Đánh giá sự hài lòng của bệnh nhân bảo hiểm y tế cao tuổi với dịch vụ khám chữa bệnh ngoại trú tại Bệnh viện đa khoa Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh













Tp. 







- 













 60.31.05







- 






-  tài:


.
- Giáo viên ng dn: 
- Tên hc viên: Nguyng
- a ch hc viên: Thành ph H Chí Minh
- S n thoi liên lc: 0908 098990
- Ngày np lu /4/2015
          công trình do chính tôi
nghiên cu và son tho.Tôi không sao chép t bt k mt bài vic công
b mà không trích dn ngun gc. Nu có bt k s vi phm nào, tôi xin chu hoàn
toàn trách nhi
Thành ph H 












MC LC
TRANG PH BÌA
LI CMăN
LIăCAMăOAN
MC LC
DANHăMCăBNG

DANHăMCăHỊNH
DANHăMCăCỄCăCHăVITăTT
CHNGă1. GII THIU 1
1
3
1.2.1ăMcătiêuătôngăquát 3
3
u 4
4
1.5ăPhngăphápănghiênăcu 4
5
1.7ăNhngăđimăniăbtăcaălunăvn 5
1.8ăCuătrúcăcaălunăvn 6
CHNGă2. TNGăQUANăTĨIăLIUăVĨăCăSăLụăTHUYT 7
2.1ăKháiănim 7
2.2ăLỦăThuytăliênăquan 23
2.3ăCácănghiênăcuătrongăvƠăngoƠiăncăliênăquanăđnăsăhƠiălòngăcaăbnhănhơnă
điăviăchtălngădchăvăkhámăchaăbnh 30
2.3ăăKhungăphơnătíchăcaănghiênăcu 37
2.4ăCácăgiăthuytăcaănghiênăcu 37
CHNGă3.ăPHNGăPHỄP/ăTHITăKăNGHIểNăCU 39
3.1ăCáchătipăcnănghiênăcu 39
3.2ăPhngăphápăchnămu/Quyămôămuă(Methodăofăsampling/simpleăsize). 43




3.3ăDăliuăthuăthp 45
3.4ăCôngăcăphơnătíchădăliu 47
CHNGă4.ăKTăQUăNGHIểNăCU 50

4.1ăKtăquănghiênăcu 50
4.2ăThoălunăktăquầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ 61
CHNGă5.ăKTăLUNăVĨăKINăNGH 63
TÀI LIU THAM KHO
PH LC




DANH MC BNG

Bng 2. 1. Quy trình khám bnh BHYT ti BV Bình Tân. 20
Bng 2. 2. các nhân t ca mô hình chtălng dch v bnh vin  Ujjan 30
B
- (2000) 32
B tălng dch v
34
Bng 2.5.ăThangăđoăv chtălng dch v khám cha bnh ca bnh nhân ngoi trú
ti bnh vinăđaăkhoaăTơyăNinh 35

Bng 3.1. Bng mã hóa binăvƠăthangăđo 46

Bng 4.1. Các binăđcătrngăvƠăthangăđoăkhôngăđápăng yêu cu chtălng. 52
Bng 4.2. Các binăđcătrngăvƠăthangăđoăchtălng tt 53
Bng 4.3. KimăđnhăKMOăvƠăBartlett 53
Bng 4.4. Bngă4.4.ăBngăMaătrnănhơnătăxoay 55
Bng 4.5. KtăquăphơnătíchăEFAăcaăthangăđoămcăđăhƠiălòngăcaăBN 57
Bng 4.6. Thangăđoăđiu chnh qua kimăđnhăCronbach’săAlphaăvƠăEFAầầầ 57
Bng 4.7 Bng h s hi quyầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ.60
Bng 4.8 Tóm tt mô hình hi quyầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ60

Bng 4.9 Phơnătíchăphngăsai (ANOVA)ầầầầầầầầầầầầầầầầ60












DANH MC HÌNH
Hình 2. 1. Tháp nhu cu-mong mun-yêu cu MASLOW 24
Hình 2. 2. Mô hình khái nim v chtălng dch v 26
Hình 2.3. Mô hình lý thuyt s hài lòng ca bnh nhân ngoi trú ti các
BVKTPHCMă. 36
Hình 2. 4. Khung lý thuyt
38
41
Hình 4.1 Mô hình nghiên cu hiu chnhầầầầầầầầầầầầầầầầ 58






DANH MC CÁC CH VIT TT

BHYT : bo him y t
BN : bnh nhân
BNBHYT : bnh nhân bo him y t
BS :ăbácăs


CLDV : chtălng dch v
DV : dch v
DVKCB : dch v khám cha bnh
D :ăđiuădng
KCB : khám cha bnh
KH : khách hàng
NCT :ăngi cao tui.
NVYT : nhân viên y t
PK : phòng khám
PKK :ăphòngăkhámăđaăkhoa
TPHCM : thành ph H Chí Minh
UBND : y ban nhân dân

1


CHNGăI.ăGII THIU
1.1.


m tr ng n.
 xu t
tình trng hoàn toàn thoi mái v th cht, tinh thn và xã hi ch không ch đnă
thun là không có bnh hay tàn tt”.ă(Healthăisăstateăofăcomplete physical, mental

and social well being and not merely the absent of desease or infirmity).
 
m xúc: m , mun; v

i v
(NCT),ădoăcăth trong tình tr
i. Tuy nhiên do khoa hc
k thut,ătrongăđóăcóăyăhc ngày càng tin b cng thêm ý thc t chmăsócăsc
kho ca bn thơnăngi dân ngày càng cao nên nhngănmăgnăđơyădơnăs giƠătngă
lên rt nhanh, biu hin trên t l ngi già so vi dân s chung qua các cucăđiu
tra dân s (Phm Khuê, 2000). NgiăgiƠătngălƠăkhoăvƠngăca các nhà làm dch v
đúngătheoătiêuăđ ca tun báo Newsweek s cui tháng 10/99: ắVi các nhà doanh
nghip, các lutăs, cácăbácăsăthìătui già s đemăli cho h c mtăkhoăvƠng”ă(dn
theo Nguynăụăc, 2002). Song s lng các bnh vin (BV), nhtălƠăBVătănhơnă
(đc khám bo him y t) và nhng phòngăkhámăđaăkhoaă(PK)ăcngătngădoăchínhă
sách xã hi hóa y t cngăcó,ădoăs cam kt ca chính ph Vit Nam khi gia nhp
WTOăcngăcó. VicănƠyăđaăđn s cnh tranh gia các nhà cung cp dch v, nht
là khám cha bnh ngoiătrú.ăDănhiênădoăt ch tài chánh nên các BV cnh tranh
nhau da trên nhiuăđiătng BN khác nhau k c BNBHYT cao tui t chi tr
vinăphíăvƠăngiătiêuădùngădoăđóăcngăcóănhiu la chnăkhiăđn vi dch v chmă
sóc sc khe.
Theo Cc QunălỦăKCBă(2015)ăthì:ăắH thngăBVăđc sp xpătrênăcăs
phân b rng khp, thun tin cho kh nngă tip cn caăngi dân  các vùng
min khác nhau. C nc hin có 1349ăBV,ătrongăđóăBVăcôngălp là ch yu vi
1179 BV chim ti 87,3% tng s BV. Bnh vin công lp thuc ngành y t qun
lý bao gm 1148 BV,ăđc chia thành ba tuyn:ătrungăng,ătnh và tuyn huyn.
S lng BV  ba tuyn có t l tngăng1:10:18”.
2

Thành ph H Chí Minh hin có 103 trongă đóă cóă67ă
công, 36
tăvi tng cngăhnă34.500ăging bnh và nhiu phòng khám
đaăkhoa.
i tiêu dùng s
rng quyn chn la gói dch v khám cha b
xut hin nngăvt tuyn  các bnh vin tuyn
trên.
Nhng h ly phc tp phát sinh gây không ít phin hà cho bnh nhân, nh
 nn ch
bnh, ch
bo him đóngătin và ch ,ăchaăk hai ln ch cho
mi mt xét nghim cn lâm sàng) do th tcărm rà caăquyăđnh BHYTăcngă
nhănhng bin pháp kim soát khám bnhăBHYTătránhătrng hp b BHYT kim
toánăngc. Nhngăngi cao tui tuy mt s đcăuătiênăkhámăbnh,ănhngăs
phin toái vì ch lâu không th không có. Nhng cnh chen ln,ăxôăđy, trm cp,
mt an ninh trt t thng xy ra, t quan liêu, hách dch t đóămƠăcóầ
t đnh s 4858/Q/BYTăngƠyă03/12/2013ăca B Trng B y t


(1
.
(
.
(
.
(
.
(
.

(
ng 1, BV Bình dân, BV Nhân dân 115, BV
TrngăVng,ăBVăChnăthngăChnhăhìnhầ).
3


Lúcăđuăcăs bnh vinăBìnhăTơnăđt ti s 1452, tnh l 10, qun Bình Tân
nhngăvìămt bng nh hp,ăkhôngăđápăng kp nhu cu khám cha bnh ca bnh
nhân nên bnh vinăđƣ di v căs mi ti s 809ăđngăHngăL 2,ăphng
Bình Tr ôngăA,ăqun Bình Tân. Ngoài ra, bnh vinăcònăcóăcăs ph là trm cp
cu tai nnăgiaoăthôngăđng b  s 564, quc l 1A,ăphngăBìnhăHngăHòaăB,ă
qun Bình Tân.
Thotătiên,ănmă2008ăBVăBình Tơnăcóăquyămôă100ăging bnh,ăđnănmă
2013, s ging bnhăđƣălênăđnă500ăging. Vic này cho thy, tp th bnh vin
BìnhăTơnăđƣăcóăc gngăvt bc trong vic thc hin ba nguyên lý chtălng toàn
dină ắHng v khách hàng- Ci thin liên tc- Hp tácă trongă đi”. Ngày
17/09/2014 va riăBVKăBìnhăTơnăđƣăđcăthngălênăBVăhng II chuyên nghip
hnă(Quytăđnh s 1901/Q-UBND ngày 17/4/2014 ca UBND TPHCM).
 c kh
Nhng nhân t nào caăBVKăBìnhăTơnăđƣălƠmăhƠiălòngăbnh nhân, nht là
bnh nhân cao tuiăcóăBHYTăđn khám, cha bnh ngoi trú ti Bnh vi
t phn nh gi ý trong vic ci thin liên tcăhng ti chtălng
dch v khám cha bnh toàn din c
 đ ngh

1.2.
1.2.1. M
quát
ánhăgiáăthc trng s hài lòng ca bnh nhân cao tui có bo him y t
(BHYT) đi vi chtălng dch v khám, cha bnh ngoi trú ca bnh vin Bình

Tân. a bnh nhân BHYT cao
tuiăkhiăđn KCB ngoi trú ti BV.



1.2.2.1.
ch v khám cha bnh c
4


1.2.2.2.
b
.
1.3 .
1.3.1.  ngăđn s g ca b

1.3.2. Mcăđ tácăđng ra sao ca tng nhân t lên s hài lòng ca bnh
nhân BHYT cao tu
1.3.3. Các gii pháp nào nâng cao s hài lòng ca bnh nhân BHYT cao tui
đi vi chtălng dch v

1.4.
1.4.1.
u
Các yu t tácăđngăđn s hài lòng ca b
i vi
cht lng dch v KCB ngoi trú t

1.4.2.
m

1.4.2.1. Ni dung: S hài lòng ca bnh nhân BHYT cao tui và các yu
t nhăhng.
1.4.2.2. Không gian: Ch kho sát tiăBVKăBìnhăTân.
1.4.2.3. Thi gian: S dng d liu th cp 2010-2014 và d liuăs cp
t 2014.
1.5. Phng pháp nghiên cu
Thu thp d liuăsăcpă(primaryădata)ădi dng phng vn trc tip bng
bng câu hi ri tin hành nghiên cuătheoăhaiăgiaiăđon chính:
1.5.1. Nghiên cu đnh tính (còn gi là nghiên cu s b)
Dùngăphngăphápătho lun nhóm vi mt dàn bài làm sn nhm khám phá
hiu chnh và b sungă thangă đoă khiă ápă dng loi hình dch v khám cha bnh
ngoiătrúăđi vi BN cao tui có BHYT. Nghiên cu này có haiăbc:
5


1.5.1.1. Bc 1: tho lunătayăđôiăviă04ăngiăđƣăvƠăđangălƠmăvic ti
bnh vin (03bácăsăvƠă01điuădng)ăđ khámăphá,ăđiu chnh các bin quan sát,
thit k săb phiu kho sát (xem ph lc 01).
1.5.1.2. Bc 2: Phng vn th 10 bnh nhân cao tui có bo him y t
đangăch khám cha bnh ngoi trú ti phòng khám ca bnh vin Bình Tân nhm
hoàn chnhăthangăđoăphng vnătrcăkhiăđaăraănghiênăcuăđnhălng chính thc
(xem ph lc 02). Thi gian d kin nghiên cu să b là t 25/12/2014ă đn
30/12/2014.
1.5.2. Nghiên cu đnh lng
Dùng k thut phng vn trc tip da theo bng câu hi trongăthangăđo 
bc 2 trên nhmăđánhăgiáăcácăthamăs đo,ăkimăđnh li mô hình, các gi thuyt
nghiên cu đ đoălng mcăđ hài lòng ca bnh nhân bo him y t cao tuiăđi
vi dch v khám cha bnh ngoi trú ca bnh vinăđaăkhoaăBìnhăTơn.ăThi gian
nghiên cu là t 01/01/2015ăđn 30/01/2015.
D liu thu thpăđc sàng lc, mã hóa, nhp liu, làm sch và x lý bng

phn mm SPSS phiên bn 18.0. Kt qu sau cùng s đcădùngăđ đánhăgiáăs hài
lòng ca bnh nhân BHYT cao tuiăđi vi dch v KCB caăBVKăBìnhăTơn.
1.6.
 c tin ca đ tài nghiên cu
1.6.1.

Nghiên cu này b thêm ca chtălng dch v
s hài lòng ca b
bnh vin.
1.6.2.

Nghiên c
t s thông tin h n tr kinh
doanh loi hình dch v KCB giúp nâng cao hiu qu chmăsócăkháchăhƠngăcaoătui
có BHYT đ
BVKăBìnhăTơn, đng thi nâng cao
hiu qu tip th.
1.7. Nhng đim ni bt ca lun vn
ƣăcóănhiu nghiên cu vit v s hài lòng ca bnhănhơnăđi vi dch v
khám cha bnh ca bnh vinăănhng:
6


1.7.1. Chaăthyăđ tài nào nghiên cu chtălng dch v KCB ngoi trú
ca BV Binh Tân.
1.7.2. Chaăthyăđ tài nào nghiên cu v s hài lòng chtălng dch v
KCB ngoi trú caăngi cao tui có BHYT.
Ngoài ra, vnăđ BHYT hinăđangălƠăthi s nóng hinănay,ăđángăluăỦ.
1.8. Cu trúc ca lun vn
Kt cu ca lunăvnăbaoăgmă05ăchngănhăsau:

Chngă1:ăXácăđnh các vnăđ nghiên cu; mc tiêu nghiên cu (tng quát
và c th); câu hi nghiên cu; điătng và phm vi nghiên cu; phngăphápă
nghiên cu; Ủănghaăkhoaăhc và thc tin; nhngăđim ni bt ca lunăvnăvƠăcu
trúc ca lunăvn.
Chngă2:ăTng quan tài liuăvƠăcăs lý thuyt: các khái nim;ăcácăcăs lý
thuyt; các nghiên cuătrongăvƠăngoƠiăncăliênăquanăđnăđ tài nghiên cu; khung
phân tích và các gi thuyt ca nghiên cu .
Chngă3:ăphngăphápăchn mu; d liu thu thp và công c phân tích d
liu.
Chngă4:ăkt qu nghiên cu và tho lun.
Chngă5:ăKt lun và gi ý chính sách/ kin ngh.
Tài liu tham kho
Ph lc


7


TNG QUAN TÀI LIUăVĨăCăS LÝ THUYT
ChngănƠyănóiăv mt vài khái nim, mt s lý thuyt và công trình nghiên
cu có liên quanăđnăđ tài kho sát.
2.1. Khái nim
Xét các khái nim v Bnh vin, khám cha bnh ngoi trú, bnh nhân cao
tui, bo him y t, dch v, s hài lòng v chtălng dch v khám cha bnh.
2.1.1. Bnh vin
1.1.1.1. Khái nim
Bnh vin tên ting anh lƠăắhospital”ăcóănghaălƠăt chc t thin, nhà t bn,
nhƠăthng,ăngƠyănayăđc chính thc dch sang các th tingălƠăắbnh vin”:ălƠăcă
s khámăvƠăđiu tr,ăchmăsócăvƠăbo v sc kho nhơnădơnănhăgiáoădc sc kho,
phòng chng dch bnh,ă chmă sócă sc kho tiă nhƠ;ă đng thi còn là trung tâm

nghiên cu y hcăvƠăđƠoăto cán b y t (TrngăVităDngăvƠăNguyn Duy Lut,
2011).
Bnh vinălƠăcăs Y t trong khu vcădơnăcăbaoăgmăging bnh,ăđiăngă
cán b cóătrìnhăđ k thutăđc t chc thành các Khoa, Phòng vi trang thit b
vƠăcăs h tng thích hpăđ thc hin vicăchmăsóc,ănuôiădng cung cp các
dch v Y t choăngi bnhă(TrngăPhiăHùngăvƠăcácătácăgi, 2012).
Khp miăniătrênăth gii, bnh vinălƠăniăt hp nhng công ngh y t ti
tân nht ca mt qucăgiaăvƠăcóăxuăhngăchmăsócăchoănhng bnh nhân nguy cp
nht. Ngi bnhătìmăđn bnh vin hoc là bi vì h có nhngăcnăbnh nguy cp,
ví d nhăviêmăphi, hoc bi vì h đangăgp phi mtătácăđng tiêu cc nghiêm
trngănƠoăđó ca mtăcnăbnhăkinhăniên,ănhălƠăsuyătimăvi nhngăngi b bnh
tim (Sloan và Hsieh, 2012).
Theo T chc Y t Th gii (WHO), thì bnh vin là mt b phn ca mt t
chc mang tính cht y hc và xã hi, có chcănngăđm boăchoănhơnădơnăđc
chm sóc toàn din v y t c cha bnh và phòng bnh, công tác ngoi trú ca
bnh vin ti tnăgiaăđìnhăđtătrongămôiătrng ca nó. Bnh vin còn là trung tâm
8


ging dy y hc và nghiên cu sinh vt xã hi (dn t TrngăVităDngă&ăNguyn
Duy Lut, 2011).
Tóm li, bnh vin là mt b phn không th tách ri ca y t công cng có
chcănngăchmăsócăsc kho toàn din; phòng, cha bnh và dch v ngoi trú ca
bnh vinăđn tnăgiaăđìnhăvƠămôiătrngăcătrúăvƠăcònălƠătrungătơmăđƠoăto cán b
y t và nghiên cu khoa hc.
2.1.1.2. Phân loi
*BV nu phân tuyn chuyên môn k thut có bn tuy
-
(1). Tuynătrungăngă(tuyn 1) gm:
(1.1). BV hngăđc bit

(1.2). BV hng I trc thuc B Y t.
(1.3). BV hng I trc thuc s Y T tnh, thành ph trc thucătrungăngă
(vit tt là S Y t) hoc thuc các B, NgƠnhăkhácăđc B Y t giao nhim v là
tuyn cui v chuyên môn k thut.
(2). Tuyn tnh, thành ph trc thucătrungăngă(tuyn 2) gm:
(2.1). BV xp hng II tr xung trc thuc B Y t.
(2.2). BV hng I, hng II trc thuc S Y t hoc thuc các B, Ngành
khác tr cácăBVăđcăquyăđnh  khon 1 trên.
(3). Tuyn Huyn, Qun, Th xã, Thành ph trc thuc tnh (tuyn 3) gm:
(3.1). BV hng III, hngăIV,ăBVăchaăxp hng, Trung tâm Y t Huyn có
chcănngăkhámăcha bnh  nhngăđaăphngăchaăcóăBVăhuyn, bnh xá công
an tnh.
(3.2). Phòngăkhámă(PK)ăđaăkhoa,ăPKăchuyênăkhoa,ănhƠăh sinh.
(4). Tuynăxƣ,ăphng, th trn (tuyn 4) gm:
(4.1). Trm Y t xƣ,ăphng, th trn.
9


(4.2). Trm xá, trm y t caăcăquan,ăđnăv, t chc.
(4.3). PKăbácăsăgiaăđình.
Că s khám cha bnh ca tuyn trên có trách nhim ch đo, h tr v
chuyên môn k thutăđi vi khám bnh, cha bnh ca tuyn di.
*BV nu phân hngă thìă cóă nmă hngă đcă đánhă giáă bngănmănhómăđim
(thôngătăs 23/2005/TT-BYT ca B Y t)ănhăsau:
(1). Hng đc bit: ch có mt s bnh vin ln,ăđtă100ăđim và các tiêu
chun ca hngăđc bit
(2). Hng nht:ăđt t 90ăđn 100 đim.
(3). Hng nhì:ăđt t 70ăđimăđnădiă90ăđim.
(4). Hng ba:ăđt t 40ăđimăđnădiă70ăđim.
(5). Hng t:ăđtădiă40ăđim.

*SauăđơyălƠănmănhómăđim tiêu chunăđánhăgiáăhngăcácăBVănhăđƣănóiă
trên:
(1) . Nhóm tiêu chunăIă(10ăđim): v trí, chcănng và nhim v.
(2) . Nhóm tiêu chunăIIă(20ăđim): quy mô và ni dung hotăđng.
(3) . Nhóm tiêu chunăIIIă(30ăđim):ăcăcuălaoăđngăvƠătrìnhăđ cán b.
(4) . Nhóm tiêu chunăIVă(20ăđim): kh nngăchuyênămônăk thut (hiu qu
chtălng công vic).
(5) . Nhóm tiêu chunăVă(20ăđim): căs h tng, trang thit b.
1.1.1.2. Nhim v ca BV gm:
(1). Khám bnh, cha bnh (cp cu ni và ngoi trú, t chc khám và chng
nhn sc khe).
(2). Ơoăto cán b.
(3) . Nghiên cu khoa hc (thc hin nghiên cu khoa hc, ng dng tin b
khoa hc k thut vào khám cha bnh).
10


(4) . Ch đo tuyn (h thngăBVăđc t chc tuyn k thut. Tuyn trên có
trách nhim ch đo k thut tuynădi).
(5). Phòng bnh song song vi khám, cha bnh.
(6). Hp tác quc t (quyăđnh caăNhƠănc).
(7). Qun lý kinh t trongăBVă(quyăđnh caăNhƠănc v thu chi ngân sách).
2.1.2. Khám, cha bnh ngai trú
Theo lut khám bnh-cha bnh s 40/2009 do Quc Hi thông qua ngày
23/11/2009 thì:
2.1.2.1. Khám bnh
Là vic hi bnh, khai thác tin s bnh,ăthmăkhámăthc th khi cn thit thì
ch đnh làm xét nghim cnălơmăsƠng,ăthmădòăchcănngăđ chnăđoánăvƠăch đnh
phngăphápăđiu tr đƣăđc công nhn.
2.1.2.2. Cha bnh

Là vic s dng chuyên môn k thutăđƣăđc công nhn và thucăđƣăđc
phépăluăhƠnhăđ cp cu,ăđiu tr,ăchmăsóc,ăphc hi chcănngăchoăngi bnh.
2.1.2.3. Khám và cha bnh ngoi trú (điu tr ngoi trú)
Có hai hình thc khám cha bnh:
(1). Khám cha bnh ni trú: bnh nhân bt buc phi nm ni trú ti bnh vin
trong sut thi gian điu tr niătrúăvƠăđc theo dõi 24/24 gi.
(2). Khám cha bnh ngoi trú: bnh nhân ch đn khám theo s ch dn ca
thy thuc hoc bn thân bnh nhân thy cn, không nht thit phi nm vin theo
dõi trong thiăgianăđiu tr (TrngăVităDng,ă2011).
*c đim ca khám cha bnh ngoi trú là khám cha bnh không
quaăđêm.ăNgƠyănay,ăcôngătácăkhámăcha bnh ngoi trú ti bnh vin ngày càng
đc chú trng và phát trin bi vì nh đóămƠăbnh vin có th phát hin bnh sm
quaăcácăđt khám sàng tuyn và mang li li ích kinh t cao cho bnhănhơnădoăđiu
11


tr sm hoc không cn nm trong bnh vinăđ điu tr. Thông qua vic khám cha
bnh, bnh vin s qunălỦăđc bnh ttătrongăkhuădơnăcădoăbnh vin ph trách
và còn thc hinăđcăgiámăđnh tình trng sc kho, tiêu chun mt scălaoăđng,
v huăchoănhơnădơn.
2.1.3. Bnh nhân (ngi bnh) ậ Bnh nhân cao tui
2.1.3.1. Bnh nhân hay ngi bnh
LƠăngi s dng dch v khám bnh, cha bnh. Hin nay  nc ta vn
dùng thut ng bnh nhân hay ngi bnhăđ ch mt cá nhân s dng mt dch v
chmăsócăsc kh
nƠoăđóătrongăkhiănhiu quc gia trên th giiăđƣăs dng thut
ng ngi tiêu dùng (consumer) thm chí là khách hàng (customer) cho nhng ai
s dng các dch v chmăsócăsc kho. Lloyd và Torră(2006)ăđnhănghaăngi
tiêu dùng là mt cá nhân mua hoc s dng mt sn phm hay mt dch v bt k
ngiăđóăcóănh c hành vi caămìnhăhayăkhông.ăKhiăngi tiêu dùng nhn

thcăđc nhu cu ca mình và sn sàng chi tr cho nhu cuăđóăthìăh có quyn ca
ngiă tiêuă dùngă (consumerism).ă Trongă lnhă vc y t phn lnă ngi tiêu dùng
không nhn thcăđc hành vi caămình.ă đm bo quyn tiêu dùng caăngi
tiêu dùng, các dch v y t cnăđm boăcácăđiu kin sau:
(1). Ngi tiêu dùng phiăđc đng viên la chn các dch v.
(2). Phi có nhiu dch v đ h có th la chn.
(3). Phi có thông tin v các loi dch v hin có.
(4). Ngi tiêu dùng phi có kh nngăđaăraănhng la chn hp lý.
(5). Khi h đƣăchn mt loi dch v, thì dch v đóăphiăđc thc hin.
(TrngăPhiăHùngăvƠăcácătácăgi, 2012).
2.1.3.2. Ngi cao tui (ngi già) và bnh nhân cao tui
T LatinăSenexălƠăngi già, tui ln,ăcaoăniên.ăóălƠămt t đ ch dn v
sinh hc ca tui già.ăQuáătrìnhătrng thành s có s thayăđi v sinh hc caăcă
quanăvƠăcăthầGiƠălƠămt vnăđ không th tránhăđc  tt c cácăcăquan,ăk c
12


 đng vt có máu lnhăcngăkhôngăthoátăđcăqúaătrìnhăthayăđi ca sinh hc, ch
có th thayăđi nhanh hay chm (Nguynăch, 2012).
Hoc già là mt hinătng t nhiên, liên quan cht ch vi quá trình bit hoá
vƠătrng thành. Tng trng và thoái trin k tip nhau theo mtăchngătrìnhăca
s phát trinăquyăđnh cho tng cá th.ăChngătrìnhănƠyăđc hiu,ănghaălƠăđc
xácăđnh theo di truyn và riêng bit cho mi chng loi.ăNhngătcăđ ca s phát
trinătheoăchngătrìnhăkhôngăging nhau và chu nhăhng ca nhiu yu t ni
ti và ngoi lai. Khi b
 nngăthíchănghiăvi mi binăđi ca môi
trng xung quanh ngày càng b ri lon (không phù hp và không kp thi). Càng
nhiu tui, càng nhiu binăđi và có nhiu khác bit gia nhngăngi cùng la
tuiănhăngi này huytăápăcao,ăngi khác huyt áp thpầănhngătt c đu có
đim chung là gim kh nngăthíchănghiă(Phm Khuê, 2000).

T chc Y t Th gii (WHO) sp xp các la tuiănhăsau:
(1). 45 tuiăđn 59 tui:ăngi trung niên
(2). 60 tuiăđn 74 tui:ăngi có tui
(3). 75 tuiăđn 90 tui:ăngi già
(4). 90 tui tr đi:ăngi già sng lâu.
Trong lunăvnănƠy,ătácăgi chn baăđ tui: t 60 tuiăđn 74 tui, t 75 tui
đn 79 tui và t 80 tui tr lênă(ngi có tui t 75 tr lênăđc xét khám bnhăuă
tiên chc s bc mình s ítăhnăngi có tui t 74 tr xung).
*c đim ngi cao tui : Theo PhmăVăKhánhăvƠ cng s (2011),
(1). c đim dch t hc : dân s th gii ngày càng già, đc bit lƠăcácănc
phát trin (Italia, Hy Lp, Thyăin, M, Nht,ăcầ)ăvà mt s ncăđangăphátă
trin (Trung Quc, nă ầ) : 214 triuă ngiă nmă 1950,ă 345ă triuă ngiă nmă
1975; và d đoán đnănmă2025ălƠă1121ătriuăngi,ătrongăđóăs có khong 830
ngàn ngi trên 80 tui tp trung nhiu  cácăncăđangăphátătrin. S giaătngăs
13


lng ngi cao tui có liên quan cht ch vi vic gim t l sinh, s binăđng
dơnăc,ăgim t l cht  rt nhiuăncătrongăvòngă25ănmăqua.
Ngi già phân b khôngăđngăđu ;ăngi cao tui  thành th nhiuăhnă
nông thôn, n nhiuăhnănam.
i viăngi cao tui, chtălng cuc sng là quan trngăhnăc. Chtălng
cuc sng ca h ph thuc vào mi quan h gia h viămôiătrng t nhiên và xã
hi xung quanh. Nghiên cu  cácănc cho thy s tàn ph ca căth (đc tính
bng kh nngăhotăđng t chmăsócăbn thân và các công vic hng ngày)ătngă
lên theo tui.ăNhăvy, mcăđíchăca công tácăchmăsócăsc khe là nhm duy trì
các chcănngăbìnhăthng caăcăth, làm chmăquáătrìnhălƣoăhóaăđ kéo dài cuc
sng.
(2). c đim sinh hc ca ngi cao tui :
(2.1). H thng min dch suy gim : t kháng th tngăgơyăraăhinătng

tngăt l mc phi ca các bnh t min  ngi cao tuiănh : viêm khp dng
thp,ălupusăbanăđ h thng, viêm gan mn tính tin trin,ăxăganătiênăphát,ăđáiătháoă
đng t minầ
(2.2). H ni tit ca ngi cao tui thay đi :chc nng bung trng ca
ph n gim nhanhăhnăchc nng tinh hoàn ca nam gii,ăkhiăđóăngi ph n
không còn kinh nguyt, lp da và niêm mc tr nên mng, xut hinăloƣngăxng,ă
vaăxăđng mch do gimălng estrogen. Chc nng tuyn giáp ri lon làm th
tích tuyn giáp gim vƠăxăcngăhn; khiăđó,ăs có các biu hin phù niêm, rng
tóc, sa sút trí tu, ri lon nhpătim,ălƣnhăđm hoc hay hi hp, lo âu.Chc nng
tuyn ty ni tit ri lon: khin th trngă tng nhiu, că th không dung np
carbohydrate,ălngăinsulinătngăcaoăhn,ămt tính nhy cm vi insulin  các mô
m vƠăc ; hnă90% đáiătháoăđng typ 2  ngi cao tui là do béo phì gây ra.
(2.3). H thn kinh thay đi : trngălng và th tích não gim dn theo s
tngălênăca tui tác. S lng t bào neuron mt ln, các neuron càng quan trng
càng d b mt. Vic ny làm gim kh nngă nngănhn thc  ngi cao tui ;
14


gim vnăđng, lit nh hoc lit hoàn toàn ; gim thính giác và th giác; ri lon
cm giác xúc giác, khu giác, v giác; ri lon cmăgiácăđau;ămt cm giác dn ti
hotăđng chm chp.
(2.4). H tim mch thay đi : lu lng tim gim doăxăhóaăcătim, phìăđiăcă
tim, lonădng protein- lipidăcătim,ăcăch điu hòa Franc- Starling suy gim theo
tui ; nhp co bóp ca tim chm li do gim tính t đng ca nút xoang, các nh
hng giao cm ngoài tim suy gim. Van tim mng ; vanăđng mch ch hoc van
hai lá hp do vôi hóa ;ătngănguyăcăviêmăni tâm mc bán cp nhim khun do
thoái hóa nhy van tim. iu hòa hot đng tim gim doăhaiăcăch điu hòa thn
kinh và th dch gim. Tun hoàn ngoi biên xut hin hinătng vaăxăđng
mch làm gimăđ đƠnăhi ca mch máu; gimăbánăkínhăcácăđng mch nh ngoi
biên.T đóălƠmătngăsc cn ngoi biên ca mch máu, gim cung cp máu. Vi tun

hoàn : các mao mch b xăhóaăhoc thoái hóa do lonădng; gim s lng mao
mch còn chcănng,ătínhăthm thu ca mao mch gim.
Nhng bin đi trên ca h tim mch dn ti nhng bnh sau : bnh mch
vành (thng là nhiă máuă că tim);ă tngă huytă ápă (thngă tngă huyt áp tâm
trng);ări lon nhp tim.
(2.5). H hô hp thay đi : phi phát trinăcácămôăx, nhu mô phi tr nên
kémăđƠnăhi làm dung tích phi gim cng thêm các khp snăsn thoái hóa gim
kh nngădiăđng,ăcácăcăgianăsnăvƠăcăhoƠnhăthuăteoădoăxăm hóa, làm lng
ngc b thu hp gây ra hinătng gim lc ho.
S lão hóa làm teo lp màng nhy  cácăcăquan (trongă đóă cóă că quană hôă
hp) làm gim tng hp, gim bài tit IgA  mi và các màng nhy ca h hô hp.
T đóălƠmătngăkh nngănhim khunăquaăđng hô hp khi hít vào; gim phn x
bo v thanh qun. Ngoài ra, cùng viătácăđng ca các yu t môiătrng xung
quanh,ăngi cao tui thng gp hi chng ri lon thông khí tc nghn (COPD)
bao gm: khí ph thng,ăviêmăph qun mn tính, hen ph qun, các bnh phi hp
đng hô hp trên .
15


(2.6). H c- xng- khp thay đi
(2.6.1). C : khiăcănc caăcăth gim dn theo tui; s lng và kích
thc ca các siătăcăgim  tt c cácănhómăc.ăTrngălcăcăvƠăcălc gim do
các siăcăb teo và mt thn kinh (ít thy  nhngăngi tp luyn và hotăđng th
lc nhiu). Thành phnănc trong gân và dây chng gim  ngi cao tui làm
cho gân tr nên cngăhn.
(2.6.2). Xng : Sau 25 tui, t l khiălngăxngăgim 0,5 ậ 2%/mt
nmătùyătngăngi. Ngi cao tui mt mt s lng ln t chcăxngălƠmăđ
đc caăxngăgim nên xp, giòn và d gãy ; tcăđ mt khiăxngă ph n
nhiuăhnănamăgii. Nguyên nhân ca loãng xngălƠădoălng estrogen trong máu
gim  nhng ph n mãn kinh; gim hp thu các cht khoáng, nht là calci 

ngi cao tui do gim hp thu ca h tiêu hóa. Loãng xngă thng gây gãy
xngăvƠăchm linăxngăsauăgƣy,ăcóăth dnăđn t vong nu gãy c xngăđùi,
gƣyăđt sngầ
(2.6.3). Khp : gm sn khp,ăđaăđm (ct sng),ăxngădi sn và màng
hot dch. Các t bào sn tng hp si collagen và các chtăcăbn. Chúng không có
kh nngăsinh sn và tái to  ngiătrng thành. Chúng hút và gi nc rt mnh,
điu chnh s đƠnăhi và chu lc caăđaăđm và sn khp. Viăngi cao tui, các
t bào sn tr nên già, nhng kh nngăătrênăcngăgim dn, gây nên thoái hóa
khp.
(2.7). H tiêu hóa thay đi :Gan  ngi cao tui gim khiălng, teo nhu mô
và thoái hóa m, dày v mô, mtăđ chcăhn.ăChcănngăgim dn,ăđc bit là
chuyn hóa protein, giiăđc, tái to t bào gan. Túi mt và đng dn mt t 40
tui tr điăgimăđƠnăhi,ăteoăcătúiămt, gim th tích,ăxăhóaăvòngăcăOddi nên d
ri lonăđiu hòa dn mt. Ty có các nang tuyn teo dn, nhu mô b xăhóa,ăkhi
lng gim. Dich h tiêu hóa (nc bt, dch v, dch rut, dch ty, dch mt)
gim. ngi cao tui, thành phn ca mt do gan bài tit có s thayăđi nên d có
kh nngăto si. Thc qun cóăcăvơnăphìăđi  mt phn ba trên, lpăcătrnădƠy
dc theo theo chiu dài  hai phnăbaădi, s lng các t bào hch mcătreoăđiu
16


phiănhuăđng thc qun gim,ăbiênăđ nhuăđngthc qun gim. Lp màng nhy
ca ng tiêu hóa gim dnăđnăđ cngăbiu mô che ph gim, din tích tip xúc
ca màng nhy vi các cht cha bên trong rut gim,ăquaăđóăquáătrình hp thu ti
ngătiêuăhóa,ăđc bit là quá trình hp thu  rut non gim. TrngălcăvƠănhuăđng
caăđiătrƠng,ăcălcăvƠătrngălcăcăthƠnhăbng,ăcăvùngăchu hông gim; hot
đng th cht gim; đ nhy cm vi các kích thích thn kinh gim dn ti hin
tngătáoăbónăthng xy ra  ngi cao tui.
(2.8).H sinh dc- tit niu thay đi
(2.8.1).Sinh dc : v n gii, căquanăsinhădc trong (t cung, c t cung) và

ngoài (âm h,ăơmăđo)ăđu teo nh. Thành âm đo mng, hp, ngn,kémăđƠnăhi,
gim tit dch,ălng acid dchăơmăđo gim nên d nhim khun. V nam gii có
phìăđi tuyn tin lit, có th dn tiăuăxăriăungăthătuyn tin lit.
(2.8.2). Tit niu : thn v hình thái, t 20 tuiăđƣăcóănhng du hiu thay
đi nhăcu thn bin dng, ng thn liên quan teo,ămƠngăđáyăcácămaoămch tiu
cu thn dày hn, din tích lc gim, s lng tiu cu thn mt khongă2/3ăđc
thay bng mô liên kt,ăđóălƠăhinătngăxăhóaăthn tui già. V chcănng,ămc
lc cu thn,ăluălng máu qua thn, h s thanh thi urê,ăđ thanh thi creatinin
đu gim. Kh nngă điu chnh pH chm.Niu qun dƠyă lên,ăđ đƠnăhi và tính
nhy cm gim gây ra ri lon bài xutănc tiu. Bàng quang cóăđ đƠnăhi, sc
cha, kh nngăcoăbópăca cătht trong và ngoài gim gây ra các ri lon tiu tin
 ngi cao tui.
(2.9).Da, móng tay, móng chân thay đi :da đi màu, khô, có lp h bì mng,
có nhiu npănhnăhn sâu theo tuiătác.ă đƠnă hiăcngăgim dn. Móng tay,
móng chân ngày càng mng và d gãy.
Ngoài ra, sc kho ngi già sa sút trongă cácă đng tác hotă đng ca
công vic. Già thng điăđôiăvi bnh hon ( Hng Ngc, 2014). Các bnh v
tim mch, hô hp, tiêu hoá, h tit niu ậ sinh dc, xng ậ h thn kinh trung
ng,ăbnh kém trí nh, bnh lit rung , bnh thiuăncă(căch điu hòa trong
17


não b không còn chính xác nên mt s ngi cao tui không cm thy khát trong
khiăcăth thiuănc trm trng) xut hin hoàn toàn không gingăngi tr .ăNh :
(1). Thng mc nhiu bnh cùng mt lúc, nht là các bnh mn tính  nhiu
căquanăkhácănhau,ătrênăcăs đóăvn có th mc thêm nhng bnh cp tính mi.
Vic mc nhiu bnh vi tính cht khác nhau, có nhăhng qua li rt phc tp,
làm cho vic khám bnh phi rt t m mi mong chnăđoánăđc bnh chính xác.
(2). Triu chng bnh thng không đin hình do tính phn ng caăcăth
giƠăđi vi tác nhân gây bnhăđƣăthayăđi.ăHnăna,  tui già vic phân ranh gii

gia sinh lý và bnh lý không phi d dàng. Tin trin ca bnhăcngăkhôngăcònă
đin hình na. Vì vy, theo dõi k các triu chng trong quá trình bin chuyn bnh
là rt cn thit.
(3). Tâm lý ngi già khác vi tâm lỦăngi tr,ădoăđóăcáchătip xúc và cách
khám bnh cnăđc bit chú ý, nhtălƠătháiăđ và tác phong caăngi thy thuc.
Trong tip xúc hi bnh phi th hin tinh thnăthngăyêu,ălòngăkínhătrng
vi tui già, c t cáchăxngăhô,ăliănóiăđnăcáchăchmăsóc,ăthmăhi hàng ngày.
NgoƠiăra,ăngi già d t ty và d cóătătng cho miăngiăítăquanătơmăđn mình,
vì vy, khi h trình bày, cn lng nghe không nên vi ngt li. (Phm Khuê, 2000).
2.1.4 Bo him y t
Theo lut Bo him y t (Quc hi, 2008), Bo him y t là hình thc bo
himă đc áp dngă trongă lnhă vcă chmă sócă sc khe, không vì mcă đíchă li
nhun,ădoănhƠănc t chc thc hin và cácăđiătng có trách nhim tham gia
theoăquyăđnh ca lut này.
*c đim ca bo him y t
Là nh s huyăđng vicăđóngăgópătƠiăchínhăca nhiuăngiăđ h tr giúp
đ cho mt s ítă ngi b ri ro trong sc khe. BHYT rt có hiu qu đi vi
ngi có thu nhp thp trong xã hi, khi h khôngăđ kh nngăchiătr cho các dch
v chm sóc sc kheăcăbn thit yu