SKKN MỘT VÀI KINH NGHIỆM KHI DẠY VĂN BẢN SANG THU CỦA HỮU THỈNH

Đề tài: MỘT VÀI KINH NGHIỆM KHI DẠY VĂN
BẢN “SANG THU” CỦA HỮU THỈNH
(Ngữ Văn 9- Tập 2)

I. ĐẶT VẤN ĐỀ:
Chúng ta biết đổi mới chương trình và đổi mới phương pháp dạy
học là cả một quá trình, trong quá trình đổi mới này chúng ta đã đạt
một số kết quả, đó là sự nỗ lực của mỗi thầy cô giáo làm công tác giảng
dạy, họ đã phát huy được tính tích cực, chủ động trong học tập của
nhiều học sinh ở nhiều bài học, môn học phải nói là hay hơn trước.
Với mục đích lớn đó ở mỗi bài học của mỗi tiết, sách giáo khoa Ngữ
văn đã cố gắng chọn các văn bản tiêu biểu để từ các văn bản các em
được cảm thụ văn học, được rèn luyện tập làm văn- Tiếng việt, các bài
học đã thể hiện được tinh thần và phương pháp giảng dạy tích hợp, tích
cực. Từ yêu cầu thiết thực của việc đổi mới sách giáo khoa, đổi mới
phương pháp giảng dạy đòi hỏi giáo viên giảng dạy Ngữ văn có nhiệm
vụ khai thác nét độc đáo riêng biệt của mỗi tác phẩm, mỗi nhà văn làm
cho “linh hồn” của mỗi tác phẩm sống mãi trong lòng các em và đạt
được mục đích của việc dạy Ngữ văn.
II. CƠ SỞ THỰC TẾ (nguyên nhân):
- Khi dạy thể thơ trữ tình, qua bản thân và giự giờ đồng nghiệp,
kiểm tra, khảo sát học sinh tôi thấy một thực tế qua quá trình dạy giáo
viên phải giúp học sinh khai thác được chất trữ tình, tâm tư tình cảm
của nhà văn trữ tình, có thể được thể hiện qua dòng hồi tưởng, cảm xúc,

1

nối nhớ quê hương… để học sinh nắm được chiều sâu tình cảm mà tác
giả thể hiện qua dòng cảm xúc. Nhưng một số tiết dạy thơ giáo viên
chưa khai thác sâu điều đó, chưa nắm bắt được thi pháp để xây dựng

nên tác phẩm.
- Thơ luôn mang tính trừu tượng, ẩn chứa nhiều tính nghệ thuật khiến
cả giáo viên- học sinh khó cảm nmhận một cách rõ ràng.
- Khi dạy thơ có những câu từ đắt giọi là “Nhân từ” nếu giáo viên
không nắm bắt được kiến thức khó có thể khai thác sâu về giá trị nghệ
thuật trong mỗi câu và trong cả bài thơ, cho nên giáo viên chỉ dạy một
cách diễn nôm chứ không khai thác được nét đặc sắc nghệ thuật về
chiều sâu của bài thơ.
- Có nhiều bài thơ hay, dài mang tính chất trữ tình, có tính giáo
dục cao tìm hiểu trong một tiết nên ảnh hưởng khi phân bố thời lượng
trong khi dạy.
- Học sinh: Sự tiếp thu bài và hăng say học thơ của học sinh có
nhiều hạn chế bởi thơ rất khó phân tích, cảm nhận và khi làm bài hầu
như các em chưa bám sát vào từ hay, các giá trị nghệ thuật của bài thơ,
không biết cách cảm thụ nên không yêu thích học thơ.
- Từ những nguyên nhân trên khi thực tế giảng dạy và dự
giờđồng nghiệp với văn bản “Sang thu” của Hữu Thỉnh được đưa vào
giảng dạy ngữ văn 9 tôi thấy giáo viên chưa làm toát lên được cái hay,
cái cảm nhận tinh tế và ý nghĩa mà tác giả muốn gửi gắm.
Nhà thơ tâm sự: Cuối bài thơ tôi đề “Thu 1977” đây là chìa khoá của
bài thơ mag nhiều giáo viên giảng về bài thơ này không hiểu hoặc
không chú ý, nếu chú ý thì hiểu thêm được rằng đây là một trong nhữ

2

nùa thu đầu tiên của người lính vừa bước ra khỏi chiến tranh. Nừu họ là
người lính trong thời chiến họ mới hiểu được rằng đôi lúc chúng tôi
mong một điều không có tiếng máy bay dù chỉ được đi hái rau, được
đọc sách mà cũng không có, suốt ngày người lính trong thời chiến phải
đối diện trong tiếng súng nổ, tiếng bom rơi, chính vậy mà có lúc nào đó

không nghe những âm thanh ấy là quý giá vô cùng.
III. NHẬN THỨC MỚI:
- Khi dạy thơ phải giúp học sinh đi khai thác theo hướng tìm hiểu
đặc trưng thể loại, nắm được vai trò, tác dụng của mỗi thể loại, hướng
dẫn tìm hiểu theo mạch cảm xúc của chủ thể nhân vật trữ tình, đặc biệt
chú ý khai thác những từ ngữ “đắt ”và “hay” nhất mang tính chất nghệ
thuật trong từng câu, từng đoạn và trong cả bài thơ đó, từ đó giúp học
sinh phát hiện ra những biện pháp nghệ thuật tiêu biểu rồi khái quát
được giá trị nội dung của từng ý, từng phần.
- Với văn bản “Sang thu” cần làm rõ: Tìm những chi tiết được những
cảm nhận tinh tế của nhà thơ Hữu Thỉnh về sự biến đổi của đất trời từ
cuối hạ sang đầu thu.
+ Bài thơ không chỉ báo cho người đọc biết thu đã đến trong cảnh
sắc thiên nhiên mà ngay trong cuộc sống của con người, trong tâm hồn
tác giả và nhiều người yêu mùa thu. Nhà thơ đến với mùa thu không
phải ví hình ảnh quen thuộc như vòm trời cao xanh, hương cốm, heo
may…mà mùa thu biểu hiện rất nhiều hình ảnh khi chuyển mùa và tất
cả những hình ảnh đẹp đã được nhà thơ khai thác hết rồi. Tác giả không
muốn lặp lại nữa nên giữa đất trời mênh mông, giữa những khoảnh
khắc giao mùa kỳ lạ, điều đó khiến tâm hồn tác giả lay động, giật mình,

3

giật mình để nhận ra đó chính là hương hồn, hương ổi tự nó dội thẳng
vào những niềm thơ ấu, thân thiết trong tâm hồn của chúng ta. Mùi
hương đơn sơ ấy trở thành quý giá vì nó trở thành chìa khoá vàng thổi
vào tâm hồn mỗi người, có thể là cả một thế hệ.
+ Giáo viên cần phân tích rõ ở hai câo thơ: “Có đám mây mùa hạ
Vắt nữa mình sang thu”
Cái mới ở đây là hai câu thơ này nói về hiện tượng giao mùa như giáo

viên hiểu và phân tích tác giả đã liên tưởng đến đám mây mùa hạ, đó là
những đám mây trọn vẹn vào mùa thu. Mây và mùa hạ thường chứa
nhiều màu sắc, thậm chí đầy dông bão tựa hồ những ước mơ khao khát
của tuổi trẻ. Tuy nhiên giữa mơ và thực là hai thế giới đối lập và phải
chăng ước mơ nào cũng thành hiện thực.
Đó là chân lý vả con người phải biết ý thức được mọi điều rằng,
không thể đạt được hết những ước vọng đó được sinh ra ở thời tuổi trẻ,
sự dang dở, sự mất mát là một hiện thực chúng ta buộc phải chấp nhận
trong cuộc sống của mình, ngay cả người lính cũng vậy. Rất nhiều
đồng đội, chiến sỹ nằm lại ở tuổi còn trẻ ở ngưỡng cửa đẹp nhất của
cuộc đời, vì thể đám mây chỉ vắt nửa mình sang thu, nửa còn lại thành
ký ức.
+ Hai câu thơ cuối bài thơ tác giả muốn gửi gắm: Chủ thể bài thơ
là cái kiêu hùng của mùa thu đã toát lên còn lại chính ở hai câu thơ này,
đó là cáI cất cánh của người lính không chỉ là một buổi chiều mùa thu
mà là một buổi chiều hoà bình. Có thể nói vẻ đẹp hai câu thơ cuối
ngang tàng nhưng lại mang nét đẹp, dịu dàng sâu lắng của mùa thu hoà

4

bình. Ở đây cây đứng tuổi là chủ thể trữ tình trong bài thơ đã trải qua
gian nan vất vả, giờ đã vượt lên hoàn cảnh không có gì là run rẩy.
- Tác giả bày tỏ quan điểm của mình: “Giảng văn thơ ngoài phân
tích văn bản trên câu thơ mà hãy tìm hiểu sâu sắc hơn điều tác giả
muốn gửi gắm, nó có thể nằm ngay tựa đề bài thơ, câu đề tự, lời ghi
chú”.
- Từ những yêu cầu trên giáo viên khái thác hướng bài dạy cho
phù hợp sáng tạo với mục tiêu bài học sách giáo khoa đặt ra. Giáo viên
cần làm rõ nội dung bài học và ý nghĩa của bài thơ thông qua giáo án
và bài dạy trên lớp.

IV. GIẢI PHÁP MỚI.
Từ nhận thức mới, quá trình giảng dạy giáo viên phải tìm ra mọi
phương pháp dạy, hướng khai thác bài thơ sao cho dễ hiểu, dễ nhớ
nhất, cảm nhận cáI hay, cáI đặc sắc của bài thơ. Sau đây là giáo án soạn
giảng của bản thân tôi khi dạy văn bản này.
Tiết 121
Sang Thu
(Hữu Thỉnh)
A. MỤC TIÊU BÀI HỌC: GIÚP HỌC SINH.
- Kiến thức: Tìm hiểu chi tiết được những cảm nhận tinh tế của nhà
thơ Hữu Thỉnh về sự biến đổi của đất trời từ cuốn hạ sang đầu thu và
điều tam sự của tác giả.
- Kỹ năng: +Rèn kỹ năng đọc diễn cảm, cảm nhận, tìm hiểu thơ Hữu
Thỉnh.

5

+ Tích hợp phần văn ở một số bài thơ mùa thu.
-Thái độ: Yêu thiên nhiên, biết rung động trước cái đẹp của cuộc
sống, hiểu được tâm sự của tác gảI trong mỗi tác phẩm.
B. THIẾT BỊ: Sử dụng bảng phụ và vài bức tranh về mùa thu:
C.TIẾN TRÌNH HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:
* Bài cũ: Kiểm tra bài soạn.
* Bài mới: Giới thiệu bài:
Về bước đi của thời gian, với cái thi nhân của mùa thu luôn là dấu
ấn của mình trong những vần thơ, luôn được một vẻ riêng trong trẻo,
mùa thu tuyệt đẹp, điệu thơ uyển chuyển mùa nọ tiếp nối mùa kia bằng
cách ngắt nhịp rõ ràng như trong thơ Nguyễn Khuyến, Xuân Diệu…
Còn Hữu Thỉnh làm cho mùa thu có thêm hương sắc mới, giai điệu
mới, con người và cảnh mới, và dễ hiểu thêm nét mới trong thơ Hữu

Thỉnh thì chúng ta đi tìm hiểu hình ảnh, ngôn từ trong bức tranh giao
mùa “Sang Thu”.
I. TÌM HIỂU VỀ TÁC GIẢ, TÁC PHẨM.

Cho học sinh đọc phần chú thích
? Hãy trình bày hiểu biết của em
về tác giả?
1.Tác giả: 1942
- Quê: Huyện Tam Phúc- Vĩnh
Phúc
- Nhà thơ trưởng thành trong kháng
chiến chống mỹ.
-Có nhiều tập thơ, trường ca nổi

6

? Bài thơ được sáng tác trong
hoàn cảnh nào?
tiếng.
- Thơ ông ấm áp tình người, giàu
sức gợi cảm.
- Hiện là thư ký hội nhà văn Việt
Nam.
2. Tác phẩm: Thu 1977 in trên báo
văn nghệ, sau đó được in nhiều lần
trên tập thơ. Bài thơ là sự cảm
nhận tinh tế, sự biến đổi đất trời từ
trong thời điểm giao mùa.
Giáo viên: Nhà thơ kể về thời khắc ông đặt bút làm thơ. Năm 1977
ông tham gia tại viết văn quân đội ở ngoại ô Hà Nội (nay thuộc

Khương Hạ- Thanh Xuân- Hà Nội). Đất nước lúc này vừa trải qua
chiến tranh, cuộc sống thanh bình trở lại và lá thu đang ngã màu. Nhà
thơ đã trèo lên cây ổi chín vàng trong cả một vườn ổi bạt ngàn nơi đây.
Không có gì đặc sắc hơn, sánh hơn cái màu, cái mùi ổi chín vàng, nhiều
trong cái nắng vàng của mùa thu…Không gian cao và thăm thẳm, yên
tĩnh. Tác giả tâm sự bài thơ hình thành rất nhanh và tôi cũng lấy làm
tâm đắc nên nhâm nhi đọc suốt buổi không chán.
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU VĂN BẢN.
Yêu cầu: Giọng nhẹ, nhịp chậm,
khoan thai, suy nghĩ, tình cảm, nhẹ
nhàng.
- Giáo viên đọc mẫu  học sinh
đọc
1. Đọc văn bản:
2. Chú thích: sách giáo khoa.

7

- Nhận xét
Giáo viên giải thích cho học sinh hiểu cuối bài thơ tác giả đề
“Thu 1977”. Đây là chìa khoá của bài thơ, nếu chú ý chúng ta sẽ hiểu
thêm được rắng đây là một trong những mùa thu đầu tiên của người
lính vừa bước ra khỏi chiến tranh. Nừu họ là người lính trong thời
chiến họ mới hiểu được rằng đôi lúc chúng tôi cũng mang trên đầu
không có tiếng máy bay sẽ được đi hái rau, đọc sách mà không có. Suốt
ngày một người lính thời chíên phải đối diện với tiếng súng, tiếng bom,
chính vì vậy mà lúc nào không phải nghe những âm thanh ấy là quý giá
vô cùng.
? Bài thơ được viết theo thể thơ
nào?

? xác định phương thức biểu đạt
của bài thơ?
? Vì sao em xác định được văn
bản này mang đậm chất trữ tình?
Giáo viên trình bày thơ trên bảng
phụ.
? Trong câu thơ thứ nhất từ nào
diễn tả được trạng thái cảm nhận
của nhà thơ? đó là trạng thái gì
vậy?
3. Cấu trúc văn bản.
- Thơ mới (5 chữ)
- Phương thức biểu đạt trữ tình kết
hợp miêu tả + tình cảm.
- Bộc lộ những rung động của lòng
ngừi trước thời điểm sang thu.
4. Tìm hiểu văn bản.
a) Bức tranh giao mùa.
- “Bỗng” -> ngạc nhiên, ngỡ
ngàng trước sự thay đổi của thiên
nhiên.

8

? Tại sao thừ “bổng” lại được đặt
ngay trong bài thơ?
? Tác giả “bổng” nhận ra được
điều gì? Nhận ra bằng giác quan
nào?
? Dấu hiệu mùa thu được nhà thơ

cảm nhận từ “hương ổi” có ý
nghĩa ghì? Tại sao?
- Giáo viên: Con người đang sống
trong khoảng thời gian, không
gian nhất định, trong một phút
giây nào đó, bất chợt, ngỡ ngàng,
sững sờ, không hẹn trước.
Hương ổi
Gió se
Sương chùng chình
=> Dấu hiệu khí tiết trời sang thu,
giác quan khứu giác, xúc giác, thị
giác.
- Sự thay đổi của tiết trời không
phải nét đặc trưng của mây trời,
sắc vàng úcc như trong thơ cổ
điển, mà dấu hiệu mùa thu về là từ
hương ổi.
- Thời điểm trái cây đang độ chín
(cuối hạ). Hương ổi không phải là
thứ quà sàng trọng, quý hiếm như
nho, lê mà hương ổi đem lại vị

9

ngọt ngào, gần gũi, quen thuộc của
cuộc sống thanh bình của người
làng quê (Miền Bắc)
Qua đó cho thấy sự gần gũi, gắn bó của con người với chốn quê.
? Từ “Phả”và từ “Gió se” được

hiểu như thế nào?
?Em cảm nhận về hai câu thơ này
như thế nào? (học sinh trình bày
cảm nhận của mình)
- “Phả”Động từ diễn tả mùi hương
ổi thơm nồng nàn, lan toả.
- Gió se: Gió hơi khẽ, hanh, lạnh.
Giáo viên: Hương ổi thơm nồng nàn phả vào hương thơm, vào gió thu
se lạnh, chữ “Phả” đủ để gợi hương thơm như sánh lại, nó sánh bởi
hương một phần, bởi hương gió se. Hương thơm được trộn vào gfío
được tinh lọc, được cô đặc thêm, nồng nàn quyện lại, trộn lẫn vào
không gian đến từng xóm nhỏ, ngõ nhỏ của vùng quê. Đây là món quà
của mùa hè ban tặng con người, con người bỗng sững sờ, ngập ngừng.
Giữa những khoảnh khắc giao mùa kỳ lạ, điều đó khiến tâm hồn átc giả
lay động, giật mình, phảI giật mình để nhận ra đó chính là hương hồn.
Mùi hương đơn sơ ấy trở thành quý giá vì nó trở thành chìa khoá vàng
mở vào tâm hồn mỗi người, có khi cả một thế hệ.
? Cái sững sờ, ngập ngừng được
tác giả cảm nhận qua thị gấic ra
sao?
? Em hiểu từ “chùng chình” là gì?
Hình ảnh thơ gợi cho em cảm
nhận ra sao?
- “Sương chùng chình qua ngõ”.
- “Chùng chình”: là hương quẩn
nhẹ cố ý như chậm lại hơn ngày
thường: Lưu luyến, bâng khuâng,

10

? Cái “Ngõ” gợi cho em suy nghĩ
gì?
Chỉ ra nét nghệ thuật của câu thơ
trên?
? Có thể thay từ “Chùng chình”
bằng những từ ngữ khác được
như: Dình dàng, lững thững…?
Trong câu thơ thứ tư tại sao tác giả
lại không viết “Mùa thu đã về” mà
lại viết “Hình như thu đã về”
ngập ngừng, bịn rịn.
- Cái ngõ: Có sương đẫm hương,
sương theo gió đang đi qua là cái
ngõ thực và nó vừa là cáI ngõ của
tác giả thông giữa hai mùa.
=> Nghệ thuật nhân hoá, từ láy gợi
tình cảm nhận hương thu ngập
ngừng, vấn vương.
- Không thể thay được từ ngữ khác
làm nổi bật được tâm trạng lưu
luyến, bịn rịn.
- “Hình như”: Diễn tả được cảm
giác ngỡ ngàng trước giây phút
giao mùa nửa thực, nửa hư.
Giáo viên: cái chính là bất ngờ đột ngột từ khứu giác (hương ổi), xúc
giác (gió se), thị giác (sương chùng chình) lý trí đều mách bảo thu đã
về mà chưa giám tin. Đó là ấn tượng tổng hợp từ hương gió, sương mù,
trong hương có gió, có sương, hình như có cả tình. Giây phút giao mùa
của thiên nhiên ấy nhiều rồi, thấy rồi, khó tin.
? Nhận xét gì về nghệ thuật ở khổ

thơ này?
? Tại sao tác giả lại có cảm nhận
=>Lời thơ thể hiện cảm xúc trực
tiếp, tinh tế của tác giả trước
không gian giao mùa.

11

tinh tế đến như vậy? - Bâng khuâng, xao xuyến của
người thực sự yêu mùa thu, làng
quê, đất nước mới có cảm nhận
tinh tế đến như vậy.
Giáo viên: Từ cảm nhận gioác quan, tác động đến lý trí, cảm xúc của
tác giả như tràn ra hoà vào cảnh vật xung quanh.
? Bức tranh sang thu được cảm
nhận qua sự vật nào trong không
gian?
? Em hiểu hình ảnh “dềnh dàng”
của dòng sông như thế nào?
? Trái với hình ảnh “dình dàng”
thì hình ảnh nào xuất hiện?
? Em hãy chỉ ra bút pháp nghệ
thuật của 2 câu thơ này?
- Sông dình dãng
- Chim bắt đầu vội vã
- Có đám mây mùa hạ.
+ Dòng sông êm ả, chậm chạp,
thong thả, chứ không cuồn cuộn
dữ dội, gấp gáp trong những ngày
mưa lũ (mùa hạ). Giờ là khoảnh

khắc nghỉ ngơi hiếm có thư giãn
tâm hồn.
+ “Chim bắt đầu vội vã”-> đàn
chim phải gấp gáp, khẩn trương,
chuẩn bị cho chuyến bay tránh rét.
=>Nghệ thuật: Nhân hoá
(1)
đối lập,
trái ngược nhau, Phát hiện tinh tế
của tác giả từ “bắt đầu” rất độc
đáo vì nó bắt đầu chứ không phải
đang vội vã. PhảI tinh tế lắm tác
giả mới phát hiện ra từ “bắt đầu”
trong những cánh chim bay.

12

? Sự trái ngược này có tạo ra mâu
thuẫn không?
=> Cảm nhận nỗi bẩi bật, thời
điểm giao mùa, hoạt động của sự
vật trong tự nhiên diễn ra không
giống nhau.
Giáo viên: Tác giả không chỉ dừng lại ở sự vật xung quanh mà tác giả
còn có cái nhìn rộng hơn, dài hơn.
? Em cảm nhận như thế nào về hai
câu thơ: “Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu”
- Không khí mùa thu thư thái lắng
đọng, lâng lâng, vì thế đám mây

mùa hạ thảnh thơi, uyển chuyển,
duyên dáng vắt nửa mình sang thu.
Đó là hình ảnh đám mây mùa hạ
còn sót lại trên bầu trời như một
giảI lụa, tấm khăn von của người
thiếu nữ trên bầu trời nửa còn là
mùa hạ, nửa nghiêng mình sang
thu.
Giáo viên: Đây là hình ảnh đẹp mà cảm nhận tinh tế của tác giả. Qua
hình ảnh đó tác giả đa liên tưởng đến đám mây mùa hạ. Đó là đám mây
tròn, trọn vẹn vào mùa thu. Mây mùa hạ thường chứa nhiều màu sắc,
thậm chí đầy dông báo tựa hồ những ước mơ khao khát của tuổi trẻ.
Tuy nhiên giữa mơ hồ và thực là hai thế giới luôn đối lập và phải chăng
ước mơ nào cũng thành hiện thực. Đó như một chân lý và con người
phải biết ý thức được mọi điều rằng không thể đạt được hết những ước
vọng tốt đẹp của mình nhất là những ước vọng đó được sinh ra ở thời
tuổi trẻ, sự dang dở, sự mất mát là một hiện thực chúng ta buộc phảI
chấp nhận trong cuộc sống của chính mình. Ngay cả người lính cũng

13

vậy nhiều đồng chí, đồng đội, chiến sỹ nằm lại ở tuổi trẻ ở ngưỡng mùa
đẹp nhất của con cuộc đời. Vì thế đám mây ấy chỉ “Vắt nửa mình” sang
thử thôi, nửa còn lại trở thành ký ức.
? Nét nghệ thuật nổi bật ở hai câu
thơ này là gì?
? Em có nhận xét ghì về bức tranh
giao mùa?
=>Nghệ thuật: Nhân hoá, liên
tưởng, tưởng tượng, phong phú kì

lạ về không gian và thời gian giao
mùa thật đẹp, khơi. gợi “hồn thơ”
và chân lý của cuộc sống, nhất là
tuổi trẻ.
- Là bức tranh độc đáo nhất hay và
đẹp nhất. Đây là nét riêng, nét mới
trong sự rung cảm tinh tế của nhà
thơ.
Giáo viên liên hệ:
- Xuân Diệu nói về mùa thu:
“Mùa thu vàng sáng tới đây rồi
Những lá thu xanh điểm chút vàng”.
- Phạm Hồ: “Đơn sơ thu đã đến cùng ta
Một sắc trời trong một ít hoa
Một ánh trăng thanh yêu đến mức
Muốn lẫn vào thu để khỏi xa”
- Nguyễn Khuyến: Với chùm thơ thu…

14

? Mùa hạ thời tiết thường như thế
nào?
? Thời điểm giao mùa có gì khác
không?
? Em hiểu câu thơ cuối có ý nghĩa
gì?
b) Suy ngẫm của tác giả.
- Nắng: gay gắt, cháy bỏng
- Mưa: Dữ dội, nhiều
- Sấm: ầm ầm.

+ “Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa hình
Sấm bớt bất ngờ ảnh
Trên hàng cây đứng tiễn” thực
=> Cảnh vật thời tiết thay đổi, tất
cả chỉ còn là dấu hiệu mùa hạ và
giảm dần mức độ, cường độ để
lặng lẽ vào thu.
Giáo viên: Mùa hạ lá cây thường có màu xanh thẫm, ít có chồi non
những cây xám đó chính là tác động của ngoại cảnh.
? Dựa vào thiên nhiên tác giả lần
lượt hướng vào đối tượng nào?
? Nói thiên nhiên và để nói đến
con người và cuộc sống ra sao
đây?
- Con người và cuộc sống (hàm ý
và ẩn ý)
=> Thiên nhiên có bốn mùa: Xuân
– Hạ - Thu - Đông, con người vẫn
trong vòng xoay chuyển đó. Đời
người vất vả tẩt bật, lo toan với
cuộc sống, khi con người từng va
chạm, niếm trải thì cuộc sống
vững vàng hơn, chín chắn hơn có

15

nhiều niềm tin trong tương lai:
Giáo viên: Điều mà tác giả muốn gửi gắm ở bài thơ này được thể hiện
rất rõ ở hai câu thơ cuối, chủ thể của bài thơ và cái kiêu hùng của bài

thơ là cái cốt cách của người lính không chỉ là một buổi chiều mùa thu
mà là một buổi chiều hoà bình, có thể nói vẻ ngang tàn “Sấm bớt bất
ngờ” nhưng lại một vẻ dịu dàng sâu lắng của mùa thu hoà bình., ở đay
hàng cây đứng tiễn là chủ thể trữ tình trong bài thơ trải qua bao nhiêu
gian nan vất vả, giờ đã vượt lên và không gì làm run rẩy nữa.
? Nét độc đáo trong thơ Hữu
Thỉnh là gì?
? Để phát hiện cà cảm nhận điều
mới lạ thì giữa tác giả và thiên
nhiên có mỗi quan hệ như thế nào?
- Cảm nhận được sự tinh tế thời
điểm giao mùa.
- Gắn sang thu với thời tiết và đời
người sang thu.
-> Có sự giao cảm đồng điệu với
thiên nhiên, tâm hồn như đang bơi
lội giữa thiên nhiên giản hòa và
tâm sự của bản thân.
III. TỔNG KẾT:
? Nêu nét đặc sắc về nghệ thuật- nội dung nài thơ?
1. Nghệ thuật.
+ Có nhiều sáng tạo tinh tế bất ngờ của bức tranh giao mùa.
+ Nhân hoá, chân lý sự vật có hồn gần gũi với cuộc sống.
+ Chất liệu hiện thực kết hợp trữ tình hàm ý liên tưởng, tưởng tượng
phong phú luôn cho người đọc đều ngạc nhiên, thán phục, đồng tình.
+ Tạo ra nét mới, độc đáo đầy suy ngẫm trong thơ.
2. Nội dung:

16

Thời điểm giao mùa từ cuối hạ sang thu có những chuyển biến nhẹ
nhàng. Nhà thơ gợi lên bằng cảm nhận tinh tế, hình ảnh giàu sức biểu
cảm, thú vị trong bài thơ.
* Ghi chú: SGK (Cho hai học sinh
đọc)
IV. Luyện tập.
1. Sự biến đổi của đát trời sang thu được tác giả cảm nhận lần đầu
tiên từ đâu?
A. Từ một mùi hương
B. Từ một đám mây.
C. Từ một cơn mưa
D. Từ một cánh chim
3. Hình ảnh thiên nhiên vào thời điểm giao mùa Hà- Thu có đặc
điểm gì?
A. Sôi động, náo nhiệt
B. Bình lặng, ngưng đọng
C. Từ một cơn mưa
D. Nhẹ nhàng giao cảm.
4. Khi tìm hiểu bài thơ cần lưu ý điều gì?
+ Thể thơ, nghệ thuật, ẩn ý, tưởng tượng-> xác định rõ như vậy mới
cảm nhận đúng hướng, đúng ý.
IV. HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ.
1. Đọc thuộc bài thơ.
2. Hãy viết đoạn văn mười dòng nêu cảm nhận của mình về hình
ảnh nào trong bài thơ mà em cho là hay nhất.
3. Xem bài và soạn bài mới “Nói với em”.
* Củng cố- dặn dò: - Học bài cũ, làm bài tập.
- Soạn bài mới.
V. KẾT QUẢ:

17

Với cách hiểu và hướng khai thác trên, tôi thấy học sinh đã biết
tiếp nhận các đơn vị kiến trhức cơ bản mà mục tiêu bài học đề ra. Nắm
được giá trị nghệ thuật cũng như tư tưởng của văn bản, biết tích hợp
kiến thức các văn bản về mùa thu và từ vững bài “Nghĩa tường mình và
hàm ý”. Từ đó bồi dưỡng các em tình yêu thiên nhiên, biết cảm nhận,
trân trọng, hiểu được những giá trị về cái hay, cái đẹp đày ý nghĩa trong
cuộc sống.
VI. BÀI HỌC KINH NGHIỆM.
Qua tiết dạy tôi thấy rằng để học sinh nắm vững kiến thức và
hiểu đúng ý nghĩa tác phẩm thì giáo viên phải có định hướng tốt cho
tiết dạy của mình. Giúp học sinh tiếp nhận kiến thức môth cách chủ
động, thoảI máI, tích cực học tập, mà giáo viên là người hướng dẫn,
giúp các em phát hiện, nhận xét và đánh giá theo sự hiểu biết của bản
thân. Đây là một trong những kinh nghiệm nhỏ của bản thân giúp các
em nắm vững kiến thức của bài học và hiểu rõ ý nghĩa văn bản tâm tư
của tác giả.
Với đề tài này tôi xin gửi gắm những suy nghĩ của mình và
những thể hiện bước đầu, mong được thầy cô giáo, các bạn đồng
nghiệp giúp đỡ, góp ý để giáo án văn bản “Sang thu” hoàn thiện và chất
lượng, đạt hiệu quả tốt hơn./.

18