Ứng dụng hiệp ước BASEL II trong quản trị rủi ro của ngân hàng thương mại cổ phần quân đội Luận văn thạc sĩ

Chuyên ngành: Tài chính- ngân hàng


L


M CL C

1.

............................................................................................................... 1

2.

.......................................................................................................... 2

3.

..................................................................................... 2

4.

................................................................................................... 3

5.

............................................................................................................... 3
:

1.1.

............... 4
.................................................. 4

1.1.1.

............................................ 4

1.1.2.

.................................................................. 6

1.2.

.......................................... 11
1.2.1.

................................. 11

1.2.2.

................................................................ 12

1.2.3.

..................................................... 13

1.3.

............................................. 24

....................................................................................................... 25
:
................................................................ 26

2.1.

....................................................................... 26
2.1.1.

........................................................ 26

2.1.2.

.................................... 27

2.2.

........................................................................ 30

2.3.

................... 44


2.3.1.
.................................................................................................... 44
2.3.2.

........................................ 46

2.3.3.

.......................... 54

2.4.

MB .............................................. 61
....................................................................................................... 63
:
............................................................................................................................. 64

3.1.

......................................................... 64
3.1.1.

............................................................................. 64

3.1.2.

..................... 65

3.1.3.

................................................ 66

3.2.

...................................................... 68

3.3. Các

......................................... 70

3.3.1.

.......................................................... 70

3.3.1.

.......................................................... 73

3.3.2.

...... 74

3.3.3.
.......................................................................................................... 76
3.3.4.

.............................. 77
....................................................................................................... 77
................................................................................................................... 2
........................................................................................................ 3
.............................................................................................................................. 10
.............................................................................................................................. 14
.............................................................................................................................. 15
.............................................................................................................................. 18
............................................................................................................................ 25
............................................................................................................................ 34

BCBS
KH

Khách hàng

MB

Ngân

NHNN
NHTM
QTRR
TCTD

RRLS
RRTD
RRTT


,
Trang
.................. 16
............................. 22
.......................................................... 27
.............................................................. 29
.............................................................. 36
................................. 37
.............................................. 41

2013 ..... 47
- 2012 ........................................ 47

....................................................................................................... 51
.............. 65
......................................... 10

........................................................................................................................................ 10
.. 12
................... 14
....................................... 14
.................................................... 15
................................................ 15
.............................................................. 18

2005 2009 .................................................................................................................... 23


............................................... 26

.......................... 26

.............................................................................................................. 27
.................. 28

............................................................................................. 29
Hình:
............................................................... 14
..................................................................... 15
................................................................ 18

................................................................... 28
..................................... 35
.............. 53
t

............. 54
......................... 55


1

1. Lý do ch

tài
ngân hàng

1/4/2007 các ngân hàng, các

.

gây ra

n

B
ch

tài chính ngân hàng.

,
NH


2

lai.

ngân hàng

ngân hàng

.

ngân hàng
MB)

ngân hàng

2. M c tiêu nghiên c u

tình hình

khó kh
ngân hàng (NH).
QTRR
3.

ng và ph m vi nghiên c u
I, II và

III) và

- 2013.


3

NH

NH

cho NH

,

và

quy trình giám sát và quy

4.

u
, so sánh

áo cáo tài chính, b

NH
ngân hàng

5. B c c c

tài

-

MB).
-


4

1
T NG QUAN HI

C BASEL TRONG QTRR T I NHTM

1.1. T ng quan v r i ro và QTRR trong các t i các NHTM.
1.1.1. H th ng CAMELS trong qu n tr r i ro ngân hàng

Và
, c

các công

i chính
là
, phân tích
.
tích CAMELS:

Administration)
NH.
.

Theo NCUA (2007) thì p
NH

Capital Adequacy (M
v nt

h tr cho ho

i ta có th

an tồn v n th hi n s

ng kinh doanh c a NH. Thông qua t l an toàn v n
c kh

i m t v i các lo i r

an toàn v n): M

a NH thanh tốn các kho n n có th i h n và
. Các nhà qu n lý ngành NH các

nh rõ và giám sát các NH ph i duy trì m t t l an tồn v n t i thi u
(CAR),

Vi

s 13/2010/TT-NHNN ngày 20/5/2010 t l này


5

nh là 9%. Theo chu n m c Basel II mà các h th ng NH trên th gi i áp
d ng ph bi n là 8% .
Asset Quality (Ch
nd

n các v

ng tài s n có): Ch

v NH. N u th

ng tài s n có là nguyên nhân

ng bi t r ng ch

t o áp l c lên tr ng thái ngu n v n ng n h n c a NH
kh ng ho ng thanh kho n, ho c d

n tình tr

ng tài s n kém thì s
u này có th d
n

n

NH.

Management (Qu n lý): Nhi u nhà phân tích chuyên nghi p coi qu n lý là
y u t quan tr ng nh t trong h th ng phân tích CAMELS, b i vì qu
quy

n thành cơng trong ho

qu n lý s

ng tr c ti

ng c a NH

c bi t, các quy

n nh ng y u t

ng c a tài s n có, M

nh c

i

ng tài s n có, M

thu nh p.

Earnings (L i nhu n): L i nhu n là ch s quan tr ng nh
tác qu n lý và các ho
nhu n s d

ng chi

c c a nhà qu n lý thành công hay th t b i. L i

n hình thành thêm v

u h t s c c n thi

v n và s h tr phát tri
thi

thu hút thêm

phía cá

i nhu n cịn c n

p các kho n cho vay b t n th t và trích d

.

Liquidity (Thanh kho n): Thanh kho
v i NH: Th nh t, ph i có thanh kho

c bi t quan tr

i

ng yêu c u vay m i mà không c n

ph i thu h i nh ng kho

n ho c thanh lý các kho

h n. Th hai, c n có thanh kho

ng t t c các bi

ng hàng ngày hay theo

mùa v v nhu c u rút ti n m t cách k p th i và có tr t t .
Sensitivity to Market Risk (M
tích M

nh y c m v i r i ro th

i v lãi su t và/ho c t
nh y

t p trung.

ng): Phân

ng m

ng c a thay

ng nh

n giá tr c a l i nhu n hay v n c ph n.

ng kh

ki m soát r i ro th

nh y c m v i r i ro th

o NH trong vi
ng th

u hi u ch d

nh, giám sát, qu n lý và
ng rõ ràng và


6

n
NH
,
1.1.2. QTRR c a các ngân hàng

m i

Khái ni m v r i ro

Hồng, 2011, trang 190).
Theo Bessis1 (2009) thì r
.
H

NH

S
trong bài này theo BIS (2000, 2001):
RRTD: hi u m

n là kh

i vay NH ho

c

i tác s

u kho n th a thu n. Các lo i

RRTD. G m r i ro giao d ch (r i ro l a ch n, r i ro b

m, r i ro nghi p v ) và r i

ro danh m c (r i ro n i t i, r i ro t p trung).
+ R i ro l a ch
l a ch

1

Joël Bessis

ng khi
n hi u qu

quy

nh cho vay.


7

+R

m b o: phát sinh t r

u kho n trong h

n các tiêu chu

ng vay, các lo i tài s n b

mb

m, hình th c b

m, t l

cho vay/giá tr tài s n.
+ R i ro nghi p v : phát sinh do công tác qu n lý kho n vay và ho
vay, g m k thu t x lý kho n vay có v

và h th ng x p h ng tín d ng n i b .

+ R i ro n i t i: là r i ro mà nguyên nhân phát sinh là do nh ng y u t
ho

ng cho

m

ng riêng bên trong m i khách hàng, ngành kinh t .
+ R i ro t p trung: phát sinh do t p trung v n cho vay quá nhi u doanh nghi p

ho

c kinh t , ho c trong m

a lý nh

nh

ho c cùng m t lo i hình cho vay có r i ro cao.
là r i ro gây t n th

i (gian

l n, thi u trách nhi m..) và các h th ng n i b không

t yêu c u, ho c b i các y u

t , s ki n bên ngoài. Khái ni m này bao g m r i ro pháp lu
r i ro chi

c và r i ro uy tín doanh nghi p. Phân lo

mơ hình t ch c, cán b

m
R

c;

n
chính sách, quy

nh; gian l n n i b ; y u t bên ngồi; q trình x lý cơng vi c; h th ng công ngh
thông tin; thi t h i tài s n.
RRTT: là r i ro t n th t phát sinh n i và ngo i b ng do bi
t th

ng

i lãi su t, t giá, bi
i ro th

ng th hi

+ R i ro chi phí n u lãi su

ng c a các y u

ng giá ch ng khoán, giá c

ng h p:
i;

+ R i ro ti n t n u danh m

m nhi u lo i ti n khác nhau;

+ R i ro thanh kho n n u tính kh m i c a tài s n tr nên th p
Khái ni m v qu n tr r i ro:

Th


8

.
Nói chung,
NH

NH

NH
NH

QT

QTRR

:

Nh n d ng r

u ki n tiên quy

cr i

nh liên t c và có h th ng các ho

ro. Nh n d ng r

QTRR là ph i nh n d

ng kinh

doanh c a NH, bao g m: vi c theo dõi, xem xét, nghiên c
toàn b ho

ng c a NH nh m th

ng ho

ng và

c t t c các lo i r i ro, k c d báo

nh ng lo i r i ro m i có th xu t hi

t

n pháp ki m

soát, tài tr cho t ng lo i r i ro phù h p.
Phân tích r i ro: là vi c tìm ra nguyên nhân gây ra r i ro. Nh
pháp h u hi

ra bi n

phòng ng a r

các nguyên nhân làm tha

n
phòng ng a r i ro m t cách hi u qu

ng r i ro: M t khi các r
c v xác su t phát sinh r i ro và m

nh, chúng ta ph
t n th t

ng r i ro chính xác và k p

th i là r t c n thi t cho h th ng qu n lý r i ro hi u qu . N u khơng có m t h th ng

ng r i ro, NH

n ch kh

m soát ho c giám sát m

r i ro c a

mình.
i ro c

ng nhi u ch s th ng kê và mô

s d ng trong công tác QTRR. C th là:
+M

r i ro (Exposure): t ng giá tr tài s n có mà NH coi là có r i ro.


9

+ Xác su t KH không tr

c n (Probability of Default

cn

PD): Xác su t khách

.T l

c áp d ng khác nhau.

i v i m i danh m c

s d ng ch s này, các NH ph i s d ng t ng

th k t qu tính tốn và th ng kê t ng th t tín d ng theo t

ng khách hàng và

m kho n vay.
+ T n th
LGD): là m

ng h p khách hàng không tr

c n (Loss Given Default

t n th t cho NH khi khách hàng không tr

c n . Hi u m t cách

n, LGD có th tính b ng giá tr kho n vay (g c, lãi, chi phí khác) tr cho giá tr
tài s n b

m.

+ T n th t d ki n (Expected Loss- EL): là m c t n th t mà NH có th tính tốn
và d

ng v i m i kho n m c trong danh m

ts

ng h p c th , EL=LGD.
+ T n th t không d ki n (Unexpected Loss- UL): là t n th t ngoài d ki n c a
NH khi phê duy t kho n vay. Ví d : t n th
th

i lãi su t, t giá do bi
d

+ Giá tr r i ro (Value at risk

c.

VAR): là m t ch s

th c t c a tài s n sau m t kho n th i gian v
Ki m sốt, phịng ng a r i ro:

ng hóa th ng kê giá tr

tin c y

c.

i dung là tr ng tâm c

vi c s d ng các bi n pháp, k thu t, công c , chi

ng

a, phòng tránh ho c gi m thi u nh ng t n th t, nh ng
i có th x

i v i NH.
ng s d ng m t s

+ D phịng t n th t tín d ng

ar
loan loss reserves (provision);

+ An tồn v n t i thi u;
+ Phịng ng a r i ro (risk hedging);

ng

ng không


10

Tài tr r i ro: M

c hi n các bi n pháp phịng ng

v n có th x

ch tc

nh chính xác nh ng t n th t v

tài s n, ngu n nhân l c ho c v giá tr
tr phù h p. Các bi

r i ro

n thi t l p các bi n pháp tài

c chia làm hai nhóm: t kh c ph c và chuy n giao

r i ro.
i v i các lo i r
th

ng g p hi n nay có nhi

c

QTRR ng v i t ng lo i r i ro:
i v i qu n tr RRTD:
+

ng thông qua các ch s (t l n quá h n, n

x u/t

, h s RRTD, t l xóa n , t l kh
ng m

p RRTD) và xây d ng

r i ro c a khách hàng (mơ hình x p h ng c a
m s Z.

+ Tài tr RRTD: thông qua trích l p d phịng, các cơng c phái sinh (Swap,
option).
i v i qu n tr
+

ánh giá: d a trên
n xét ch quan c a m i NH v m

nh , tính nghiêm tr ng c a các d u hi u r
n nhi m v công vi
doanh c a NH.

nh và gi i thích kh
c giao,

ng th c hi

n ho

ng kinh

ng s li u c th v m c

r i ro, t n th t c th c a t ng lo i d u hi u r
+ Tài tr

t t- x u, l n

n giao r i ro thông qua các h

nh.
ng b o hi m; s d ng

v nd
i v i qu n tr RRTT: do ph n này tác gi xin phép ch

c

n vi c qu n

tr r i ro t giá và lãi su t. C th :
+

i v i t giá

tr ng thái ngo i h i c a m i lo i ngo i t ; tr ng

thái ngo i h i ròng c a t t c các lo i ngo i t kinh doanh (t ng tr ng thái); gi i h n


11

tr ng thái ngo i h i.

i v i lãi su t: s d ng mơ hình

h n (Maturity model); mơ hình th

nh giá l i; mơ hình k h

n

ng (Duration model).

+ Tài tr : s d ng các k thu t b o hi m t
1.2. Hi

c qu c t v an toàn v n và giám sát ho

ng NH

1.2.1.

c l ch s hình thành và phát tri n c a y ban Basel

U ban Basel v giám sát ngân hàng (Basel Committee on Banking supervision c thành l
giám sát c

im
c phát tri n (G10) t i thành ph Basel, Th y S nh m tìm cách

ns s

hàng lo t c a các ngân hàng vào th p k 80.

h p 4 l n trong m

Hi n nay, các thành viên c a

C

ng NH c

y ban g

t

a

c, Hà

n, Th y S và Ý.

xu t b i Ngân hàng Thanh toán Qu c

Basel, g m 15 thành viên là nh ng nhà giám sát ho

nghi

i di n NH Trung

c: Anh, B

Lan, Hoa K , Luxembourg, Nh t, Pháp, Tây Ban Nha, Th
H

c nhóm

ng ngân hàng chuyên

c bi t phái t m th i t các t ch c tín d ng tài chính thành viên.

Basel và các ti u ban s
ng ngân hàng

ng l

t tc

y ban
t

c.

y ban Basel khơng có b t k m

ng k t lu n c a

U ban này khơng có tính pháp lý và u c u tuân th

i v i vi c giám sát ho

ng

y ban Basel ch xây d ng và công b nh ng tiêu chu n và
nh

ng d n giám sát r

ng th i gi i thi u các báo cáo th c ti n t t nh t

trong k v ng r ng các t ch c riêng l s áp d ng r ng rãi thông qua nh ng s p x p
chi ti t phù h p nh t cho h th ng qu c gia c a chính h . Theo cách này,

y ban

khuy n khích vi c áp d ng cách ti p c n và các tiêu chu n chung mà không c g ng
can thi p vào các k thu t giám sát c
y ban báo cáo th
c a nhóm G10. T

c NH T

c thành viên.
C

m s h u thu n cho nh ng sáng ki n c a

ng NH
y ban. Nh ng

12

tiêu chu n bao quát m t d i r t r ng các v
trong công vi c c a

tài chính. M t m c tiêu quan tr ng

y ban là thu h p kho ng cách giám sát qu c t trên hai nguyên lý

n là: (1) không NH

c thành l p mà thoát kh i s giám sát; và

(2) vi c giám sát ph

cm
t nhi

1.2.2. N

ra, t

n, tài li

n c a Hi

n nay,

nv

này.

c Basel I

Hi

c a nó
c t chung nh t v v n và t l v n an toàn c a NH.
1

NH ph i gi l

ng v n b ng ít nh t 8% c a r tài s

nhi

thu

c tính tốn theo

r i ro c a chúng. NH có m c v n

t t là có CAR > 10%, có m c v n thích h p khi CAR > 8%, thi u v n n u CAR < 8%,
thi u v n rõ r t khi CAR < 6% và thi u v n tr m tr ng khi CAR < 2%.
T ng v n bao g m:
V n c p 1 (Tier 1, v

n - core capital

basic equity) g m có v n c ph n

ng và các kho n d tr công khai.
V n c p 2 (Tier 2, v n b sung - supplementary capital) g m các kho n d tr
không cơng khai, giá tr

a vi

i tài s n, d phịng chung và d

phịng t n th t tín d ng, các công c n cho phép chuy

i thành c phi u và các

kho n n th c p có k h n.
V n c p 3: là các kho n vay ng n h

tin c y c a v n c p 3 v i vi c

ng phó r i ro là th p nh t.
2:
RWA = Tài s n x Tr ng s r i ro


13

Theo

, các tr ng s r i ro khác nhau v i các lo i tài s n khác

nhau s cho ra nh ng yêu c u v v n khác nhau. H s r i ro do hi

n các kho n m c ngồi b
ho c các cơng c

i tài s

ch

c ghi nh n ngo i b ng ngo i tr các giao d ch liên quan

n ngo i t và lãi su
Theo bi

nh (Chi ti t t i ph l c 1).

i c a th

th

s

i

n r i ro

n lãi su t, t giá, ch
ng bao g m c r i ro th tr

chung nêu lên nh
ng. R i ro th

i ro th

ng chung và r i ro th
i v giá tr th

ng c th . R i ro th

ng do có s bi

ng c th là nh

ng

ng l n trên th

i v giá tr c a m t lo i tài s n nh t

nh.
Nói chung, hi

t c a m t th a thu n qu c t

và các tiêu chu n v v n t
v n có m t s

c dù có r t nhi

m h n ch

cc

c p t i m t lo i r

càng tr nên ph c t p và v i m

i ro ho

yêu c u v n d phòng cho r i ro này).

ng (khơng có

i ph i có s c i ti n toàn di n

trong vi c xây d ng các chu n m c v QTRR và giám sát ho
1.2.3. Hi

mm

ng NH.

c Basel II (The New Capital Accord)

kh c ph c nh ng h n ch c a Basel I, tháng 6/1999, U

xu t

ng m i v i 3 tr c t chính: (i) yêu c u v n t i thi u; (ii)
ch giám sát; (iii) tuân th k lu t th
v v n Basel m

ng

n tháng 6/2004, b n Hi

c qu c t

c ban hành.

(Quá trình hình thành hi

c Basel II vui lòng xem ph l c 3).

nh v Ph m vi và l trình áp d ng
Hi

c Basel II có th s d ng cho các NH và t ch c tài chính qu c t

hình thành trên

h p nh t ho c sáp nh p. Hi

ng v i t t c

c


14

các ngân hàng có ho
d

ng qu c t

h p nh

m ic

.

Hình 1.1:

N

n c a Basel II

trong m t t


15

Hình 1.2:
II

GIÁM
SÁT

RR tín

hóa

nâng cao

BIS,2004)
Tr c t th nh t:
nh c a Hi

nh v v n t i thi u
c Basel II, m c v n yêu c u t i thi u v

nh b ng cách l y t ng v n chia cho tài s n có r i ro.
3:

c xác


16

+

nh v v n t có:
V n c p 1 và c p 2:

nh trong Basel I.

V n c p 3: bao g m các công c n th c p (n ng n h
. Các NH ch
và r i ro gây ra t

c s d ng v n c
i tác ch

i5

i phó v i RRTT, cịn các lo i RRTD

c xem xét trong ph m vi v n t

nh

c a Basel I. V n c p 3 này b gi i h n b ng 250% v n c p 1 và v n c p 2.
Các gi i h n c a v n c p 1, v n c

nh c a Basel I.

+ Tài s n có r i ro: Tài s n có r

c tính ph c t p
m

an toàn v n

+ Yêu c u t l v n t i thi u = 8% x RWA + (Các kh u tr v n c p I & II)

D

phòng chung (t v n c p 1).
+ Ba

ng r i ro theo Basel II:
ng RRTD:

+

n hoá (The Standardised Approach)
t

m

pc n

nh y c m v i r

.

v n và t l v n t i thi u v
n có r i ro tr nên nh y c m r

nh
nh

Ví d : Basel I ch

m t tr ng s r i ro áp d ng cho vay doanh nghi

t

p

n

i Basel II s có 4 tr ng s r i ro (20%, 50%, 100% và 150%) ph thu c vào
x p h ng tín d ng c a doanh nghi p. Nh ng doanh nghi
tr ng s

c x p h ng s có

i so v i hi n t i. Tuy nhiên, doang nghi p có h ng t BB

tr xu ng s nh n m c tr ng s 150%.
1
Phân lo i
AAA

A+

BBB+

BB+

i

Không


17

Qu c gia
NH
L a ch n 1
L a ch n 2

Tr ng s r
ng n h n theo L a ch n 2
Doanh nghi p
+

t i AA - t i A0%
20%
20%
20%
20%

50%
50%
20%

20%

t i BBB50%
100%
50%
20%

50%

t i B100%
100%
100%
50%

Bx p lo i

150% 100%
150%
150%
150%

100%
50%
20%

100%
100%
150% 100%
(Ngu n: Theo BIS 2004, trang 15 -22)

pháp d a trên h th

ib

n (The Internal Ratings-

Based Approach) và nâng cao (The Internal Ratings-Based Advanced Approach):
là hai bi n th c

u ph c t

d ng các thơng s

c tính n i b

u vào ph c v cho vi c xác

nh v n. Các thơng s g m có giá tr
t n th t khi khách hàng không tr
không tr

ng xác su t không tr
cn

c n (PD), t l

c a khách hàng t i th

m

c n (EAD), và k h n hi u l c c a kho n tín d ng (M). IRB dùng các

c tính c
thơng s do

iv

c ph i s d ng LGD, M và EAD theo

y

i v i IRB nâng cao thì NH s

ct

ng

t t c các thơng s .
: RWAIRB = 12,5 x K x EAD
K: t l yêu c u v n t i thi u

c tính theo công

th c :K = [LGD x N[(1-R)-0,5 x G (PD) + (R/1-R)0,5 x G (0,999)]
1,5xb)-1x (1+M

2,5)xb); N(x): là hàm phân ph
c l i c a phân ph

Các ph
ro ho

ng, theo th t

PD x LGD]x (1-

n ng u nhiên chu n;
n ng u nhiên chu n; R: h s

tính tốn yêu c u v v n cho r i
nv m

ph c t p và s nh y c m v i r i ro: