phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến thu ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh long an

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.H CHÍ MINH
––––––––––––––––––



TRN VN V


PHÂN TÍCH CÁC YU T NH HNG N
THU NGÂN SỄCH NHÀ NC TRểN A
BÀN TNH LONG AN






LUN VN THC S KINH T






Tp.H Chí Minh, nm 2015



B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.H CHÍ MINH

––––––––––––––––––



TRN VN V


PHÂN TÍCH CÁC YU T NH HNG N
THU NGÂN SỄCH NHÀ NC TRểN A
BÀN TNH LONG AN


Chuyên ngành: Chính sách công
Mã s : 60340402


LUN VN THC S KINH T


NGI HNG DN KHOA HC
TS. DIP GIA LUT




Tp.H Chí Minh, nm 2015

LI CAM OAN

Tôi tên là Trn Vn V, xin cam đoan lun vn “Phân tích các yu t nh

hng đn thu ngân sách nhà nc trên đa bàn tnh Long An” là do chính tôi
nghiên cu thc hin và thu thp s liu ca các c quan: S Tài chính, S K
hoch và u t, Cc Thng kê tnh Long An giai đon 2000-2013. Các thông tin
và s liu thc hin trong lun vn là trung thc, các đon trích dn đu đc dn
ngun; kt qu phân tích ca đ tài là trung thc, không trùng vi bt k đ tài
nghiên cu khoa hc nào.
TP.H Chí Minh, ngày 30 tháng 3 nm 2015
Tác gi thc hin



Trn Vn V

DANH MC CÁC BNG
Bng 3.1. K vng du các bin trong mô hìnhầầầ.ầầầầầầầầầầầầ36
Bng 3.2. D liu ca các bin nghiên cu giai đon 2000-2013ầầầầầầầ 37
Bng 4.1: Kt qu hi quy mô hình Pooledầầầầầầầầầầầầầầ 41
Bng 4.2: Kt qu hi quy mô hình FEMầầầầầầầầầầầầầầ 42
Bng 4.3: Kt qu hi quy mô hình REMầầầầầầầầầầầầầầ 43
Bng 4.4: Phân tích phng sai mô hình REMầầầầầầầầầầầầ 44
Bng 4.5: Phân tích phng sai mô hình FEMầầầầầầầầầầầầ 44
Bng 4.6: Phân tích phng sai mô hình Pooledầầầầầầầầầầầ 44
Bng 4.7: Kt qu kim đnh đa cng tuynầầầầầầầầầầầ 45
Bng 4.8: Kt qu hi quy thu ngân sách ca các huyn giai đon 2000 đn
2013 ầ.ầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ ầầầ 46

DANH MC CÁC  TH
Biu đ 2.1. Tng trng kinh t giai đon 1987-2013ầầầầầầầầầầầầ.21
Biu 2.2. C cu kinh t 2005ầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ22
Biu 2.3. C cu kinh t 2010ầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ22
Biu 2.4. C cu kinh t 2013ầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ23
Biu 2.5. S thu NSNN giai đon 2005-2010ầầầầầầầầầầầầầầầầ25
Biu 2.6. Tc đ tng trng thu NSNN giai đon 2005-2010.ầầầầầầầầầ25
Biu 2.7. S thu NSNN giai đon 2011-2014ầầầầầầầầầầầầầầầ 27
Biu 2.8. Tc đ tng trng thu NSNN giai đon 2011-2014.ầầầầầầầầầ27


MC LC
TRANG PH BỊA
LI CAM OAN
DANH MC CỄC HỊNH V, BIU 
M U 1
I. LÝ DO CHN  TÀI 1
II. MC TIÊU NGHIÊN CU 2
III. PHNG PHỄP NGHIểN CU 3
IV. I TNG VÀ PHM VI NGHIÊN CU 3
V. ụ NGHA THC TIN CA  TÀI 4
VI. CU TRÚC CA  TÀI 4
CHNG 1 5
C S LÝ LUN VÀ NGHIÊN CU THC NGHIM CÓ LIÊN QUAN
CÁC YU T NH HNG THU NGÂN SỄCH NHĨ NC 5
1.1. Mt s khái nim 5
1.1.1. Khái nim Ngân sách nhà nc (NSNN) 5

1.1.2. Thu ngân sách nhà nc 5
1.1.3. Mt s ngun thu c bn 6
1.1.4. Vai trò thu ngân sách nhà nc 7
1.1.5. Thu ngân sách đa phng 8
1.2. Nghiên cu thc nghim có liên quan các yu t nh hng thu ngân sách
nhà nc 12
1.2.1. Các nghiên cu nc ngoài 12
1.2.2. Các nghiên cu trong nc 16
KT LUN CHNG 1 18
CHNG 2 20
THC TRNG THU NGÂN SỄCH TRểN A BÀN TNH LONG AN 20
2.1. Khái quát v tình hình kinh t-xã hi ca tnh Long An 20
2.1.1. V trí đa lý 20
2.1.2. Tng trng kinh t 20
2.2. Tình hình thu ngân sách nhà nc 23
2.2.1 Tình hình thu 23




2.2.2. Nhng thành tu và hn ch ca thu ngân sách nhà nc 27
2.2.3. Tình hình v các nhân t nh hng đn ngun thu ngân sách đa phng
29
KT LUN CHNG 2 32
CHNG 3 34
PHÂN TÍCH MÔ HÌNH NGHIÊN CU CÁC YU T NH HNG N
THU NGÂN SỄCH NHĨ NC 34
3.1. Mô hình nghiên cu 34
3.2. Các gi đnh 35
3.3. Mô t d liu 37

3.4. Phân tích mô hình hi quy 37
3.4.1. Mô hình Pooled (hi quy kt hp tt c các quan sát) 37
3.4.2. Mô hìnhFEM (mô hình các nh hng c đnh) 37
3.4.3. Mô hình REM (Mô hình nh hng ngu nhiên) 38
3.4.4. Mô hình nh hng c đnh so vi mô hình nh hng ngu nhiên 38
KT LUN CHNG 3 39
CHNG 4 41
KT QU NGHIÊN CU VĨ ỄNH GIỄ CỄC YU T TỄC NG N
THU NGÂN SÁCH NHÀ NC TRểN A BÀN TNH LONG AN 41
4.1. Kt qu phân tích, kim đnhca mô hình nghiên cu 41
4.1.1. Kt qu hi quy 41
4.1.2. Kim đnh hin tng phng sai thay đi 43
4.1.3. Kim đnh hin tng tng quan chui 45
4.1.4. Kim đnh đa cng tuyn 45
4.2. Phân tích các yu t nh hng đn thu ngân sách nhà nc 46
KT LUN CHNG 4 49
CHNG 5 50
KT LUN, GI Ý CHÍNH SÁCH VÀ KHUYN NGH 50
5.1. Kt lun 50
5.2. Hàm ý chính sách 51
5.3. Khuyn ngh các gii pháp thc hin 52
5.4. Hn ch và hng nghiên cu tip theo 53
KT LUN CHNG 5 53




KT LUN CHUNG 54
TÀI LIU THAM KHO
PH LC

0


1



M U

I. LÝ DO CHN  TÀI
Ngân sách Nhà nc đc xem là khâu ch đo ca h thng tài chính th hin
quan h tài chính gia Nhà nc vi các ch th trong xư hi và gn lin vi vic
thc hin các chc nng, nhim v ca Nhà nc nh điu tit kinh t v mô, n
đnh trt t xư hi và các hot đng an sinh xư hi.
Ngân sách nhà nc đóng mt vai trò vô cùng quan trng không ch đi vi s
phát trin kinh t nc ta mà còn đi vi bt k quc gia nào trên th gii, đc bit
trong nn kinh t th trng theo đnh hng xư hi ch ngha ca nc ta hin nay.
Huy đng ngun lc tài chính đ đáp ng nhu cu chi tiêu, đm bo s tn ti ca
Nhà nc nhm thc hin chc nng, nhim v ca mình, thúc đy phát trin kinh
t - xư hi. Ngân sách nhà nc là công c quan trng đ điu tit v mô nn kinh t
theo đnh hng ca Nhà nc.
Nhà nuc có th thc hin điu tit v mô nn kinh t xư hi thành công khi có
ngun tài chính đm bo. iu này ph thuc vào vic qun lỦ các ngun thu ca
ngân sách nhà nc.  huy đng đy đ ngun thu vào ngân sách nhm thc hin
chi tiêu ca nhà nc thì nhng hình thc thu ngân sách phi phù hp vi điu kin
phát trin kinh t- xư hi ca đa phng và đt nc. Trong tin trình đi mi nn
kinh t, các hình thc thu ngân sách nhà nc  đa phng đư tng bc thay đi,
điu chnh đ thc hin nhim v tp trung ngun thu cho ngân sách nhà nc, là
công c điu chnh v mô quan trng ca nhà nc.

Long An là ca ngõ Tây - Nam ca thành ph H Chí Minh, ca thông
thng, ni thành ph H Chí Minh vi các tnh vùng ng bng sông Cu Long,
đc kt np chính thc vào thành viên ca Vùng Kinh t trng đim phía Nam t
nm 2000, nm trong vành đai dưn n công nghip và đô th ca trung tâm kinh t
ln thành ph H Chí Minh, Long An có li th rt ln trong c hi nâng cao nng
lc sn xut, thu hút vn đu t trong và ngoài nc, trao đi buôn bán quc t và
đc bit là vic sm tip thu và ng dng các thành tu khoa hc trong sn xut,
qun lỦ. ây là điu kin thun li đ thu hút mi gi đu t trong và ngoài nc
2



đu t  các lnh vc công nghip, nông nghip, dch v, t đó làm tng thu ngân
sách nhà nc trên đa bàn.
Tuy có nhng điu kin thun li và đt đc nhng thành tu ln trong
nhng nm qua, nhng bc vào thi k phát trin mi, thi k công nghip hóa,
hin đi hóa, hi nhp kinh t - Quc t, trc nhng thách thc mi mà c th là
tình hình khng hong kinh t và khó khn chung ca c th gii và trong khu vc
trong nhng nm gn đây đư nh hng đn Vit Nam nói chung và Long An nói
riêng, nên ngun thu ngân sách nhà nc tnh Long An đang đng trc nhng khó
khn và thách thc.
Do đó, vic nghiên cu chi tit v các yu t nh hng đn ngun thu ngân
sách nhà nc là rt cn thit đi vi tnh Long An trong giai đan hin nay.  tìm
hiu s nh hng đó, tác gi đư la chn đ tài: “Phân tích các yu t nh hng
đn thu ngân sách nhà nc trên đa bàn tnh Long An”.
II. MC TIÊU NGHIÊN CU
Mc tiêu nghiên cu tng quát là xác đnh và phân tích các yu t nh hng
đn thu ngân sách nhà nc trên đa bàn tnh Long An, t đó s đa ra các chính
sách, gii pháp, khuyn ngh giúp lãnh đo Tnh có chính sách c th đ tng thu
ngân sách nhà nc trên đa bàn tnh đc n đnh và bn vng.

Vi mc tiêu tng quát nêu trên, nghiên cu xác đnh các mc tiêu c th nh
sau:
(1) Xây dng mô hình nghiên cu các nhân t nh hng đn ngun thu ngân
sách nhà nc đa phng;
(2) ánh giá tình hình thc hin công tác thu và qun lỦ ngun thu ngân sách
trên đa bàn tnh Long An;
(3) Phân tích các yu t nh hng đn thu ngân sách nhà nc trên đa bàn
tnh Long An;
(4)  xut các gii pháp tng ngun thu ngân sách nhà nc trên đa bàn tnh
Long An đc n đnh và bn vng.
3



III. PHNG PHỄP NGHIểN CU
-  đánh giá tình hình thc hin công tác thu và qun lý ngun thu ngân
sách trên đa bàn tnh Long An s dng phng pháp thng kê mô t.
-  phân tích các yu t nh hng đn thu ngân sách nhà nc trên đa bàn
tnh Long An s dng phng pháp đnh lng vi:
+ Bin ph thuc: Tng thu ngân sách nhà nc (Yit).
+ Bin đc lp là các bin:
 Tng trng s doanh nghip hot đng trên đa bàn huyn.
 Tng trng giá tr sn xut ngành công nghip ca các huyn.
 Tng trng giá tr sn xut ngành nông nghip ca các huyn.
 Tng trng dân s trung bình ca các huyn.
 Tng trng chi đu t phát trin t ngun vn ngân sách nhà nc ca
các huyn.
-  đ xut các gii pháp tng ngun thu ngân sách nhà nc trên đa bàn
tnh Long An, tác gi s dng phng pháp suy lun.
 tài đc nghiên cu qua các bc sau:

+ Bc 1: Nghiên cu các lý thuyt v ngân sách nhà nc.
+ Bc 2: T các mô hình lý thuyt, chn mô hình phù hp đ phân tích các
yu t nh hng đn thu ngân sách nhà nc trên đa bàn tnh Long An.
+ Bc 3: Thu thp s liu và x lý s liu.
+ Bc 4: S dng kt qu tính toán, kt lun vn đ nghiên cu và đ ra gii
pháp, khuyn ngh.
IV. I TNG VÀ PHM VI NGHIÊN CU
- i tng nghiên cu: nh hng ca các yu t đn thu ngân sách nhà
nc ca tnh Long An.
- Phm vi nghiên cu: c thc hin trên đa bàn tnh Long An, giai đon
t nm 2000 đn nm 2013.
- S liu: S dng s thc thu ca 14 huyn, thành ph trên đa bàn tnh
Long An. S liu th cp đc thu thp t: S Tài chính, S K hoch và u t,
Cc Thu tnh, Cc Thng kê tnh và các đn v có liên quan.
4



V. Ý NGHA THC TIN CA  TÀI
(1) Góp phn đánh giá đúng các yu t nh hng đn thu ngân sách nhà nc
trên đa bàn tnh Long An.
(2)  xut các gii pháp, khuyn ngh đ thc hin thu ngân sách nhà nc
có hiu qu hn nhm thúc đy phát trin kinh t - xư hi ca tnh mt cách bn
vng.
(3) Có th giúp cho lưnh đo tnh Long An tham kho trong quá trình hoch
đnh chính sách trong qun lỦ và điu hành ngân sách nhà nc có hiu qu hn.
VI. CU TRÚC CA  TÀI
 tài đc kt cu thành 05 chng chính, bao gm:
Chng 1: C s lỦ lun thu ngân sách nhà nc và nghiên cu thc nghim
có liên quan các yu t nh hng thu ngân sách nhà nc.

Chng 2: Thc trng thu ngân sách nhà nc trên đa bàn tnh Long An.
Chng 3: Phân tích mô hình nghiên cu các yu t nh hng đn thu ngân
sách nhà nc.
Chng 4: Kt qu nghiên cu và đánh giá các yu t nh hng đn thu
ngân sách nhà nc trên đa bàn tnh Long An.
Chng 5: Kt lun, gi Ủ chính sách và khuyn ngh.








5



CHNG 1
C S LÝ LUN VÀ NGHIÊN CU THC
NGHIM CÓ LIÊN QUAN CÁC YU T
NH HNG THU NGÂN SÁCH NHÀ
NC
1.1. Mt s khái nim
1.1.1. Khái nim Ngân sách nhà nc (NSNN)
Theo Lut Ngân sách nhà nc nm 2002: Ngân sách nhà nc là toàn b các
khon thu, chi ca Nhà nc đư đc c quan nhà nc có thm quyn quyt đnh
và đc thc hin trong mt nm đ bo đm thc hin các chc nng, nhim v
ca Nhà nc.
Ngân sách nhà nc đc qun lỦ thng nht theo nguyên tc tp trung dân

ch, công khai, minh bch, có phân công, phân cp qun lỦ, gn quyn hn vi
trách nhim.
Ngân sách nhà nc gm ngân sách trung ng và ngân sách đa phng.
1.1.2. Thu ngân sách nhà nc
1.1.2.1. Khái nim
Thu ngân sách nhà nc là vic Nhà nc s dng quyn lc ca mình đ
huy đng, tp trung mt phn ngun tài chính Quc gia hình thành ngân sách nhà
nc đ đáp ng nhu cu chi tiêu ca Nhà nc.
1.1.2.2. c đim
- Thu ngân sách nhà nc phn ánh các quan h kinh t phát sinh trong quá
trình phân chia các ngun lc tài chính quc gia gia nhà nc vi các ch th
trong xã hi. S phân chia đó là mt tt yu khách quan, xut phát t yêu cu tn ti
và phát trin ca B máy nhà nc cng nh yêu cu thc hin các chc nng kinh
t - xã hi ca Nhà nc.
- Thu ngân sách nhà nc cha đng các quan h phân phi di hình thc
giá tr ny sinh trong quá trình nhà nc dùng quyn lc tp trung mt phn ngun
tài chính quc gia hình thành NSNN nhà nc.
1.1.2.3. C cu thu ngân sách nhà nc
6



Thu ngân sách nhà nc bao gm các khon thu t thu, phí, l phí; các khon
thu t hot đng kinh t ca Nhà nc; các khon đóng góp ca các t chc và cá
nhân; các khon vin tr; các khon thu khác theo quy đnh ca pháp lut.
Thu trong cân đi NSNN: là các khon thu nm trong k hoch ca Nhà nc
nhm cân đi ngân sách.
Thu ngoài cân đi ngân sách: trong tình trng NSNN b bi chi thì Nhà nc
phi có gii pháp bù đp li phn thâm ht đó, vì không th đ mt cân đi ngân
sách; thu bù đp thiu ht ngân sách thc cht là vay đ bù đp, bao gm vay trong

nc và nc ngoài. Vay trong nc đc tin hành qua vic phát hành trái phiu,
công tráiầ. đ huy đng lng tin nhàn ri trong nhân dân; vay nc ngoài đc
thc hin qua vay n nc ngoài hay nhn vin tr nc ngoài ca các Chính ph,
các t chc tài chính quc t.
1.1.3. Mt s ngun thu c bn
- Tng s thu ngân sách nhà nc, bao gm thu ni đa, thu t hot đng
xut khu và nhp khu, thu vin tr không hoàn li.
- Thu ngân sách nhà nc bao gm:
+ Thu, l phí, phí do các t chc và cá nhân np theo quy đnh ca Pháp
lut.
+ Các khon thu t hot đng kinh t ca Nhà nc nh: Thu nhp t vn
góp ca Nhà nc vào các c s kinh t; Tin thu hi vn ca Nhà nc
ti các c s kinh t; Thu hi tin cho vay ca Nhà nc (c gc và lãi).
+ Thu t các hot đng s nghip.
+ Thu t bán hoc cho thuê tài nguyên, tài sn thuc s hu Nhà nc.
+ Thu t vay n và vin tr không hoàn li ca chính ph các nc, các t
chc, cá nhân nc ngoài; t đóng góp t nguyn ca các t chc, cá
nhân trong và ngoài nc.
+ Thu khác: thu t pht, tch thuầầ
- Mt s ngun thu c bn ca ngân sách đa phng theo phân cp
+ Các khon thu t thu: thu t DNNN Trung ng; thu t DNNN đa
phng; khu vc doanh nghip có vn đu t nc ngoài; khu vc công
thng nghip và dch v ngoài quc doanh; L phí trc b; Thu s
7



dng đt nông nghip; Thu thu nhp cá nhân; Thu bo v môi trng;
Thu phí, l phí; Các khon thu v nhà đt; Thu t qu đt công ích, hoa
li công sn ti xã; Thu khác ngân sách.

+ Thu xut nhp khu.
+ Các khon tr cp t cp trên.
Trong các ngun thu ca ngân sách nhà nc thì Thu là ngun thu ch yu
ca ngân sách nhà nc.
Vi chc nng phân phi li thu nhp quc dân, thu bng nhiu cách hình
thành nên ngun tài chính tp trung ln nht phc v cho chi tiêu công cng. Ngân
sách nhà nc đc tp hp t nhiu ngun khác nhau, nhm đm bo yêu cu chi
tiêu chung cho nhu cu công cng. Trong tt c các ngun thu, thông thng s thu
v thu chim t trng cao nht trong tng s thu ngân sách nhà nc.
1.1.4. Vai trò thu ngân sách nhà nc
- Thu ngân sách nhà nc chính là vic to lp qu ngân sách nhà nc, t
đó ngân sách nhà nc mi có kh nng phân phi và s dng qu tin t này nhm
thc hin các chc nng ca Nhà nc, đm bo nhu cu chi tiêu ca Nhà nc, có
thu thì mi có chi, thu phi tt thì chi mi có th tt, vy nên có th khng đnh rng
thu ngân sách nhà nc có vai trò đt bit quan trng; t đó giúp cho Nhà nc thc
hin tt chc nng qun lỦ và có điu kin thun li đ phát trin kinh t - xã hi.
- Thu ngân sách nhà nc là công c quan trng đ huy đng ngun tài
chính, do đó đ gi vng cân đi thu – chi ngân sách và phát trin ngun thu bn
vng đòi hi thu ngân sách nhà nc phi da trên nguyên tc nuôi dng ngun
thu và kích thích tng trng kinh t, phù hp vi đnh hng phát trin kinh t - xã
hi ca Nhà nc.
- Thu ngân sách nhà nc là nhm huy đng ngun lc tài chính đ đáp ng
nhu cu chi tiêu Nhà nc (chi đu t phát trin, chi thng xuyên, d tr quc
gia), đm bo s tn ti và phát trin ca Nhà nc, nhm thc hin chc nng,
nhim v ca mình, thúc đy phát trin kinh t - xã hi; và là công c quan trng đ
giúp chi Nhà nc thc hin tt chc nng điu tit v mô nn kinh t theo đnh
hng ca Nhà nc.
8

- Thu ngân sách nhà nc có tác dng kích thích tng trng kinh t, điu
tit nn kinh t v mô, to nên c cu kinh t hp lý. Nhà nc có th s dng ngun
thu ngân sách nhà nc đ tài tr, tr cp cho mt s doanh nghip sn xut kinh
doanh nhng ngành ngh, mt hàng cn khuyn khích phát trin hoc cn cung cp
đn vùng sâu vùng xa  min núi, hi đo. Nhà nc cng có th s dng ngun thu
ngân sách nhà nc đ đu t trc tip cho các công trình trng đim ca c nc
hoc ca tng vùng, đu t vào nhng vic t nhân không mun làm hoc không có
kh nng làm.
- Thu ngân sách nhà nc còn có vai trò là giúp cho Nhà nc có ngun
ngân sách nhà nc đ đm bo cho quc phòng, an ninh và trt t an toàn xã hi;
còn giúp cho Nhà nc duy trì hot đng ca các c quan nhà nc, c quan ng
cng sn Vit Nam và các t chc chính tr -xã hi.
1.1.5. Thu ngân sách đa phng
1.1.5.1. c đim
Trong thi gian va qua, Nc ta t chc h thng ngân sách nhà nc gn bó
cht ch vi vic t chc b máy Nhà nc và vai trò, v trí ca b máy đó trong
quá trình phát trin kinh t xư hi ca đt nc theo Hin pháp. Mi cp chính
quyn có mt cp ngân sách riêng, cung cp phng tin vt cht cho cp chính
quyn đó thc hin chc nng, nhim v ca mình trên vùng lưnh th. Vic hình
thành h thng chính quyn Nhà nc các cp là mt tt yu khách quan nhm thc
hin chc nng, nhim v ca Nhà nc trên mi vùng lưnh th ca đt nc.
Chính s ra đi ca h thng chính quyn Nhà nc nhiu cp đó.
Cp ngân sách đc hình thành trên c s cp chính quyn Nhà nc, phù hp
vi mô hình t chc h thng chính quyn Nhà nc ta hin nay, h thng ngân
sách nhà nc bao gm ngân sách Trung ng và ngân sách a phng. Trong đó,
ngân sách Trung ng gi vai trò ch đo trong h thng ngân sách nhà nc, đc
bt ngun t v trí, vai trò ca chính quyn trung ng trong c nc.
Ngân sách đa phng đc s dng ngun thu hng 100%, s thu đc
phân chia theo t l phn trm (%) đi vi các khon thu phân chia và s b sung

cân đi t ngân sách cp trên đ cân đi thu, chi ngân sách cp mình, bo đm các
nhim v kinh t - xư hi, quc phòng, an ninh đc giao.
9



Thu ngân sách cp tnh phn ánh nhim v thu theo lưnh th, đm bo thc
hin các nhim v t chc qun lỦ toàn din kinh t, xư hi ca chính quyn cp
tnh.
Thu ngân sách cp xư, phng, th trn có tm quan trng đc bit và cng có
đc thù riêng: ngun thu đc khai thác trc tip trên đa bàn và nhim v chi cng
đc b trí đ phc v cho mc đích trc tip ca cng đng dân c trong xư mà
không thông qua mt khâu trung gian nào. Thu ngân sách xư là đm bo điu kin
tài chính đ chính quyn xư ch đng khai thác các th mnh v đt đai, phát trin
kinh t, xư hi, xây dng nông thôn mi, thc hin các chính sách xư hi, gi gìn an
ninh, trt t trên đa bàn.
1.1.5.2. C cu thu ngân sách đa phng
Theo Lut NSNN nm 2002: Ngân sách nhà nc gm ngân sách Trung ng
và Ngân sách đa phng. Ngân sách đa phng gm có ngân sách cp tnh; ngân
sách huyn; ngân sách xư, phng, th trn.
Ngân sách cp tnh gi vai trò ch đo, đm bo thc hin các nhim v chin
lc, quan trng ca đa phng nh: Các d án đu t phát trin kt cu h tng
kinh t - xư hi có tác đng đn toàn đa phng, đn nhiu huyn, tng khu vc
ca đa phng; Các chính sách xư hi quan trng; iu phi hot đng kinh t ca
đa phng; m bo quc phòng, an ninh và h tr nhng huyn cha cân đi
đc thu - chi ngân sách. Ngân sách cp huyn, xư đc phân cp ngun thu bo
đm ch đng thc hin nhng nhim v phát trin kinh t - xư hi, quc phòng, an
ninh và trt t an toàn xư hi trong phm vi qun lỦ.
Ngun thu ca ngân sách đa phng gm: Các khon thu ngân sách đa
phng hng 100% (Thu nhà, đt; Thu tài nguyên, không k thu tài nguyên thu

t du, khí; Thu môn bài; Thu chuyn quyn s dng đt; Thu s dng đt nông
nghip; Tin s dng đt; Tin cho thuê đt; Tin cho thuê và tin bán nhà  thuc
s hu nhà nc; L phí trc b; Thu t hot đng x s kin thit; Thu hi vn
ca ngân sách đa phng ti các t chc kinh t, thu t qu d tr tài chính ca
đa phng, thu nhp t vn góp ca đa phng; Vin tr không hoàn li ca các
t chc quc t, các t chc khác, các cá nhân  nc ngoài trc tip cho đa
phng; Các khon phí, l phí, thu t các hot đng s nghip và các khon thu
10



khác np vào ngân sách đa phng theo quy đnh ca pháp lut; Thu t qu đt
công ích và thu hoa li công an khác; Huy đng t các t chc, cá nhân theo quy
đnh ca pháp lut; óng góp t nguyn ca các t chc, cá nhân  trong nc và
ngoài nc; Thu kt d ngân sách đa phng; Các khon thu khác theo quy đnh
ca pháp lut); Các khon thu phân chia theo t l phn trm (%) gia ngân sách
trung ng và ngân sách đa phng theo quy đnh; Thu b sung t ngân sách trung
ng; Thu t huy đng đu t xây dng các công rình kt cu h tng theo quy
đnh.
V ngun thu ca ngân sách cp tnh: Thu t doanh nghip Nhà nc Trung
ng; thu t doanh nghip Nhà nc đa phng (bao gm c Công ty c phn); thu
t lnh vc đu t nc ngoài; thu thu nhp ngi có thu nhp cao; thu t hot
đng x s kin thit; Phí xng du; Tin s dng đt. Ngân sách cp huyn thu: thu
thu ngoài quc doanh; thu nhà, đt; thu chuyn quyn s dng đt; tin s dng
đt (phn huyn thu). Ngân sách cp xư thu: thu các khon phí, l phí  cp xư (bao
gm c thu li phí); thu nhân dân đóng góp; các khon thu c đnh ti xã.
1.1.5.3. Vai trò ca thu ngân sách đa phng
Ngân sách đa phng là tên chung đ ch các cp ngân sách ca các cp chính
quyn bên di phù hp vi đa gii hành chính các cp và có vai trò nh sau:
- Trong công cuc đi mi đt nc, s phát trin nn kinh t th trng đnh

hng xư hi ch ngha và xu hng m ca, hi nhp quc t to ra nhng tin đ
và đòi hi phi đi mi, ngân sách a phng có vai trò phát huy mnh m tính
nng đng, sáng to, tng quyn t ch, t chu trách nhim ca chính quyn đa
phng các cp trong qun lỦ, thc hin các nhim v phát trin kinh t – xư hi
trên đa bàn.
- Góp phn n đnh và lành mnh hóa nn tài chính quc gia, to điu kin n
đnh và tng trng kinh t, phát trin xư hi, phát trin ni lc phc v công cuc
công nghip hoá, hin đi hoá đt nc.
- Các khon thu ca ngân sách a phng nhìn chung đc tp trung thu
đúng, thu đ, kp thi, gim bt s phân tán ngun thu nên s thu ngày càng n đnh
và ngun thu ngày càng đc m rng t đó đm bo đc hu ht các nhim v
chi v giáo dc, y t, vn hoá, xư hi trên đa bàn.
11



- Thu ngân sách a phng không nhng đm bo đ ngun thu cho chi tiêu
thng xuyên ca nhà nc mà còn dành ra mt phn tích lu cho đu t phát trin,
tng cng d tr, cng c tim lc tài chính trên đa bàn.
- ư góp phn phát huy tính ch đng, sáng to ca các cp chính quyn đa
phng trong qun lỦ điu hành ngân sách, đáp ng nhim v phát trin kinh t - xã
hi, an ninh - quc phòng ca đa phng.
- Giúp B máy Nhà nc  đa phng thc hin đc s hot đng ca mình
mt cách bình thng và n đnh đ thc hin tt các chc nng, nhim v là qun
lỦ mi mt ca đi sng xư hi.
- Nh có ngun thu ngân sách, đa phng đm bo chi thng xuyên cho s
hot đng ca các c quan ng, Nhà nc, các đoàn th và các c quan hành
chính s nghip, kinh t, vn hoá, xư hi, an ninh quc phòng, đáp ng đc nhu
cu các khon chi cp bách, đc bit là chi cho đu t phát trin.
- V kinh t: Thu ngân sách giúp cho Chính quyn đa phng có điu kin đ

xây dng c cu kinh t mi, kích thích phát trin sn xut kinh doanh, đm bo
cung cp kinh phí đu t xây dng và nâng cp c s kt cu h tng, hình thành
các doanh nghip Nhà nc thuc các ngành kinh t, các lnh vc kinh t then cht.
Mt khác, trong nhng điu kin cho phép thì ngun kinh phí t thu ngân sách
nhà nc cng có th đc s dng đ h tr cho s phát trin ca các doanh
nghip thuc các thành phn kinh t khác đ các doanh nghip đó có c s v tài
chính tt hn và do đó có đc phng hng kinh doanh có hiu qu hn.
- V mt xư hi: Thông qua hot đng thu, chi ngân sách nhà nc cp phát
kinh phí cho tt c các lnh vc hot đng vì mc đích phúc li xư hi ca đa
phng. Thông qua ngun vn ngân sách ca đa phng đ thc hin hình thc tr
cp, tr giá đi vi các hot đng thuc chính sách dân s, chính sách vic làm,
chính sách thu nhp, chính sách bo tr xư hi.
- V th trng: Trong điu kin kinh t th trng, s bin đng giá c có nh
hng xu đn s phát trin nn kinh t. Bng công c thu và d tr Nhà nc can
thip đn quan h cung - cu và bình n giá c th trng. Vì vy, thông qua ngun
thu ngân sách, đa phng s thc hin tt chính sách bình n giá c th trng đa
bàn.
12



- Trong nông nghip: nh có ngun thu ngân sách mà đa phng có ngun đ
chi cho vic ng dng khoa hc- k thut vào sn xut, đu t đ to điu kin thc
hin chuyn dch c cu cây trng vt nuôi và c cu mùa v.
- Trong lnh vc vn hoá: Thu ngân sách đa phng đư dành mt t l thích
đáng cho đu t xây dng và phát trin các c s vt cht - k thut cho lnh vc
giáo dc đào to.
1.2. Nghiên cu thc nghim có liên quan các yu t nh hng thu ngân sách
nhƠ nc
1.2.1. Các nghiên cu nc ngoài

Các kt qu thc nghim thì đa dng vì s nhy cm ca chúng vi d liu ca
các quc gia và thi gian phân tích. Phn ln các nghiên cu s dng phng pháp
thc nghimtheo d liu chéo và do đó b qua s bin đi theo thi gian.
- Lotz và Morss (1967) thy rng thu nhp bình quân đu ngi và đ m
thng mi là yu t quyt đnh đn tng thu thu và phát hin này đư đc nhân
rng.
- Theo Chelliah (1971), có liên quan gia tng s thu thu vi các bin gii
thích nh t trng ngành khoáng sn, t trng xut khu không gm khoáng sn và
t trng ngành nông nghip.
- Mt s nghiên cu, bao gm c Chelliah, Bass và Kelly (1975) và Tait,
Gratz và Eichengreen (1979), cp nht Chelliah (1971) và có kt qu tng t.
- Trong mt s nghiên cu liên quan bao gm các nc đang phát trin,
Tanzi (1992) tìm thy rng mt na ca s thay đi trong tng s thu thu đc gii
thích bi thu nhp bình quân đu ngi, t trng xut khu, t trng ngành nông
nghip và t l n nc ngoài. Gn đây, mt s nghiên cu đư xem xét tm quan
trng ca các yu t th ch trong vic xác đnh kh nng thu thu. Ví d, Bird,
Martinez-Vasquez và Torgler (2004) tìm thy các yu t nh tham nhng, quy đnh
ca pháp lut đóng vai trò chính.
Mt s nghiên cu khu vc đư nhìn vào yu t quyt đnh huy đng ngun
lc. i vi các nc khu vc Châu Phi h Sahara, Tanzi (1981) thy rng t trng
ngành khoáng sn và t trng xut khu không gm khoáng sn tác đng cùng chiu
đn tng s thu thu. Tp trung vào cùng mt vùng, Leuthold (1991) s dng d
13



liu bng đ tìm mt tác đng cùng chiu t t trng mu dch, nhng tác đng
ngc chiu t t trng ngành nông nghip.
Trong mt nghiên cu tng t, Stotsky và WoldeMariam (1997) thy rng c
t trng ngành nông nghip và t trng ngành khoáng sn nh hng ngc chiu

đn s thu thu, trong khi t trng xut khu và thu nhp bình quân đu ngi có
tác đng cùng chiu. Ghura (1998) kt lun rng s thu thu tng lên vi thu nhp
bình quân đu ngi và đ m thng mi và gim vi t trng ngành nông nghip.
Ọng cng phát hin ra rng các yu t khác nh tham nhng, ci cách cu trúc và
phát trin ngun nhân lc nh hng đn tng s thu thu. Trong khi s gia tng
tham nhng có liên quan vi s suy gim tng s thu thu, ci cách c cu và s gia
tng trong mc ngun nhân lc có liên quan đn s gia tng tng s thu thu.
Trong mt nghiên cu  các nc  Rp, Eltony (2002) quan sát thy rng t
trng ngành khoáng sn có tác đng ngc chiu đn s thu thu đi vi nc xut
khu du m, nhng tác đng cùng chiu vi các nc không xut khu du m.
- Nghiên cu ca Lotz and Morss (1970), Chelleah, Baas and Kelly (1975);
Tait, Gratz và Eichengreen (1979). Nghiên cu ca Tait, Gratz và Eichengreen  63
quc gia đang phát trin đư cho thy thu quan h đng bin vi GDP/ đu ngi;
nghch bin vi t trng nông nghip/GDP.
Các nghiên cu thc nghim ca nhiu tác gi cng cho nhiu kt qu khác
nhau, c th nh: Teera (2003), Tanzi và Zee (2000) gii thích rng kh nng thu
các loi thu khác nhau trong mt nn kinh t có th đc xác đnh bng thu nhp
bình quân đu ngi, t trng ngành nông nghip trong GDP, t trng xut khu
khoáng sn/GDP, đ m ca nn kinh t và t l tin/GDP.
- Lotz và Morss (1976) kt lun rng thu nhp bình quân đu ngi và đ
m thng mi thì có tác đng cùng chiu vi s thu thu; Chelliah (1971) kt lun
rng t trng ngành nông nghip có tác đng ngc chiu, thu nhp bình quân đu
ngi không gm xut khu và t trng xut khu không tác đng đn tng s thu
thu; Tait, Gratz và Eichengreen (1979) kt lun rng thu nhp bình quân đu ngi
và t trng nông nghip không có tác đng đn tng s thu thu.
14



- Ghura (1998) kt lun rng GDP bình quân đu ngi, đ m thng mi

có tác đng đn tng s thu thu, t trng ngành nông nghip và t trng ngành
khoáng sn thì tác đng ngc chiu.
Các yu t tác đng đn tng s thu thu (đo lng bng t l tng s thu
thu/GDP) đư là tranh lun ca mt cuc tranh lun dài. Các nhà nghiên cu đư bao
gm các bin nh: GDP bình quân đu ngi, t trng ngành kinh t trong GDP, đ
m thng mi, công khai tài chính, t l vin tr nc ngoài/GDP, t l tng
n/GDP, các gii pháp cho nn kinh t, các th ch cho nn kinh t nh mc đ n
đnh chính tr và tham nhng cng là các yu t tim nng quyt đnh đn tng s
thu thu.
Các nghiên cu thc nghim thì cho nhiu kt qu khác nhau, c th đc
tng hp li nh sau:
- Thu nhp bình quân đu ngi: Lotz và Morss (1976), kt lun rng thu
nhp bình quân đu ngi thì có tác đng cùng chiu đn tng s thu thu. Tait,
Gratz và Eichengreen (1979); Tanzi (1981), kt lun rng thu nhp bình quân đu
ngi không tác đng đn tng s thu thu.
- Thu nhp bình quân đu ngi không gm xut khu: Chelliah (1971);
Chelliah, Baas và Kelly (1975): kt lun rng không có tác đng đn tng s thu
thu.
- T trng xut khu: Chelliah (1971), kt lun rng không tác đng đn
tng s thu thu. Tait, Gratz và Eichengreen (1979); Tanzi (1981); Stotsky và
WoldeMariam (1997); Ghura (1998): kt lun rng t trng xut khu có tác đng
cùng chiu đn tng s thu thu.
- T trng xut khu không gm khoáng sn: Chelliah (1971), kt lun rng
có tác đng cùng chiu đn tng s thu thu. Chelliah, Baas và Kelly (1975), kt
lun rng xut khu không gm khoáng sn không tác đng đn tng s thu thu.
- T trng nhp khu: Stotsky và WoldeMariam (1997), kt lun rng t
trng nhp khu không tác đng đn tng s thu thu.
-  m thng mi: Lotz và Morss (1976); Ghura (1998), kt lun rng đ
m thng mi thì có tác đng cùng chiu đn tng s thu thu.
15

- T trng ngành khoáng sn: Chelliah (1971); Chelliah, Baas và Kelly
(1975); Tait, Gratz và Eichengreen (1979); Tanzi (1981): kt lun rng t trng
ngành khoáng sn có tác đng cùng chiu đn tng s thu thu. Leuthold (1991), kt
lun rng t trng ngành khoáng sn không tác đng đn tng s thu thu. Stotsky
và WoldeMariam (1997); Ghura (1998), kt lun rng t trng ngành khoáng sn
tác đng ngc chiu.
- T trng ngành nông nghip: Chelliah (1971); Chelliah, Baas và Kelly
(1975); Leuthold (1991); Stotsky và WoldeMariam (1997); Ghura (1998): kt lun
rng có tác đng ngc chiu đn tng s thu thu. Tait, Gratz và Eichengreen
(1979), kt lun rng t trng nông nghip không tác đng đn tng s thu thu.
- T trng thng mi: Chelliah, Baas và Kelly (1975) kt lun rng t
trng thng mi không tác đng đn tng s thu thu.
- T trng mu dch: Leuthold (1991), kt lun rng t trng mu dch tác
đng cùng chiu đn tng s thu thu.
- Vin tr nc ngoài: Leuthold (1991), kt lun rng vin tr nc ngoài
không tác đng đn tng s thu thu.
- GDP bình quân đu ngi: Stotsky và WoldeMariam (1997); Ghura
(1998), kt lun rng GDP bình quân đu ngi có tác đng cùng chiu đn tng s
thu thu.
- T trng ngành sn xut: Stotsky và WoldeMariam (1997): kt lun rng
t trng ngành sn xut không tác đng đn tng s thu thu.
- Khai khoáng du m và phát trin ngun nhân lc: Ghura (1998), kt lun
rng tình trng ca khu vc khai khoáng du m và phát trin ngun nhân lc có tác
đng cùng chiu đn tng s thu thu.
- Tham nhng: Ghura (1998), kt lun rng tham nhng tác đng ngc
chiu tng s thu thu.
Tóm li: t nhng kt qu nghiên cu ca các tác gi trên, cho thy rng: t

trng ngành khoáng sn; t trng xut khu; t trng xut khu không gm khoáng
sn; t trng mu dch; GDP bình quân đu ngi và đ m thng mi tác đng
cùng chiu vi tng s thu thu. T trng ngành nông nghip có hai kt lun khác
nhau, theo Chelliah, Bass và Kelly (1975), Ghura (1998) kt lun rng có tác đng
16



ngc chiu; trong khi đó theo Taiz, Gratz và Eichengreen (1979) kt lun không
có tác đng đn tng s thu thu.
T trng thng mi; thu nhp bình quân đu ngi không gm xut khu;
xut khu không gm khoáng sn; vin tr nc ngoài không có tác đng đn tng
s thu thu. Thu nhp bình quân đu ngi cng có hai hng kt khác nhau, theo
Lotz và Morss (1976) kt lun rng có tác đng cùng chiu; Tait, Gratz và
Eichengreen (1979), Tanzi (1981) kt lun là không có tác đng đn tng s thu
thu.
1.2.2. Các nghiên cu trong nc
- Tác gi Võ Thành Vân (2010): Nghiên cu 64 tnh, thành cho thy các
yu t kinh t tác đng mnh đn thu ngân sách đa phng là tnh có GDP/đu
ngi càng cao thì kh nng đánh thu càng ln, trng s doanh nghip hot đng
trên đa bàn tnh càng cao thì ngun thu ngân sách càng tng, t trng nông nghip
trong GDP càng cao thì kh nng huy đng ngun thu càng hn ch, ch s nng lc
cnh tranh cp tnh càng cao thì c s thu càng rng. T trng chi đu t t ngân
sách cha có tác đng đn ngun thu ngân sách đa phng.
- Tác gi Ho Nhiên: Có rt nhiu nhân t nh hng đn thu ngân sách nhà
nc song nhìn chung, có mt s nhân t c bn nh:
+ GDP bình quân đu ngi: GDP bình quân đu ngi là mt yu t
khách quan quyt đnh mc đng viên ca NSNN.
+ T sut li nhun bình quân trong nn kinh t: T sut li nhun bình
quân càng ln s phn ánh kh nng tái to và m rng các ngun thu nhp trong

nn kinh t càng ln, t đó đa ti kh nng huy đng cho NSNN. ây là yu t
quyt đnh đn vic nâng cao t sut thu NSNN.
+ Kh nng khai thác và xut khu ngun tài nguyên thiên nhiên (du m
và khoáng sn): Kh nng khai thác và xut khu ngun tài nguyên thiên nhiên (du
m và khoáng sn) là nhân t nh hng không nh đn ngun thu ngân sách nhà
nc. i vi các nc có ngun tài nguyên thiên nhiên di dào phong phú thì vic
khai thác và xut khu tài nguyên s đem li ngun thu to ln cho Ngân sách Nhà
nc.