Phân tích các yếu tố tác động đến quyết định kiểm tra sức khỏe định kỳ của người dân thành phố hồ chí minh

B GIÁO DCăVĨăĨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP H CHÍ MINH



TRN TNH MINH TRÍ



PHÂN TÍCH CÁC YU T TÁCăNG
N QUYTăNH KIM TRA SC KHEăNH K
CAăNGI DÂN TP H CHÍ MINH



LUNăVNăTHCăS





Tp H Chí Minh – Nmă2015


B GIÁO DCăVĨăĨO TO
TRNGăI HC KINH T TP H CHÍ MINH

TRN TNH MINH TRÍ


PHÂN TÍCH CÁC YU T TÁCăNG
N QUYTăNH KIM TRA SC KHEăNH K
CAăNGI DÂN TP H CHÍ MINH


Chuyên ngành: Kinh T Phát Trin
Mã S: 60310105

LUNăVNăTHCăS

NGI HNG DN KHOA HC:
TS. HAY SINH


Tp H Chí Minh – Nmă2015



LIăCAMăOAN

Tôi cam đoan đơy lƠ công trình nghiên cu ca riêng tôi. Các s liu, kt qu
nghiên cu nêu trong lun vn lƠ trung thc vƠ cha tng đc ai công b trong bt
k công trình nào khác.
Tác gi lun vn.

Trn Tnh Minh Trí.

















MC LC
TRANG PH BÌA
LIăCAMăOAN
MC LC
DANH MC KÝ HIU, VIT TT
DANH MC PH LC
CHNGă1:ăGII THIU 1
1.1 T VN . 1
1.2 I TNG VÀ PHM VI NGHIÊN CU 4
1.3 MC TIÊU NGHIÊN CU 4
1.3.1 Mc tiêu tng quát: 4
1.3.2 Mc tiêu c th: 4

1.3.3 Câu hi nghiên cu: 4
1.4 PHNG PHÁP NGHIểN CU 4
1.5 B CC  TÀI 5
CHNGă2:ăăăCăS LÝ LUN VÀ CÁC NGHIÊN CU LIÊN QUAN 7
2.1 NH NGHA V KIM TRA SC KHE NH K 7
2.2 LÝ THUYT V KINH T HC SC KHE ( Peter Zweifel( 2009) ) 8
2.2.1 Nguyên lý xác đnh giá tr kinh t ca sc khe. 8
2.2.2 Công bng và sc khe. 14
2.2.3 Cung và cu sc khe cá nhân. 18
2.3 LÝ THUYT THÔNG TIN BT CÂN XNG. 21
2.4 CÁC NGHIÊN CU LIÊN QUAN. 22
2.4.1 Mô hình nghiên cu. 22
2.4.2 Công bng trong tip cn dch v. 24
2.4.3 Hành vi ngi tham gia kim tra sc khe đnh k. 25



2.5 KT LUN CHNG 2 26
CHNGă3:ăPHNGăPHÁPăNGHIểNăCU 28
3.1 KHUNG PHÂN TÍCH. 28
3.2 PHNG PHÁP NGHIểN CU NH TÍNH. 29
3.2.1 S cn thit ca vic phng vn tay đôi. 29
3.2.2 Phng vn tay đôi. 29
3.3 PHNG PHÁP NGHIểN CU NH δNG 32
3.3.1 Mô hình hi quy. 32
3.3.2Thit k kho sát. 35
3.4 KT LUN CHNG 3 37
CHNGă4:ăăăKT QU NGHIÊN CU 39
4.1 KT QU NGHIÊN CU NH TÍNH 39
4.1.1 Bng tng hp phng vn tay đôi vi gii chuyên gia, bác s. 39

4.1.2 Bng tng hp phng vn tay đôi vi ngi có kh nng quyt đnh vic
kim tra sc khe đnh k. 42
4.1.3 Bng tng hp chung ca hai đi tng phng vn là gii chuyên gia, bác
s vi ngi có kh nng thc hin quyt đnh vic kim tra sc khe đnh k.
45
4.2 KT QU NGHIÊN CU NH δNG. 46
4.2.1 Thng kê mô t. 46
4.2.2 Kt qu mô hình hi quy Logistic. 56
4.3 KT LUN CHNG 4 61
CHNGă5:ăKT LUN VÀ KIN NGH 62
TÀI LIU THAM KHO
PH LC





DANH MC KÝ HIU, VIT TT

KTSKK: Kim tra sc khe đnh k.
BYT: B y t.
CEA: Phân tích chi phí hiu qu.
ACER: Ch s hiu qu trung bình.
QUALY: Cht lng sng.
GSO: Tng cc thng kê.
GDP: Tng sn phm quc ni.
BV: Bnh viên.
FFS: Dch v chm sóc sc khe có tr phí.
HMO: Dch v chm sóc sc khe đc bo tr.

DANH MC PH LC

Ph lc 1 : Bng câu hi dùng cho chuyên gia, bác s.
Ph lc 2: Bng câu hi dùng cho ngi tham gia.
Ph lc 3: Danh sách các chuyên gia.
Ph lc 4: Bng câu hi kho sát đnh lng.
Ph lc 5: Bnh bm sinh, bnh mn tính.
Ph lc 6: Bng d liu kho sát.
1



CHNGă1:ăGII THIU

1.1 T VNă.
Vn đ sc khe tr nên rt quan trng , vì nó đc xem nh lƠ mt trong
nhng yu t chính trong vic hn ch đói nghèo, phát trin bn vng ca nn kinh
t ( World Bank (1993); Smith (1999) ).

Không lơu trc đơy, sc khe tt đc xem nh lƠ món quƠ ca t nhiên và
sc khe ti đc coi nh nhng điu không may mn. Tuy vy, nhng thành qu y
t hin đi đư to ra nim tin v vic con ngi có th đt ti mt sc khe tt khi
s dng chúng đúng cách. ( Peter Zweifel (2009) ).
Y t d phòng là mt phng pháp giúp tit kim chi phí cho cá nhân và toàn
xã hi hn lƠ phng pháp cu cha hin nay. Phòng bnh có ngha lƠ phi kim tra
sc khe đnh k, trc khi các mm bnh phát trin. ( Ariely, (2008) ).
Vì vy đ có đc mt cuc sng hnh phúc trn vn, chúng ta phi luôn chc
chn sc khe ca chúng ta đc kim soát cht ch.  thc hin đc điu này,
chúng ta phi thng xuyên kim tra sc khe đnh k ti các c s chm sóc sc
khe.
Qua vic kim tra sc khe đnh k, chúng ta có th phòng nga đc bnh
tim mch, tng m máu  ngi ln tui , đơy lƠ nguyên nhơn quan trng gơy tng
huyt áp, dn đn bin chng tai bin mch máu não, mt vƠi cn bnh ung th có
th đc cha khi nu phát hin sm,…Tuy nhiên ,  Vit Nam chúng ta hin nay
đa s ngi dân ch đn c s y t khi c th đư phát bnh, khi cm thy khó chu
vi các triu chng vƠ đang suy yu. Chính thói quen nƠy lƠm cho c hi cha khi
bnh không cao, không hiu qu v chi phí đu t cho sc khe.
Vit Nam hin nay là quc gia đang có s phát trin v nhiu mt, ý thc ca
ngi dân v mt cuc sng khe mnh cng đc th hin khá rõ, qua vic h
ngƠy cƠng quan tơm đn cht lng hàng hóa, thc phm, các công viên, câu lc b
th dc ngƠy cƠng đông ngi luyn tp. Th nhng vic kim tra sc khe đnh k,
mt vic làm quan trng đ gim thiu ri ro v sc khe thì cha đc quan tâm.
2



Lâu nay chính sách ca chúng ta ch tp trung vào vic kim tra sc khe đnh k
cho nhng đi tng đc thù nh: ngi lao đng trong môi trng đc hi, các c
quan, công ty, thc hin vic kim tra sc khe đnh k cho cán b công nhân viên

ca mình. Cha có c ch khuyn khích toàn dân.
Hưy tng tng, nu tt c chúng ta đu kim tra sc khe đnh k, s có bao
nhiêu bnh nghiêm trng có th đc phát hin, bao nhiêu chi phí có th đc ct
gim vƠ bao nhiêu ngi s gim ni khn kh nh phát hin bnh sm?
Vi nn kinh t đang trong thi k chuyn đi ca Vit Nam hin nay, rt
nhiu yu t có th gây hi cho sc khe nh: thc phm kém cht lng, bi bn
và ô nhim môi trng t quá trình công nghp hóa, áp lc tài chính và công vic
gia tng…, nht là ti các thành ph ln. Qua đó chúng ta thy rng vic kim tra
sc khe đnh k đ góp phn nâng cao cht lng cuc sng là rt cn thit. Làm
sao chúng ta có th nâng cao ý thc ca ngi dân v vic kim tra sc khe đnh
k?
 có đc nhng đnh hng đúng, nhng chính sách phù hp, hiu qu
trong vic khuyn khích ngi dân tham gia kim tra sc khe đnh k, chúng ta
cn phi bit đc các yu t nào trong xã hi Vit nam hin nay tác đng đn
quyt đnh thc hin kim tra sc khe đnh k. Các yu t c bn trong xã hi Vit
nam hiên nay nh lƠ:
Trình đ dơn trí Vit Nam nhng nm gn đơy đi ng trí thc tng nhanh, ch
tính riêng s sinh viên cng đư cho thy s tng nhanh vt bc. Nm 2003-2004
tng s sinh viên đi hc vƠ cao đng lƠ 1.131.030 sinh viên đn nm 2007- 2008
tng lên 1.603.484 sinh viên. Nm 2008 tng s sinh viên ra trng lƠ 233.966
trong đó sinh viên tt nghip đi hc lƠ 152.272; sinh viên tt nghip cao đng lƠ
81.694. S trí thc có trình đ thc s, tin s cng tng nhanh( ngun: Ngun nhơn
lc Vit nam ậ B Giáo duc. 22/6/ 2010 ).
Thu nhp bình quơn đu ngi hin nay ca Vit nam da trên s liu ca
Tng cc Thng kê (GSO), tng sn phm quc ni (GDP) ca Vit Nam nm 2014
tính theo giá hin hƠnh đt 3.937.856 t đng, tng đng 184 t USD, tính theo
3

t giá ca S Giao dch Ngơn hƠng NhƠ nc vƠo ngƠy 31/12/2014 lƠ 21.400
đng/USD.Da trên quy mô dơn s 90,73 triu ngi ca nm 2014 (cng theo s
liu do GSO công b), GDP bình quơn đu ngi ca Vit Nam nm 2014 đt 2.028
USD, tng đng 169 USD/tháng.Trc đó, nm 2013, tng sn phm quc ni
ca Vit Nam đt 3.584.262 t đng tính theo giá hin hƠnh, theo đó GDP bình
quơn đu ngi đt 1.900 USD, tng so vi mc 1.749 USD ca nm 2012.Vi mc
thu nhp 169 USD/ tháng tng đng vi 3,380,000VND/ tháng đơy lƠ mc thu
nhp trung bình thp so vi các nc trong khu vc. ( Ngun: Tng cc thng kê ậ
2014 )
Trong 10 nm qua, s ngi trong đ tui 15-64 đư tng lên 12,6 triu ngi,
t 46,7 triu ngi nm 1999 lên 59,3 triu ngi nm 2009. T trng dân s t 65
tui tr lên tuy cng tng lên nhng không đáng k. Sau 30 nm, t trng này ch
tng đc 1,6 đim phn trm (t 4,8% nm 1979 lên 6,4% nm 2009). ( ngun:
Tng cc dân s k hoch hóa gia đình 2014 ).
Tình hình cung cp dch v y t cho ngi dân  Vit nam hin nay: Bnh
vin Ung bu TP H Chí Minh là tuyn cui ca ngi bnh mc bnh ung th
khu vc phía nam. S ging thc kê ca BV ch có 631 ging. Trung bình mi
ngƠy BV điu tr ni trú gn hai nghìn ngi bnh, bnh nhân ngoi trú gn 10
nghìn ngi. Trong khi c s vt cht BV đang xung cp, cht hp, trang thit b
thiu Hng ngày, s lng ngi bnh đn khám, điu tr luôn trong tình trng
"vt ngng" quá ti. Bnh vin Bch Mai (Hà Ni) có ti 25/26 chuyên khoa (tr
khoa Da liu) luôn trong tình trng quá ti. Có nhng chuyên khoa thng quá ti
khong 200% nh: Trung tơm Y hc ht nhân và Ung bu, Vin Tim mch Quc
gia, Khoa Thn - tit niu, Khoa Hô hp, Khoa Thn kinh S lng bnh nhân ni
trú điu tr ti BV Bch Mai liên tc tng theo các nm. Bnh nhân ngoi trú đn
khám ti bnh vin cng liên tc tng vi gn 800 nghìn bnh nhân nm 2010, lƠm
cho tình trng quá ti ngƠy cƠng cng thng. ( ngun: Báo Nhân Dân, 6/1/2012 ) .
Vi tt c nhng yu t c bn trên, và còn thêm nhng yu t nào khác trong
xã hi Vit nam hin nay, có tác đng đn vic tham gia kim tra sc khe đnh k
4

ca ngi dân. Nghiên cu này s tìm hiu, phân tích các yu t thc s tác đng
đn quyt đnh thc hin kim tra sc khe đnh k ca ngi dân.
1.2 IăTNG VÀ PHM VI NGHIÊN CU
Nghiên cu này s tìm hiu, phân tích các yu t tác đng đn quyt đnh kim
tra sc khe đnh k ca ngi dân.
Nghiên cu đc thc hin trên đa bàn TP H Chí εinh. ơy lƠ đa bàn có
dân s đông nht c nc, đc đim dân s đa dng, mc sng bình quơn tng đi
cao so vi c nc, nhu cu v sc khe cá nhơn đc th hin khá rõ nét. H thng
chm sóc sc khe ni đơy đa dng, phong phú và hin đi nht c nc. ng thi
đơy cng lƠ ni có nhiu yu t có th nh hng xu đn sc khe. Vi ngun lc
và thi gian có hn, nghiên cu khó có th thc hin trên phm vi toàn quc.
Nghiên cu s thc hin kho sát ba qun c th ca TP H Chí Minh là qun 1,
qun 10, qun Tơn Bình, đơy lƠ ba qun có kh nng đi din cho cu trúc đa dng
ca dơn c đang sinh sng ti Tp H Chí Minh.
Nghiên cu s kho sát vic thc hin kim tra sc khe đnh k ca ngi
dân trong khon thi gian t nm 2010 đn 2015.
1.3 MC TIÊU NGHIÊN CU
1.3.1 Mc tiêu tng quát:
Phân tích các yu t tác đng đn quyt đnh kim tra sc khe đnh k ca
ngi dân.
1.3.2 Mc tiêu c th:
- Phơn tích xu hng tác đng ca các yu t đn quyt đnh kim tra sc khe
đnh k.
- Gii thích nguyên nhân ti sao ngi dân thc hin hay không thc hin vic
kim tra sc khe đnh k.
1.3.3 Câu hi nghiên cu:
- Các yu t nƠo tác đng đn vic kim tra sc khe đnh k ca ngi dân?

- Chúng tác đng theo xu hng nh th nào?
1.4 PHNGăPHÁPăNGHIểNăCU
5



Nghiên cu đc thc hin đng thi hai phng pháp, phng pháp đnh tính
vƠ phng pháp đnh lng.
Nghiên cu dùng phng pháp đnh tính. Tho lun cùng các chuyên gia, bác
s, các ngi dân có kh nng quyt đnh vic kim tra sc khe đnh k, đ xác
đnh đc các yu t nh hng đn quyt đnh kim tra sc khe đnh k ca
ngi dơn, đa ra đc bng câu hi dùng cho kho sát nghiên cu đnh lng.
- Nghiên cu đnh tính đ xác đnh rõ hn các yu t nƠo tác đng đn quyt
đnh kim tra sc khe đnh k ca ngi dân và ti sao ngi dân li thc hin hay
không thc hin vic kim tra sc khe đnh k. Ngi nghiên cu s s dng
phng pháp phng vn tay đôi vi đi tng nghiên cu đó lƠ gii chuyên gia sc
khe, bác s vƠ ngi có kh nng t quyt đnh tham gia kim tra sc khe đnh
k. Chi tit v phng pháp đnh tính, cách thc thu nhp và phân tích d liu s
đc đ cp chi tit trong chng ba.
Nghiên cu dùng phng pháp đnh lng, gm thng kê mô t và mô hình
hi quy logistic.
- T kt qu nghiên cu đnh tính có đc, kt hp vi các c s lý thuyt, các
nghiên cu thc nghim mƠ ngi nghiên cu có đc phng trình hi quy vi
các bin cn thit, kh thi, phù hp, có th kho sát, đo lng đc vi môi trng
Vit nam hin nay, tác đng đn vic thc hin hay không thc hin vic kim tra
sc khe đnh k ca ngi dân. T phng trình hi quy nƠy, ngi nghiên cu s
dng mô hình hi quy δogistic đ bit đc xu hng nh hng ca các yu t đn
quyt đnh vic kim tra sc khe đnh k ca ngi dân, phân tích mi tng quan
ca các yu t đn quyt đnh kim tra sc khe đnh k ca ngi dân. Chi tit v
phng pháp vƠ mô hình s dng trong nghiên cu s đc đ cp đn trong

chng ba.
1.5 B CCă TÀI
 tài gm có nm chng:
- Chng 1: Gii thiu v s cn thit trong xã hi hin nay ca đ tài nghiên
cu. Phân tích nguyên nhân ti sao chúng ta cn phi kim tra sc khe đnh k, 
6



đ tui nào chúng ta nên thc hin vic kim tra sc khe đnh k, da trên các
khuyn cáo ca các t chc y t có uy tín và li khuyên ca các chuyên gia. Nêu rõ
đi tng ca đ tài nghiên cu, ti sao đ tài li tp trung vƠo đ tui ca đi tng
nghiên cu t bn mi tui tr lên. Mc tiêu nghiên cu chính ca đ tài, đ tr li
nhng câu hi nghiên cu nào. Gii thiu v phng pháp mƠ ngi nghiên cu s
dng đ làm sáng t vn đ và phm vi mà nghiên cu này kho sát đ nghiên cu.
- Chng 2: Gii thiu v c s lý thuyt mƠ ngi nghiên cu vn dng trong
lý lun ca đ tài, các nghiên cu thc nghim đư đc thc hin bi nhng ngi
đi trc, ngi nghiên cu đư vn dng cho nghiên cu ca mình.
- Chng 3: Gii thiu v phng pháp nghiên cu mƠ ngi nghiên cu s
dng, đó lƠ nghiên cu đnh tính vƠ đnh lng trong nghiên cu ca mình. Phng
pháp phng vn tay đôi, phng pháp thu nhp d liu, gii thiu v mô hình
Logistic.
- Chng 4: Gii thiu v kt qu nghiên cu đc t phng pháp nghiên
cu đnh tính, đa ra khung phơn tích s dng cho vic nghiên cu đnh lng, đnh
hình các bin tác đng, kt qu nghiên cu t nghiên cu đnh lng.
- Chng 5: Kt lun và kin ngh chính sách ca ngi nghiên cu, da trên
kt qu nghiên cu đt đc.
- Tài liu tham kho
- Ph lc.

7



CHNGă2:ăăăCăS LÝ LUN VÀ CÁC NGHIÊN CU LIÊN QUAN

2.1ăNHăNGHAăV KIM TRA SC KHEăNH K
Kim tra sc khe đnh k tc lƠ ngi dân ít nht mt ln trong nm đn
trung tơm chm sóc sc khe, đ đc các bác s thc hin vic kim tra sc khe
cho mình. Các vic c th đc thc hin nh sau ( Theo quy đnh ca thông t s
13/2007/ TT ậ BYT ngƠy 21 tháng 11 nm 2007 ca B Y T. ):
- Tip nhn h s vƠ hoƠn thƠnh các th tc hƠnh chính: i tng khám sc
khe có trách nhim cung cp đy đ, chính xác, trung thc các thông tin cá nhân,
tình trng sc khe hin ti, tin s bnh tt ca bn thơn vƠ gia đình trong phn
tin s ca đi tng khám sc khe.
- Khám th lc: o chiu cao, cân nng, vòng ngc trung bình, ch s BMI,
mch, nhit, huyt áp và nhp th.
- Khám lâm sàng toàn din theo các chuyên khoa.
- Khám cn lâm sàng.
o Cn lâm sàng bt buc:
 Công thc máu, đng máu.
 Xét nghim nc tiu: Tng phơn tích nc tiu ( đng, protein, t bào.)

 Chp X quang tim phi thng, nghiêng. Thc hin theo ch đnh ca bác s
lâm sàng.
o Cn lơm sƠng khác: i tng khám sc khe phi đc làm thêm
các xét nghim cn lâm sàng khác khi có ch đnh ca bác s lâm sàng, hoc yêu
cu ca đi tng khám sc khe.
- Các bác s khám lâm sàng phi phân loi sc khe, ký và ghi rõ h tên vào
giy chng nhn sc khe, s khám sc khe đnh k và phi chu trách nhim v
kt lun ca mình. Ngi ghi các kt qu cn lâm sàng phi ký và ghi rõ h tên vào
giy chng nhn sc khe, s khám sc khe đnh k.


8



2.2 LÝ THUYT V KINH T HC SC KHE ( Peter Zweifel( 2009) )
 tr li cho nhng câu hi thng gp khi chúng ta buc phi b tin ra đ
thc hin mt vic nƠo đó trong lnh vc chm sóc sc khe, ví d: chúng ta có nên
thc hin vic kim tra sc khe đnh k hay không? Chúng ta có nên tin hành tm
soát ung th hay không? Chúng ta có nên tin hành mt chng trình khuyn khích
ngi dơn n sáng hay không? Chúng ta có nên tin hƠnh chng trình giám sát th
lc  trng hc không?  có c s tr li cho các câu hi trên, lý thuyt v kinh
t hc sc khe s cung cp cho ta các công c tr li di góc đ kinh t, công
bng trong lnh vc chm sóc sc khe.
2.2.1 Nguyên lý xác đnh giá tr kinh t ca sc khe.
2.2.1.1 Tm quan trng ca vic xác đnh giá tr kinh t trong lnh vc sc khe.
“ S sng lƠ vô giá” lƠ mt lun đim ph bin mà nhiu ngi s đng ý.
Nhng nhng quyt đnh trong vn đ cung cp dch v chm sóc sc khe không
ch là ca nhng cá nhơn mƠ còn đn t phía các nhà hoch đnh chính sách. Ta có
hai vn đ cn gii quyt: Bo v hay kéo dài mng sng ca mt con ngi ậ Tiêu

tn nhng ngun lc có hn ca xã hi. Ta có mt quyt đnh mang tính đánh đivà
đó lƠ mt quyt đnh quan trng. Cho mt quyt đnh nh vy, ta cn nhng phân
tích mang tính h thng, cân nhc k lng nhng yu t liên quan. Nhng phân
tích kinh t theo hng đnh giá,  mt mc đ nƠo đó, tha mãn nhng đòi hi trên
vì ít nht có ba lý do sau đơy:
- Tt c nhng phng án kh thi đu phi đc đ cp, th nên phân tích
đánh giá cn có tính h thng. ôi khi trong lúc cơn nhc quyt đnh v vic đa ra
mt phng án chm sóc sc khe mi, ngi ta không nhc đn các phng án có
sn nh mt chn la. Hoc trong trng hp các phng án phòng nga cng có
th đc coi nh phng án tt bên cnh các phng án điu tr, vƠ nên đc thêm
vào danh sách la chn. Nên đ ý rng khi mt phng án mi đc đem ra so
sánh vi mt phng án có sn thì bn thơn phng án có sn nên đt hiu qu v
mt chi phí. Mt phng án s không hiu qu nu có mt phng án khác cho kt
qu tng t nhng vi chi phí thp hn.
9



- Nhng phơn tích xác đnh giá tr kinh t thng da trên quan đim ca mt
nhóm ngi nƠo đó, điu này rt quan trng. Mt phng án có th không hp dn
cho mt bên nƠo đó, nhng li hiu qu trong quan đim ca nhng bên khác.
Trong thc tin quan đim có th khác nhau t các phía: cá nhân bnh nhơn; các c
quan, đnh ch; nhóm mà các dch v y t nhm đn, ngân sách ca b y t, ngân
sách ca chính ph vƠ các quan đim mang tính cng đng hay xã hi.
- Nu không có nhng s đo lng nghiêm túc, s không chc chn trong xp
hng th t quan trng là rt ln. Nu không có n lc trong vic đo lng và so
sánh nhng giá tr đu ra vƠ đu vào, chúng ta có rt ít c s đ đa ra kt lun.
2.2.1.2 Xác đnh giá tr kinh t trong lnh vc sc khe là gì?
Vi mi hot đng mà mt phân tích kinh t nhm đn, nó có hai tính cht:
- Th nht nó tính đn đu vƠo vƠ đu ra ca quá trình ( hay còn gi là chi phí

và kt qu ).
- Th hai v bn cht, nhng phân tích kinh t liên quan ti la chn. Ngun
lc là khan him và s tht hin nhiên là không th sn xut ra mt sn lng tha
mãn mi mong mun. Vì vy, ngi ta phi la chn và đánh đi. Nhng la chn
đc đa ra trên nhiu tiêu chun c s, đôi khi rõ rƠng, đôi khi không. Nhng phân
tích kinh t s xác đnh và làm rõ mt nhóm nhng tiêu chun có th giúp cho vic
la chn gia các phng án.
Hai tính cht trên dn đn vic các phơn tích xác đnh giá tr kinh t đc đnh
ngha nh mt phân tích so sánh nhng phng án khác nhau v mt chi phí và kt
qu. Vì th nhim v c bn ca bt c mt phơn tích xác đnh giá tr kinh t nào,
đu lƠ xác đnh, đo lng, tính toán thành giá tr và so sánh chi phí và kt qu ca
các phng án đc đ ra. Phân tích kinh t trong vn đ sc khe không phi là
mt ngoi l.
2.2.1.3 Tng quan v nhng k thut xác đnh giá tr kinh t.
- Phân tích hiu qu chi phí ( CEA ): Phân tích hiu qu chi phí lƠ phng
pháp dùng cho vic đánh giá kt qu và chi phí ca nhng d án ci thin sc khe.
Các nghiên cu dng nƠy đư đc dùng đ so sánh chi phí và s nm sng thêm cho
10



nhng phng án y t khác nhau. Kt qu ca nghiên cu thng đc tng kt
di dng mt chui nhng t s hiu qu chi phí cho nhng nhóm bnh nhân khác
nhau hoc các phng án khác nhau.
Nhng phân tích dng nƠy đo lng sc khe theo thc đo “ t nhiên” ,
thc đo nƠy có th là mt thc đo y hc, hoc tui th. Thc đo nƠy ch có ý
ngha trong trng hp nhng phng án khác bit trong mt tác đng nƠo đó vƠ
không có tác dng ph.
i vi nhng phng án đc lp vi nhau, ch s dùng đ so sánh là ch s
hiu qu trung bình ( ACER ). Nu hiu qu đc đo bng s nm tui th, ch s

so sánh này có dng:
ACER = Chi phí bng tin/ Kt qu tính bng s nm tng lên trong tui th.
Nu nhng phng án có tính loi tr, ta cn xem xét t l mc tng lên trong
chi phí đi vi mc tng lên trong li ích. Trong trng hp nƠy chúng ta dùng “ t
s tng hiu qu chi phí “ ( ICER ). “ T s tng hiu qu chi phí” ca mt phng
án đc đnh ngha bng t s ca mc tng trong chi phí vƠ mc tng trong hiu
qu khi so sánh vi phng án hiu qu tip theo.
ICER = Chi phí tng lên/ Kt qu tng lên.
- Phân tích chi phí tha dng
o lng mc tha dng: Mt vài khái nim v mc tha dng đư đc phát
trin đ gp nhng tác đng đa chiu ca mt phng án li thành mt tác đng mt
chiu. Trong s chúng, nhng thc đo sau đơy lƠ ph bin nht.
Tui th gim đi điu chnh theo mc đ khuyt tt ( DALY ): Khái nim này
đc phát trin t nm 1993 trong báo cáo phát trin Th gii ca World Bank.
DAδY đo lng mc gim xung ca tui th có tính đn mc gim ca sc khe
so vi mt mc chun v tui th k vng lƠ 80 nm cho nam gii vƠ 82,5 nm cho
n gii. Trng s bnh tt đc xác đnh bi nhng chuyên gia vƠ đc dùng đ
đánh giá nhng tình trng sc khe thp hn mc hoàn toàn khe mnh. Bên cnh
đó, trng s này áp dng cho nhng tui đi khác nhau. Trng s ln nht đc gn
cho vic mt đi mt nm tui th  mc sc khe ca đ tui 25. Mc tha dng t
11



mt phng án y t đc đo bng s DALY tn tht tránh đc. DAδY đc s
dng bi nhiu t chc ( nh WHO ) đ so sánh sc khe ngi dân  nhiu nc
trên th gii.
Tui th tng thêm điu chnh theo cht lng sng ( QALY ): Khái nin v
QALY da trên nghiên cu ca Klarman và cng s ( 1968 ), nhng ngi đu tiên
đ cp c s nm tng lên trong tui th và s thay đi trong cht lng sng đo

bng mt ch s. Cng nh DAδY, mi trng thái sc khe đc gn vi mt trng
s bnh tt. Tuy vy, nhng ngi trong s nƠy thng đc xác đnh bng cách
điu tra nhng ngi liên quan ti phng án sc khe. S QALY ca mi ngi
đc tính bng cách nhân mc tui th k vng ca mi trng thái sc khe vi ch
s đau bnh ( hay khe mnh ) ca chúng ri cng li . Mc tha dng ca mt
phng án đc đo bng s QAδY tng lên.
S nm khe mnh tng đng ( HYE ): Khái niêm nƠy bt ngun t nghiên
cu ca Mehrez và Gafni ( 1989 ), da vào h s din tin sc khe. Nhng cá nhân
đc hi v mc mà h đánh giá tình trng sc khe có th đt đc vi mt
phng án. C th, h đc hi v s nm khe mnh tng đng mƠ h cho là
ngang bng vi h s din tin sc khe đc hi.
Trong khái nim ca DALY, cht lng sng đc đánh giá bi các chuyên
gia, trong khi đi vi trng hp hai thc đo còn li, s đánh giá đc tin hành
bi nhng bnh nhân thc s hay bnh nhân tim nng. Hng tip cn sau lƠ đúng
đn hn vì nhng ngi b tác đng ( hoc có tim nng b tác đng ) có kh nng
đánh giá tt hn v sc khe ca chính h, hn na, h chính là nhng ngi chi tr
cho các chi tiêu sc khe công cng. Ngc li nhng chuyên gia ch có kh nng
hn  mt k thut y t. Vy nên khái nim DAδY dng nh khó có th tha mãn
nh mt nn tng cho vic ra quyt đnh. Vì th nó đc s dng cho nhng so sánh
 tm đa quc gia.
Trong các khái nim DALY và QALY, th t mà các trng thái khác nhau
din ra không quan trng. Ngc li, Khái nm HYE đánh giá h s ca toàn b
din tin trng thái sc khe to ra t mt phng án y t. Vì th HYE v bn cht
12



s đc a dùng hn, nhng trong mi tình hung nó đc coi là tn kém hn, vì
toàn b h s din tin sc khe cn mt s mô t rt dài.
Khái nim QALY rt đn gin đ áp dng. Mt khi trng s tha dng đc

xác đnh, vic đánh giá mt phng án lƠ rt d dƠng. Tuy nhiên, vì QAδY đc
dùng đ h tr vic ra quyt đnh phân phi ngun lc trong lnh vc chm sóc sc
khe, các quyt đnh này cn có c s lý thuyt đúng đn. Chúng ta s phân tích
QALY trong lý thuyt “ mc tha dng k vng”, lý thuyt ph bin nht cho vic
ra quyt đnh trong điu kin không chc chn. Dù tha dng k vng không phi là
mt lý thuyt hoàn ho v hành vi vi điu kin không chc chn, nó có th đóng
vai trò mt hng dn chun cho vic ra quyt đnh mt cách lý trí, nu ngi ta
đng ý rng la chn đc đa ra tha mãn nhng tin đ c s ca lý thuyt này.
Chúng ta bt đu vi mt dng đn gin ca các mô hình QAδY, trong đó
không có vic chit khu vƠ không có tính “ e ngi ri ro” theo tui th ( hay còn
gi là bàng quan vi ri ro theo tui th ).  đn gin, coi tt c các tình trng sc
khe ( vector H
h
vi h = 1,2,….m ) lƠ thng xuyên ( tình trng sc khe là không
đi ậ gi đnh này ch đc dùng đ tin cho vic bin đi và không phi là mt tính
cht ca mt mô hình QALY ). S kt hp ( H
h
, T
t
) xy ra vi xác sut 
h
. δúc đó
mt cá nhân phi đi din vi mt s may ri v nhng tình trng sc khe thng
xuyên ( 
h
, H
h
, T
h
) vi h = 1,…,m. Gi đnh rng s a thích tha mãn các tin đ

Neumann ậ Morgenstern. Nu mc tha dng ca vic sng T
h
nm trong tình trng
thng xuyên H
h
ký hiu là u ( H
h
, T
h
), s a thích ca cá nhơn đc th hin bng
mc tha dng k vng:
EU = 
m
h=1

h
u( H
h
, T
h
) (1)
 chuyn mc tha dng k vng thành s QALY, hàm tha dng phi có
dng:
u ( H
h
, T
h
) = v(H
h
)T

h
(2)
Vi hai phng trình trên ta có
EU = QAδY = 
m
h=1

h
T
h
v( H
h
) (3)
13



Ngha lƠ mc tha dng k vng bng tng tha dng ca nhng trng thái
sc khe đc đánh t trng bng đ dài thi gian và xác sut xy ra ca chúng.
Vì trong lý thuyt mc tha dng k vng , hàm tha dng v() là mt hàm s
lng vƠ đc xác đnh theo dng positive affine transformation ( ví d: mt dng
hƠm tng bc nht đn điu: v(x) = ax + b vi a>0 ), v() có th đc chn mà không
làm mt đi tính tng quát theo cách đ mc tha dng ca tình trng sc khe hoàn
ho v(H
*
) là 1 và mc tha dng ca tình trng cht là 0. T đó, mc tha dng k
vng ca mt cá nhân có th đc gii thích bng s nm tui th điu chnh theo
cht lng sng.
Theo quan đim lý thuyt ra quyt đnh, tính đn gin ca vic tính toán
QALY là da trên dng ca hàm tha dng nh trong phng trình (2). Dng hàm

nƠy đòi hi s a thích đi vi các trng thái sc khe là n đnh trong sut tui th
(v(H
h
) không ph thuc vào tui ca mt cá nhân ).
Hn na, hàm tha dng u(H
h
, T
h
) cn tha mãn nhng gi đnh cn bn. u
tiên, phng trình trên ngm đnh rng các cá nhân bàng quan vi ri ro theo thi
gian ( đi vi mt trang thái nht đnh, h bàng quan gia mt quưng đi vi nhng
s chc chn và mt quưng đi vi nhng s ri ro ). Nhng s bàng quan vi ri ro
v thi gian cng không hoƠn toƠn to nên dng ca hàm tha dng trong phng
trình trên. Nói chung , nó ch ng ý rng khi vng đi s chit khu, hàm tha dng
có dng sau
u ( H, T ) = g(H) + v(H)T vi v(H) > 0 (4)
vƠ phng trình nh đư nói trên cn thêm điu kin g(H) = 0 cho mi tình
trng sc khe H.
Mt gii pháp đt ra lƠ “ điu kin không” , tt c trng thái sc khe vi đ
dài thi gian bng không là bng nhau ( theo nghiên cu ca Bleichrodt và cng s
( 1997 ), Miyamoto và Eaker ( 1988) )
Vi mi H , u ( H, 0 ) = const (5)
Nghiên cu ca Miyamoto và cng s (1998 ) lp lun rng “ điu kin
không” nƠy hoƠn toƠn đc chng minh. H qu t “điu kiên không” lƠ g(H) phi
14



là hng s trong phng trình tha dng (4). Vì hàm tha dng phi là hàm s
lng, mt hng s bt k có th đc thêm vào mà không làm mt đi tính tng

quát. Vì th ngi ta có th cho g(H) = 0 trong phng trình tha dng (4) đ tr
thƠnh phng trình (2). S bàng quan vi ri ro v tui th vƠ “điu kin không”
lúc nƠy đ đ to nên c s đ cho vic đo mc tha dng bng QALY.
Bên cnh s bàng quan vi ri ro v đ dài tui th, s đc lp v tha dng
và s đánh đi theo t l c đnh cng đc cho là nhng gi đnh nn tng cho mô
hình QALY ( Pliskin và cng s ( 1980) ). Gi đnh v s đc lp v tha dng s
đc tha mãn nu s a thích có điu kin đi vi nhng may ri trong sut mt
giai đon tui th vi mt trng thái sc khe cho trc, đc lp vi nhng tính
chât sc khe c th vƠ ngc li. S đánh đi theo t l c đnh ngha lƠ phn tui
th mà cá nhân chp nhn t b đ có đc mt s ci thin trong sc khe lƠ đc
lp vi k vng v phn tui th còn li.
Nghiên cu ca Bleichrodt và công s ( 1997 ) minh ha rng s đc lp v
tha dng và s đánh đi theo t l c đnh là nhng gi đnh mnh hn “ điu kin
không”. Xét tính đánh đi theo t l c đnh
Vi mi H, H’ vi H’ > H: tn ti q thuc ( 0, 1 ) sao cho u( H, T ) = u (H’, qT
) vi mi T (6)
Nghiên cu ca Plishkin và cng s ( 1980 ) ch ra rng tính cht nƠy đc
tha mãn nu ( 1 ) tn ti s đc lp tha dng và (2) s đánh đi theo t l c đnh
đúng cho trng thái sc khe tt nht và t nht. Vi T = 0 trong phng trình (6) ,
ta có u(H, 0) là bng nhau cho tt c các trng thái sc khe ( điu kin không ). Vì
vy, không cn thit phi đt ra các gi đnh v s đánh đi theo t l c đnh và s
đc lp tha dng đ to nên mô hình QALY. Ch cn “điu kin không” lƠ đ.
2.2.2 Công bng và sc khe.
Có nhiu lý thuyt khác nhau đ cp vn đ công bng xã hi, vì vy quan
đim v công bng hin không thng nht. Ch ngha tha dng ( Utilitarianism )
nhm ti vic ti đa hóa tha dng cá nhơn. Trong khi đó, ch ngha Rawls (
Rawlsian ) ch ra hai nguyên tc công bng: nhng cá nhơn nên có đc mc t do
15

ti đa tng ng vi nhng ngi khác, và mi s thiên lch có ch ý đu là không
công bng tr khi nó nhm ti li ích cho nhng cá nhân kém sung túc nht. Lý
thuyt ca Rawls, không tp trung vào mc tha dng xã hi mƠ đ ra “ nhng hàng
hóa xã hi cn bn” vƠ đt mc tiêu sao cho mi cá nhân tip cn đc vi chúng.
Ch ngha εác ( εarxism ) nhn mnh v nhu cu, gi ra trit lý “phơn phi theo
nhu cu” . Ch ngha t do cá nhân ( Libertarianism ) tôn trng nhng quyn t
nhiên: Quyn sng và quyn s hu. Nu ngi ta có đc và chuyn nhng
nhng tài sn ca mình mà không làm nh hng đn ngi khác thì s s hu đó
là công bng.
Hai hng tip cn chính v vn đ công bng đc đ cp trong phn ln các
nghiên cu kinh t sc khe lƠ hng tip cn theo ch ngha t do cá nhân và
hng tip cn theo ch ngha εác. Nhng nói mt cách chính xác, đ xut “ phơn
phi theo nhu cu” không hn đn t ch ngha εác, mƠ lƠ mt phn trong ch
ngha bình quơn trong th k 20. Theo ch ngha bình quơn, vic đc chm sóc sc
khe là quyn ca mi công dân và vì th, bt chp s giàu nghèo hay thu nhp cao
thp, mi ngi đu phi có quyn này. Theo ch ngha t do cá nhân, s chm sóc
sc khe đc đ cp đn nh mt h thng khen thng xã hi, th mà nhng cá
nhân ni tri hn v thu nhp hay s giàu có s đc tip cn d dƠng hn. εt
cách khái quát, ch ngha bình quân kêu gi s tài tr cho vic chm sóc sc khe
theo kh nng chi tr và phân phi theo nhu cu. Ngc li, ch ngha t do cá nhân
li cho rng phân phi vic chm sóc sc khe phi da trên kh nng chi tr ca
mi ngi, vì th ngun tài tr phi là t phía t nhơn, chính ph ch nên có vai trò
ti thiu.
Có mt khái nim chúng ta cn phi tho lun trong lý thuyt công bng sc
khe đó lƠ khái nim “ Tip cn”. Khái nim này đc nhc đn nhiu trong vic
phân phi s chm sóc sc khe. V c bn, “ tip cn” thng đc hiu di
dng “ nhn đc s chm sóc” . iu này khá rõ trong các lp lun ca Tobin (
1970 ) vn khng đnh rng công bng trong chm sóc sc khe là vic các cá nhân
16

đc chm sóc da trên du hiu và triu chng y khoa ch không phi kh nng
chi tr ca h.
Không đng ý vi quan đim trên, Legrand ( 1982 ) và Mooney ( 1983, 1994
) cho rng có s khác bit rch ròi gia “ tip cn” vƠ “ đc chm sóc”. “ tip cn”
bao gm nhng c hi mà các cá nhân có th có đc, còn “ đc chm sóc” hay
không, ph thuc vào c vic có tn ti các c hi nh vy hay không và vic các
cá nhân có kh nng đc li t chúng không. Vi suy ngh đó, δegrand gn s “
tip cn” vi hai yu t chi phí: thi gian và tin bc, tuy vy điu này ng ý mt
th rt khó gii thích: Khi hai ngi cùng đi din vi chi phí thi gian và tin bc
nh nhau , h s có cùng mc “ tip cn” bt chp s khác bit v thu nhp. Chính
δegrand ( 1991 ) cng ch ra s vô lý này ậ s có s khác bit trong “ tip cn” gia
mt ngi không có thu nhp và mt triu phú. Olson vƠ Rodger ( 1991 ) đa ra
mt ý tng khác, không lâm vào tình trng trên, h cho rng, ngoài chi phí thi
gian và tin bc, s tip cn còn b chi phi bi thu nhp.
Khái nim v “ nhu cu” Culyer ( 1976 ) và William ( 1974, 1978 ) h cho
rng “ nhu cu” chính lƠ kh nng hng li ca mi cá nhân t s chm sóc sc
khe. nh ngha nƠy quan tơm đn ch th mà s chm sóc sc khe tác đng ti (
sc khe ) hn lƠ th đc cn ( chm sóc sc khe ). Hãy xem xét mt s tin b
trong y hc, theo đnh ngha nƠy, nhu cu ca mt ngi đi vi chm sóc sc khe
lƠ không đi, trong khi đó ngun lc cn thit đ chm sóc cho anh ta li gim đi (
do nhng tin b ) . Trên lý l đó, Culyer vƠ Wagstaff ( 1993 ) đa ra đnh ngha
trong đó “ nhu cu” lƠ lng ngun lc ti thiu cn đ bù đp đ “ kh nng hng
li”.
Mâu thun trong các nguyên tc công bng: Ba nguyên tc công bng đc
nhc ti bao gm: công bng trong tip cn, phân phi theo nhu cu và công bng
trong mc sc khe. εooney ( 1983 ) đư nhn Mnh rng s “ tip cn” ch là mt
trong nhiu yu t nh hng đn vic nhn đc nhng s chm sóc sc khe. Có

nhng yu t khác cng có vai trò tng t, có th k đn nh nhn thc cá nhân
hng li t các dch v chm sóc sc khe hay đng c ca ngi thy thuc.
17



Ngoài giá c ca các dch v chm sóc sc khe , mi yu t khác nh hng lên
cu ca dch v nƠy đu nh hng đn vic các cá nhân nhn đc s chm sóc
nh th nƠo. Hai ngi có cùng mc “ tip cn” vƠ có cùng “ nhu cu” nhng cha
hn là nhn đc s chm sóc tng đng. Ngi có hc thc thp thng đánh
giá thp li ích ca sc khe và không liên h vi thy thuc trong khi nhng ngi
có hc thc cao hn thng lƠm điu ngc li. Trái li, hai ngi có mc tip cn
khác nhau đôi khi vn đc s chm sóc nh nhau. Culyer vƠ Wagstaff ( 1993 )
phát biu rng: công bng trong “ tip cn” s chm sóc sc khe không nht thit
phi dn ti vic phân phi theo nhu cu và s công bng trong mc sc khe.
2.2.2.1 Nguyên tc công bng trong chm sóc sc khe.
Nghiên cu ca Mooney cùng cng s ( 1991, 1992 ), và Mooney ( 1994 ) ng
h mnh m nguyên tc công bng trong tip cn. nhng nghiên cu này bin lun
rng, các lý l nh phơn phi theo nhu cu hay to nên s bình đng trong mc sc
khe đi ngc li nhng nguyên tc v s a thích ca ngi tiêu dùng, và vì th xa
ri nhng lun đim kinh t phúc li Pareto.
Nhng lý thuyt Pareto phù hp nht cho nhng ngi theo ch ngha t do cá
nhân. Ch ngha này cho rng h thng chm sóc sc khe nên đc xem nh mt
h thng khen thng xã hi mƠ trong đó nhng cá nhân vi mc thu nhp hay ca
ci cao hn có quyn có đc mc sc khe tt hn. Nhng ngi theo xu hng
này tuy chp nhn s có mt ca thu khóa nhng không có v là h chp nhn s
công bng trong “ tip cn”.
Legrand và Mooney có nhc ti hai chi phí: tin bc và thi gian. Vic đa
vào chi phí thi giam ám ch rng nên có nhng s u ái hn v c s vt cht cho
ngi  khu vc nghèo nhm làm công bng hn thi gian ch đi và kh nng tip

cn. Quan đim ca Olson ậ Rodger thm chí còn c súy cho mt mc thu cao hn
nhm làm gim s mt công bng.
T nhng phân tích trên cho thy, trong khi chúng ta đng ý rng vic đc
chm sóc sc khe là quan trng, có nhng ngi vn luôn đ kh nng đ đt đc
điu đó nhng li không lƠm nh vy. Th nên, mc đích ch yu không phi là
18



mang đn cho h mc sc khe đng đu mà là to cho h c hi đ đt đc điu
đó.
2.2.2.2 Công bng trong tài tr chm sóc sc khe.
Có hai khái nim đc đ xut khi nói v công bng trong tài tr đó lƠ công
bng dc và công bng ngang:
- Công bng dc: Nhng cá nhân hay h gia đình vi kh nng chi tr khác
nhau s tr các khon khác nhau theo mt cách hp lý.
- Công bng ngang: nhng cá nhân hay h gia đình có kh nng chi tr nh
nhau s có mc đóng góp nh nhau.
2.2.3 Cung và cu sc khe cá nhân.
Mt sc khe ti s hn ch kh nng sn xut ca ngi b nh hng, bao
gm c kh nng hng th nhng giá tr trong cuc sng.
Ngoài nhng yu t di truyn vƠ môi trng, các bin c luôn có th xut hin
vƠ đe da nhng c gng ca cá nhân trong vic gi gìn hay ci thin sc khe. Vì
th, nhng thay đi không mong mun trong sc khe có th xy ra bt c lúc nào.
Khái nim to ra sc khe: Sc khe có th đc coi nh mt ngun vn vô
hình, có th đc lƠm tng thêm nh s đu t, chm sóc, phòng nga bnh tt, và
phi chu hiu ng hao mòn. Mt li sng tránh đc vic lm dng sc khe, tng
cng kh nng phòng nga bnh tt, có th đc coi nh nhng s đu t vƠo sc
khe.
2.2.3.1 Sc khe ậ mt b phn ca vn con ngi.

a) Mô hình Grossman:
Thành phn quan trng ca mô hình Grossman lƠ phng trình th hin s
thay đi lng vn sc khe qua thi gian. Mt mt, vn sc khe hao mòn vi t
l , khin sc khe gim xung theo thi gian. T l hao mòn này không c đnh
theo thi gian. Mt khác, cá nhân này có th tng vn sc khe bng cách đu t I.
Mc đu t nƠy bao gm vic tiêu dùng cho dch v y t M và khong thi gian t
I
dành cho nhng n lc phòng bnh. Gp li ta có:
H
1
= H
0
(1- ) + I( ε
0
, t
I
)