PHÂN TÍCH CHI PHÍ TUÂN THỦ THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 1 TPHCM.PDF

B GIÁO DCăVĨăĨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP.HCM
**********


LÊ TH HI BÌNH





PHÂN TÍCH CHI PHÍ TUÂN TH THU THU NHP
DOANH NGHIP CA CÁC DOANH NGHIP NH
VÀ VA TRÊN A BÀN QUN 1 TI
THÀNH PH H CHÍ MINH





LUNăVNăTHC S KINH T




TP.H Chí Minh ậ Nmă2014
**********

B GIÁO DCăVĨăĨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP.HCM
**********


LÊ TH HI BÌNH




PHÂN TÍCH CHI PHÍ TUÂN TH THU THU NHP
DOANH NGHIP CA CÁC DOANH NGHIP NH VÀ
VA TRểNăA BÀN QUN 1 TI THÀNH PH H
CHÍ MINH





LUNăVNăTHC S KINH T



NGIăHNG DN KHOA HC : TS. NGUYN NGC DUNG
TP.H Chí Minh ậ Nmă2014
**********
Chuyên ngành
: K Toán
Mã s
: 60340301

LI CAMăOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi. Các s liu, kt qu
nêu trong lun vn là trung thc và không sao chép t công trình khác.
Lê Th Hi Bình





MC LC
Trang
Trang ph bìa
Liăcamăđoan
Mc lc
Danh mc các ch vit tt
Danh mc các bng biu
Danh mc các hình v
PHN M U 1
1. Lý do chn đ tài 1
2. Tng quan mt s nghiên cu trc đây cùng vn đ nghiên cu vi lun vn
ca tác gi 2
2.1 Trên th gii 2
2.2  Vit Nam 4
3. Mc tiêu ca đ tài 6
3.1 Mc tiêu chung 6

3.2 Mc tiêu c th 6
4. i tng và phm vi nghiên cu ca đ tài 6
5. Phng pháp nghiên cu đ tài 6
6. Nhng đóng góp mi ca đ tài 7
7. Kt cu ca đ tài 7
Chngă1:ăTng quan v chi phí tuân th thu thu nhp doanh nghip ca các
doanh nghip nh và va. 8
1.1 Tng quan v chi phí tuân th thu 8
1.1.1 Khái nim v chi phí tuân th thu 8
1.1.2 Ni dung ca mt s chi phí tuân th thu 9
1.1.3 Các nhân t làm chi phí tuân th thu tng cao 14
1.1.4 Tm quan trng ca vic ct gim chi phí tuân th thu 16
1.1.5 Vai trò ca thông tin k toán trong vic phân tích chi phí tuân th thu 17




1.2 Tng quan v chi phí tuân th thu TNDN ca doanh nghip nh và va 19
1.2.1 c đim ca doanh nghip nh và va 19
1.2.2 c đim ca chi phí tuân th thu ca doanh nghip nh và va 19
1.2.3 Xác đnh chi phí tuân th thu TNDN ca DNNVV 20
1.3 Các chính sách đ ct gim chi phí tuân th thu TNDN cho các DNNVV ca
mt s nc trên th gii và mt s bài hc kinh nghim cho Vit Nam 21
1.3.1 Các chính sách đ ct gim chi phí tuân th thu TNDN cho các DNNVV
ca mt s nc trên th gii 21
1.3.2 Mt s bài hc kinh nghim cho Vit Nam 26
Tóm tt chng 1 28
Chngă2:ăPhânătíchăchiăphíătuânăth thu TNDN ca các doanh nghip nh và
vaătrênăđa bàn qun 1 ti Tp.HCM 29
2.1 c đim chi phí tuân th thu TNDN ca doanh nghip nh và va ti Vit

Nam 29
2.1.1 c đim ca DNNVV ti Vit Nam 29
2.1.2 c đim ca chi phí tuân th thu TNDN ca DNNVV ti Vit Nam . 31
2.2 ánh giá chung v chi phí tuân th thu TNDN ca DNNVV ti Vit Nam . 32
2.2.1 Các quy đnh pháp lỦ liên quan đn vic tuân th thu TNDN ca
DNNVV 32
2.2.2 Quy trình tuân th thu TNDN ca DNNVV ti Vit Nam 39
2.2.3 Các chi phí DNNVV b ra đ tuân th lut thu TNDN 42
2.3 Thc trng h thng thông tin k toán và kim soát ni b tác đng đn chi
phí tuân th thu TNDN ca DNNVV ti Vit Nam 44
2.4 Kho sát thc t 46
2.4.1 i tng phm vi nghiên cu 46
2.4.2 Ni dung kho sát 47
2.4.3 Phng pháp kho sát 48
2.4.4 Kt qu kho sát 48
2.5 Nguyên nhân tác đng đn chi phí tuân th thu TNDN ca DNNVV 58




2.5.1 V phía nhà nc 58
2.5.2 V phía doanh nghip nh và va 61
Tóm tt chng 2: 62
Chng 3: Các gii pháp nhm gim chi phí tuân th thu TNDN ca DNNVV63
3.1 Quan đim xác lp gii pháp nhm gim chi phí tuân th thu TNDN ca
DNNVV 63
3.1.1 Phù hp vi quy đnh pháp lut v thu và ch trng ca chính ph đ
áp dng vào DNNVV ti Vit Nam 63
3.1.2 Gn kt quan h gia c quan thu vi NNT trên tinh thn hp tác, cng
đng trách nhim trong quá trình kim soát thu thu 64

3.1.3 Tng cng cht lng, tính minh bch h thng thông tin k toán phc
v cho vn đ kim soát và hành thu thu 64
3.2 Các gii pháp chung: 65
3.2.1 Tng cng tính hiu qu ca qun lý thu, nâng cao tính tuân th pháp
lut ca NNT 65
3.2.2 Tng cng tính minh bch ca h thông tin k toán ca các DNNVV 66
3.2.3 Tng cng vic kim soát tit kim chi phí 67
3.3 Các gii pháp thc hin 68
3.3.1 Hoàn thin các pháp lut có liên quan đn qun lý thu và chính sách thu
TNDN 68
3.3.2 Hoàn thin h thng thông tin k toán và nâng cao vai trò kim soát ni
b ti DNNVV 72
3.3.3 Kim soát chi phí tuân th thu TNDN trong DNNVV 75
3.3.4 Mt s gii pháp khác 76
3.4 Các kin ngh 78
3.4.1 i vi nhà nc 78
3.4.2 i vi c quan thu 81
3.4.3 i vi doanh nghip nh và va 83
3.3 Hn ch ca nghiên cu và đ xut hng nghiên cu tip theo 85




Tóm tt chng 3 85
KT LUN 86
Danh mc tài liu tham kho
Ph lc s 1: Bng câu hi kho sát dành choăcácăDNNVVătrênăđa bàn qun 1,
Tp.HCM
Ph lc s 2: Danh sách các doanh nghipăđc kho sát.
Ph lc s 3: Kt qu khoăsátă51ăDNNVVătrênăđa bàn qun 1, Tp.HCM.

Ph lc s 4: Mt s biu mu khai thu TNDN.




DANH MC CÁC CH VIT TT
OECD: Organisation for Economic Co-operation and Development
NNT: ngi np thu
NSNN: ngân sách nhà nc
GTGT: giá tr gia tng
TNCN: thu nhp cá nhân
TNDN: thu nhp doanh nghip
DN: doanh nghip
DNNVV: doanh nghip nh và va
TNHH: trách nhim hu hn
TP: thành ph
HCM: H Chí Minh




DANH MC CÁC BNG BIU
Bng 2.1: Phân loi doanh nghip nh và va theo tiêu thc s lao đng và tng
ngun vn.
Bng 2.2: Thi gian cho tuân th thu TNDN theo quy mô DN.
Bng 2.3: Chi phí tuân th thu TNDN phát sinh ti DNNVV.
Bng 2.4: Bng so sánh v quy đnh pht vi phm gia thông t s 61/2007/TT-
BTC ngày 14 tháng 6 nm 2007 và thông t 166/2013/TT-BTC ngày 15/11/2013.
Bng 3.1: Phân tích u đim và nhc đim ca tng cách tính thu khoán thu
TNDN.

DANH MC CÁC HÌNH V
Hình 2.1: Quy trình tuân th thu TNDN ti Vit Nam



1


PHN M U
1. Lý do chnăđ tài
Vic ci thin môi trng kinh doanh cho các doanh nghip đc coi là mt
cách hiu qu ca nhà nc đ h tr cho doanh nghip, cng nh góp phn tng
kh nng cnh tranh ca quc gia. Qua các nm gn đây, Vit Nam cng có nhng
bc tin trong vic ci thin môi trng kinh doanh theo đánh giá xp hng ca
Ngân Hàng Th Gii. Tuy nhiên, theo báo cáo v môi trng kinh doanh ca Ngân
Hàng Th Gii nm 2013, Vit Nam xp hng 99 trên 185 quc gia, đây là mt
xp hng khá thp. Mt trong nhng lý do dn ti vic xp hng thp này ca Vit
Nam là  chi phí tuân th lut thu. Theo báo cáo trên, tng thi gian đ tuân th
lut thu là 872 gi, trong đó thi gian đ tuân th thu thu nhp doanh nghip
chim 320 gi, thi gian tuân th lut bo him xã hi là 335 gi và thi gian tuân
th thu thu nhp doanh nghip là 217 gi. Nh vy, thi gian tuân th thu thu
nhp doanh nghip là khá ln. Vì vy, vi mc tiêu ci cách th tc hành chính,
gim chi phí tuân th th tc hành chính thu cho cá nhân, t chc và doanh
nghip, chúng ta phi nghiên cu xem xét ct gim thi gian tuân th tng loi
thu sao cho phù hp.
Bên cnh đó, các doanh nghip nh và va chim mt t trng khá ln, ch

yu trong các loi hình doanh nghip  Vit Nam. Loi hình này đóng vai trò quan
trng nht là to vic làm, tng thu nhp cho ngi lao đng, giúp huy đng các
ngun lc cho vic đu t phát trin, xóa đói gim nghèo… C th, v lao đng,
hàng nm to thêm trên na triu lao đng mi; s dng ti 51% lao đng xã hi
và đóng góp hn 40% GDP… (theo www.thutuchanhchinh.vn). Do đó, chính ph
luôn quan tâm đ ra các chính sách phù hp nhm khuyn khích h tr các doanh
nghip nh và va hot đng kinh doanh, trong đó có các chính sách thu, th tc
hành chính thu.
Do đó, vi mc tiêu tìm hiu sâu hn v chi phí tuân th thu thu nhp doanh
nghip ca doanh nghip nh và va, t đó đ ra mt s gii pháp nhm gim chi
phí không hu ích đi vi hot đng tuân th thu thu nhp doanh nghip ca các


2


doanh nghip này, tác gi đư mnh dn chn đ tài: ắPhân tích các chi phí tuân
th thu thu nhp doanh nghip ca các doanh nghip nh và va trênăđa
bàn qun 1 ti Tp.H Chí Minh”
Tuy nhiên, vn đ liên quan đn chi phí tuân th thu là khá phc tp, trong
đó có c nhng chi phí hi l, lót tay cho nhân viên thu, nhng chi phí do tâm lý
(s lo lng hay bc mình) gây ra tn hi cho NNT,…Nhng chi phí này tác gi
khó và không th thu thp d liu đc nhng chi phí tuân th thu là mt vn đ
khách quan cn phi đc nghiên cu đ tìm ra nhng gii pháp phù hp đ gim
nhng chi phí chúng ta có th kim soát đc. Vì vy, vi kh nng ca mình, tác
gi ch có th nghiên cu đn nhng thi gian, chi phí có th ghi nhn đc nh:
thi gian b ra đ thu thp thông tin và tính toán thu TNDN, thi gian hoàn tt h
s khai thu, thi gian sp xp h s chng t, …hoc các chi phí thuê chuyên gia
t vn thu, k toán thu bên ngoài, chi phí b ra đóng các khon pht do chm
np, kê khai sai, kê khai thiu…

2. Tng quan mt s nghiên cuătrcăđâyăcùngăvnăđ nghiên cu vi
lunăvnăca tác gi
2.1 Trên th gii
Chi phí tuân th thu đc cho là mt “chi phí n” ca vic đánh thu cho
đn khi, Haig (1935) là ngi đu tiên c gng đo lng chi phí tuân th thu.
Hin ti, vn đ này đang là s quan tâm ca toàn cu, đc bit là các nc trong
t chc OECD; nó dành s quan tâm ca c các nhà nghiên cu hc thut và
chính ph.
Theo Chris Evans (2006), hàng lot các nghiên cu đc tin hành  các
nc trên th gii:  M, Canada (Vaillancourt, 1989; Blumenthal và Slemrod
1992); Anh (Sandford, Godwin và Hardwick, 1989; Collard, Green, Godwin và
Maskell, 1998; Hasseldine và Hansford, 2002); Hà Lan (Allers, 1994), Tây Ban
Nha (Diaz and Delgado, 1995); Úc (Pope, Fayle và Duncanson, 1990; Pope, Fayle
và Chen, 1991; Pope, 1992; Pope, Fayle và Chen 1993a, 1993b, 1994;
Wallschutzky và Gibson, 1993; Evans, Ritchie, Tran-Nam và Walpole, 1996,


3


1997; Rametse và Pope, 2002; Tran-Nam và Glover, 2002; New Zealand
(Sandford và Hasseldine, 1992; Prebble, 1995), Singapore (Ariff, Loh và Talib,
1995; Ariff, Ismail và Loh, 1997), Malaysia (Loh, Ismail, Shamsher và Ali, 1997)
và Hong Kong (Chan, Cheung, Ariff và Loh, 1999).
Mt s ít nghiên cu t các quc gia nh là Tanzania (Shekidele, 1999),
Brazil (Bertolucci, 2002) và n  (Chattopadhyay và Das-Gupta, 2002). Ngoài
ra còn có s quan tâm ca các t chc nh OECD (Cordova-Novion và De
Young, 2001) và y ban Châu Âu (2004) trong vic so sánh chi phí tuân th thu
gia các quc gia.
Ni dung các vn đ nghiên cu tp trung đn:

 Chi phí tuân th thu liên quan đn các sc thu khác nhau nh: thu
TNCN, thu TNDN, thu GTGT, thu xng du, thu cu đng… Các
đi tng đc kho sát ch yu là các DN. Tuy nhiên, cng có mt s
nghiên cu cng quan tâm đn nhng NNT là các cá nhân, nhân viên,
ngi v hu…
 Các nghiên cu chia mc tiêu hng ti các DN nh hoc các DN ln,
nhng không phân chia các ngành ngh khác nhau.
 Ch yu các nghiên cu tìm hiu các chi phí phát sinh t DN. Tuy nhiên,
mt vài nghiên cu nh Green, 1994; Evans 2003b…xem xét đn quan
đim ca các chuyên gia, thm chí chi phí thuê chuyên gia là mt trong
nhng chi phí quan trng ca chi phí tuân th thu phát sinh do NNT là
DN và không phi DN.
 Gn đây, có mt s nghiên cu so sánh chi phí tuân th  các quc gia.
Mt vài nghiên cu quc gia có phn so sánh chi phí tuân th gia quc
gia đó vi quc gia khác nh nghiên cu ca Evans, Ritchie, Tran-Nam
& Walpole, 1997. Mc dù vy, Sandford (1995) xác đnh mt s lý do
vic so sánh này làm lc hng hn là sáng t vn đ; Sandford (1994)
cng khuyên rng vic so sánh chi phí tuân th thu hn ch s dng, và
cn trng vi rt nhiu hn ch ca nó. Có th ghi nhn mt s nghiên


4


cu nh Bannock & Albach (1989) so sánh chi phí tuân th thu GTGT
ca c và Anh; Cordova-Novion and De Young (2001) tin hành cuc
kho sát trong mi mt quc gia cho t chc OECD; y ban Châu Âu
kho sát chi phí tuân th thu trên 14 thành viên.
2.2  Vit Nam
 Vit Nam, chi phí tuân th thu cng là vn đ mà các nhà ban hành lut

và các nhà nghiên cu quan tâm. Theo Gangadha & cs (2011) các nghiên cu
nhm đo lng chi phí tuân th thu  Vit Nam cn đc nhc ti là:
 Báo cáo đánh giá môi trng đu t đc tin hành bi Ngân hàng
Th Gii vào nm 2005, kho sát đc thc hin  mt mu công ty
trong ngành sn xut  25 tnh thành  Vit Nam. Trng tâm ca cuc
kho sát không phi đ đánh giá gánh nng v thu, mà nhm đánh giá
môi trng đu t  phm vi rng hn. Tuy nhiên, mt trong s các
câu hi đ cp đn thi gian nhm gii quyt vic kim tra thu, bao
gm chun b các vn bn và tài liu liên quan. Mc dù vy, kim tra
thu ch là mt phn ca chi phí tuân th tng th. Do đó, báo cáo ch
đa ra c lng thp hn so vi mc chi phí thc t tuân th các quy
đnh v thu.
 Báo cáo kinh doanh (Doing Business) ca Ngân hàng th gii: Mc
tiêu là đnh lng các khía cnh khác nhau ca môi trng kinh doanh
tng th gia các quc gia. Mt trong s các khía cnh này là chi phí
tuân th thu. V khía cnh này, Báo cáo kinh doanh da ch yu vào
đánh giá chuyên gia cho mt doanh nghip gi đnh vi 60 nhân viên
và doanh thu tng ng 0.7 triu ô la M/ nm (đi vi trng hp
ca Vit Nam). c lng này đ cp đn thu TNDN, GTGT,TNCN
và các khon đóng BHXH, BHYT, BHTN. Nó bao gm thi gian
chun b cho h s khai thu và thi gian cn thit cho công vic làm
s sách k toán. Tuy nhiên, cn phi nói rng công vic s sách k
toán là vic làm bt buc cho dù có phi np thu hay không. ng


5


thi, ch có mt s DN np thu TNCN ti Vit Nam, và c tính gi
đnh rng khai thu qua mng không đc s dng. Do đó, Báo cáo

Kinh doanh có th c lng quá mc chi phí tuân th thc t.
 Báo cáo v “Chi phí tuân th th tc thu  Vit Nam” ca Vin
nghiên cu qun lý kinh t trung ng: đa ra đánh giá nm 2007 s
dng mô hình “chi phí chun”. Mô hình này da vào 360 phng vn
vi các DNNVV. i vi Vit Nam, thi gian trung bình đ tuân th
vi các quy đnh v th đc c tính là 1.959 gi. Phn ln chi phí
(1.733 gi) có liên quan đn thu GTGT. Tuy nhiên, nghiên cu ca
CIEM dng nh đư c lng mc chi phí tuân th v thu cao hn
rt nhiu ln, cha thc s chính xác.
Nh vy, cho ti hin nay, vn cha có nghiên cu nào có th c lng mt
các gn đúng chi phí tuân th thu. Tuy nhiên, các nghiên cu đư phn nào ch ra
đc gánh nng v thu đi vi các DN, giúp nhà nc nhn ra đc vn đ và tp
trung ci cách th tc v thu.
Bên cnh đó, theo tác gi tìm hiu, có mt lun vn thc s cng đư nghiên
cu v vn đ chi phí tuân th thu nhng tp trung đi sâu vào chi phí tuân th
thu TNCN là Kiu Nguyt Thy Tiên (2012) đ tài “Nghiên cu chi phí tuân th
thu TNCN”.  tài tp trung nghiên cu chi phí tuân th phát sinh ca các cá
nhân có thu nhp t tin lng tin công khi np h s quyt toán thu nm 2011
ca Cc thu Tp.HCM và thu đc mt s kt qu nht đnh. S liu s dng trong
nghiên cu này đc thu thp t kt qu kho sát 263 cá nhân. Kt qu kho sát
cho thy chi phí ca ngi Vit Nam tn nhiu nht là: thi gian lu tr chng t
tài liu, thi gian np h s thu; đi vi ngi Vit Nam và nc ngi nc
ngoài phi tn chi phí bng tin nhiu nht là cho dch v t vn thu và thi gian
cung cp thông tin cho t vn thu. i vi ngi nc ngoài, mc dù chi phí
bng tin nhiu hn so vi ngi Vit Nam nhng thái đ ca h đa phn cm
thy bình thng khi chun b np h s quyt toán.


6

3. Mc tiêu caăđ tài
3.1 Mc tiêu chung
Phân tích chi phí tuân th thu thu nhp doanh nghip ca các doanh nghip
nh và va trên đa bàn qun 1 ti Tp.H Chí Minh. T đó, đ xut nhng gii
pháp nhm gim bt các chi phí tuân th thu thu nhp doanh nghip ca các
doanh nghip nh và va trên đa bàn Qun 1 nói riêng và các DNNVV nói chung.
3.2 Mc tiêu c th
- ánh giá gánh nng chi phí tuân th thu thu nhp doanh nghip đi vi
các doanh nghip nh và va trên đa bàn qun 1 ti Tp.H Chí Minh.
- ánh giá tính hiu qu ca nhng chính sách Chính ph nhm gim bt
các chi phí đ tuân th thu thu nhp doanh nghip đ h tr các doanh nghip nh
và va trên đa bàn qun 1 ti Tp.H Chí Minh.
- T kt qu nghiên cu, đ xut các gii pháp, kin ngh đ nhm gim
thiu các chi phí tuân th thu TNDN ca các DNNVV, tng li ích kinh t.
4. iătng và phm vi nghiên cu caăđ tài
i tng nghiên cu: Chi phí tuân th thu TNDN ca các doanh nghip
nh và va.
Phm vi nghiên cu: Các doanh nghip nh và va trên đa bàn qun 1 ti
Tp.HCM trong nm 2013.
i tng thu thp d liu: Các giám đc hoc k toán trng ca các công
ty nh và va trên đa bàn qun 1 ti Tp.HCM.
5. Phngăphápănghiênăcuăđ tài
 tài thc hin theo phng pháp nghiên cu thc nghim da trên áp dng
phng pháp thng kê mô t nghiên cu theo c s d liu thu thp đc thông
qua cuc kho sát 51 doanh nghip nh và va trên đa bàn qun 1 ti Tp.HCM.
Bên cnh đó, đ tài s dng phng pháp so sánh, phân tích, tng hp nhm
h thng hóa các lý lun và đ xut gii pháp.

7


6. Nhngăđóngăgópămi caăđ tài
H thng hóa mt s lý lun v chi phí tuân th thu nói chung và chi phí
tuân th thu TNDN nói riêng.
Phân tích và đánh giá đc phn nào tm quan trng ca vic ct gim chi
phí tuân th thu TNDN. T đó, đa ra mt s gii pháp giúp c quan nhà nc,
c quan thu và DNNVV có th gim bt chi phí tuân th thu TNDN.
7. Kt cu caăđ tài
Ngoài phn m đu và kt lun, ni dung ca lun vn gm 3 chng:
Chng 1: Tng quan v chi phí tuân th thu thu nhp doanh nghip ca các
doanh nghip nh và va.
Chng 2: Phân tích chi phí tuân th thu thu nhp doanh nghip ca các
doanh nghip nh và va trên đa bàn qun 1 ti Tp.HCM.
Chng 3: Các gii pháp nhm gim chi phí tuân th thu thu nhp doanh
nghip ca doanh nghip nh và va.



8


Chngă1: Tng quan v chi phí tuân th thu thu nhp doanh nghip ca
các doanh nghip nh và va.
1.1 Tng quan v chi phí tuân th thu
1.1.1 Khái nim v chi phí tuân th thu
Trên th gii, có khá nhiu khái nim v chi phí tuân th thu, trong đó mt
s khái nim phi k ti nh sau:
Theo Slemrod và Sorum (1984) thì cho rng khái nim chi phí tuân th thu

liên quan đn tt c các chi phí phi chu bi NNT hoc bên th ba trong vic tuân
th yêu cu ca h thng thu, ngoài ra còn có khon tin thu phi np.
Theo Sandford, Godwin và Hardwick (1989), chi phí tuân th thu đc ny
sinh ra do khu vc công, và nó s không xy ra nu thu không tn ti (hay nói
cách khác chi phí tuân th thu s không xut hin nu thu b bãi b). Vì vy, h
đnh ngha chi phí tuân th thu là nhng chi phí phát sinh bi nhng NNT hoc
các bên th ba (ví d nh các DN) đ đáp ng nhng yêu cu đt ra vi h nhm
tuân th lut thu vi quy đnh và mc đ đư đa ra.
Sandford (1995) đnh ngha tip chi phí tuân th thu là chi phí phát sinh bi
NNT đ đáp ng nhng yêu cu ca lut thu và c quan thu. Nhng chi phí này
vt ra khi s tin thu phi chi tr và nhng chi phí do nhng bin dng vn có
trong bn cht ca thu.
Theo Chris Evans (2006), mc dù vn còn nhiu tranh cãi v vic xác đnh
chi phí đc đa vào tính toán chi phí tuân th thu nhng có th xác đnh nhng
chi phí ct lõi không th ph nhn đc đ tuân th các yêu cu ca thu nh sau:
- Nhng chi phí ca lao đng hoc thi gian s dng đ hoàn thành các
hot đng liên quan đn thu. Ví d, thi gian đ mt nhân viên đt
đc nhng hiu bit cn thit đ x lỦ các quy đnh v thu nh thu
TNCN, thu GTGT,…; thi gian cn thit đ thu thp chng t, ghi
chép s liu đ có th hoàn thành vic hoàn thu
- Nhng chi phí thuê chuyên gia bên ngoài đ h tr vic hoàn thành các
hot đng v thu (Ví d nh, phí tr cho chuyên gia t vn thu…)


9


- Nhng chi phí không thng xuyên phát sinh trong khi hoàn thành các
hot đng v thu , bao gm phn mm máy tính, cc bu đin, phí đi
li…

Ngoài nhng chi phí ch yu k trên, còn có mt s chi phí cn phi k đn
nh chi phí tâm lý do h thng thu. NNT chu áp lc, lo lng, tht vng là kt qu
ca vic c gng tuân th các quy đnh ca thu. Tuy nhiên, nhng chi phí tâm lý
này khó đo lng đc. Vì vy, mt s chi phí xã hi khác khó đo lng cng
đc l đi khi nghiên cu.
Theo OECD (2009) xác đnh “chi phí tuân th thu là nhng mt trong nhng
yu t kinh t nh hng đn tuân th thu. NNT phi đi din mt s chi phí đ
tuân th quy đnh lut thu ngoài s tin thu thc s mà h phi np. Chi phí này
bao gm thi gian hoàn thành yêu cu theo quy đnh, chi phí k toán và chi phí
gián tip gn lin vi s phc tp ca pháp lut, bao gm chi phí tâm lỦ nh s
cng thng thn kinh xut phát t s không chc chn do phi đáp ng ht tt c
quy đnh lut thu hoc hiu lut thu là gì” (Kiu Nguyt Thy Tiên, 2012).
Tóm li, chi phí tuân th thu là nhng chi phí mà NNT bao gm c cá nhân
và doanh nghip phát sinh do vic tuân th các quy đnh v lut thu gây ra. Chi
phí này bao gm thi gian và tin bc NNT b ra đ hoàn thành các yêu cu theo
quy đnh ca lut thu. V tin bc, phi k đn chi phí thuê nhân viên k toán, chi
phí thuê chuyên gia t vn bên ngoài, chi phí tin pht do thc hin đúng quy đnh,
chi phí tìm hiu pháp lut thu liên quan, chi phí hi l lót tay…V thi gian, có
th lit kê mt s thi gian tiêu tn nh: thi gian hoàn thành các báo cáo theo quy
đnh, thi gian tìm hiu lut thu, thi gian np h s thu, …Ngoài ra, còn có chi
phí tâm lý do lo lng, cng thng khi tuân th lut thu.
1.1.2 Ni dung ca mt s chi phí tuân th thu
1.1.2.1 Chi phí tuân th gp và chi phí tuân th ròng
u tiên, chúng ta cn phân bit chi phí tuân th gp (hoc chi phí tuân th
xã hi) và chi phí tuân th ròng (hoc chi phí tuân th ca NNT). Theo Chris
Evans (2006), chi phí tuân th gp hoc chi phí tuân th xã hi là nhng chi phí


10

ca nn kinh t, ch yu đc quan tâm bi B tài chính và các nhà kinh t. Chi
phí tuân th ròng hoc chi phí tuân th ca NNT là nhng chi phí phát sinh trc
tip t nhng NNT, ch yu đc quan tâm bi các DN, các đi tng np thu
khác và c quan thu.
Theo Sandford (1989), chi phí tuân th ròng bng chi phí tuân th gp tr
nhng li ích do tuân th thu. Li ích ch yu ca vic tuân th thu là li ích v
dòng tin phát sinh khi DN đc s dng tin thu mt thi gian trc khi np
thu cho nhà nc. Có th vit công thc nh sau:
[1] Chi phí tuân th ròng = Chi phí tuân th gp – Các li ích dòng tin
Tuy nhiên, theo Chris Evans, Tran-Nam & Michael Walpole (2000), cách
tip cn trên cha phân bit tht rõ hai loi chi phí này, nghiên cu này đư mô t
chi tit các li ích bù đp cho NNT khi thc hin hot đng tuân th thu. Các li
ích bù đp gm các li ích qun lý, các li ích dòng tin và các li ích do đc
khu tr thu. Ba li ích bù đp này đc gii thích nh sau:
 Th nht, các li ích qun lý phát sinh do buc phi ghi chép s sách
đ đ tuân th lut thu giúp DN ci thin vic ra quyt đnh và gim
chi phí kim soát ni b cho các DN nh. V lý thuyt, li ích qun lý
tn ti nhng khó tính toán nên thng b loi khi khi nghiên cu
thc nghim, ngoi tr mt s nghiên cu nh Sandford et al.(1981)
và Vn phòng kim toán quc gia Anh (1994).
 Th hai, các li ích dòng tin phát sinh khi:
- Thu nhp không b tính thu và np ti thi đim nhn và NNT s dng
tin thu mt thi gian trc khi np thu cho nhà nc.
- Lut thu cho phép DN trì hoãn vic np thu mà DN đi din thu h
cho nhà nc.
Lu Ủ rng, li ích dòng tin có th âm nu NNT np nhiu hn s
tin thu phi np trong nm tài chính hoc np tin thu trc khi thu
đc tin. Ngoài ra, li ích dòng tin đc coi là tn tht đi vi nhà
nc, nên li ích dòng tin th hin s chuyn đi trong nn kinh t, nó

11


làm gim chi phí tuân th thu ca NNT nhng không phi nn kinh t.
Ta có:
[2] Li ích dòng tin ca NNT = Li ích dòng tin mt đi ca C quan
thu
 Th ba, các li ích do khu tr thu cng ging nh li ích dòng tin, nó
th hin s chuyn đi trong nn kinh t, không làm gim chi phí tuân th
thu xã hi và các nhà kinh t tp trung vào chi phí c hi cho toàn xã hi.
Li ích do khu tr thu phát sinh khi lut pháp cho phép khu tr mt s
chi phí khi tính thu. Ví d,  Úc, các cá nhân có th tr chi phí tr cho các
nhà t vn thu và các chi phí liên quan đn kê khai thu ra khi thu nhp
chu thu.  Vit Nam, lut thu TNDN cho phép tr các chi phí hp lý hp
l liên quan đn hot đng kinh doanh ra khi thu nhp chu thu TNDN.
Ta có:
[3] Li ích do khu tr thu ca NNT = S thu mt đi ca c quan thu
Kt hp công thc [2] và [3], ta có:
[4] Chi phí tuân th xã hi = Chi phí bng tin trc tip phát sinh bi NNT +
Chi phí thi gian và ngun lc quy đi tiêu tn bi NNT liên quan đn tuân th
thu - Li ích qun lý cho NNT
[5] Chi phí tuân th ca NNT = Chi phí tuân th xã hi - Li ích dòng tin
và li ích khu tr thu cho NNT.
T công thc [4] và [5], ta có th coi chi phí tuân th xã hi nh chi phí phí
tuân th gp trong công thc [1]. Tuy nhiên, chi phí tuân th ròng trong công thc
[1] ln hn chi phí tuân th ca NNT vì nó cha tính đn li ích dòng tin và li
ích khu tr thu cho NNT.
Cng theo Chris Evans, Tran-Nam & Michael Walpole (2000), s phân bit

gia chi phí tuân th xã hi và chi phí tuân th ca NNT to nên s khác nhau v
quan đim gia nhng nhà nghiên cu v thu và nhng nhà làm chính sách thu.
Hu ht các nhà nghiên cu v thu, đc bit các nhà kinh t tài chính công, s
quan tâm đn chi phí tuân th xã hi liên quan đn các chính sách; trong khi đó,


12


các nhà làm chính sách thu ch yu quan tâm đn chi phí tuân th thu ca NNT.
Vi mc tiêu nghiên cu đ ra nhng gii pháp đ ct gim chi phí tuân th thu
TNDN ca DN nh và va, tác gi ch yu tp trung nghiên cu chi phí tuân th
thu ca NNT.
1.1.2.2ăChiăphíăđ tính toán và chi phí k hoch hoc chi phí t nguyn
và chi phí không t nguyn
Tip theo, ngi ta còn phân loi chi phí tuân th thu thành chi phí đ tính
toán và chi phí lp k hoch thu. Theo Chris Evans (2006) chi phí đ tính toán là
chi phí không th tránh đc hoc chi phí không t nguyn; chi phí lp k hoch
thu là chi phí có th tránh đc hoc chi phí t nguyn. Chi phí t nguyn là chi
phí NNT sn sàng b ra đ h tr cho vic lên k hoch trong nm nhm gim bt
s thu phi đóng nh chi phí thuê chuyên gia t vn thu bên ngoài, chi phí lên k
hoch thu Còn chi phí không t nguyn là chi phí NNT bt buc phi b ra đ
tuân th các quy đnh nh chi phí và thi gian lp báo cáo cho c quan thu, chi
phí tìm hiu lut thu
Khi đu ca s phân bit này là Johnston (1963), to nên s tranh cãi. Nhiu
ngi nhn mnh ch có chi phí tính toán to nên bin pháp hp pháp ca chi phí
tuân th thu và c gng tách bch hai chi phí này trong chi phí tuân th thu
(Pope, Fayle và Chen, 1991). Theo Chris Evans, Tran-Nam & Michael Walpole
(2000), công thc tính chi phí tuân th thu  trên s đc điu chnh mt chút đ
thy đc li ích ca vic lên k hoch thu:

[6] Chi phí tuân th ca NNT = Chi phí bng tin trc tip phát sinh bi NNT
+ Chi phí thi gian và ngun lc quy đi tiêu tn bi NNT liên quan đn tuân th
thu - (Li ích qun lý cho NNT + Li ích dòng tin và li ích khu tr thu cho
NNT) – S thu gim nh lên k hoch thu.
Tuy nhiên, theo Chris Evans (2006), nhng nghiên cu sau này (Ví d nh:
Sandford, 1973; Sandford, Godwin và Hardwick, 1989; Allers, 1994) không phân
bit hai loi chi phí này trong vic c tính chi phí tuân th thu, bi mt lý do d
hiu là rt khó đ tách bch hai chi phí này khi nhau. Hn th na, theo Slemrod


13


và Sorum (1984), c hai loi chi phí này đu là chi phí thc s ca vic thu thu.
Do đó, công thc s [6] ch đc ghi nhn đ ngi đc hiu rõ hn v vic c
tính chi phí tuân th thu v mt lý thuyt, trên thc t khó mà áp dng đc.
1.1.2.3ăChiăphíăbanăđu, chi phí tm thiăvàăchiăphíăthng xuyên
Ngoài ra, Sandford, Godwin và Hardwick (1989); Evans và Walpole (1997)
đư nhóm chi phí tuân th thành chi phí ban đu, chi phí tm thi và chi phí thng
xuyên. Chi phí ban đu phát sinh cùng vi vic gii thiu mt lut thu mi, hoc
s thay đi ch yu trong lut thu. Chi phí tm thi là chi phí tng thêm trong khi
hc hi kin thc phát sinh t công chc thu và NNT. Chi phí thng xuyên là
chi phí liên tc trong điu hành h thng thu, không có yu t tm thi tng thêm
ca s thay đi v thu. Trong thc tin, nu chính ph thay đi h thng thu
thng xuyên thì s có mt vài yu t thuc chi phí tm thi ti bt k thi thi
đim nào. (Kiu Nguyt Thy Tiên, 2012).
1.1.2.4 Chi phí tuân th thu ni b và bên ngoài
Mt s nhà nghiên cu phân chia chi phí tuân th thu thành chi phí ni b và
chi phí bên ngoài. Chi phí tuân th thu ni b  đây đc hiu là nhng chi phí
phát sinh trong ni b ca DN. Nó bao gm thi gian và tin bc DN b ra đ cho

nhân viên hoàn thành các công vic liên quan đn hot đng tuân th thu nh
đin ni dung vào các báo cáo np cho c quan thu, làm vic vi c quan
thu Chi phí tuân th bên ngoài là chi phí phát sinh khi DN thuê dch v bên
ngoài nh thuê lut s, thu nhân viên k toán, thu chuyên gia t vn đ làm các
công vic liên quan đn thu. So vi chi phí ni b, chi phí thuê ngoài d dàng tình
toán hn.
Tóm li, chi phí tuân th thu có th đc hiu  nhiu khía cnh khác nhau
nhng thc cht chi phí tuân th thu vn bao gm nhng tiêu tn v thi gian và
tin bc ca NNT trong quá trình tuân th thu.



14


1.1.3 Các nhân t làm chi phí tuân th thu tng cao
Theo Chris Evans (2006), có mt vài nhân t quyt đnh đn mc đ và t l
ca chi phí tuân th thu nh quy mô ca DN, các sc thu khác nhau, loi hình
kinh doanh, các giao dch kinh doanh ca DN, ngành ngh kinh doanh, s thay đi
ca lut thu, s phc tp ca lut thu và nhiu nhân t khác. Trong đó, hai nhân
t đc đánh giá là quan trng nht, tác đng đn chi phí tuân th thu là s thay
đi ca lut thu, s phc tp ca lut thu.
Sau đây là s tác đng ca các nhân t:
 Quy mô ca DN càng ln thì tng chi phí tuân th thu s càng ln.
 Các sc thu khác nhau nh thu trc tip hay thu gián thu; thu đánh vào
cá nhân hay DN s to ra chi phí tuân th thu khác nhau.
 Loi hình kinh doanh khác nhau nh là DN hay h kinh doanh cá th s
chu chi phí tuân th thu khác nhau.
 Các giao dch kinh doanh ca DN, ngành ngh kinh doanh cng tác đng
đn chi phí tuân th thu. Ví d nh: các ni dung pháp lỦ liên quan đn

giao dch kinh doanh.
 S thay đi ca lut thu: Theo báo cáo ca KPMG (2006), nhng thay đi
ca lut thu gây ra chi phí và s không chc chn. S thay đi thng
xuyên ca lut thu hay ban hành lut thu mi s tác đng đáng k đn
đánh nng tuân th thu. Theo quan đim này, lut thu c là lut thu tt,
vic thay đi lut thu ngn cn s vn hành mt cách trn tru ca b máy
qun lý thu đc to ra đ to s tng tác cn thit gia NNT và c quan
thu và nó gây ra vic tn rt nhiu thi gian đ thích nghi vi s thay đi.
 S phc tp ca lut thu: rõ ràng s phc tp ca lut thu gây ra chi phí
tuân th thu tng cao. Có ba biu hin ca s phc tp. Th nht là, phc
tp v mt k thut, liên quan đn mc đ có th hiu mt quy đnh ca lut
thu. Th hai là, s phc tp v cu trúc, th hin  cách thc lut thu
đc gii thích và áp dng. Th ba là, s phc tp v tuân th th hin 


15


vic ghi nhn k toán và các biu mu cn phi hoàn thành đ tuân th lut
thu.
Trong mt nghiên cu khác v cách đn gin hóa th tc tuân th thu cho
DNNVV ca y ban Châu Âu (2007), các nguyên nhân chính gây ra chi phí tuân
th thu cao ca các DN nh hn là:
 S thay đi thng xuyên ca lut thu
 S phc tp ca h thng thu
 S tn ti các cách qun lý thu khác nhau
 S khó hiu ca ngôn ng trong lut thu bao gm c s khó hiu
trong biu mu.
 Thi hn np thu cng nhc (nh hng đn dòng tin ca NNT)
 Chi phí ca vic thu chuyên gia t vn thu thu.

 Th tc đng kỦ
Ngoài ra còn có nhng nguyên nhân khác nh:
 Vic d đoán trc các vn đ v thu và tránh thu
 Hiu bit không đy đ ca ch DN
 Th tc hoàn thu khá phc tp
 Thi gian chng t khá dài
 Quyn lc ca c quan chc nng
 C quan thu không hiu v DN
 S thiu ht các gii pháp phn mm
 Nhu cu h tr t bên ngoài, dch v bên ngoài.
 Gánh nng qun lý cao mc dù không phi đóng thu
 Chi phí chun b h s cao.
Qua rt nhiu nhân t k trên, ta có th thy rt nhiu nguyên nhân dn ti chi
phí tuân th thu tng cao, đòi hi nhng ngi có trách nhim liên quan phi xem
xét, đánh giá các nhân t ch yu gây nên chi phí tuân th thu cao, t đó đa ra
nhng gii pháp phù hp.