Các yếu tố ảnh hưởng đến ý định mua thuốc bảo vệ thực vật sinh học của nông dân vùng lúa đồng bằng sông cửu long

B GIÁO DC VẨ ẨO TO
TRNG I HC KINH T TP.H CHÍ MINH



HOÀNG NGC THANH


CÁC YU T NH HNG N ụ NH
MUA THUC BO V THC VT SINH
HC CA NỌNG DỂN VỐNG LÚA NG
BNG SỌNG CU LONG


LUN VN THC S KINH T



Thành ph H Chí Minh, nm 2014
B GIÁO DC VẨ ẨO TO
TRNG I HC KINH T TP.H CHÍ MINH

HOÀNG NGC THANH

CÁC YU T NH HNG N ụ NH
MUA THUC BO V THC VT SINH HC
CA NỌNG DỂN VỐNG LÚA NG BNG
SỌNG CU LONG

Chuyên ngành: Kinh doanh Thng mai
Mã s: 60340121

LUN VN THC S KINH T

Ngi hng dn khoa hc: TS. Ngô Th Ngc Huyn


Thành ph H Chí Minh, nm 2014

LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan đ tài nghiên cu “Các yu t nh hng đn ý đnh mua
thuc bo v thc vt sinh hc ca nông dân trng lúa vùng đng bng sông
Cu Long” là nghiên cu ca chính bn thân tôi, di s hng dn ca Tin
s Ngô Th Ngc Huyn và nhng ngi mà tôi cm n.
Mi s liu và tài liu tham kho trong lun vn đu có ngun gc rõ ràng,
đc x lý trung thc, khách quan và cha tng đc công b trong bt kì
công trình nghiên cu nào.

Thành ph H Chí Minh, ngày 26 tháng 06 nm 2014

Hoàng Ngc Thanh

MC LC

TRANG PH BÌA
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC CÁC T VIT TT
DANH MC CÁC BNG
DANH MC CÁC HÌNH
TÓM TT

CHNG 1: GII THIU TNG QUAN V  TẨI NGHIểN CU 1
1.1. Gii thiu 1
1.2. S cn thit ca đ tài 1
1.3. Mc tiêu nghiên cu 3
1.4. Phm vi nghiên cu 3
1.5. Phng pháp nghiên cu 4
1.6. Tính mi, ý ngha thc tin ca đ tài 5
1.7. Kt cu ca đ tài 6
CHNG 2: C S Lụ THUYT, GI THUYT NGHIểN CU 8
2.1. Gii thiu 8
2.2. C s lý thuyt 8
2.2.1. Thuc BVTV sinh hc 8
2.2.2. Khái nim và lý thuyt v ý đnh mua 16

2.3. Gi thit nghiên cu 20
2.3.1. Thái đ 20
2.3.2. Chun ch quan 21
2.3.3. Nhn thc kim soát hành vi 22
2.3.4. Mi quan tâm đn môi trng 22

2.3.5. Giá tr ca giá c 23
2.3.6. Nhân khu hc 24
2.4. Mô hình nghiên cu 25
2.5. Tóm tt 26
CHNG 3: THIT K NGHIÊN CU 27
3.1. Gii thiu 27
3.2. Thit k nghiên cu 27
3.2.1. Phng pháp nghiên cu 27
3.2.2. Quy trình nghiên cu 28
3.3. Xây dng thang đo 30
3.3.1. Thang đo thái đ đi vi thuc BVTV sinh hc 30
3.3.2. Thang đo chun ch quan 30
3.3.3. Thang đo nhn thc kim soát hành vi 31
3.3.4. Thang đo mi quan tâm đn môi trng 32
3.3.5. Thang đo giá tr ca giá c 32
3.3.6. Thang đo ý đnh mua thuc BVTV sinh hc 33
3.3.7. Thang đo các yu t nhân khu hc 33
3.4. Thit k mu 33
3.4.1. Xác đnh đi tng kho sát 33
3.4.2. Xác đnh kích thc mu 34
3.4.3. K thut ly mu 34
3.5. Tóm tt 35
CHNG 4: KT QU NGHIểN CU 37
4.1. Gii thiu 37

4.2. Thông tin mu nghiên cu 37
4.2.1. Thng kê mu kho sát theo gii tính 38
4.2.2. Thng kê mu kho sát theo trình đ hc vn 38
4.2.3. Thng kê mu kho sát theo thâm niên canh tác 39
4.3. Kim đnh thang đo 39

4.4. Phân tích nhân t khám phá EFA 42
4.4.1. Phân tích EFA vi thang đo các yu t nh hng đn ý đnh mua 43
4.4.2. Phân tích EFA vi thang đo ý đnh mua thuc BVTV sinh hc 46
4.4.3. Tng hp các bin quan sát sau khi kim đnh thang đo và phân tích EFA 46
4.5. Phân tích tng quan và hi qui tuyn tính 48
4.5.1. Phân tích tng quan 48
4.5.2. Phân tích hi quy bi 49
4.5.3. ánh giá đ phù hp và kim đnh gi thit v đ phù hp ca mô hình 50
4.5.4. Dò tìm s vi phm các gi đnh cn thit 51
4.5.5. Tng kt kt qu kim đnh các gi thit 52
4.6. Phân tích nh hng ca các bin đnh tính trong đánh giá ý đnh mua 54
4.6.1. Phân tích s khác bit v gii tính trong đánh giá ý đnh mua thuc BVTV sinh hc
55
4.6.2. Phân tích s khác bit v trình đ trong đánh giá ý đnh mua thuc BVTV sinh hc
55
4.6.3. Phân tích s khác bit v thâm niên canh tác trong đánh giá ý đnh mua thuc BVTV
sinh hc 56
4.7. Tóm tt 57
CHNG 5: KT LUN VẨ CÁC GII PHÁP, KIN NGH 59
5.1. Gii thiu 59
5.2. Tho lun v kt qu nghiên cu 59
5.2.1. So sánh kt qu nghiên cu vi các gi thit ban đu 59
5.2.2. So sánh kt qu nghiên cu vi mc tiêu nghiên cu 62
5.2.3. Ý ngha ca nghiên cu 63

5.3. Gii pháp nâng cao ý đnh s dng thuc BVTV sinh hc 64
5.3.1.  xut da trên các yu t nh hng đn ý đnh mua thuc BVTV sinh hc
64
5.3.2. Kin ngh 71
5.4. Hn ch ca nghiên cu và hng nghiên cu tip theo 75
5.5. Tóm tt 76

KT LUN 77
TÀI LIU THAM KHO
PH LC
Ph lc 1: Dàn bài tho lun tay đôi và kt qu tho lun
Ph lc 2: Phiu thm dò ý kin
Ph lc 3: Thng kê mô t mu kho sát
Ph lc 4: Phân tích thang đo các yu t nh hng đn ý đnh mua vi đ tin cy
Cronbach Alpha
Ph lc 5: Phân tích nhân t các yu t nh hng đn ý đnh mua thuc BVTV sinh hc
Ph lc 6: Phân tích thang đo ý đnh mua vi đ tin cy Cronbach Alpha
Ph lc 7: Phân tích nhân t khám phá thang đo ý đnh mua thuc BVTV sinh hc
Ph lc 8: Phân tích tng quan và hi quy các yu t nh hng đn ý đnh mua thuc
BVTV sinh hc
Ph lc 9: Kt qu kim đnh các gi đnh hi quy
Ph lc 10: Phân tích s khác bit các bin đnh tính lên ý đnh mua thuc BVTV sinh hc

DANH MC T VIT TT

T vit tt
Vit đy đ
AMA
Hip hi Marketing Hoa k
BVTV
Bo v thc vt
BSCL
ng bng sông Cu long
GDP
Tng sn phm quc ni
PTTH
Ph thông trung hc
TM
Thng mi
TNHH
Trách nhim hu hn
TPB
Thuyt hành vi hoch đinh
TRA
Thuyt hành đng hp lý

DANH MC CÁC BNG

Bng 1.1: Din tích, nng sut và sn lng lúa t nm 2000 đn nm 2012 1
Bng 2.1: T l các gc thuc BVTV đc s dng ti BSCL 14
Bng 2.2: Nhóm 30 Công ty nhp khu thuc BVTV  Vit Nam 15
Bng 2.3: Tng hp các gi thit nghiên cu đ xut 24
Bng 4.1: T l tr li
37
Bng 4.2a: Kt qu kim đnh Cronbach Alpha ca các thang đo 41
Bng 4.2b: Kt qu kim đnh Cronbach Alpha ca thang đo ý đnh mua sau khi loi bin
YD2 42
Bng 4.3: Kt qu loi bin sau khi phân tích EFA ln 1 44
Bng 4.4: Kt qu loi bin sau khi phân tích EFA ln 2 44
Bng 4.5: Kt qu phân tích nhân t EFA các yu t nh hng đn ý đnh mua 45
Bng 4.6: Kt qu phân tích nhân t EFA ý đnh mua thuc BVTV sinh hc 46
Bng 4.7: Tng hp các bin quan sát sau khi phân tích EFA 47

Bng 4.8: Kt qu phân tích hi qui 49
Bng 4.9: ánh giá đ phù hp ca mô hình 50
Bng 4.10: Kt qu phân tích kim đnh F 51
Bng 4.11: Kt qu kim đnh các gi thuyt 53
Bng 4.12 : Kim đnh trung bình v gii tính đi vi 55
Bng 4.13a : Phân tích s khác bit v trình đ đi vi ý đnh mua thuc BVTV sinh hcầ
55
Bng 4.13b : Phân tích s khác bit v trình đ đi vi ý đnh mua thuc BVTV sinh hc
56
Bng 4.13c : Trung bình thang đo ý đnh mua gia các trình đ hc vn 56
Bng 4.14a : Phân tích s khác bit v thâm niên canh tác đi vi ý đnh mua thuc BVTV
sinh hc 57
Bng 4.14b : Phân tích s khác bit v thâm niên canh tác đi vi ý đnh mua thuc BVTV
sinh hc 57
Bng 4.14c : Trung bình thang đo ý đnh mua gia nhng ngi có thâm niên canh tác 57


DANH MC CÁC HÌNH

Hình 2.1: Biu đ giá tr nhp khu thuc BVTV ti Vit Nam
t 2000 - 2012 16
Hình 2.2: Mô hình lý thuyt hành đng hp lý TRA 17
Hình 2.3: Mô hình lý thuyt hành vi hoch đnh TPB 19
Hình 2.4: Mô hình nghiên cu đ xut 25
Hình 3.1. Quy trình nghiên cu 29
Hình 4.1: Biu đ thng kê mu kho sát theo gii tính 39
Hình 4.2: Biu đ thng kê mu kho sát theo trình đ hc vn 39
Hình 4.3: Biu đ thng kê mu kho sát theo thâm niên canh tác 38
Hình 4.4: Kt qu mô hình nghiên cu 54
Hình 5.1: Mô hình kt hp bn nhà 74

TÓM TT
i vi sn xut nông nghip, thuc bo v thc vt (BVTV) là gii pháp rt quan
trng đ qun lý dch hi, giúp tng nng sut cho cây trng. Tuy nhiên, càng ngày
ngi nông dân càng lm dng thuc BVTV hóa hc, gây nh hng đn cht lng
lúa go làm ra, gây nguy c bùng phát dch hi, nh hng trc tip sc khe ngi
nông dân, gây ô nhim môi trng sng. Trong khi đó, thuc BVTV sinh hc, đc
bit là thuc chit xut t thc vt, vi nhiu u đim ni tri, ch mi đc s dng
 t l 5%, riêng ti đng bng sông Cu Long (BSCL) t l cao hn (8.8%).  tài
nghiên cu mun tìm ra các yu t nh hng đn ý đnh mua thuc BVTV sinh hc

ca ngi nông dân, mc đ nh hng ca mi yu t và tìm ra gii pháp đ nâng
cao ý đnh mua thuc BVTV sinh hc nhm thay đi vic s dng thuc BVTV ca
nông dân, dn thay đi tình trng trên.
Mô hình nghiên cu xây dng da trên thuyt hành vi hoch đnh và b sung hai yu
t na là mi quan tâm đn môi trng và giá tr ca giá c.  xây dng thang đo,
tác gi tham kho các thang đo ca các tác gi nc ngoài đo lng các khái nim
tng t trong lnh vc sn phm thân thin môi trng. Có 25 bin quan sát đo lng
cho 6 khái nim là thái đ, chun ch quan, nhn thc kim soát hành vi, mi quan
tâm đn môi trng, giá tr ca giá c, ý đnh mua. Tin hành kho sát đnh tính 2
ln, ln đu vi 5 ngi đ hiu chnh thang đo, ln sau vi 10 ngi đ xác đnh mc
đ rõ ràng d hiu ca câu hi, t đó xây dng bng câu hi kho sát đnh lng.
Nghiên cu đnh lng đc tin hành vi c mu là 206. D liu thu v đc x lý
trên phn mm SPSS 16.0. Các công c đc s dng đ phân tích là đánh giá đ tin
cy Cronbach Alpha, phân tích nhân t khám phá EFA, phân tích tng quan, hi
qui, T-test, Anova.
Quá trình đánh giá thang đo và phân tích nhân t đã loi ra 3 quan sát, s quan sát
còn li đc đa vào phân tích tng quan và hi qui. Kt qu nghiên cu cho thy
c nm yu t trên đu nh hng theo chiu thun đn ý đnh mua thuc BVTV sinh
hc. Trong đó, nh hng nhiu nht là chun ch quan, th nhì là giá tr ca giá c,
th ba là nhn thc kim soát hành vi, th t là mi quan tâm đn môi trng và cui


cùng là thái đ. Phân tích khác bit các bin đnh tính nhân khu hc cho thy gii
tính không có s khác bit lên ý đnh mua thuc BVTV sinh hc, trong khi hai bin
là trình đ hc vn và thâm niên canh tác thì có s khác bit lên ý đnh mua.
Da vào kt qu nghiên cu, tác gi đã đ xut ra các gii pháp dành cho bn nhà là
nhà khoa hc, nhà sn xut, nhà nc, nhà nông, và đc bit lu ý s phi hp cht
ch gia bn nhà đ có gii pháp đng b. ây là nhng gii pháp góp phn tng ý
đnh s dng thuc BVTV sinh hc, hng đn mt nn nông nghip xanh và bn
vng.

1

CHNG 1: GII THIU TNG QUAN V  TẨI NGHIểN CU
1.1. Gii thiu
Chng này tác gi nêu lên s cn thuyt và lý do chn đ tài, đng thi trình
bày các ni dung nh mc tiêu nghiên cu, đi tng và phm vi nghiên cu,
phng pháp nghiên cu mt cách tng quát.
1.2. S cn thuyt ca đ tài
Theo Tng cc Thng kê nm 2013, GDP ngành nông nghip đt 602,3 nghìn
t đng, chim 16,4% GDP c nc, tng 2,5% so vi 2012. Mt trong nhng
sn phm nông nghip ni bt là lúa go Vit Nam, nhiu nm lin xut khu
đng v trí th 2, nm 2013 xp th 3 sau n  và Thái Lan vi sn lng
xut khu 6,61 triu tn
1
. Trong đó, BSCL đc xem là va lúa ca min Nam
cng nh c nc. Tuy nhiên, din tích đt nông nghip có xu hng gim theo
thi gian do tc đ đô th hóa và công nghip hóa.  đm bo an ninh lng
thc và nhu cu xut khu, vic thâm canh tng v đc áp dng và tng nng
sut bng nhiu bin pháp, trong đó có tng s dng phân bón và thuc BVTV
ngun gc hóa hc.
Bng 1.1: Din tích, nng sut và sn lng lúa t nm 2000 đn nm 2012
Din gii
2000
2005
2010
2011
2012
Din tích (ha)
7,67

7,33
7,49
7,65
7,75
Nng sut (tn/ha)
4,24
4,89
5,34
5,53
5,60
Sn lng (triu tn)
32,51
35,84
39,99
42,31
43,75
(Ngun: S liu thng kê - B Nông nghip và Phát trin Nông thôn)
2

Vic s dng thuc BVTV không đúng đã đ li nhiu hu qu trc mt và lâu
dài đn nn nông nghip, cùng vi nh môi trng, sc khe ca con ngi và
vt nuôi. Vic thâm canh tng v trong thi gian dài liên tc, chy theo sn
lng đã làm cho đt đai ngày càng thoái hóa, dinh dng b mt cân đi, mt

1
S liu ca Tng cc thng kê nm 2013
2
Din tích và sn lng tính tng các v trong nm
2

cân bng h sinh thái trong đt, h vi sinh vt trong đt b phá hy, tn d các
cht đc hi trong đt ngày càng cao, ngun bnh tích ly trong đt càng nhiu
dn đn phát sinh mt s dch hi không d báo trc. D lng thuc gây nh
hng đn môi trng nc, ngn cn s sinh trng và cu trúc ca h sinh
thái thy vc, làm cho ngun nc mt giá tr s dng trong ti tiêu, sinh hot
và n ung. D lng thuc còn đ li trên nông sn làm cho nông sn không
sch, nh hng trc tip đn ngi tiêu dùng (Nguyn Trn Oánh, 2007)
3
.
Hàng nm, Cc BVTV và Chi cc BVTV ly mu rau ti các vùng sn xut và
trên th trng đ kim tra v d lng thuc BVTV. Kt qu kim tra t nm
2006 đn nay cho thy, t l mu có d lng vt quá mc d lng ti đa
cho phép vn  mc cao (8,53%) s mu kim tra
4
. Trong mt kim tra sc khe
cho nông dân ti BSCL, 35% nông dân đc xét nghim có d lng thuc
BVTV trong máu, có th là mt trong nhng nguyên nhân gây ung th và các
dng u bu khác (Dasgupta và cng s, 2005)
5
.
Theo xu hng hin nay, th gii đang hng đn nn nông nghip xanh, có li
cho sc khe con ngi và môi trng. Trong đó hn ch s dng thuc BVTV
hóa hc, thay bng thuc BVTV sinh hc thân thin vi môi trng và to ra
nông sn sch. Tuy nhiên, theo Cc BVTV, thuc BVTV sinh hc ch chim
5% tng lng thuc BVTV s dng
35
. Riêng ti BSCL, tác gi Phm Vn
Toàn (2013), trong nghiên cu v “Thc trng s dng thuc Bo v thc vt
và mt s gii pháp gim thiu vic s dng thuc không hp lý trong sn xut
lúa  đng bng sông Cu Long”, nông dân ti đây s dng thuc BVTV sinh

hc  mc 8.8%
6
.
 Vit Nam, khái nim thuc BVTV sinh hc không còn mi, đc nhc nhiu
trong các bui hi tho, hi ngh, các báo cáoầ nhng vic ng dng và s
dng còn hn ch. Có nhiu nguyên nhân lý gii cho hin trng này, nh thuc

3
Trích trong Giáo trình Thuc BVTV ca Nguyn Trn Oánh, 2007
4
S liu ca Cc BVTV 2012
5
Trích trong báo cáo ca World bank
6
ng trên tp chí Khoa hc trng i hc Cn Th
3

khó s dng, giá thành mc, khó bo qun, thói quen canh tác ca ngi nông
dân, s nhn thc ca nông dân v tm quan trng ca vic s dng thuc sinh
hc, ý thc bo v môi trng, bo v sc khe cng đng cha đc chú trng.
Do đó, vic tìm ra các yu t thc s nh hng đn ý đnh mua ca nông dân
rt quan trng trong vic thay đi tp quán canh tác, tng bc hng đn nn
nông nghip xanh. ó là lý do tác gi chn đ tài nghiên cu “Các yu t nh
hng đn ý đnh mua thuc BVTV sinh hc ca nông dân trng lúa vùng
BSCL”.
1.3. Mc tiêu nghiên cu
Mc tiêu nghiên cu bao gm:
- Xác đnh nhng yu t nh hng đn ý đnh mua thuc BVTV sinh hc ca
nông dân trng lúa ti BSCL.
- Mc đ nh hng ca mi yu t đó ti ý đnh mua thuc BVTV sinh hc

ca nông dân trng lúa ti BSCL.
-  xut nhng gii pháp cho các nhà khoa hc, các nhà qun tr doanh
nghip, các c quan qun lý Nhà nc trong vic hng nông dân s dng
thuc sinh hc vào canh tác trên đng rung.
1.4. Phm vi nghiên cu
Theo Nguyn Trn Oánh (2007), thuc BVTV sinh hc phân loi theo ngun
gc gm 3 nhóm chính: nhóm hóa sinh, nhóm vi sinh và nhóm chit xut thc
vt.
Nhóm hóa sinh bao gm các cht có ngun gc t nhiên có kh nng kim soát
dch hi theo c ch không đc. ó là các cht dn d (sinh dc hoc thc n),
các cht xua đui, các cht điu khin sinh trng côn trùng.
Nhóm vi sinh có th đc to ra bng nhiu con đng khác nhau nh ch phm
sn xut t vi-rút Nucleopolyhedrosisvirus (NPV), vi khun Bacillus
thuringiensis), các loi nm côn trùng Metarhizum, Beauvenia, nm đi kháng
4

Trichoderma, tuyn trùng Entomopathogenic nematodes (EPN). Nhóm này qui
mô sn xut nh, khó bo qun và phi s dng riêng bit, không phi trn vi
thuc khác, giá thành cao dn đn nhiu hn ch trong ng dng.
Nhóm chit xut thc vt: đc t đc chit xut t các loài thc vt có hot
tính tr sâu bnh nh xoan n Ð, cây thanh hao, cây núc nc, hoa hòe Nhóm
này khc phc đc nhc đim ca nhóm vi sinh, có th bo qun trong điu
kin thng, có th phi trn vi các thuc khác, hiu lc hp th thuc lên cây
trng cao và có th đa vô sn xut công nghip làm gim giá thành. ây đc
xem là dng thuc BVTV sinh hc có th đa vào ng dng rng rãi. Trong
phm vi đ tài, tác gi chn nghiên cu trên nhóm này.
- Sn phm nghiên cu: thuc bo v thc vt sinh hc chit xut thc vt.
- i tng nghiên cu: các yu t nh hng đn ý đnh mua thuc bo v
thc vt sinh hc ca nông dân trng lúa vùng BSCL.
- i tng kho sát: nông dân trng lúa vùng BSCL.

- Phm vi nghiên cu: thc hin nghiên cu ti BSCL, t tháng 1 đn tháng
6 nm 2014.
1.5. Phng pháp nghiên cu
- Nghiên cu khám phá đc thc hin bng phng pháp nghiên cu đnh
tính thông qua k thut tho lun tay đôi. i tng đc chn là chuyên gia
vin lúa BSCL, cán b k thut Công ty TNHH TM Tân Thành, đây là mt
đn v sn xut và kinh doanh thuc BVTV sinh hc, Giám đc Nhà máy
thuc BVTV Delta, Trng nhóm câu lc b nông dân.
- Nghiên cu thc nghim đc thc hin bng phng pháp nghiên cu đnh
lng thông qua k thut thu thp thông tin bng cách phng vn trc tip
nông dân trng lúa ti các tnh BSCL.
5

- D liu đc x lý bng phn mm SPSS 16.0. Vi các công c thng kê mô
t, phân tích tng quan, kim đnh thang đo vi Cronbach’s Alpha, phân
tích nhân t khám phá, phân tích hi qui, T - test, Anova.
1.6. Tính mi, Ủ ngha thc tin ca đ tài
Cùng tin trình phát trin ca nn nông nghip Vit Nam nói riêng và th gii
nói chung, ngi nông dân đã bit và s dng các sn phm sinh hc đ bo v
mùa màng t rt sm nh: s dng thiên đch (rn bt chut, trng hoa trên b
rung đ thu hút côn trùng có ích tiêu dit sâu ry trên rung), hoai  cht thi
đng vt đ to vi sinh vt ci to đt, chit dch t thc vt có đc t đ tr sâu
ry, bnh hi Nhng vi s ra đi ca thuc BVTV hóa hc và bt đu bùng
n t thp niên 40 ca th k 20 - k nguyên thuc phòng tr dch hi tng hp
hu c theo li sn xut công nghip
7
. Nhng u đim nh: hiu qu nhanh,
tin dng, giá thành r đã khin nông dân quên đi nhng tác hi lâu dài ca
thuc BVTV hóa hc.
Các chng trình vn đng dùng sn phm sch, thân thin, d tiêu hy nhm

bo v môi trng liên tc đc phát đng. S dng thuc BVTV sinh hc cng
là mt trong nhng chng trình vn đng ca các cp đn ngi nông dân
trong vn đ bo v môi trng sng và làm ra các nông sn sch, an toàn. Có
nhiu công trình nghiên cu hàn lâm và thc nghim v thuc BVTV sinh hc,
nhng hu ht là nghiên cu v tác dng, cách điu ch, hoc ng dng vào các
qui trình sn xut sch nh rau sch, hoa sch, go sch. Hoc nhng nghiên
cu trong lnh vc thuc BVTV nói chung. Có th k đn nh:
- Phm Vn Toàn, 2013. Thc trng s dng thuc Bo v thc vt và mt s
gii pháp gim thiu vic s dng thuc không hp lý trong sn xut lúa 
đng bng sông Cu Long. Thông qua kho sát, tác gi thng kê lng thuc
nông dân s dng, trong đó thuc sinh hc chim 8,8% và thc trng s dng

7
Trích trong Giáo trình Thuc BVTV ca Nguyn Trn Oánh, 2007

6

thuc ca nông dân. T đó, tác gi đa ra mt s đ xut nhm hn ch lm
dng thuc nh hin nay.
- Lê Nguyn Thanh Vân, 2013. Nghiên cu các yu t tác đng đn quyt đnh
la chn thuc BVTV Công ty TNHH Hóa nông Lúa vàng ca ngi nông
dân ti th trng Long An. Lun vn Thc s kinh t. Trng đi hc Kinh
t Thành ph H Chí Minh. Trong đó tác gi phân tích các yu t Marketting
nh hng đn quyt đnh mua thuc BVTV ca ngi nông dân.
- Nguyn Duy Long, 2008. Nghiên cu s tha mãn ca h thng phân phi
thuc BVTV. Lun vn Thc s kinh t. Trng đi hc Kinh t Thành ph
H Chí Minh. i tng nghiên cu là h thng phân phi, t đó đ xut các
gii pháp đ làm hài long đi tng này.
Ti Vit Nam cha có nhiu công trình tp trung đ nghiên cu chuyên đ v
hành vi mua ca đi tng tiêu dùng trc tip là nông dân, nhm làm rõ “nút

tht c chai” là ti sao nông dân vn cha s dng thuc BVTV sinh hc mt
cách rng rãi, dù đã có không ít các hi tho, hi ngh chuyên đ ca các cp
qun lý t chc, cùng vi khuyn cáo ca các nhà khoa hc. Xut phát t thc
trng đó, vi đ tài nghiên cu “Các yu t nh hng đn ý đnh mua thuc
BVTV sinh hc ca nông dân trng lúa vùng BSCL”, tác gi mong mun
góp phn tìm ra gii pháp ban đu đ hng nông dân đn vic s dng thuc
BVTV sinh hc, tng bc đi đn nông nghip xanh và bn vng.
1.7. Kt cu ca đ tài
 tài gm 5 chng:
- Chng 1: Gii thiu tng quan v đ tài: s cn thuyt ca đ tài, mc tiêu
nghiên cu, phm vi nghiên cu, phng pháp nghiên cu, tính mi, ý ngha
ca đ tài.
- Chng 2: C s lý thuyt, các nghiên cu liên quan đn thuc BVTV sinh
hc, các lý thuyt v ý đnh mua, gi thuyt nghiên cu đc thuyt lp và
7

đ xut mô hình nghiên cu th hin các yu t nh hng đn ý đnh mua
thuc BVTV sinh hc.
- Chng 3: Phng pháp nghiên cu: xây dng qui trình nghiên cu, phng
pháp nghiên cu, xây dng thang đo, phng pháp chn mu, phng pháp
thu thp và phân tích x lý s liu.
- Chng 4: Phân tích kt qu nghiên cu: trình bày kt qu phân tích các yu
t nh hng, kim đnh đ tin cy, đánh giá mc đ quan trng bng cách
phân tích nhân t EFA, phân tích hi qui, kim đnh T-test, Anova.
- Chng 5: Tho lun và gii pháp: đa ra kt lun v mô hình nghiên cu,
đánh giá các yu t nh hng, t đó đ xut gii pháp cho các nhà khoa hc,
nhà qun lý doanh nghip, c quan qun lý Nhà nc trong vic khuyn khích
nông dân s dng thuc BVTV sinh hc mt cách rng rãi.

8

CHNG 2: C S Lụ THUYT, GI THUYT NGHIểN CU
VẨ MỌ HỊNH NGHIểN CU
2.1. Gii thiu
 chng 1, tác gi đã trình bày lý do thc hin đ tài cùng nhng mc tiêu
nghiên cu, phng pháp nghiên cu tng quát. Trong chng 2, tác gi nêu ra
nhng c s lý thuyt làm nn tng cho vic nghiên cu. T đó phát trin gi
thuyt nghiên cu và đ xut mô hình nghiên cu.
2.2. C s lý thuyt
2.2.1. Thuc BVTV sinh hc
2.2.1.1. nh ngha và phân loi
Theo đnh ngha ca cc BVTV, thuc BVTV là nhng hp cht hoá hc, nhng
ch phm sinh hc đc s dng trong nông nghip đ bo v cây trng và nông
sn, chng li s phá hi ca nhng sinh vt gây hi và tng cng s phát trin
ca cây trng.
Phơn loi theo tính nng, thuc BVTV bao gm các nhóm chính: (1) thuc tr

sâu, (2) thuc tr bnh, (3) thuc tr c di, (4) ch phm điu hoà sinh trng,
(5) phân bón lá và (6) thuc tr đng vt gây hi (Nguyn Trn Oánh, 2007).
Phơn loi theo ngun gc, thƠnh phn, thuc BVTV gm 2 nhóm: hóa hc và
sinh hc. Trong phm vi đ tài s nói v thuc BVTV sinh hc, không nghiên
cu thuc BVTV hóa hc (Nguyn Trn Oánh, 2007).
Theo C quan Bo v Môi trng M (US EPA) (trích trong ào Vn Hong,
2011), thuc BVTV có ngun gc sinh hc (Biopesticide) là các loi thuc
phòng tr dch hi có ngun gc nguyên liu t nhiên nh thc vt, đng vt,
vi khun và khoáng cht.
Phân loi thuc BVTV sinh hc theo ngun gc gm 3 nhóm chính: thuc có
ngun gc vi sinh, thuc có ngun gc hóa sinh, thuc có ngun gc thc vt
(Nguyn Trn Oánh, 2007).
9

Thuc BVTV có ngun gc vi sinh (Microbial Pesticides): Bao gm các loi vi
sinh vt (vi khun, nm, virus, sinh vt đn bào hoc to) có kh nng phòng
tr dch hi. Mt s sn phm tiêu biu:
Thuc tr sâu vi sinh BT (Bacciluss Thuringiensis var.): có ngun gc vi
khun, ph dit sâu rng và hu hiu đi vi các loi sâu nh sâu cun lá,
sâu t, sâu xanh, sâu khoang, sâu n tpầ Sâu khi n phi thuc s ngng n
sau vài gi và cht sau 1 – 3 ngày.  Vit Nam, ch phm BT (Bacillus
Thuringiensis) đã đc nghiên cu t nm 1971. Hn 20 ch phm BT nhp
khu và ni đa đã cho kt qu tt trong phòng thí nghim và ngoài đng đi
vi mt s sâu hi chính trên đng rung nh sâu xanh bm trng, sâu xám,
sâu t, sâu hi bông, sâu đo. Các loi sn phm thng mi có trên th trng
khá nhiu nh Vi-BT 32000WP, 16000WP; BT Xentary 35WDG, Firibiotox
P dng bt; Firibiotox C dng dch cô đc
Ch phm Biobac: đc khoa Nông nghip và Sinh hc ng dng, i hc
Cn Th nghiên cu và sn xut t mt chng vi khun có sn  đa phng,
có kh nng tiêu dit và c ch s phát trin ca si nm gây bnh đm vn.

Thuc tr sâu sinh hc VIBAMEC vi hat cht Abamectin: đc phân lp
t quá trình lên men nm Steptomyces avermitilis. Dit tr đc các loi sâu
nh sâu v bùa, nhn, sâu t, sâu xanh, b tr, b phn; ngoài ra, cng trong
nhóm này, Vivadamy, Vanicide, Valiầ có hot cht là Validamycin A, đc
chit xut t nm men Streptomyces hygroscopius var. jingangiesis. ây là
nhóm thuc tr bnh có ngun gc kháng sinh đc tr các bnh đm vn trên
lúa, bnh nm hng trên cao su, bnh cht rp cây con trên cà chua, khoai
tây, thuc lá, bông viầ
Nm đi kháng Trichoderma: va có tác dng đ kháng mt s nm bnh
gây hi trên b r cây trng nh: bnh vàng lá cht nhanh (còn gi là bnh
thi r do nm Phytophthora palmirova gây ra) hay bnh vàng héo r (hay
10

còn gi là bnh héo chm do mt s nm bnh gây ra: Furasium solari,
Pythium sp, Sclerotium rolfosii).
Hai ch phm nm tr côn trùng Metarhizium anisopliae và Beauveria
bassiana là sn phm ca đ tài do Vin Lúa đng bng sông Cu Long thc
hin: Ometar - Metarhizium anisopliae (nm xanh), Biovip - Beauveria
bassiana (nm trng).
Nhóm sn phm chit xut t virus Nucleopolyhedrosisvirus (NPV). ây là
loi virus có tính rt chuyên bit, ch lây nhim và tiêu dit sâu xanh da láng
(Spodoptera exigua) rt hiu qu trên mt s cây trng nh bông, đu đ,
ngô, hành, nho.
Tuy nhiên, nhóm vi sinh có nhng nhc đim nh điu kin bo qun riêng
bit cho tng loi vi sinh, đ  điu kin thng mt s vi sinh s cht hoc
gim tác dng, s dng riêng không th kt hp vi các loi thuc khác. Sn
xut trong phòng thí nghim, cha đa ra dây chuyn công nghip nên giá thành
khá cao.
Thuc BVTV có ngun gc hóa sinh (Biochemical Pesticides): bao gm các
cht có ngun gc t nhiên có kh nng kim soát dch hi theo c ch không

đc. ó là các cht dn d (sinh dc hoc thc n), các cht xua đui, các cht
điu khin sinh trng côn trùng (sex - pheromone)ầ n nay trên th gii đã
nghiên cu và tng hp đc hn 3.000 hp cht dn d nhiu loi côn trùng
khác nhau
36
.  Vit nam hin nay, vic ng dng pheromone đc tp trung đi
vi mt s côn trùng sau đây:
Côn trùng hi rau: Các loi sâu n lá: sâu t (Plutella xylostella) , sâu xanh
(Helicoverpa armigera), sâu khoang (Spodoptera litura) và sâu xanh da láng
(Spodopteraexigua).
Côn trùng hi cây n trái: tp trung là cht dn d rui vàng đc trái
(Bactrocera dorsalis). Sn phm tiêu biu là Vizubon - D vi hat cht
Methyl Eugenol dn d đi vi rui đc rt mnh. Trong sn phm có pha
11

trn thêm cht dit rui Naled. i vi sâu đc v trái cam quýt (Prays citri
Milliire) cng đã đc s dng pheromone có hot cht Z(7) - Tetradecenal.
Thuc BVTV có ngun gc thc vt (Botanical hoc Plant Pesticides): Hot
cht là các cht thu đc t cây, c, k c tinh du, ví d: nicotin trong cây thuc
lào hoc thuc lá, D-limonen t tinh du cam, chanh Loi thuc có ngun gc
tho mc này không to nên tính kháng ca dch hi, không nh hng đn thiên
đch và không đ li d lng trên cây trng. Thuc tác đng đn côn trùng gây
hi bng cách gây s ngán n, xua đui, ngn s lt xác ca côn trùng cng nh
ngn cn s đ trng là gim kh nng sinh sn. Thuc phòng tr bnh bng
cách to ra các enzyme hot đng trong cây nh cht đ kháng và tn công vào
nm bnh. Mt s sn phm ng dng ti Vit Nam:
VINEEM 1500 EC: sn phm ca Công ty Thuc sát trùng Min Nam, đc
chit xut t nhân ht Neem (Azadirachta indica A. Juss) có cha hat cht
Azadirachtin, có hiu lc phòng tr nhiu loi sâu hi trên cây trng nh lúa,
rau màu, cây công nghip, cây n trái, hoa king. Các sn phm thng mi

tng t t cây Neem còn có Neemaza, Neemcide 3000 SP, Neem Cake.
Hot cht Rotenone: đc chit xut t hai ging cây h đu là Derris
elliptica Benth và Derris trifoliata có th s dng nh mt loi thuc tr sâu
tho mc có tác dng dit tr sâu ry trên lúa, c bu vàng cng nh các
loi cá d, cá tp trong rung nuôi tôm.
Hot cht Polyphenol: chit xut t cây liu có tác dng phòng tr bnh thán
th, l c r, thi nhn trên rau màu, hoa, bnh đo ôn, cháy bìa lá lúa. Hot
cht Polyphenol chit xut t cây hoa hòe có tác dng kích thích sinh trng,
tng nng sut.
Nhóm thuc có ngun gc thc vt có hiu qu khá nhanh trên cây trng, d
dàng phi trn vi nhiu loi thuc khác, bo qun  điu kin thng, và có
th sn xut công nghip làm gim giá thành nên có kh nng ng dng cao.
2.2.1.2. Vai trò ca thuc BVTV sinh hc trong sn xut nông nghip
12

Nh tên gi, thuc BVTV rt cn thuyt cho cây trng t khi gieo trng đn
khi thu hoch, giúp ngn nga các tác nhân gây hi nh côn trùng, sâu bnh,
ngoài ra còn giúp điu hòa và tng nng sut, sn lng cây trng (Nguyn
Trn Oánh, 2007).
Theo ào Vn Hong (2011), do khí hu nc ta là nhit đi m gió mùa,
nhit đ cao kéo dài trong nm nên thng to thun li cho sâu bnh phát
trin, thng phát trin thành dch rng và có th gây thit hi ln cho mùa
màng. Vì vy, vic s dng thuc bo v thc vt hiu qu trong nông nghip
đóng vai trò rt quan trng trong vic nâng cao nng sut nông nghip.
Tuy nhiên, mt trái ca thuc BVTV là khi lm dng, hoc s dng quá liu
cng vi k thut canh tác không đúng s đ li d lng cho đt, ngun
bnh tích ly trong đt càng nhiu dn đn phát sinh mt s dch hi không
d báo trc, làm nh hng đn môi trng sinh thái
8
.

Theo ào Vn Hong (2011), s dng thuc BVTV sinh hc, mt mt phát
huy tác dng bo v cây trng, mùa màng, mt khác li khc phc đc
nhng nhc đim ca thuc hóa hc. Ngoài ra, trong sn xut nông nghip,
thuc BVTV sinh hc còn có nhng u đim sau:
- Không gây nh hng tiêu cc đn sc khe con ngi, vt nuôi, cây trng.
Không gây ô nhim môi trng sinh thái.
- Có tác dng cân bng h sinh thái (vi sinh vt, dinh dng) trong môi
trng đt nói riêng và môi trng nói chung.
- ng dng các ch phm sinh hc không làm hi kt cu đt, không làm
chai đt, thoái hóa đt mà còn góp phn tng đ phì nhiêu ca đt.
- Có tác dng đng hóa các cht dinh dng, góp phn tng nng sut và
cht lng nông sn phm.

8
Trích trong báo cáo ca B Nông nghip và Phát trin nông thôn 2011
13

- Có tác dng tiêu dit côn trùng gây hi, gim thiu bnh hi, tng kh nng
đ kháng bnh ca cây trng mà không làm nh hng đn môi trng
nh các loi thuc BVTV có ngun gc hóa hc khác.
- Có kh nng phân hy, chuyn hóa các cht hu c bn vng, các ph thi
sinh hc, ph thi nông nghip, công nghip, góp phn làm sch môi
trng.
- Nông sn làm ra sch và an toàn, đáp ng tiêu chun v d lng thuc
BVTV cho phép.
2.2.1.3. Hn ch ca thuc BVTV sinh hc
Bên cnh vai trò tích cc đi vi nông nghip và môi trng, thuc BVTV
sinh hc vn có nhng nhc đim ca nó, khin cho vic s dng còn hn
ch, nh: cha có đy đ b sn phm sinh hc đ phòng tr toàn b dch hi
trên các đi tng cây trng, biu hin tr bnh chm hn so vi thuc hóa

hc, cha sn sut qui mô ln dn đn giá thành cao, công tác lu tr, bo
qun khó, khi s dng khó kt hp vi các thuc khác.
2.2.1.4. Tình hình s dng thuc BVTV ti Vit Nam
Theo Cc Bo v Thc vt - B Nông nghip và Phát trin Nông thôn, giai đon
1981-1986, s lng thuc s dng là 6,5 - 9 nghìn tn thng phm, giá tr
khong 10 triu USD. Giai đon 2001-2011 tng lên 36 - 75,8 nghìn tn, giá tr
khong 200 - 450 triu USD. Nm 2012 s lng và giá tr nhp khu đã tng
lên 103.500 tn, giá tr khong 700 triu USD. n nm 2013 là 128.300 tn,
tng đng 800 triu USD. Lng hot cht tính theo đu din tích canh tác
(kg/ha) cng tng t 0,3 kg (1981-1986) lên 1,24 - 2,54 kg (2001-2010).
Tuy nhiên, trong s đó, thuc BVTV sinh hc ch chim 5% tng lng thuc
BVTV s dng. Riêng ti BSCL, tác gi Phm Vn Toàn (2013), trong nghiên
cu v “Thc trng s dng thuc Bo v thc vt và mt s gii pháp gim
thiu vic s dng thuc không hp lý trong sn xut lúa  đng bng sông Cu
Long”, nông dân s dng thuc BVTV sinh hc  mc 8.8%.