GHIÊN CỨU TÁC ĐỘNG CỦA THÂM HỤT NGÂN SÁCH ĐẾN LẠM PHÁT TRƯỜNG HỢP CÁC QUỐC GIA ĐÔNG NAM Á.PDF

B GIÁO DCăVÀăÀOăTO
TRNGăI HC KINH T TP.H CHÍ MINH
=====

=====



NGUYN TH P



NGHIÊN CUăTỄCăNG CA THÂM HT
NGỂNăSỄCHăN LMăPHỄT:ăTRNG HP
CÁC QUCăGIAăỌNGăNAMăỄ





LUNăVNăTHC S KINH T








TP. H Chí Minh ậ Nmă2014
B GIÁO DCăVÀăÀOăTO

TRNGăI HC KINH T TP.H CHÍ MINH
=====

=====



NGUYN TH P


NGHIÊN CUăTỄCăNG CA THÂM HT
NGỂNăSỄCHăN LMăPHỄT:ăTRNG HP
CÁC QUCăGIAăỌNGăNAMăỄ


Chuyên ngành : Tài chínhậNgân hàng


Mã s

: 60340201



LUNăVNăTHC S KINH T


NGIăHNG DN KHOA HC
:

PGS.TS. BÙI TH MAI HOÀI




TP. H Chí Minh ậ Nmă2014


LIăCAMăOAN


Tôi xin cam đoan rng đơy lƠ công trình nghiên cu ca tôi, có s h tr t Ging
viên hng dn là PGS. TS Bùi Th Mai Hoài. Các ni dung nghiên cu và kt
qu trong đ tài này là trung thc vƠ cha tng đc ai công b trong bt c công
trình nào. Nhng s liu trong các bng biu phc v cho vic phân tích, nhn xét,
đánh giá đc chính tác gi thu thp t các ngun khác nhau có ghi trong phn tài
liu tham kho. Nu phát hin có bt k s gian ln nào tôi xin hoàn toàn chu
trách nhim trc Hi đng, cng nh kt qu lun vn ca mình.
TP.HCM, ngày tháng nm 2014
Tác gi


Nguyn Th p



MCăLC
TRANGăPHăBỊA
LIăCAMăOAN

MCăLC
DANHăMCăCHăVITăTT
DANHăMCăCỄCăBNG
DANHăMCăCỄCăHỊNHăV
DANHăMCăCỄCă TH
LIăMăU
1. Lý do chn đ tài 1
2. Mc tiêu nghiên cu 1
3. i tng nghiên cu 2
4. Phm vi thu thp d liu 2
5. D liu nghiên cu 2
6. Phng pháp nghiên cu 2
7. óng góp ca đ tài 2
8. Hn ch 3
9. Kt cu đ tài 3
CHNGă1: TNG QUAN LÝ THUYT V THÂM HT NGÂN SÁCH VÀ
LM PHÁT 4
1.1 Lm phát 4
1.1.1 Khái nim 4
1.1.2 Ch s đo lng lm phát 4
1.1.3 Các nguyên nhân gây ra lm phát 4
1.2 Thâm ht ngân sách 6
1.2.1 Khái nim 6



1.2.2 Nguyên nhân gây ra thâm ht ngơn sách nhƠ nc 7
1.3 Thâm ht ngân sách và lm phát 9
1.3.1 C s lý thuyt 10
1.3.2 Các nghiên cu thc nghim có liên quan 13

1.4 Mi quan h gia tng trng kinh t và lm phát 16
1.5 Lý thuyt v tin t 17
1.6 Tác đng ca chính sách t giá đn lm phát 17
1.6.1 C ch chuyn dch nhng thay đi ca t giá hi đoái vƠo giá c 18
1.6.2 Các yu t quyt đnh ca tác đng truyn ti 19
1.6.3 Tác đng truyn ti ca t giá vào giá: Mt hin tng phi tuyn 20
KT LUN CHNG 1 22
CHNG 2: PHNG PHÁP LUN VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CU 23
2.1 Phng pháp lun 23
2.2 Mô hình nghiên cu 25
2.3 D liu nghiên cu thc nghim 26
2.4 Kim đnh tr riêng nghim đn v bng 38
2.5 Các nhân t tác đng đn lm phát 40
2.5.1 Trng hp lm phát đc đo lng bng CPI 40
2.5.2 Trng hp lm phát đc đo lng bng h s gim phát 41
2.6 Kim đnh tính đng liên kt 43
2.6.1 Trng hp lm phát đc đo lng bng CPI 43
2.6.2 Trng hp lm phát đc đo lng bng h s gim phát 43
2.7 Kt qu hi quy 43
2.7.1 Mô hình fixed effects 43



2.7.2 Mô hình random effects 44
2.8 Kim đnh Hausman 46
2.8.1 Trng hp lm phát đc đo lng bng CPI 46
2.8.2 Trng hp lm phát đc đo lng bng GDP deflator 47
2.9 Các kim đnh phn d trong mô hình REM 47
2.9.1 Kim đnh phng sai sai s thay đi trong mô hình REM 47
2.9.2 Kim đnh t tng quan trong mô hình REM 49

2.9.3 Kim đnh s tn ti ca đa cng tuyn 49
2.10 Mô hình hoàn chnh 50
2.10.1 Trng hp lm phát đc đo lng bng CPI 50
2.10.2 Trng hp lm phát đc đo lng bng GDP deflator 51
KT LUN CHNG 2 53
CHNG 3: MT S KIN NGH 54
3.1 Gii pháp x lý bi chi ngân sách kim ch lm phát 54
3.2 Trng hp Vit Nam 57
3.2.1 Bi cnh 57
3.2.2 Kin ngh 63
KT LUN CHNG 3 66
KT LUN CHUNG 67
DANHăMCăTÀIăLIUăTHAMăKHO
PHăLC




DANH

MC

CH

VIT

TT

- CPI: Consumer Price Index - Ch s giá tiêu dung
- GDP: Gross Domestic Product - Tng sn phm quc ni

- GDP Deflator: Gross Domestic Product deflator - Ch s gim phát GDP
- IMF: Qu tin t quc t
- NSNN: Ngơn sách NhƠ Nc



DANH MC CÁC BNG


Bng 2.1: Thng kê mô t các bin d liu 27
Bng 2.2: Kim đnh nghim đn v bng Dickey-Fuller 39
Bng 2.3: Kt qu hi quy đi vi mô hình lm phát tính bng CPI 41
Bng 2.4: Kt qu hi quy đi vi mô hình lm phát tính bng GDPD 42
Bng 2.5: Kt qu ca fixed effects 44
Bng 2.6: Kt qu ca random effects 45
Bng 2.7: Kt qu kim đnh Hausman đi vi mô hình lm phát tính bng CPI 46
Bng 2.8: Kt qu kim đnh Hausman đi vi mô hình lm phát tính bng GDPD
47
Bng 2.9: Kt qu mô hình hi quy ph 50




DANH MC CÁC HÌNH V

Hình 1.1: Kênh trc tip tác đng truyn dn ca t giá 19
Hình 1.2: S đ tác đng truyn ti ca t giá đn giá 19
Hình 2.1. Kt qu kim đnh phng sai sai s thay đi đi vi REM (Breusch and
Pagan Lagrangian multiplier test) khi đo lng lm phát bng CPI. 48
Hình 2.2. Kt qu kim đnh phng sai sai s thay đi đi vi REM (Breusch and

Pagan Lagrangian multiplier test) khi đo lng lm phát bng GDPD. 48
Hình 2.3 Kt qu kim đnh t tng quan trong mô hình REM khi lm phát đc
đo lng bng CPI 49
Hình 2.4 Kt qu kim đnh t tng quan trong mô hình REM khi lm phát đc
đo lng bng GDPD 49



DANH MCăCỄCă TH

 th 2.1: S thay đi trong GDP deflator ca 9 nc ông Nam Á t nm 1991-
2012 29
 th 2.2: S thay đi trong CPI ca 9 nc ông Nam Á t nm 1991-2012 30
 th 2.3: T l thâm ht ngân sách/GDP ca 9 nc ông Nam Á hƠng nm giai
đon 1991-2012 31
 th 2.4: S thay đi trong thâm ht ngân sách/GDP ca 9 nc ông Nam Á t
nm 1991-2012 32
 th 2.5: Mc cung tin M2/GDP ca 9 nc ông Nam Á t nm 1991-2012 33
 th 2.6: S thay đi trong cung tin/GDP ca 9 nc ông Nam Á t nm 1991-
2012 34
 th 2.7. T trng xut khu/GDP ca 9 nc ông Nam Á t nm 1991-2012 35
 th 2.8: S thay đi trong xut khu ca 9 nc ông Nam Á t nm 1991-2012
36
 th 2.9: S thay đi trong t giá hi đoái ca 9 nc ông Nam Á t nm 1991-
2012 37
 th 2.10: Tc đ tng trng kinh t ca 9 nc ông Nam Á t nm 1991-2012
38
 th 3.1: C cu dân s Vit Nam trung bình cho giai đon 1991-2012 57
 th 3.2: C cu lao đng Vit Nam trung bình giai đon 1991-2012 58
 th 3.3: C cu đóng góp các ngƠnh trong GDP Vit Nam trung bình giai đon

1991-2012 59
 th 3.4: C cu chi ngân sách Vit Nam trung bình giai đon 1991-2012 60




1

LIăMăU
1. LỦădoăchnăđătƠi
Thâm ht ngân sách là vn đ nhiu quc gia trên th gii đƣ vƠ đang phi đi mt
vi nhng mc đ cao thp khác nhau. Thâm ht ngân sách không ch xy ra  các
nc đang phát trin và kém phát trin mà còn xy ra  các nc phát trin trên th
gii. Gn đơy, s liu ngân sách  nhiu nc đc công b cho thy các nc
trong khu vc chơu Á đang phi vt ln vi thâm ht ngơn sách nhƠ nc khng l,
do tht thu t thu mà các khon chi (chi cho tr cp tht nghip, bo him tht
nghip, chi tr cp nng lng…) li ngƠy cƠng tng cao. Mt khác, tình trng lm
phát gia tng  các nc chơu Á trong giai đon gn đơy cng lƠ vn đ cn phi
quan tâm vì nó nh hng đn vic phát trin kinh t, nâng cao cht lng đi sng
nhân dân và n đnh xã hi.
Có nhiu tranh lun v vic liu thâm ht ngân sách có dn đn lm phát hay
không? Oyejide (1972) lp lun rng trong mt nc kém phát trin, s gia tng
thâm ht ngân sách luôn đng hành vi s gia tng lm phát. iu này nh hng
ti s phát trin ca nn kinh t vƠ lƠm thay đi các quyt đnh ngân sách. Vì vy,
đánh giá tác đng ca thâm ht ngân sách ti lm phát có mt vai trò quan trng đi
vi các nhà hoch đnh chính sách. Các công trình nghiên cu trên nhng nn kinh
t phát trin, đang phát trin và kém phát trin trc đơy đƣ xác đnh nh hng ca
thâm ht ngơn sách đn lm phát cng nh mc đ tác đng ca nó. Bng vic kim
đnh trong thc t qua mô hình kinh t lng s giúp ta có cái nhìn tng quát hn v
tác đng ca thâm ht ngơn sách đn lm phát đ đa ra các gii pháp kim ch lm

phát thông qua thu chi ngơn sách nhƠ nc.
T nhng lý do trên, tác gi đƣ chn đ tƠi: “Tácăđng ca thâm ht ngân sách
đn lmăphát:ătrng hp các qucăgiaăôngăNamăỄ” đ nghiên cu và làm lun
vn tt nghip ca mình.
2. Mcătiêuănghiênăcu
 tƠi đc thc hin nhm hng đn các mc tiêu sau:


2

- ánh giá tác đng ca thâm ht ngơn sách đn lm phát trng hp các quc gia
ông Nam Á, đóng góp thêm bng chng thc nghim v mi liên h gia thâm
ht ngân sách và lm phát.
- a ra gi ý h tr chính ph trong vic kim soát lm phát.
3. iătngănghiênăcu
Lm phát, thâm ht ngân sách, cung tin, t trng xut khu, t giá hoái đi gia
ni t vi USD và GDP.
4. Phmăviăthuăthpădăliu
- Không gian: 9/11 nc ông Nam Á: Brunei, Campuchia, Indonexia, LƠo,
Malaysia, Myanmar, Philippines, Thái Lan, Vit Nam (tr ông Timor vƠ
Singapore)
- Thi gian: 1990-2012
5. Dăliuănghiênăcu
D liu hƠng nm các ch s CPI, GDP deflator, thâm ht ngân sách, cung tin, xut
khu, t giá chính thc (EXR) vƠ GDP đc ly t n phm Nhng ch s quan
trng  các nc Chơu Á, Thái Bình Dng (Key Indicators for Asia and the
Pacific) ca ngân hàng phát trin Châu Á (ADB) và C s d liu kinh t th gii
(World Economic Outlook Database) ca Qu tin t quc t (IMF).
Tt c chui d liu lƠ cho giai đon 1990-2012.
6. Phngăphápănghiênăcu

Nhm đánh giá tác đng ca thâm ht ngơn sách đn lm phát, tác gi dùng phng
pháp đnh lng vi 2 k thut:
- Fixed effect
- Random effect
NgoƠi ra, đ tài s dng kim đnh Hausman đ la chn k thut phù hp.
7. óngăăgópăcaăđătƠiă
-  tài nghiên cu là bng chng thc nghim, mt ln na khng đnh li các lý
thuyt trc đó đúng trong trng hp các quc gia đang phát trin ông Nam Á.


3

- Là ngun cung cp tài liu tham kho cho các nhà nghiên cu và nhng ngi
quan tơm đn lnh vc này.
- T thng kê, mô t vƠ đnh lng tác đng ca thâm ht ngơn sách đn lm phát,
đƣ tìm ra mi tng quan gia thâm ht ngân sách và lm phát. Thông qua đó,
nhƠ điu hƠnh chính sách có cái nhìn rõ hn v nhng yu t tác đng đn lm
phát, đ t đó có gii pháp điu chnh lm phát thích hp trong nn kinh t cho
tng giai đon.
8. Hnăch
 tài s dng d liu bng nên không th đa ra kin ngh c th đi vi tng quc
gia. NgoƠi ra đ tƠi cha xem xét vn đ la chn gia mc tiêu kim ch lm phát
thông qua gim thâm ht và mc tiêu tng trng kinh t.
9. KtăcuăđătƠi
Chngă1: Tng quan lý thuyt v thâm ht ngân sách và lm phát
Chngă2: Phng pháp lun và mô hình nghiên cu
Chngă3: Mt s kin ngh


4

CHNGă1: TNGăQUANăLụăTHUYTăVăTHỂMăHTăNGỂNăSỄCHăVÀă
LMăPHỄT
1.1 Lmăphát
1.1.1 Kháiănim
Lm phát là hin tng tin trong lu thông vt quá nhu cu cn thit làm cho
chúng b mt giá, giá c ca hu ht các loi hƠng hóa tng lên đng lot. Lm phát
có nhng đc trng là:
- Hin tng gia tng quá mc ca lng tin có trong lu thông dn đn đng
tin b mt giá.
- Mc giá c chung tng lên.
1.1.2 Chăsăđoălngălmăphát
Ch s giá tiêu dùng hay ch s giá c CPI (consumer price index): phn ánh mc
thay đi giá c ca mt gi hàng hóa tiêu dùng so vi nm gc. Thông thng các
nhóm chính trong gi hàng hóa là thc phm, qun áo, nhà ca, cht đt vn ti và
y t. Do đó CPI phn ánh mc giá ca c hàng hóa nhp khu.

H s gim phát GDP (GDP deflator) đc tính trên c s so sánh giá tr GDP tính
theo giá hin hành và GDP tính theo giá k trc. Ngha lƠ đo lng mc tng vƠ
gim giá trên tt c các loi hàng hoá dch v tính trong GDP (k c hàng hóa do
doanh nghip và chính ph mua). Do đó nó phn ánh toàn din hn ch s giá tiêu
dùng.

1.1.3 Cácănguyênănhơnăgơyăraălmăphát
Có nhiu nguyên nhân dn đn tình trng lm phát, trong đó "lm phát do cu kéo"
và "lm phát do chi phí đy" đc coi là hai th phm chính.



5

Lm phát do cu kéo:
Khi nn kinh t đt ti hoc vt quá sn lng tim nng, vic tng tng mc cu
dn ti lm phát, đc gi là lm phát do cu kéo hay lm phát nhu cu. (Khi nhu
cu ca th trng v mt mt hƠng nƠo đó tng lên s kéo theo s tng lên v giá c
ca mt hƠng đó. Giá c ca các mt hƠng khác cng theo đó leo thang, dn đn s
tng giá ca hu ht các loi hàng hóa trên th trng).
Lmăphátădoăchiăphíăđy:
Khi chi phí sn xut kinh doanh tng s đy giá c tng lên ngay c khi các yu t
sn xut cha đc s dng đy đ, đc gi là lm phát do chi phí đy. Chi phí
đy ca các doanh nghip bao gm tin lng, giá c nguyên liu đu vào, máy
móc, chi phí bo him cho công nhân, thu Khi giá c ca mt hoc vài yu t này
tng lên thì tng chi phí sn xut ca các xí nghip chc chn cng tng lên, vì th
mà giá thành sn phm cng s tng lên nhm bo toàn li nhun và th là mc giá
chung ca toàn th nn kinh t cng s tng.
Lm phát quán tính:
Lm phát quán tính còn đc gi là lm phát d đoán. ó lƠ loi lm phát mà mi
ngi d đoán nó s xy ra trong tng lai. Khi mi ngi d đoán đc mc lm
phát trong tng lai, h s đa t l lm phát này vào các hp đng kinh t, hp
đng lao đng,…
Mt khác, có nhng nguyên nhân ch quan bt ngun t nhng chính sách qun lý
kinh t không phù hp ca NhƠ Nc nh chính sách c cu kinh t, chính sách lãi
sut,… lƠm cho nn kinh t quc dân b mt cân đi, kinh t tng trng chm nh
hng đn nn kinh t tài chính quc gia. Mt khi NSNN b thâm ht thì tt yu là
NhƠ Nc phi tng ch s phát hành tin. c bit đi vi mt s quc gia, trong
nhng điu kin nht đnh, NhƠ Nc ch trng dùng lm phát nh mt công c
đ thc thi chính sách phát trin kinh t.
NgoƠi ra, nguyên nhơn khách quan đa đn nh thiên tai, chin tranh, tình hình bin
đng ca th trng nguyên vt liu, nhiên liu trên th gii, …

6

Tóm li, lm phát xy ra khi xut hin s gia tng mt bng chung v giá c hàng
hóa. Trong mi giai đon có th có giá mt hƠng nƠy tng, mt hàng kia gim,
nhng nu mc giá chung tng, thì có lm phát. Nu mc giá chung gim, thì có
gim phát. Nu ch có mt vài mt hàng chng hn nh giá đng, hay giá go tng
mt cách đn l thì không có ngha lƠ lm phát, mƠ đn gin ch là mt s mt cân
đi tm thi gia cung và cu trong ngn hn. Khi lm phát xy ra, giá tr ca đng
tin b st gim.
1.2 Thơmăhtăngơnăsách
1.2.1 Kháiănim
Thâm ht NSNN, hay còn gi là bi chi NSNN, là chênh lch thiu gia tng s chi
và tng s thu (thu t thu và mt s khon thu không mang tính cht hoàn tr) ca
NSNN. ơy lƠ hin tng mt cơn đi gia lng giá tr sn phm đc NhƠ Nc
huy đng vi lng tin t chi ra đƣ đc phân phi s dng trong nm. Tình trng
khi tng chi tiêu ca NSNN vt quá các khon thu "không mang tính hoàn tr" ca
NSNN.
Bng cơn đi thu chi NSNN hƠng nm
Thu
Chi
A. Thu thng xuyên (thu, phí, l phí)
B. Thu v vn (bán tài sn NhƠ Nc)
C. Bù đp thâm ht
- Vin tr
- Ly t ngun d tr
- Vay thun (= vay mi ậ tr n gc)
D. Chi thng xuyên
E. Chi đu t
F. Cho vay thun

(= cho vay mi ậ thu n gc)
Nguyên tc: A + B +C = D + E + F
Công thc tính thâm ht NSNN ca mt nm s nh sau:
Bi chi NSNN (C) = (D + E + F) ậ (A + B)
Bi chi NSNN không hn luôn luôn là biu hin ca tình trng kinh t tt hay xu,
cng không hn luôn là biu hin ca s điu hành NSNN hp lỦ hay cha. Song


7

bi chi NSNN là tình trng đc quan tơm đc bit bi vì nó biu hin cho s thiu
ht ngun lc so vi nhu cu, có tác đng đa chiu đi vi nn kinh t và cha đng
nhiu mâu thun ni ti. Chng hn chính sách ch đng bi chi trong phm vi kim
soát đc có th đa nn kinh t thoát khi giai đon suy thoái. Song, bi chi kéo
dài s làm cho n công gia tng, kt qu là to sc ép đi vi chính sách qun lý n
vƠ chèn ép đu t ca khu vc t, áp lc gia tng lm phát.
Quan đim ngân sách cân bng tuyt đi ch đúng trong bi cnh ca nhng nn
kinh t hƠng hoá còn s khai, vai trò ca NhƠ Nc cha đc m rng, hoc trong
điu kin nn kinh t phi rt giƠu có, ngơn sách có đ ngun tƠi chính đm bo cho
nhu cu chi tiêu hƠng nm ca NhƠ Nc, hoc trong môi trng kinh t cnh tranh
t do hoàn ho.
Quan đim ca Keynes: Chính ph cn kích thích mc tiêu dùng bng cách “b
thêm tin vƠo túi” ngi tiêu th thông qua vic ct gim thu và trc tip gia tng
chi tiêu ca chính ph. Ông ng h thâm ht NSNN và cho rng đó lƠ công c ca
chính sách tƠi chính đ lƠm cho nhƠ nc có th to nh hng trên tng mc cu
vƠ công n vic làm trong nn kinh t. Keynes cho rng đ bù đp nhng thiu ht
NSNN cn in thêm tin giy (Nguyn Ngc Hùng, 2006)
i vi nhng quc gia có nn kinh t đc xp loi đang phát trin, các quc gia
nƠy đang trong quá trình công nghip hóa ậ hin đi hóa thì quan đim ngân sách
thâm ht có mc đ đc chp nhn.

1.2.2 NguyênănhơnăgơyăraăthơmăhtăngơnăsáchănhƠănc
Khi nhu cu chi và thc t chi ca NhƠ Nc cho tiêu dùng không th ct gim mà
ngƠy cƠng tng lên, trong khi đó vic tng thu bng các công c thu s dn đn s
chng đi mnh m t mi phía. i vi các nc đang phát trin, đc bit là các
nc nghèo thì vn đ bi chi ngơn sách dng nh không th tránh khi. Tình trng
thu nhp bình quơn đu ngi quá thp, ch đ cho tiêu dùng thng xuyên ca ngi
dân  mc tn tin, điu nƠy đƣ không cho phép chính ph tng t trng đng viên t
GDP vƠo NSNN. Trong khi đó, các nhu cu chi tiêu cho chc nng ca chính ph li


8

tng lên, đc bit nhng d án phát trin trong chin lc kinh t thng đòi hi
ngun vn ln nhm ci thin c cu kinh t vƠ hng ti s phát trin.
- Xét v mt thu ngân sách: Tht thu ngơn sách hƠng nm dn đn mt lng tin
không nh cha đc thu vƠo NSNN đ đáp ng chi ngân sách, làm mt cơn đi
thu, chi ngân sách, tc là bi chi ngân sách. Bi chi ngơn sách lƠm tng s n
ca chính ph (nu chính ph phi vay trong nc vƠ vay nc ngoƠi đ bù đp)
hoc phi phát hành tin. Lng tin không nh còn tht thu  trên cng vi
lng tin mi đa ra lu thông s to sc ép đi vi lm phát.
- Xét v mt chi ngân sách: có mt s tin không nh đƣ b lãng phí, tht thoát
thông qua vic đu t công, thông qua vic chi tiêu ca các c quan NhƠ Nc,
thông qua vic lƠm n kém hiu qu ca các doanh nghip NhƠ Nc. u t,
chi tiêu kém hiu qu góp phn làm bi chi ngơn sách, lƠm tng n nn ca
chính ph và to sc ép lm phát.
Chu k kinh t là nhng bin đng không mang tính quy lut. Không có hai chu k
kinh t nào hoàn toàn ging nhau vƠ cng cha có công thc hay phng pháp nƠo
d báo chính xác thi gian, thi đim ca các chu k kinh t. Chính vì vy chu k
kinh t, đc bit là pha suy thoái s khin cho c khu vc công cng ln khu vc t
nhân gp nhiu khó khn. Khi có suy thoái, sn lng gim sút, t l tht nghip

tng cao, các th trng t hàng hóa dch v cho đn th trng vn thu hp dn
đn nhng hu qu tiêu cc v kinh t, xã hi. Do đó, tình trng thu ngân sách nhà
nc st gim so vi trc giai đon suy thoái; trong khi đó ngoƠi các khon chi
thng xuyên ngân sách nhà nc, Chính ph cn chi khuyn khích đu t, sn xut
nhm khôi phc nn kinh t vƠ điu tt yu không th tránh khi là thâm ht ngân
sách càng ln. Tng t, khi thiên tai hay chin tranh xy ra, sn lng quc gia
suy gim, sn xut đình tr, thu ngân sách nhƠ nc gim sút nhng các khon chi
ngân sách li có xu hng tng nhm phc v chin tranh, nhm tr cp ngi t
nn,
Nhóm nguyên nhân th nht lƠ tác đng ca chính sách c cu thu chi ca Nhà
Nc. NhƠ Nc không sp xp đc nhu cu chi tiêu cho phù hp vi kh nng,


9

c cu chi tiêu vƠ đu t không hp lỦ gơy lng phí, không có bin pháp thích hp
đ khai thác đ ngun lc vƠ nuôi dng ngun thu. Mc bi chi do tác đng ca
chính sách c cu thu chi gơy ra đc gi là bi chi c cu.
Nguyên nhân th hai lƠ tác đng ca chu k. Do nn kinh t suy thoái theo chu k
hoc nh hng bi thiên tai hay chin tranh, thu NSNN gim sút tng đi so vi
nhu cu chi tiêu đ phc hi nn kinh t. Mc bi chi do tác đng ca chu k gây ra
đc gi là bi chi chu k.
Các nguyên nhân khách quan:
- Do nn kinh t suy thoái mang tính chu k.
- Thiên tai, tình hình bt n chính tr, chin tranh.
Các nguyên nhân ch quan:
- Do qun lỦ vƠ điu hành ngân sách bt hp lý.
- Do NhƠ Nc ch đng s dng bi chi NSNN nh mt c sc bén ca chính
sách tài khóa.
- Do cách đo lng bi chi.

1.3 ThơmăhtăngơnăsáchăvƠălmăphát
Bi chi NSNN  mc cao đu có nguy c gơy ra lm phát. Bi vì, khi ngơn sách b
bi chi có th đc bù đp bng phát hƠnh tin hoc vay n, đu gơy nên nguy c
lm phát tng.
Thănht, vic phát hƠnh tin trc tip lƠm tng cung tin t trên th trng s gơy
lm phát cao, đc bit khi vic tƠi tr thơm ht ln vƠ din ra liên tc thì nn kinh t
phi tri qua lm phát cao vƠ kéo dƠi. S gia tng cung tin có th không lƠm tng
lm phát nu nn kinh t đang đƠ tng trng, mc cu tin giao dch tng lên phù
hp vi mc tng ca cung tin. Tuy nhiên, trong trng hp khu vc t nhơn đƣ
tha mƣn vi lng tin h đang nm gi (mc cu tin tng đi n đnh) thì s
gia tng ca cung tin lƠm cho lƣi sut th trng gim, nhu cu tiêu dùng v hƠng
hóa dch v, nhu cu đu t s tng lên kéo theo s tng ca tng cu nn kinh t,
mt bng giá c s tng lên gơy áp lc lm phát.


10

Ngi ta gi trng hp khi chính ph tƠi tr thơm ht ngơn sách bng cách tng
cung tin lƠ hin tng chính ph đang thu "thu lm phát" t nhng ngi đang
nm gi tin.
Thăhai, bù đp thơm ht bng ngun vay n trong nc hoc nc ngoƠi, vic vay
n trong nc bng cách phát hƠnh trái phiu ra th trng vn, nu vic phát hƠnh
din ra liên tc thì s lƠm tng lng cu qu cho vay, do dó, lƠm lƣi sut th trng
tng.  gim lƣi sut, Ngơn hƠng Trung ng phi can thip bng cách mua các
trái phiu đó, điu nƠy lƠm tng lng tin t gơy lm phát hay vay n nc ngoƠi
đ bù đp bi chi ngơn sách bng ngoi t, lng ngoi t phi đi ra ni t đ chi
tiêu bng cách bán cho Ngơn hƠng Trung ng, điu nƠy lƠm tng lng tin ni t
trên th trng to áp lc lên lm phát.
1.3.1 CăsălỦăthuyt
V mi quan h gia thâm ht ngân sách và lm phát, các trng phái kinh t có

nhng quan đim khác nhau.
- Trng phái tin t cho rng cung tin gây ra lm phát. Nu chính sách tin t
thích ng vi thâm ht ngân sách bng cách gia tng cung tin liên tc trong
thi gian dài. Vic tài tr thâm ht này ln lt lƠm gia tng tng cu v hàng
hóa và dch v, gia tng trên mc sn lng t nhiên. Lao đng ngƠy cƠng tng
yêu cu tng lng, t đó dn đn s thay đi trong tng cung theo hng gim
xung. Sau mt thi gian nn kinh t tr li mc sn lng t nhiên. Tuy nhiên,
điu này xy ra ti các chi phí ca giá c cao hn thng xuyên. Theo quan
đim tin t, thâm ht ngân sách có th dn đn lm phát, nhng ch đn mc
mà cung tin tng thêm đ tài tr (Hamburger và Zwick (1981)). Friedman
(1968) lp lun rng nhng nhà hoch đnh chính sách tin t có th kim soát
lm phát, đc bit trong dài hn vi vic kim soát cung tin. Thâm ht ngân
sách có th dn đn lm phát, nhng ch trong phm vi mà h phát hành tin tài
tr. Vic tài tr thâm ht ngân sách bng cách phát hành trái phiu có dn đn
lm phát hay không ph thuc vào cách tip cn ca các nhà hoch đnh chính
sách tin t. Nu h chn n đnh lãi sut và phát hành trái phiu đ tài tr


11

khon thâm ht ngân sách thì s dn đn lm phát vì m rng cung tin, dn đn
giá c tng cao. Trong mô hình tin t, nhng thay đi trong t l lm phát ph
thuc cht ch vào s thay đi trong cung tin. Nói chung, thâm ht ngân sách
không trc tip gây áp lc lm phát, mà nó nh hng đn mc giá thông qua
cung tin và k vng ca xã hi, t đó lƠm bin đng giá. Nhà kinh t theo ch
ngha tin t ni ting Milton Friedman cho rng: "Lm phát mi lúc mi ni lƠ
mt hin tng tin t". Lý gii rng vic giá c liên tc gia tng luôn đi kèm
vic gia tng liên tc trong cung tin trc đó.
- Trng phái tân c đin cho rng tng thơm ht hin ti s kéo theo s gia tng
v gánh nng thu trong tng lai. Theo đó, ngi tiêu dùng s có xu hng

tng tiêu dùng ti thi đim hin ti. Do đó, trong trng hp này, tng cu v
hàng hóa dch v tng lên. Khi s gia tng tng cu do tng chi tiêu cá nhơn vƠ
chính ph… Lm phát nhu cu khuyn khích tng trng kinh t vì nhu cu quá
mc vƠ các điu kin th trng thun li s kích thích đu t vƠ m rng.
Trng phái này còn cho rng nu nh vic tài tr thâm ht ngân sách thông qua
vay n trong nc s gây áp lc lƠm tng lƣi sut trong nn kinh t, do vy s
làm gim đu t ca khu vc t nhơn. Theo đó, tng thơm ht ngân sách có th
dn đn tng giá vƠ gim sn lng sn xut trong nn kinh t. Mt gii thích
khác là khi chính ph vay n trên th trng trong nc, lãi sut s b đy lên và
khi mt bng lãi sut b đy lên, khu vc t nhơn s gim nhu cu huy đng vn
ca mình, theo đó s hn ch đn s m rng sn xut ca khu vc t nhơn. Hay
nói cách khác, s gia tng v cu ca chính ph thông qua tng chi tiêu (tng
thâm ht ngơn sách) đƣ “chèn ln” cu khu vc t nhơn (Saleh, 2003).
- Trong khi đó, trng phái Keynes li cho rng tng thơm ht ngân sách s tác
đng tích cc đn tng trng kinh t. Khi chính ph tng chi ngơn sách t
ngun thâm ht thì tng cu ca nn kinh t s tng lên, lƠm cho các nhƠ đu t
t nhơn tr nên lc quan hn v trin vng kinh t và s quan tơm hn đn vic
tng đu t. Trong trng hp khác, nu chính ph chp nhn thâm ht thông
qua vic gim thu thì thu nhp kh dng ca khu vc h gia đình cng tng lên.


12

Theo đó, ngi dân s tng chi tiêu. Tng cu v hàng hóa và dch v s tng
lên. Trng phái Keynes
lp lun rng mc dù tng thơm ht ngân sách có th
tng lm phát song vn có th tng đc mc tit kim vƠ đu t, qua đó tác
đng tích cc đn tng trng kinh t. Tuy nhiên, các nhà kinh t theo trng
phái nƠy cng cho rng tác đng ca thâm ht ngơn sách đn tng trng kinh t
ch có Ủ ngha trong ngn hn. Hn na, vic s dng thâm ht ngơn sách đ

kích thích tng trng ch có th mang li hiu qu trong bi cnh tng cu st
gim (ví d nh trng hp xy ra suy thoái). Khi mà nn kinh t đang hot
đng  mc toàn dng nhơn công (không có d tha v các yu t sn xut),
vic tng thơm ht ngân sách không nhng không có tác đng đn tng cu mà
còn có nguy c đa nn kinh t trc nhng ri ro mi, trong đó đáng k nht s
là s gia tng v sc ép lm phát.
- Khác vi các trng phái nói trên, quan đim ca trng phái Ricardo cho rng,
thâm ht ngơn sách không tác đng đn các bin s kinh t v mô c trong ngn
hn và dài hn. Theo trng phái này nh hng ca thâm ht ngân sách và thu
đi vi tiêu dùng lƠ tng đng nhau. Quan đim Barro-Ricardo li cho rng
bin pháp ct gim thu đc bù đp bng n chính ph không kích thích chi
tiêu ngay c trong ngn hn vì không lƠm tng thu nhp thng xuyên ca các
cá nhân mà nó ch làm dch chuyn thu t hin ti sang tng lai. Các cá nhơn
d tính rng, hin gi chính ph gim thu và phát hành trái phiu bù đp thâm
ht, thì đn mt thi đim trong tng lai chính ph s li tng thu đ có tin
tr n hoc in tin đ tr n (mà hu qu là lm phát tng tc); do đó, ngi ta
tit kim hin ti đ có tin đóng thu trong tng lai hoc mua hàng hóa và
dch v s lên giá. Nói cách khác, ngi tiêu dùng thng d đoán tng lai,
quyt đnh tiêu dùng ca h không ch da vào thu nhp hin ti mà còn da vào
thu nhp k vng trong tng lai. Theo trng phái Ricardo, thâm ht ngân sách
s không có tác đng đn tit kim vƠ đu t. Theo h khi thâm ht ngân sách
tng do gim thu thì thu nhp kh dng ca ngi dơn tng lên, hn na ngi
dân ý thc đc ct gim thu trong hin ti s dn đn tng thu trong tng


13

lai, do vy h s tit kim nhiu hn.Trong khi đó, thơm ht ngân sách làm cho
tit kim ca khu vc NhƠ Nc gim xung. Theo đó, tit kim quc gia đc
hiu là tng ca tit kim t nhơn vƠ tit kim ca NhƠ Nc s không đi. Do

vy, thâm ht ngân sách s không tác đng đn tit kim, đu t, tng trng và
c lm phát nh lp lun ca các trng phái nói trên (Saleh, 2003).
1.3.2 Cácănghiênăcuăthcănghimăcóăliênăquan
Kt qu các nghiên cu thc nghim trc đơy cng đa ra các kt lun khác nhau
v mi quan h gia thâm ht ngân sách và lm phát: (i) thâm ht ngân sách không
tác đng đn lm phát, (ii) thâm ht ngân sách và lm phát ch có tng quan yu,
và (iii) thâm ht ngân sách và lm phát có liên kt mnh m ch trong thi gian lm
phát cao.
Trng hp thâm htă ngơnă sáchăkhôngătácăđngăđn lm phát và thâm ht
ngân sách và lm phát ch cóătngăquanăyu:
Mt s nghiên cu đc xây dng trên gi thuyt tng đng Ricardo (Barro,
1989) đƣ tìm thy gia thâm ht ngân sách và lm phát không có mi liên quan
hoc ch có mi tng quan yu (Niskanen, 1978), McMillin và Beard (1982),
Ahking và Miller (1985), Landon và Reid (1990).
Beard (1982) tìm thy bng chng thâm ht ngơn sách không có liên quan đn tng
trng tin t và lm phát khi xem xét trng hp Hoa K vi b d liu m rng.
Không thc hin kim tra  nc phát trin nh Beard (1982), Neyapti (1998) phân
tích thc nghim d liu 44 quc gia đang phát trin và kém phát trin vi kt qu
gia lm phát và thâm ht ngân sách không có mi quan h thng kê đáng k.
Mt thc nghim khác cng kt lun rng gia tng thơm ht ngân sách không có
nh hng trc tip đn lm phát khi Hondroyiannnis và Papapetrou (1997) s dng
d liu hƠng nm giai đon 1957-1993  Hy Lp đ phân tích mi quan h gia
thâm ht ngân sách và lm phát. H kim tra tính đng liên kt trc khi kim tra
mi quan h nhân qu Granger. H s dng n công ròng trong nc trên GDP nh
thc đo thơm ht ngân sách.


14

Abizadeh và Yousefi (1998) s dng mô hình phân tích IS-LM toàn din kt hp

lnh vc thng mi nc ngoài và mt c ch điu chnh giá chung đi vi d liu
chui thi gian ca Hoa K t nm 1951-1986, nghiên cu cng cung cp kt qu
tng t là không có mi quan h thc nghim gia thâm ht ngân sách và lm phát
 Hoa k.
Trng hp thâm ht ngân sách và lm phát có liên kt mnh m ch trong
thi gian lm phát cao:
Sargent và Wallace (1981) ng h quan đim: Ngơn hƠng Trung ng buc phi
phát hành tin đ tài tr thâm ht ngay bây gi hoc trong các giai đon sau. Nh
vy s dn đn kt qu tng cung tin và lm phát ít nht trong dài hn.
Mt cách nhìn khác, theo Miller (1983) lp lun rng thâm ht ngân sách không
nht thit gây ra lm phát cho dù tin t hóa thâm ht hay không. Theo Miller, chính
sách thâm ht dn đn lm phát thông qua các kênh khác nhau. Ngân hàng Trung
ng có th b buc lƠ ni tƠi tr cho thâm ht ngơn sách nh Sargent vƠ Wallace
(1981). Nhng, ngay c khi ngơn hƠng Trung ng không phát hƠnh tin đ bù đp
thâm ht, thâm ht ngân sách vn gây ra lm phát thông qua tác đng ln át. ó lƠ,
không tin t hóa thâm ht dn đn lãi sut cao hn. Lƣi sut cao hn ln át đu t
t nhơn, vƠ t đó lƠm gim tc đ tng trng sn lng thc t. Lãi sut cao cng
thúc đy lnh vc tƠi chính đi mi h thng thanh toán và làm trái phiu chính ph
thay th tin. Thông qua vic kim tra d liu hƠng quỦ giai đon 1947-1980  M,
Miller đƣ ch ra rng thâm ht ngân sách trong mi trng hp (dù phát hành tin đ
tài tr hay không) đu to ra áp lc lm phát trong nn kinh t.
Nhng Fischer (1989), bng cách phân tích mi quan h gia thâm ht ngân sách và
lm phát  94 quc gia trong giai đon 1960-1995 cho thy ch nhng nc có lm
phát cao có mi quan h mnh m gia lm phát và thâm ht ngơn sách. Ông lu Ủ
rng lm phát cao làm gim hiu qu trên doanh thu thu đc bit đn nh hiu
ng Tanzi-Olivera.


15

Theo Shabbir và Ahmed (1994) thâm ht ngơn sách có tác đng tích cc đáng k lên
lm phát, đc lp vi tác đng gián tip ca nó đi vi cung tin. Theo kt qu ca
h, thâm ht ngơn sách tng 1% s dn đn s gia tng 6-7% trong mc giá chung.
Và Akcay và cng s (1996) đƣ ch ra rng ngoài vic chính ph tin t hóa thâm
ht còn có hai kênh khác có th thông qua đó thơm ht ngơn sách cao hn dn đn
lm phát cao hn. Th nht, nhu cu vay vn ca chính ph lƠm tng nhu cu tín
dng ròng trong nn kinh t, đy lãi sut lên cao và ln át đu t t nhơn. Kt qu là
gim tc đ tng trng ca nn kinh t và dn đn s st gim v s lng hàng
hóa có sn cho mt lng tin mt, t đó lƠm gia tng mc giá. Th hai, thâm ht
ngơn sách cng có th dn đn lm phát cao hn ngay c khi chính ph không vay
n, khu vc t nhơn tin t hóa thâm ht. iu này xy ra khi lãi sut cao dn đn
lnh vc tài chính phát trin các tài sn sinh lãi mi có tính thanh khon nh tin và
không ri ro. Nh vy, n chính ph không đc tài tr bi ngơn hƠng Trung ng
mƠ đc tài tr bi khu vc t nhơn vƠ chính sách thơm ht ngân sách cao dn đn
h qu lm phát.
Egeli (2000) đƣ kim tra mi quan h gia thu lm phát, thâm ht ngân sách và chi
tiêu công. Kt qu ca ông đo ngc mi quan h gia thu lm phát và thâm ht
ngơn sách. Ông cng nói rng tng chi tiêu công dn đn tng thơm ht ngân sách.
Egeli (2000) kt lun rng kt qu s mt cân bng này bt ngun t các chính sách
sai lm ca chính ph nh s dng vay n đ tài tr cho thâm ht ngân sách.
Vieira (2000) h tr đ xut: thâm ht ngân sách là mt yu t quan trng tác đng
đn lm phát  nn kinh t 6 nc Chơu Âu trong 45 nm qua.
Bng cách s dng tng t mu d liu (1957-1993) và cu trúc mô hình ca
Hondroyiannnis và Papapetrou (1997), Darrat (2000) đƣ xem xét li vn đ v hu
qu lm phát do thâm ht ngân sách cao ti Hy Lp vi mô hình hiu chnh sai s
ECM. Ông tuyên b rng bng chng ca Hondroyiannnis vƠ Papapetrou lƠ cha phù
hp do nhiu mô hình hóa và các vn đ c lng. Bng cách điu chnh nhng vn
đ này, kt qu ca ông cho thy, bên cnh tng cung tin, thâm ht ngơn sách cng
đóng mt vai trò quan trng và trc tip tác đng đn lm phát  Hy Lp.