khong 20% doanh nghip phn cng trên đa bàn TP H Chí Minh có li nhun và t l li


1
Tính toán ca tác gi da trên s liu doanh thu công nghip CNTT ca B TT-TT và s liu GDP ca WB
2

nhun trên doanh thu rt thp, khong 3%. HCA đánh giá kh nng tn ti và phát trin ca
các doanh nghip phn cng trong nc là rt mong manh.
2

Hình 1.1: Tcăđ tngătrngălnhăvc phn mm và ni dung s

Ngun: B Thông tin ậ Truyn thông (2013)
Tt c các sn phm CNTT ca Vit Nam đu t ra yu kém và b ln át hoàn toàn bi các sn
phm nc ngoƠi. Các thng hiu máy tính nh CMS, VTB không th cnh tranh đc vi
Dell, HP, nht là trong xu th ngi tiêu dùng chuyn sang s dng laptop thì các thng hiu
này càng yu th. Các dòng đin thoi thông minh ca FPT cng không to ra đc li th nào
trc các thng hiu  phơn khúc bình dơn khác nh Sky, Oppo… Hàng lot các sn phm
phn mm qun tr doanh nghip ca FPT, Fast, Softtech cng b cnh tranh khc lit bi sc
mnh và s u vit ca các tên tui ln nh Oracle. Ngay c các c quan nhƠ nc cng s
dng sn phm ca nc ngoài là ch yu. Nm 2011, trong tng s 351 t đng ngân sách
dành cho phn mm thì các b ch chi 24.2%, các đa phng chi 34.3% đ mua phn mm
trong nc.
3



2
HCA (2012)
3
Bá Huy (2012)
3

Vit Nam luôn đng sau Thái Lan v mc đ hp dn ca gia công phn mm
4
. V phn cng,

Vit Nam cng ch mi dng li  mc lp ráp máy tính đ bƠn, đin thoi di đng và mt s
linh kin. Trong khi đó Thái Lan đư có nhng nhà máy sn xut quy mô ln rt nhiu loi sn
phm nh máy tính đ bàn, máy tính xách tay, máy tính bng, màn hình, máy in, máy quét,
máy chiu, UPS vƠ đc bit là thit b lu tr. Quy mô sn xut ca Thái Lan đư đt đn mc
đ có kh nng nh hng đn giá c trên toàn th gii.
Ch s sn sàng kt ni (Ph lc 1) ca Vit Nam liên tc b tt t v trí th 54 trong giai đon
2009-2010 đn v trí th 84 trong giai đon 2012-2013. Trong s tám nc ông Nam Á đc
WEF đánh giá thì Vit Nam đng th t t di lên, cùng nhóm có kt qu thp vi
Philippines, Campuchia vƠ ông Timor.
5

T nhng thc t trên cho thy Vit Nam cn phi đánh giá li nng lc cnh tranh (NLCT)
cm ngành CNTT ca mình đ tìm ra nguyên nhân ca s trì tr, đc bit phi đt trong mi
tng quan vi các nc khác trong khu vc đ có cái nhìn khách quan và toàn din hn. T
đó xác đnh nhng hng đi phù hp nhm thúc đy ngành CNTT, nâng cao vai trò ca CNTT
trong nn kinh t Vit Nam.
1.2. Mc tiêu nghiên cu
 tài tp trung phân tích NLCT cm ngành CNTT ca Vit Nam theo mô hình kim cng.
 tƠi cng so sánh NLCT ca cm ngành CNTT Vit Nam vi Thái Lan, mt nc cùng nm
trong phân khúc và cnh tranh trc tip vi Vit Nam trong lnh vc CNTT. Cui cùng, đ tài
đ xut nhng đnh hng chính sách giúp nâng cao NLCT ca cm ngành CNTT Vit Nam.
1.3. Câu hi nghiên cu
 Nhng nhân t quan trng nào quyt đnh NLCT ca cm ngành CNTT Vit Nam?
 NLCT ca cm ngành CNTT Vit Nam so vi cm ngành CNTT Thái Lan nh th
nào?
 Làm th nƠo đ nâng cao NLCT ca cm ngành CNTT Vit Nam?


4
B Thông tin ậ Truyn thông (2013)

5
WEF (2013), trích trong B Thông tin ậ Truyn thông (2013)
4

1.4. Phngăphápănghiênăcu
 tài s dng phng pháp nghiên cu đnh tính thông qua tng hp, phân tích s liu. Bên
cnh đó đ tài nghiên cu hai tình hung v ng dng OTT và tình trng phá hoi cáp quang
đ làm rõ tính cnh tranh không lành mnh ca các doanh nghip. Ngoài ra tác gi còn thc
hin phng vn hai chuyên gia là bà T Th Kim Ngân ậ Trng phòng nhân s công ty phn
mm FPT ti TP HCM và ông Thoi Nam ậ Trng khoa Khoa hc và K thut Máy tính ậ
i hc Bách Khoa TP HCM (Ph lc 2) đ làm ni bt thc trng v ngun nhân lc.
Khung phân tích chính đc s dng lƠ mô hình kim cng ca Micheal Porter. Mô hình này
đc gii thiu ln đu tiên vƠo đu nhng nm 1990, trình bày nhng yu t quyt đnh
NLCT ca mt quc gia. Nó đc đúc kt t vic nghiên cu thc tin rt nhiu ngành ti các
quc gia khác nhau, t đó lý gii vì sao mt s quc gia li thành công trong cnh tranh quc
t v nhng ngành nht đnh còn các quc gia khác li tht bi. Ngoài ra, lun vn còn s dng
các khái nim, công c trong lý thuyt v cm ngành cng ca Micheal Porter. Phng pháp
tip cn theo cm ngành giúp nhìn nhn tng th mt ngƠnh nh mt ắh sinh thái” mƠ trong
đó các b phn ca nó tng tác cht ch vi nhau. Thông qua cm ngành có th nâng cao
NLCT nh thúc đy nng sut, thúc đy đi mi sáng to vƠ thúc đy thng mi hóa.
 tài s dng ngun d liu th cp t các c quan nhƠ nc, hip hi, t chc quc t nh
B Thông tin & Truyn thông, Hi Tin hc TP H Chí Minh, Ngân hàng Th gii, Din đƠn
Kinh t Th gii… Bên cnh đó đ tƠi cng tham kho thêm thông tin t truyn thông, báo chí
và ngun thông tin t phng vn chuyên gia.
1.5. iătng và phm vi nghiên cu
- i tng nghiên cu: NLCT ca cm ngành CNTT Vit Nam
- Phm vi nghiên cu: lun vn tp trung phân tích các nhân t ca cm ngành CNTT
trên phm vi toàn Vit Nam. Các s liu đc la chn đ phân tích nm trong khong
thi gian t nm 2008 cho đn đu nm 2014.

5

1.6. Cu trúc nghiên cu
Chng 1: Gii thiu.
Trình bày bi cnh nghiên cu, nhng vn đ bt cp ca ngành CNTT Vit Nam, t đó đt ra
mc tiêu nghiên cu, câu hi nghiên cu. Nêu phng pháp nghiên cu, đi tng phm vi
nghiên cu và cu trúc nghiên cu.
Chng 2: C s lý thuyt và tng quan các nghiên cu trc.
Gii thiu tng quan v c s lý thuyt đc dùng làm khung phân tích cho nghiên cu, bao
gm lý thuyt v cm ngƠnh vƠ mô hình kim cng ca Micheal Porter. NgoƠi ra, chng nƠy
còn khái quát nhng nghiên cu trc đơy v ngành CNTT Vit Nam, phng pháp tip cn
và nhng kt qu chính ca chúng.
Chng 3: Phân tích NLCT ca cm ngành CNTT Vit Nam và so sánh vi NLCT ca
cm ngành CNTT Thái Lan.
S dng các yu t trong mô hình kim cng đ phân tích NLCT ca cm ngành CNTT Vit
Nam. ng thi trong quá trình phân tích, tác gi so sánh vi NLCT ca cm ngành CNTT
Thái Lan thông qua nhng s liu c th, t đó lƠm ni bt lên nhng đim yu, đim mnh
ca cm ngành CNTT Vit Nam mt cách khách quan hn.
Chng 4: Kt lun và gi ý chính sách.
Tng kt li nhng lun đim đư đc phân tích  chng 3 vƠ rút ra nhng kt lun v NLCT
ca cm ngành CNTT Vit Nam, t đó tác gi đ xut nhng gi ý chính sách mà chính ph,
các doanh nghip, các hip hi có th thc hin đ nâng cao NLCT cm ngành CNTT Vit
Nam.

6

CHNGă2ă
CăS LÝ THUYT VÀ TNG QUAN CÁC NGHIÊN CUăTRC
2.1. Lý thuyt cm ngành
Theo Porter (2008), cm ngành là tp hp các doanh nghip có liên quan vi nhau và các th

ch h tr (nh tƠi chính, giáo dc, nghiên cu, tiêu chun…) cùng nm trong mt khu vc
đa lý nht đnh, có liên kt tng đng vƠ tng h vi nhau. Tùy theo quy mô xem xét mà
phm vi ca cm ngành cng khác nhau, có th là mt tnh/thành ph, mt vùng lãnh th, mt
quc gia hoc mt khu vc quc t.
Cu trúc ca cm ngƠnh cng cc k đa dng, tùy thuc vƠo đc đim riêng ca tng ngành,
mc đ phc tp và chiu sâu ca cm ngƠnh đó. Tuy nhiên, thông thng các cm ngành s
có chung nhng b phn nh sau: các doanh nghip sn xut sn phm cui cùng; các doanh
nghip cung cp đu vào chuyên bit cho ngành; các doanh nghip h ngun; các th ch h
tr, các ngành có liên quan v công ngh, sn xut, quan h…
Cm ngành có vai trò quan trng đi vi nn kinh t, giúp nâng cao NLCT ca mt ngành ti
đa phng, quc gia c th. Thông qua các mi liên kt trong cm ngành, các doanh nghip
có th tng c hi đc tip cn thông tin, bên cnh đó lƠ s sn có ca các dch v và các sn
phm đu vào chuyên bit. Do đó các doanh nghip có th gim đc đáng k chi phí giao
dch, chi phí vn chuyn, chi phí điu phi mà tc đ thì li tng lên. Các mi liên kt này
cng giúp cho doanh nghip tng kh nng lan ta công ngh, lan ta k nng, giúp các doanh
nghip cùng phi hp gii quyt nhng vn đ chung mt cách thun li hn. Cm ngành thúc
đy các doanh nghip th nghim vƠ đi mi sáng to do gim đc chi phí th nghim, gim
bt ri ro. Nh vy cm ngành s to ra mt môi trng hot đng hiu qu hn cho các đn
v thành viên, nâng cao NLCT cho các doanh nghip, cho ngành.
 mt cm ngành có th phát trin thành công cn phi đt đc mt s điu kin nht đnh.
Trc ht là v mt tp trung đa lý, phi có s hin din ca mt s lng ln các doanh
nghip (hoc ni đa hoc nc ngoài) mnh, đư đc th trng kim chng. Bên cnh đó,
cm ngành phi đm bo mt hoc vài yu t trong mô hình kim cng có u th vt tri
7

(xem mô hình kim cng  mc 2.2). Phi có s đu t đáng k ca mt hoc vài doanh
nghip  v trí dn đu th gii và s đu t y s còn đc m rng. Ngoài ra, các cm ngành
liên quan khác phát trin mnh m cng lƠ mt điu kin quan trng đ cm ngành chính phát
trin theo.
NhƠ nc đóng mt vai trò quan trng trong phát trin cm ngành thông qua vic sa cha

tht bi ca th trng. Nhng tht bi nƠy thng là do nhu cu th trng ca ngành còn yu,
đc bit là thi gian đu mi hình thành; th trng không đy đ nh thiu qu đu t mo
him, c ch phòng nga ri ro tài chính; tính cht ri ro cao trong các ngành công ngh tiên
phong; tính cht hàng hóa công dn đn tình trng ngi n theo; các ngoi tác tiêu cc đn
sc khe, môi trng… NhƠ nc cn ch đng nhn din và có nhng chính sách h tr
thích hp nhm thúc đy các cm ngành mi manh nha, còn s khai. Nu cm ngƠnh đư hin
hu rõ rt thì nhƠ nc cn đm bo các điu kin cn thit và khc phc nhng rào cn đ
cm ngành có th phát trin mnh m hn. Vic nhƠ nc phát trin mt cm ngành không ch
thúc đy riêng ngƠnh đó mƠ còn có tác dng thúc đy phát trin các cm ngành khác liên quan
đn nó. Tuy nhiên nhƠ nc cn phi lu ý tránh trng hp duy ý chí trong nhn din và phát
trin cm ngành. Các chính sách h tr cng cn phi hng đn các đi tng rng rãi ch
không nên tp trung vào mt nhóm cá bit.
2.2. Mô hình kim cngăca Micheal Porter
Li th cnh tranh ca mt quc gia đc phn ánh thông qua các nhân t nm trong bn
thuc tính ln ca quc gia. Mi thuc tính đng riêng  mt góc và liên kt cht ch vi nhau
to nên hình thoi nh mt h thng.
Các điu kin nhân t đu vào: Bao gm v trí đa lý, đt đai, tƠi nguyên thiên nhiên, c s h
tng, vn, ngun nhân lc… Các nhân t sn xut liên quan đn các khon đu t lơu dƠi hoc
đc chuyên môn hóa đóng vai trò quan trng nht. Ví d mt ngƠnh có đc lc lng lao
đng đt trình đ đi hc nhiu cha hn đư lƠ li th cnh tranh mà lc lng lao đng y
phi đc đƠo to chuyên môn hóa sâu v ngƠnh đó mi to ra đc li th cnh tranh.
8

Các điu kin nhu cu: Nhu cu ca th trng ni đa giúp cho các doanh nghip d hình
dung hn vƠ d báo tt hn nhng xu hng ca ngi mua trên th trng toàn cu. Nu nhu
cu ni đa có th dn dt th hiu, nhu cu  các quc gia khác thì s to ra li th cnh tranh
cho các doanh nghip trong nc. Nhng đòi hi, yêu cu kht khe vƠ đc thù ca khách hàng
lƠ đng lc giúp các doanh nghip thúc đy đi mi sáng to, nâng cao cht lng sn phm
và dch v, t đó nơng cao NLCT.
Bi cnh chin lc kinh doanh và cnh tranh: Bi cnh ca quc gia nh hng mnh m

đn cách thc hot đng và cnh tranh ca các doanh nghip trong nc. NLCT ca mt
ngƠnh đc to ra t phng pháp t chc vƠ phng pháp qun lý truyn thng ca quc gia.
Các quc gia khác nhau có s khác nhau v mc tiêu mà các công ty và cá nhân tìm kim đt
đc. Trong mt ngành, nu có nhng đi th cnh tranh đáng gm thì s lƠ đng lc quan
trng cho các doanh nghip ci thin NLCT. Các doanh nghip trong nc cnh tranh vi
nhau rt gt gao, không ch v th phn mà còn v con ngi, đ tinh xo…
Các ngành h tr và liên quan: Các doanh nghip cung ng có nng lc cao, đng cp quc
t s to ra li th cnh tranh ln cho quc gia. Các doanh nghip này giúp cho vic tip cn
sn phm, dch v đu vào luôn sn có, chi phí thp, nhanh chóng và thun tin. Ngoài ra, nh
mi liên kt cht ch, các doanh nghip này còn có th đi mi, sáng to phù hp nht, nhanh
chóng nht phc v cho các ngƠnh trong nc.
9

Hình 2.1: Môăhìnhăkimăcng

Ngun: Porter (2008)
2.3. Software/ICT Cluster Strategy
ơy lƠ báo cáo do Vietnam Competitiveness Initiative (VNCI) thc hin vƠo nm 2003.
VNCI là mt d án phát trin kinh t đc tài tr bi C quan Hoa K v phát trin quc t
(USAID), vi mc tiêu gia tng NLCT ca các doanh nghip va và nh ti Vit Nam.
Báo cáo nƠy đc thc hin trong bi cnh sc mnh ca công ngh và vn ti đang lƠm cho
th gii tr nên nh li, các doanh nghip và thm chí c chính ph phi hc cách cnh tranh
trên th trng th gii. Vit Nam cng đư bt đu tìm cách ng dng CNTT trong phát trin
kinh t - xã hi. Do báo cáo b hn ch v ngun lc, thi gian, kinh phí nên mt s đim cn
phi có nghiên cu sơu hn đ kim chng.
Báo cáo lp ra ba nhóm quc gia đ lƠm cn c đi chiu vi Vit Nam trên nhiu tiêu chí
quan trng. Báo cáo s dng nhiu công c khác nhau đ phân tích, bao gm: phân tích
Môi trng ni đa khuyn
khích đu t vƠ nơng cp
bn vng thích hp

Cnh tranh quyt lit gia
các đi th ti đa phng
S lng vƠ chi phí ca
nhơn t đu vƠo:
- Tài nguyên thiên nhiên
- Tài nguyên con ngi
- TƠi nguyên vn
- C s h tng vt cht
- C s h tng qun lý
- C s h tng thông
tin, khoa hc vƠ công
ngh
- Mc đ đòi hi
kht khe ca khách
hàng
- Nhu cu ni đa d
báo nhu cu  nhng
ni khác
- Nhu cu ni đa bt
thng  nhng phơn
khúc chuyên bit hóa
có th đc đáp ng
trên toƠn cu
- S có mt ca các nhƠ
cung cp ni đa có nng
lc
- S hin din ca ngƠnh
cnh tranh có liên quan
Biăcnhăchinălcă
kinhădoanhăvƠăcnhă

tranh
Cácăđiuăkinănhơnă
tăđuăvƠo
Cácăđiuăkinănhuă
cu
CácăngƠnhăhătră
và liên quan
10

SWOT, phân tích GAP vƠ mô hình kim cng. Tuy nhiên, báo cáo ch đa ra nhng kt qu
cui cùng mà không trình bày các phân tích, lp lun đ dn đn kt qu y. Sau đơy lƠ mt s
kt qu chính theo mô hình kim cng (du ậ lƠ nhc đim hoc yu t bt li; du + là u
đim hoc yu t thun li) và nhn xét ca tác gi:
Môi trng kinh doanh
 Cnh tranh ch yu da vào giá c (-): hin nay vn tng t.
 Kh nng sáng to sn phm hn ch (-):hin nay vn tng t.
 Thiu s hp tác trong ngành, thiu đi thoi vi chính ph (-): hin nay vn tng t.
Các điu kin nhân t đu vào
 Lc lng lao đng giá r, cht lng cao (+): hin nay giá lao đng vn r nhng cht
lng còn thp, cha đáp ng đc nhu cu doanh nghip.
 Không có qu đu t mo him (-): hin nay đư có trên di chc qu đu t mo
him v công ngh nhng s thng v vn còn ít.
 K nng doanh nghip hn ch (-)
 Yu v các k nng: trình bƠy, qun lý d án, ngoi ng (-): lp đim này mâu thun
vi lun đim cho rng lao đng có cht lng cao  trên. Hin nay các k nng nƠy
vn yu.
 Các khu công ngh, công viên phn mm thiu s qun lý đnh hng th trng (-)
 Chi phí đt đai cao  thành th (-)
 Thiu các chng ch, tiêu chun quy trình, đm bo cht lng (-): hin nay vn tng
t.

Các điu kin nhu cu
 S phát trin ca ngành CNTT  nc ngoài (+): hin nay vn tng t.
 Thuê ngoài trên toàn cu đang tin ti n đnh môi trng đa chính tr (+)
 Toàn cu đang hng ti các nhà cung ng đn nht. (-)
 Khách hàng quc t có yêu cu cao v cht lng, tiêu chun (-): hin nay vn tng
t.
11

 Chính ph và các doanh nghip trong nc không sn lòng thuê ngoài và chi tr công
bng (-)
 Nhu cu bng thông quc t tng (-): hin nay vn tng t.
 Thiu mi liên h trc tip vi các khách hàng có nhu cu (-)
 S dng kém hiu qu th trng trc tuyn đ cnh tranh toàn cu (-)
Các ngành h tr và liên quan
 Lut hp đng và s hu trí tu yu kém (-): hin nay vn tng t.
 Liên kt vi các ngành khác yu (-): hin nay vn tng t.
2.4. Nâng cao NLCT ca các doanh nghip phn mm Vit Nam
Lê Thành Nguyên (2011) đư s dng mô hình chui giá tr và mô hình chính sách sáng to
theo các giai đon phát trin (Ph lc 3) đ phân tích NLCT ca các doanh nghip phn mm
Vit Nam.
Theo nghiên cu nƠy, đc đim ca các doanh nghip phn mm Vit Nam hin nay là kinh
doanh theo quy mô nh, doanh thu tp trung vào mt s ít các doanh nghip hƠng đu và thiu
các quy trình sn xut theo tiêu chun quc t. Các hot đng chính ca doanh nghip phn
mm Vit Nam là phát trin và kim th phn mm, đơy lƠ nhng hot đng nm trong phân
lp có giá tr gia tng thp nht ca chui giá tr phát trin CNTT th gii.
Chin lc cnh tranh ph bin ca các doanh nghip phn mm là s dng li hoc ci tin
công ngh ca nc ngoài, kh nng sáng to vƠ đu t cho sáng to còn rt yu. Tác gi ch
ra bn yu t tác đng đn vic la chn chin lc cnh tranh: cht lng ngun nhân lc
thp do đƠo to lc hu, vai trò thúc đy R&D ca các công viên phn mm cha đc phát
huy, s hu trí tu kém làm gim đng c sáng to và thiu vng các qu đu t mo him.

12

CHNGă3ă
PHÂN TÍCH NLCT CM NGÀNH CNTT VIT NAM
VÀ SO SÁNH VI NLCT CM NGÀNH CNTT THÁI LAN
3.1. Cácăđiu kin nhân t đu vào
3.1.1. TƠiănguyênăconăngi
Tng s lao đng làm vic trong ngành CNTT liên tc tng vi tc đ khá cao, trên 10% mi
nm. Trong 4 nm t 2008 đn 2012, lc lng lao đng đư tng t khong 200.000 ngi lên
đn gn 353.000 ngi. Lnh vc phn cng đóng góp nhiu doanh thu nht vƠ cng s dng
nhiu lao đng nht, s ngi làm vic trong lnh vc phn cng luôn chim áp đo vi hn
50% tng lao đng toàn ngành. ng th hai lƠ lnh vc phn mm, còn lnh vc ni dung s
s dng ít lao đng nht.
6

Hình 3.1: Tng s laoăđngătrongălnhăvc công nghip CNTT

Ngun: B Thông tin ậ Truyn thông (2013)



6
B Thông tin ậ Truyn thông (2013)
200,000
226,300
250,290
308,554
352,742
-

50,000
100,000
150,000
200,000
250,000
300,000
350,000
400,000
2008 2009 2010 2011 2012
N
N  
P 
P 
CHNG 3
PHÂN TÍCH
NLCT CM
NGÀNH CNTT
VIT NAM VÀ
SO SÁNH VI
NLCT CM
NGÀNH CNTT
13


Ngun nhân lc tr, thiu kinh nghim
Cuc kho sát ca HCA nm 2012 trên 256 doanh nghip CNTT cho thy nhân lc CNTT 
Vit Nam còn rt tr. Nhóm la tui đông nht là t 25 đn 30 tui, chim ti 47.41%. Nhóm
đông tip theo là nhóm tr nht, ch t 20 đn 25 tui nhng chim ti 25.68%. Nhóm la tui
t 30 đn 35 chim khong 18.22% và trên 35 tui ch có 8.7%. Ngun nhân lc tr mang li
li th v s nng đng, d tip thu công ngh mi nhng đng thi cng có nhng bt li do

thiu kinh nghim. Kho sát cng cho thy chc danh v CNTT đòi hi phi lƠ chuyên gia nh
CIO (lưnh đo v CNTT), CSO (lưnh đo v bo mt an toàn thông tin) ti doanh nghip vn
còn rt ít.
7

Hình 3.2: Thành phn nhân lcătheoăđ tui

Ngun: Hi Tin hc TP HCM (2012)
ChtălngăđƠoăto kém
Cht lng đƠo to nhân lc CNTT ti các trng  Vit Nam vn còn thp vƠ cha đáp ng
đc yêu cu ca các doanh nghip. Theo mt cuc kho sát khác ca HCA vào tháng 2/2012
thc hin trên 80 doanh nghip, s dng trên 6.330 nhân lc thì có đn 72% s lao đng


7
Hi Tin hc TP HCM (2012)
14

không đ tiêu chun, cn phi đƠo to li mi có th tham gia vào các d án đang trin khai.
V nguyên nhân, cuc kho sát trên ch ra rng có đn 72% sinh viên mi ra trng không có
kinh nghim thc hành. Chính vì vy mƠ khi vƠo môi trng doanh nghip các sinh viên b
choáng ngp trc khi lng kin thc cn có vƠ đ thành tho mà công vic yêu cu, cn
phi đƠo to li đ giúp h thích nghi dn. Mt nguyên nhơn khác cng ht sc ph bin là rào
cn v ngoi ng, có đn 70% s lao đng đc kho sát không thành tho ngoi ng. Không
có kh nng ngoi ng s làm hn ch rt nhiu kh nng tip thu kin thc chuyên môn. Bên
cnh đó, hu ht các doanh nghip CNTT đu có khách hƠng nc ngoài, nu ngoi ng yu
s gp khó khn trong vic tìm hiu, phân tích yêu cu ca khách hàng dn đn cht lng
công vic không đm bo. Thiu các k nng mm, đc bit là k nng lƠm vic nhóm cng lƠ
mt nguyên nhân khin các sinh viên không đáp ng đc yêu cu ca doanh nghip, có đn
42% sinh viên mc phi điu này.

8

Chính vì vy và cht lng chung ca nhân lc CNTT Vit Nam không cao. Trong tng s
144 quc gia đc WEF kho sát thì Vit Nam ch xp  v trí 79 vi đim s k nng lƠ 4.7,
cùng đim s vi Thái Lan.
9

Doanh nghip phi b chiăphíăcaoăđ t đƠoăto
 khc phc tình trng này, các doanh nghip đư phi t chc đƠo to li nhân viên mi di
nhiu hình thc nh các lp tp trung hoc phơn ngi kèm cp trong d án. Kt qu phng
vn ca tác gi vi bà T Th Kim Ngân ậ trng phòng nhân s công ty phn mm FPT ti
TP HCM ậ cho thy công ty này bt buc các nhân viên mi ra trng phi tham gia khóa hc
ắFresher” trc khi vào d án. Khóa hc này kéo dài 3 tháng, ni dung bao gm nhng công
ngh mà công ty s dng, quy trình làm vic, k nng làm vic nhóm vƠ vn hóa công ty.
NgoƠi ra, đ đm bo lc lng k s cu ni làm vic vi Nht Bn, FPT phi la chn
nhng nhơn viên đư có kinh nghim làm vic đ đƠo to. Khóa đƠo to k s cu ni kéo dài
liên tc 9 tháng và nhân viên hoàn toàn tp trung vào vic hc, không phi làm vic, bên cnh
đó còn nhn đc nhiu u đưi khác. Nm 2014, d toán kinh phí cho các lp k s cu ni


8
c Thanh (2013)
9
WEF (2013)
15

nƠy lên đn 1 triu USD. Các doanh nghip cng có phi hp vi nhƠ trng, c s đƠo to t
chc các bui hng nghip cho sinh viên. Tuy nhiên theo bà Ngân, do gii hn v s lng
và thi lng nên cha to đc tác đng ln, đn v hng nghip tt nht phi là nhà

trng, ni tip xúc vi sinh viên hàng ngày.
10

NhƠătrng phn ánh doanh nghip chaăđuătăđúngămc
Vì ngành CNTT có rt nhiu lnh vc nh và các công ngh mi ra đi liên tc nên nhƠ trng
không th đƠo to ht tt c mi th mà ch có th trang b cho sinh viên nhng kin thc nn
tng và kh nng hc tp, sau đó doanh nghip phi đƠo to tip tùy theo nhu cu.
Hin nay, đa s các trng có đƠo to CNTT cha đc trang b đy đ c s vt cht và thit
b công ngh hin đi phc v cho ging dy, thc hành. Thêm vƠo đó lƠ ngun kinh phí ht
sc hn hp, lng chi tr cho ging viên thp khin h phi tìm công vic làm thêm bên
ngoài gây nh hng ln đn cht lng ging dy.
ơy lƠ nhng hin tng rt ph bin  Vit Nam, các doanh nghip cng hiu rõ điu này
nhng ch trông ch vƠo nhƠ nc mƠ cha ch đng có nhng hot đng đu t cho nhƠ
trng. Do doanh nghip lƠ đi tng đc hng li trc tip t kt qu đƠo to nên vic đu
t cho nhƠ trng là cn thit đ duy trì vƠ tng cng li ích.
11

ChtălngăđƠoătoăkhôngăđngăđu do btăbìnhăđng
Rt nhiu trng, c s đƠo to CNTT mi ra đi, cha có thng hiu phi đi mt vi nhiu
bt công. C s vt cht yu hn, đc đu t ít hn, thm chí trong vic hp tác vi doanh
nghip cng có nhng bt công khi doanh nghip ch quan tơm đn các trng ln hn. Khi
gi sinh viên vào doanh nghip thc tp, các trng nh còn phi mt mt khon chi phí cho
doanh nghip trong khi đơy l ra phi lƠ c hi hp tác ba bên cùng có li (nhƠ trng, doanh
nghip và sinh viên).
12



10
Tác gi phng vn bà T Th Kim Ngân ậ Trng phòng nhân s công ty Phn mm FPT ti TP HCM

11
Tác gi phng vn ông Thoi Nam - Trng khoa Khoa hc và K thut Máy Tính ậ i hc Bách Khoa TP
HCM
12
Nh trên