Luận văn thạc sĩ 2014 Rủi ro tín dụng tác động đến hiệu quả kinh doanh của Ngân hàng thương mại Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH
******


NG HOÀNG NHT TỂM


RI RO TÍN DNG TÁC NG N
N HIU QU KINH DOANH
CA NGỂN HÀNG THNG MI
VIT NAM


LUNăVNăTHCăSăKINHăT






Tp. H Chí Minh ậ Nm 2014

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH
******

NG HOÀNG NHT TỂM


RI RO TÍN DNG TÁC NG N
N HIU QU KINH DOANH
CA NGỂN HÀNG THNG MI
VIT NAM

Chuyên ngành: Tài chính ậ Ngân hàng
Mã s: 60340201

LUNăVNăTHCăSăKINHăT

NGIăHNG DN KHOA HC:
PGS.TS. HOÀNG C


Tp. H Chí Minh ậ Nm 2014
i

LI CAM OAN
Tôiăxinăcamăđoanăcôngătrìnhănghiênăcu này là do chính tôi nghiên cu và thc hin

di s hng dn ca PGS.TS. Hoàngăc.
Các s liu và thông tin s dng trong lunăvnănàyăđu có ngun gc, trung thc và
đc phép công b.
Tác gi

ng Hoàng Nht Tâm.
ii

MC LC
TRANG PH BÌA
LIăCAMăOANă i
MC LC ii
DANH MC CÁC KÝ HIU, CÁC CH VIT TT vi
DANH MC CÁC BNG, HÌNH V,ă TH vii
M U ix
1.ăăt vnăđ ix
2. Câu hi nghiên cu - Mc tiêu nghiên cu xi
3.ăăi tng và phm vi nghiên cu xi
4. Phngăphápănghiênăcu xii
5. Ý nghaăthc tin caăđ tài xiii
6. Kt cu ca lunăvn xiii
CHNG 1. TNG QUAN V RI RO TÍN DNG VÀ HIU QU HOT
NG KINH DOANH CA NGỂN HÀNG THNG MI 1
1.1. Ri ro tín dng ca ngơn hƠng thng mi 1
1.1.1. Khái nim 1
1.1.2. Phân loi ri ro tín dng 2
1.1.3. Nguyên nhân và hu qu ca ri ro tín dng 5
1.1.4. Các ch s đánhăgiáări ro tín dng 7
1.1.5. Hn ch ri ro tín dng caăngânăhàngăthngămi 9
1.1.5.1. Khái nim 9

iii

1.1.5.2. ụănghaăca vic nghiên cuătácăđng ca ri ro tín dng đn hiu qu
hotăđng kinh doanh ca ngân hàng 10
1.2. Hiu qu hot đng kinh doanh ca ngơn hƠng thng mi 12
1.2.1. Khái nim 12
1.2.2. Mt s ch tiêuă xácă đnh hiu qu hotăđng kinh doanh ca ngân hàng
thngămi 13
1.2.3.ăụănghaăv hiu qu hotăđng kinh doanh ca ngân hàng
thngămi 15
1.3. Tác đng ca ri ro tín dng đn hiu qu hot đng kinh doanh ca ngân
hƠng thng mi 15
1.3.1. Các nhân t tácăđng ca ri ro tín dngăđn hiu qu hotăđng kinh doanh
caăngânăhàngăthngămi 15
1.3.2. Mô hình nghiên cu 17
1.4. Kinh nghim nghiên cu tác đng ca ri ro tín dng đn hiu qu hot
đng kinh doanh ca ngơn hƠng thng mi  mt s nc 20
Kt lun Chng 1 25

CHNG 2. THC TRNG TÁC NG CA RI RO TÍN DNG N
HIU QU HOT NG KINH DOANH CA MT S NGÂN HÀNG
THNG MI C PHN VIT NAM 26
2.1. Tng quan v các ngơn hƠng thng mi c phn Vit Nam 26
2.1.1.ăCăcu t chc hotăđng ca các NHTMCP Vit Nam 26
2.1.2. Kt qu hotăđng kinh doanh ca các NHTMCP Vit nam trong
thi gian qua 26
iv

2.2. Thc trng tác đng ca ri ro tín dng đn hiu qu hot đng kinh doanh
ca các ngơn hƠng thng mi c phn Vit Nam 33

2.2.1. Thc trng hotăđng tín dng ca các NHTMCP Vit Nam 33
2.2.2. Thc trng ri ro tín dng ca các NHTMCP Vit Nam 35
2.2.3. Thc trng hiu qu hotăđng kinh doanh ca các NHTMCP
Vit Nam 43
2.2.4. Kho sát thc trngătácăđng ca ri ro tín dngăđn hiu qu hotăđng kinh
doanh ca các NHTMCP 47
2.2.4.1. iătng và phm vi nghiên cu 47
2.2.4.2. Mô hình nghiên cu 48
2.2.4.3. Kt qu nghiên cu 50
2.3. Nhn xét, đánh giá v thc trng tác đng ca ri ro tín dng đn hiu qu
hot đng kinh doanh ca các ngơn hƠng thng mi c phn Vit Nam 56
2.3.1. Nhn xét chung 56
2.3.2. Nhng mtăđtăđc trong công tác hn ch tácăđng ca ri ro tín dngăđn
hiu qu hotăđng kinh doanh ca các NHTMCP Vit Nam 57
2.3.3. Nhng hn ch và nguyên nhân 59
2.3.3.1. Nhng mt hn ch 59
2.3.3.2. Nguyên nhân ca nhng hn ch 62
Kt lun Chng 2 66

CHNG 3. GII PHÁP HN CH NHNG TÁC NG CA RI RO TÍN
DNG N HIU QU HOT NG KINH DOANH CA NGÂN HÀNG
THNG MI C PHN VIT NAM 67
v

3.1. nh hng phát trin ca các ngơn hƠng thng mi c phn đn 2015 và
tm nhìn 2020 67
3.1.1.ănhăhng phát trin chung 67
3.1.2.ănhăhng hn ch nhngătácăđng ca ri ro tín dngăđn hiu qu hot
đng kinh doanh caăngânăhàngăthngămi c phn 68
3.2. Gii pháp hn ch nhng tác đng ca ri ro tín dng đn hiu qu hot

đng kinh doanh ca ngơn hƠng thng mi c phn 69
3.2.1. Nhóm gii pháp do bn thân các NHTMCP t chc thc hin 69
3.2.2. Nhóm gii pháp h tr 77
3.2.2.1. T Ngân hàngăNhàănc 77
3.2.2.2. T Chính Ph 78
Kt lun Chng 3 80
KT LUN CHUNG 81
HN CH CA  TÀI 82
DANH MC TÀI LIU THAM KHO 83
PH LC 88
vi



DANH MC CÁC KÝ HIU, CÁC CH VIT TT

CAGR: Compounded Annual Growth rate ậ Tcăđ tngătrngăképăhàngănm
CBTD : Cán b tín dng
DNNN : Doanh nghipănhàănc
NHNN :ăNgânăhàngănhàănc
NHTMCP :ăNgânăhàngăthngămi c phn
NHTMNN :ăNgânăhàngăthngămiănhàănc
SXKD : Sn xut kinh doanh
TCTD : T chc tín dng

ACB: NgânăhàngăThngămi c phn Á Châu
DongA Bank: NgânăhàngăThngămi c phnăôngăÁ
Eximbank, EIB: NgânăhàngăThngămi c phn Xut nhp khu Vit Nam
MB, MBB: NgânăhàngăThngămi c phnăQuânăđi
Sacombank, STB: Ngân hàng Thngămi c phnăSàiăGònăThngăTín

SHB: NgânăhàngăThngămi c phn Sài Gòn ậ Hà Ni
Techcombank, TCB: NgânăhàngăThngămi c phn K ThngăVit Nam
Vietcombank,VCB : NgânăhàngăThngămi c phn NgoiăThngăVit Nam
Vietinbank, CTG: NgânăhàngăThngămi c phnăCôngăthngăVit Nam

vii



DANH MC CÁC BNG, HÌNH V,  TH
 Bng biu
Bng 2.1. Mt s thngăv M&Aătrongălnhăvc ngân hàng 30
Bng 2.2. S lngăNHTMCPăquaăcácănm 30
Bng 2.3. Tng tài sn ca mt s NHTMCPăgiaiăđon 2008 ậ 2013 34
Bng 2.4. Tng vn ch s hu ca mt s NHTMCPăgiaiăđon 2008 ậ 2013 35
Bngă2.5.ăDăn tín dng và ngun vnăhuyăđng ca mt s NHTMCPăgiaiăđon
2008 ậ 2013 37
Bng 2.6. Li nhun sau thu ca mt s NHTMCPăgiaiăđon 2008 ậ 2013 38
Bng 2.7. Phân loi khonăvayătheoăđiătng kinh doanh 41
Bng 2.8. Các binăđc lp 57
Bng 2.9. Thng kê mô t bin ph thuc và các binăđc lpăđc s dng trong mô
hình hi quy 58
 Biu đ
Biuăđ 2.1. Li nhun sau thu ca mt s NHTMCP 2008 ậ 2013 39
Biuăđ 2.2. Tcăđ tngătrng tín dngăvàătngătrng GDP 2008 ậ 2013 40
Biuăđ 2.3. Tngădăn tín dng ca các NHTMCP 2008 ậ 2013 43
Biuăđ 2.4. T l n quá hn ca các NHTMCP 2008 ậ 2013 45
Biuăđ 2.5. T l n xu ca h thng ngân hàng 2004 ậ 2013 47
Biuăđ 2.6. T l n xu ca các NHTMCP 2008 ậ 2013 49
Biuăđ 2.7. Chi phí d phòng ri ro tín dng ca các NHTMCP 2008 ậ 2013 50

Biuăđ 2.8. T l kh nngăbùăđp ri ro tín dng ca các NHTMCP
2008 ậ 2013 51
Biuăđ 2.9. ROA và ROE trung bình ngành 2012 và 2013 52
Biuăđ 2.10. T l ROE ca các NHTMCP 2008 ậ 2013 53
Biuăđ 2.11. T l ROA ca các NHTMCP 2008 ậ 2013 53
Biuăđ 2.12. T l NIM ca các NHTMCP 2008 ậ 2013 54

viii



 Hình
Hình 1.1. Phân loi ri ro tín dng 2
Hình 1.2. Các hình thc ri ro tín dng 4
Hình 2.1. Mô hình t chc hotăđng các NHTMCP 33
Hình 2.2. Kt qu hi quy Pooled regression vi bin ph thuc ROA 59
Hình 2.3. Kt qu hi quy Pooled regression vi bin ph thuc ROE 61
Hình 2.4. Kt qu hi quy Pooled regression vi bin ph thuc NIM 62
ix



M U
1. t vn đ
H thngăcácăngânăhàngăthngămiăcóăỦănghaăvôăcùngătoăln cho s phát trin
kinh t ca mt quc gia. Có th nói rng,ăcácăngânăhàngăthngămi, vi vai trò là
trungăgianătàiăchính,ăđưătr thành mt cht xúc tác không th thiuăchoătngătrng
kinh t. Hiu sut và hiu qu hotăđng ca ngành ngân hàng theo thiăgianăđc
xemănhălàămt ch s v s năđnh tài chính  bt k mt quc gia nào. Vic các
ngân hàng m rng cp tín dng cho các hotăđng sn xutăđưăvàăđangăđy nhanh

tcăđ tngătrng kinh t cngănhăs phát trin bn vng dài hn ca mt quc gia.
Hotăđng cp tín dng caăngânăhàngăthngămiăđưăgópăphnănângăcaoănngălc
caăcácănhàăđuătătrongăvic thc hin các d án sinh li ca h. Cp tín dng là
hotăđng to ra thu nhp ch yu ca các ngân hàng (Kargi, 2011), tuy nhiên hot
đng này li n cha nhiu ri ro. Theo y ban giám sát ngân hàng Basel (2001) thì
ri ro tín dng là kh nngăb mt mt phn hoc toàn b khon cho vay do nhng
bin c thuc v tín dng (chng hnănhări ro v n). Mcăđ ri ro tín dng ca
ngân hàng càng cao thì kh nngăngânăhàngăhng chu khng hong tài chính càng
lnăvàăngc li. Trong s nhng loi ri ro mà ngân hàng phiăđi mt thì ri ro tín
dng có nhăhng rt lnăđn li nhun ca ngân hàng bi l phn ln doanh thu
ca ngân hàng là t tin lãi ca các khon cho vay. S giaătngăca các khon n xu
trong khon mc tín dng gây tr ngi cho các ngân hàng trong vic hoàn thành các
mc tiêu ca mình. HipăcăBaselăIIăđưănhn mnh vic thc hin qun tr ri ro tín
dngătrc s giaătngăngàyămt nhiu ca các khon n xu. Các quy tc ca Hip
căđưăđaăraăcáchătip cn hp lý nhm qun lý ri ro tín dngăđưăđc áp dng và
đưăgópăphn ci thin hiu qu hotăđng ca các ngân hàng. Thông qua vic qun lý
ri ro tín dng hiu qu, các ngân hàng không nhng h tr cho tính kh thi và li
nhun trong vic kinh doanh ca mình mà h còn góp phn vào s năđnh cho c h
thng và s phân b vn hiu qu trong nn kinh t (Psillaki, Tsolas, and Margaritis,
2010).
x



Ti Vit Nam, đc bit là t sau cuc khng hong kinh t nmă2008,ătìnhăhìnhă
n xu trong h thng ngân hàng ngày càng din bin theo chiuăhng tiêu cc.
Trongăgiaiăđon 2008-2011, tcăđ tngătrngădăn tín dng bình quân ch đt
26,56%ănhngătcăđ tngătrng n xuăbìnhăquânălênăđn 51%. Tcăđ tngătrng
dăn tín dng t nmă2011ăchm liăđángăk,ăđc bitălàă5ăthángăđuănmă2012ădă
n tín dngăkhôngătngănhngăn xuătngăti 45,5% do tình hình kinh doanh và tài

chính ca các doanh nghip suy gim mnh. K t nmă2009ăđn nay, t l n xu
trong toàn h thng ngân hàng vn nm trong mchătng,ăđnhăđim lên ti 4,08%
vàoănmă2012ăvàăsauăđóăh nhit xung còn 3,61% vào cuiănmă2013.ăTuyăt l n
xuăđưăh nhitătrongănmă2013,ăth nhngări ro tín dng trong h thng ngân hàng
vn còn khá cao và vn có th gây ra nhiu nhăhng tiêu cc cho hiu qu hot
đng ca các ngân hàng.
Nhng con s ngn gn k trênăđưăchoăthy mt phn thc trng n xu ca các
t chc tín dng nói riêng và hotăđng ngân hàng nói chung  Vit Nam thi gian
qua. Trong bi cnh nn kinh t khóăkhnăkéoădài,ăs giaătngăắn xu”ătcăgiaătngă
ri ro trong hotăđng có tính nhy cmăcaoănhăhotăđng ngân hàng là mt vnăđ
thc s đángăloăngi.ăTrc thc trngăđó,ăvic nghiên cu,ăđoălngăvàăđánhăgiáă
mcăđ tácăđng ca ri ro tín dng lên hiu qu hotăđng caăcácăngânăhàngăthngă
mi Vit Nam,ămàăđc bitălàăcácăngânăhàngăthngămi c phn, là mt vic làm cn
thit và cp bách. Nó s giúpăchoăcácăngânăhàngăthngămi Vit Nam có mt cái
nhìn v tácăđng ca ri ro tín dng mt cách chun xác, c th hn;ăt đóăgópăphn
giúp các ngân hàng tìm kim các gii pháp thích hp nhm tránh nhng nhăhng
tiêu cc ca ri ro tín dngăđn hiu qu hotăđngăcngănhăgiaătngăs năđnh, bn
vng cho toàn h thng ngân hàng.
Tínhăđn thiăđim hin ti, đưăcóănhiu công trình nghiên cu  mt s nc
trên th gii v s tácăđng ca ri ro tín dngăđn hiu qu hotăđng kinh doanh
ca các ngân hàng nhăti Nigeria (Okeăvàăcácăcngăs, 2012), ti Ghana (Dasah và
cácăcngăs, 2012), ti Tanzania (Kaaya và Pastory, 2013) và ti Thyăin (Hosna
vàăcácăcngăs, 2009),ă… Tuy nhiên, các nghiên cuătrcăđây ch dng li  vic
xi



nghiên cuătácăđng ca ri ro tín dngăđn hiu qu hotăđngăkinhădoanhămàăchaă
đaăraăđc nhng kinh nghim hn ch tácăđng ca ri ro tín dngăđn hiu qu
hotăđng kinh doanh caăcácăngânăhàng.ăDoăđó,ăđim mi ca lunăvnănàyălà s b

sung thêm nhng gii pháp nhm hn ch tácăđng ca ri ro tín dngăđn hiu qu
hotăđng kinh doanh ca các ngân hàng sau khi nghiên cu kt qu hi quy.
2. Câu hi nghiên cu ậ Mc tiêu nghiên cu
2.1. Mc tiêu nghiên cu
Lunăvnăs tpătrungăđánhăgiáăthc trng ri ro tín dngăcngănhăthc trng
hiu qu hotăđng kinh doanh caăcácăngânăhàngăthngămi c phn Vit Nam
trong thi gian qua. Bên cnhăđó,ăđ tài cngăs tp trung nghiên cu mcăđ tácăđng
ca ri ro tín dng lên hiu qu hotăđng kinh doanh ca cácăngânăhàngăthngămi
c phn ti Vit Nam. T đóăs đ ra nhng binăphápăcngănhăcácăkin ngh hp lý
đ giúpăcácăngânăhàngăthngămi c phn hn ch tn tht do ri ro tín dng gây ra
và nâng cao hiu qu hotăđng.
2.2. Câu hi nghiên cu
Ri ro tín dngăcóătácăđngănhăth nàoăđn hiu qu hotăđng kinh doanh ca
cácăngânăhàngăthngămi c phn ti Vit Nam?
3. i tng và phm vi nghiên cu
 tài s nghiên cu s tácăđng ca ri ro tín dngăđn hiu qu hotăđng kinh
doanh ca các NHTMCP ti VităNamătrongăgiaiăđon 2008 ậ 2013.
Tham kho cách chn mu đcăđaăraăbi Oke, Ayeni và Kolapo (2012) trong
bài nghiên cu:ăắCredit risk and commercial banks’ performance in Nigeria: A
panel model approach”, tác gi chn ra 09 NHTMCP da trên mt s tiêu chí sau:
+ Là 09 NHTMCP có th phnădăn tín dng vàăhuyăđng vn ln nht trong
nmă2012ăcnăc theo s liu tng hp t báoăcáoăthng niên ca các ngân hàng.
xii



+ Là các NHTMCP nmătrongănhómăcácăngânăhàngăcóănngălc cnh tranh cao,
sc mnh th trng ln,ănngălc tài chính năđnh, hotăđng kinh doanh hiu qu
và timănngăphátătrin dài hn theo bng xp hng nmă2012 ca PhòngăThngămi
và Công nghip Vit Nam (VCCI) cùng Công ty C phn Xp hng tín nhim doanh

nghip (CRV).
Các ngân hàng đc chn bao gm:
1. NgânăhàngăThngămi c phnăCôngăthngăVit Nam ậ Vietinbank
2. NgânăhàngăThngămi c phn NgoiăThngăVit Nam ậ Vietcombank
3. NgânăhàngăThngămi c phn Á Châu ậ ACB
4. NgânăhàngăThngămi c phnăSàiăGònăThngăTínăậ Sacombank
5. NgânăhàngăThngămi c phn Xut nhp khu Vit Nam ậ Eximbank
6. NgânăhàngăThngămi c phn K ThngăVit Nam ậ Techcombank
7. NgânăhàngăThngămi c phnăQuânăđi ậ MB
8. NgânăhàngăThng mi c phn Sài Gòn ậ Hà Ni ậ SHB
9. NgânăhàngăThngămi c phnăôngăÁăậ DongA Bank
D liu th cpă(theoănm)ăđc thu thp ch yu t báoăcáoăthng niên và báo cáo
tàiăchínhăđưăđc kim toán ca 09 ngânăhàngănóiătrênătrongăgiaiăđon 2008 ậ 2013.
4. Phng pháp nghiên cu
Phng pháp nghiên cuăđc s dng trong lunăvnălà phng pháp nghiên
cu đnh tính kt hp vi đnh lng bng cách dùng mô hình hiăquyăđaăbinăđ
phân tích tácăđng ca ri ro tín dngăđn hiu qu hotăđng kinh doanh ca các
NHTMCP Vit Nam thông qua d liu bng (panel data).
Phn mmăđc s dngăđ phân tích và x lý s liu là Eviews 6.0.

xiii



5. ụ ngha thc tin ca đ tài
Vic nghiên cu,ăđoălngăvàăđánhăgiáămcăđ tácăđng ca ri ro tín dng lên
hiu qu hotăđng kinh doanh caăcácăngânăhàngăthngămi VităNam,ămàăđc bit
làăcácăngânăhàngăthngămi c phn, là mt vic làm cn thit và cp bách. Nó s
giúp cho các ngân hàngăthngămi Vit Nam có mt cái nhìn v tácăđng ca ri ro
tín dng mt cách chun xác, c th hn;ăt đóăgópăphn giúp các ngân hàng cngă

nhăcăquanăqunălỦănhàănc tìm kim các gii pháp thích hp nhm tránh nhng
nhăhng tiêu cc ca ri ro tín dngăđn hiu qu hotăđngăcngănhăgiaătngăs
năđnh, bn vng cho toàn h thng ngân hàng.
6. Kt cu ca lun vn
Ngoài Phn m đu và Kt lun, kt cu ca lunăvnăgm 3 chng:
 Chng 1: Tng quan v ri ro tín dng và hiu qu hotăđng kinh doanh ca
ngânăhàngăthngămi.
 Chng 2: Thc trngătácăđng ca ri ro tín dngăđn hiu qu hotăđng kinh
doanh ca mt s ngânăhàngăthngămi c phn Vit Nam.
 Chng 3: Gii pháp hn ch nhngătácăđng ca ri ro tín dngăđn hiu qu
hotăđng kinh doanh caăngânăhàngăthngămi c phn Vit Nam.


1



CHNG 1.
TNG QUAN V RI RO TÍN DNG VÀ HIU QU HOT NG KINH
DOANH CA NGỂN HÀNG THNG MI
1.1. Ri ro tín dng ca ngơn hƠng thng mi
Trong nn kinh t th trng, cung cp tín dng là chcănngăkinhăt căbn ca
ngân hàng. Riăroătrongăngânăhàngăcóăxuăhng tp trung ch yu vào danh mc tín
dng. âyălàări ro ln nhtăvàăthng xuyên xyăra.ăKhiăngânăhàngăriăvàoătrng thái
tài chính khóăkhnănghiêmătrng,ăthìănguyênănhânăthng phát sinh t hotăđng tín
dng ca ngân hàng.
1.1.1. Khái nim
Có nhiu cách tip cn khái nim ri ro tín dng. Ri ro tín dng là ri ro tht
thoát tài sn có th phát sinh khi mtăbênăđi tác không thc hin mtănghaăv tài
chính hocănghaăv theo hpăđngăđi vi mt ngân hàng, bao gm c vic không

thc hin thanh toán n choădùăđy là n gc hay n lãi khi khon n đn hn. Hiu
mt cách khác thì ri ro tín dngăđóălàări ro không thu hiăđc n khiăđn hn do
ngiăvayăđưăkhôngăthc hinăđúngăcamăkt vay vn theo hpăđng tín dng, không
tuân th theo nguyên tc hoàn tr khiăđáoăhn. âyălàăloi ri ro gn lin vi hot
đng cp tín dng ca ngân hàng.
Theo y ban Basel v giám sát ngân hàng (2001) thì ri ro tín dng là kh
nngăb mt mt phn hoc toàn b khon cho vay do nhng bin c thuc v tín
dng (chng hnănhări ro v n).
Theoăđnhănghaăca World Bank thì ri ro tín dng làănguyăcămàăngiăđiă
vay không th chi tr tin lãi, hoc hoàn tr vn gc so vi thi hnăđưănăđnh trong
hpăđng tín dng.

2



Nhăvy, có th kt lun rngăắRi ro tín dng là loi ri ro phát sinh trong quá
trình cp tín dng ca ngân hàng, biu hin trên thc t qua vic khách hàng không
tr đc n hoc tr n khôngăđúngăhnăchoăngânăhàng”.
Hiuătheoănghaărng, ri ro tín dng có th xut hin trong các mi quan h mà
trongăđóăngânăhàngălàăch n, mà khách n li không thc hin hocăkhôngăđ kh
nngăthc hinănghaăv tr n khiăđn hn. Nó din ra trong quá trình cho vay, chit
khu công c chuynănhng và giy t có giá, cho thuê tài chính, bo lãnh, bao thanh
toán,ă…ăca ngân hàng và k c vic ngân hàng mua các loi trái phiu ca các doanh
nghip.
Ri ro tín dngăcònăđc coi là ri ro mt kh nngăchiătr và ri ro sai hn, là
loi riăroăliênăquanăđn chtălng hotăđng tín dng ca ngân hàng.
Có th thy rng ri ro tín dng có 2 cpăđ:
- Khách hàng tr n khôngăđúngăhn
- Khách hàng không tr đc n cho ngân hàng.

1.1.2. Phân loi ri ro tín dng
Nuăcnăc vào nguyên nhân phát sinh ri ro thì ri ro tín dngăđc phân chia
nhăsau:

Ngun: Trn Huy Hoàng (2011)
Hình 1.1. Phân loi ri ro tín dng
Riăroătínă
dng
Riăroăgiaoă
dch
Riăroălaă
chn
Riăroăboă
đm
Riăroă
nghipăv
Riăroădanhă
mc
Riăroăniă
ti
Riăroătpă
trung
3



Theoăs đ trên Hình 1.1, ri ro tín dngăđc chia ra thành hai loi là ri ro giao
dch (Transaction risk) và ri ro danh mc (Portfolio risk):
- Ri ro giao dch: là mt hình thc ca ri ro tín dng mà nguyên nhân phát sinh là
do nhng hn ch trong quá trình giao dch và xét duytăchoăvay,ăđánhăgiáăkháchă

hàng. Ri ro giao dch có ba b phn chính là ri ro la chn, ri ro boăđm và ri
ro nghip v.
+ Ri ro la chn là riăroăcóăliênăquanăđnăquáătrìnhăđánhăgiáăvàăphânătíchătínă
dng, khi ngân hàng la chn nhngăphngăánăvayăvn có hiu qu đ ra quytăđnh
cho vay.
+ Ri ro boăđm phát sinh t các tiêu chunăđm boănhăcácăđiu khon trong
hpăđng cho vay, các loi tài snăđm bo, ch th đm bo, các thcăđm bo và
mc cho vay trên tr giá ca tài snăđm bo.
+ Ri ro nghip v là riăroăliênăquanăđn công tác qun lý khon vay và hotăđng
cho vay, bao gm c vic s dng h thng xp hng ri ro và k thut x lý các
khon cho vay có vnăđ.
- Ri ro danh mc: là mt hình thc ca ri ro tín dng mà nguyên nhân phát sinh
là do nhng hn ch trong qun lý danh mc cho vay caăngânăhàng,ăđc phân chia
thành hai loi: Ri ro ni ti (Intrinsic risk) và ri ro tp trung (Concentration risk).
+ Ri ro ni ti xut phát t các yu t,ăcácăđcăđim riêng có, mang tính riêng bit
bên trong ca mi ch th điăvayăhocăngành,ălnhăvc kinh t. Nó xut phát t đc
đim hotăđng hocăđcăđim s dng vn ca khách hàng vay vn.
+ Ri ro tp trung là nhngătrng hp ngân hàng tp trung vn cho vay quá nhiu
đi vi mt s khách hàng, cho vay quá nhiu doanh nghip hotăđng trong cùng
mtăngành,ălnhăvc kinh t; hoc trong cùng mtăvùngăđa lý nhtăđnh; hoc cùng
mt loi hình cho vay có ri ro cao.
Các hình thc ca ri ro tín dng:
4




Ngun: Trn Huy Hoàng (2011)
Hình 1.2. Các hình thc ri ro tín dng
Ri ro tín dng có th xy ra  bnătrng hpăđi vi n lãi và n gc: óălàă

vicăkhôngăthuăđcălưiăđúngăhn hocăkhôngăthuăđ lưi,ăkhôngăthuăđc vnăđúngă
hn hocăkhôngăthuăđ vn.ăTùyătrng hp mà ngân hàng hch toán vào các khon
mcătheoădõiăkhácănhauănhălưiătreoăhoc n quá hn.
Khiăkhôngăthuăđcălưiăđúngăhn, nguy căriăroăđangă mc thp và ch cn
đaăvàoămc lãi treo phát sinh. Nu ngân hàng không th thuăđ lãi thì s có khon
mcălưiătreoăđóngăbng,ătr nhngătrng hp ngân hàng min gimălưiăđóăchoădoanhă
nghip.
Cònăkhiăkhôngăthuăđc vnăđúngăhn, ngân hàng s có khon n quá hn phát
sinh. Tuy nhiên, khon này vnăchaăth coi là khon mt mát hoàn toàn ca ngân
hàng vì có th vìălỦădoănàoăđó,ădoanhănghip chm tr n gc và s tr sau hn cam
kt trong hpăđng. Nuănhăkhon này ngân hàng không th thu hiăđc (do doanh
nghip b phá sn chng hn)ăthìălúcănàyăngânăhàngăcoiănhăgp ri ro tín dng  mc
đ caoăvìăđưăphátăsinhăkhon n không có kh nngăthuăhi, tr nhngătrng hp
đc bit, doanh nghip vay vn hi t đ cácăđiu kinătheoăquyăđnh v xóa n thì
ngân hàng có th xemăxétăđ xóa n cho doanh nghip.
Ri ro tín dng tn tiădi nhiu hình thc, các hình thcăđóăluônăchuyn bin
cho nhau, mà mcăđ cui cùng là n không có kh nngăthuăhi. Khi nghiên cu v
Riăroătínădng
Khôngăthuăđcălưiă
đúngăhn
Lãi treo phát sinh
Khôngăthuăđcă
vnăđúngăhn
Năquáăhnăphátă
sinh
Khôngăthuăđălưi
1.ăLưiătreoăđóngă
bng
2.ăMinăgimălưi
Khôngăthuăđăvnă

(Mtăvn)
1.ăNăkhôngăcóă
khănngăthuăhi
2.ăXóaăn
5



ri ro tín dng,ăngiătaăthng chú trngăvàoăcácănguyăcăxy ra riăroănhălưiătreoă
vàăđc bit là n phátăsinh,ăcònălưiătreoăđóngăbngăvàăn quá hn không có kh nngă
thu hiăđc coi là các tình hung ri ro thc s nênăthngăđcăxemăxétăđ gii
quyt hu qu và rút ra bài hc.
1.1.3. Nguyên nhân và hu qu ca ri ro tín dng
 Nguyên nhân:
Nguyên nhân dnăđn ri ro tín dng rtăđaădng, có th xét  gócăđ t phía khách
hàng vay, t phía ngân hàng và nhng nguyên nhân ch quan.

Nguyên nhân t phía khách hàng vay
Là nguyên nhân ni ti ca miăkháchăhàng.ăNhăkh nngăt ch tài chính kém,
nngălcăđiu hành yu, h thng qun tr kinh doanh không hiu qu,ătrìnhăđ qun
lý ca khách hàng yu kém dnăđn vic s dng vn vay kém hiu qu hoc tht
thoát, nhăhngăđn kh nngătr n. Cngăcóăth do khách hàng thiu thin chí
trong vic tr n vay ngân hàng.

Nguyên nhân t phía ngân hàng
- Cán b ngân hàng không chp hành nghiêm túc ch đ tín dngăvàăcácăđiu kin
cho vay.
- Chínhăsáchăvàăquyătrìnhăchoăvayăchaăcht ch,ăchaăcó quy trình qun tr ri ro hu
hiu,ăchaăchúătrngăđn phân tích khách hàng, xp loi ri ro tín dngăđ tính toán
điu kin vay và kh nngătr n.ăi vi cho vay doanh nghip nh và cá nhân,

quytăđnh cho vay ca ngân hàng ch yu da trên kinh nghim,ăchaăápădng công
c chmăđim tín dng.
- Nngălc d báo, phân tích và thmăđnh tín dng, phát hin và x lý khon vay có
vnăđ ca cán b tín dng còn rt yu, nhtălàăđi viăcácăngànhăđòiăhi hiu bit
chuyên môn cao dnăđn sai lm trong quyt đnh cho vay. Mtăkhác,ăcngăcóăth
quytăđnhăchoăvayăđúngăđnănhngădoăthiu kim tra, kim soát sau khi cho vay dn
6



đn khách hàng s dng vn sai mcăđíchănhngăngânăhàngăkhôngăngnăchn kp
thi.
- Thiu thông tin v khách hàng hay thiu thông tin tín dng tin cy, kp thi, chính
xácăđ xemăxét,ăphânătíchătrc khi cp tín dng.
- Nngălc và phm chtăđo đc ca mt s cán b tín dngăchaăđ tm và vnăđ
qun lý, s dng,ăđưiăng cán b ngânăhàngăchaăthaăđángăcngălàănguyênănhânădn
đn ri ro tín dng cho ngân hàng.

Nhóm nguyên nhân khách quan
Là nhngătácăđng ngoài ý mun caăkháchăhàngăvàăngânăhàngănh:ăthiênătai,ă
ha hon, do s thayăđi ca các chính sách qun lý kinh t,ăđiu chnh quy hoch
vùng,ăngành,ădoăhànhălangăphápălỦăchaăphùăhp, do binăđng th trng trong và
ngoàiănc, quan h cung cuăhàngăhóaăthayăđi,ă…ăkhin doanh nghip lâm vào tình
trngăkhóăkhnătàiăchínhăkhôngăth khc phcăđc. T đóădoanhănghip dù cho có
thinăchíănhngăvn không th tr đc n cho ngân hàng.
CnăluăỦărng nguyên nhân t phía khách hàng hay t phía ngân hàng, nguyên
nhân ch quanăhayăkháchăquanăđu dnăđn hu qu là khách hàng không tr đc
n. Tuy nhiên, vicăphânătíchăvàăphânăđnh rõ ràng nguyên nhân s giúp ngân hàng
có bin pháp x lý thích hp trong tng tình hung c th.
 Hu qu ca ri ro tín dng

 i vi ngân hàng
Khi gp ri ro tín dng,ăngânăhàngăkhôngăthuăđc vn tín dngăđưăcp và lãi
choăvay,ănhngăngânăhàngăphi tr vn và lãi cho khon tinăhuyăđngăkhiăđn hn,
điu này làm cho ngân hàng b mtăcânăđi trong vic thu chi. Khiăkhôngăthuăđc
n thì vòng quay ca vn tín dng b chm li làm ngân hàng kinh doanh không hiu
qu và có th mt kh nngăthanhăkhon.ăiu này làm gim lòng tin caăngi gi
tin, nhăhng nghiêm trngăđn uy tín ca ngân hàng.

7



 i vi nn kinh t
Hotăđngăngânăhàngăliênăquanăđn nhiu cá nhân, nhiuălnhăvc trong nn
kinh t, vì vy khi mt ngân hàng gp phi ri ro tín dng hay b phá snăthìăngi
gi tin hoang mang lo s và  t kéo nhauăđiărútătin không ch  ngânăhàngăđóămàă
còn  các ngân hàng khác, làm cho toàn b h thng ngân hàng gpăkhóăkhn. Ngân
hàng phá sn s nhăhngăđn tình hình sn xut kinh doanh ca các doanh nghip
do không có tin tr lngăcôngănhân,ămuaănguyênăvt liu. Lúc by gi giá c hàng
hóa s tng,ătht nghip tràn lan, xã hi mt năđnh, nn kinh t lâm vào suy thoái.
Ri ro tín dng có th châm ngòi cho mtăcnăkhng hong tài chính nhăhngăđn
c khu vc và th gii.
Nhăvy, ri ro tín dng ca mt ngân hàng có th xy ra  nhiu mcăđ khác
nhau: nh nht là ngân hàng b gim li nhun khi không thu hiăđc lãi vay, nng
nhtălàăngânăhàngăkhôngăthuăđc vn ln lãi, n tht thu vi t l cao dnăđn ngân
hàng b l và mt vn. Tình trng này kéo dài s làm ngân hàng b phá sn, gây hu
qu nghiêm trng cho nn kinh t nói chung và h thng ngân hàng nói riêng. Chính
vì vyăđòiăhi các nhà qun tr ngân hàng phi ht sc thn trng và có các gii pháp
phù hp nhmăngnănga và gim thiu ri ro trong hotăđng tín dng.
1.1.4. Các ch s đánh giá ri ro tín dng

Các ch s thngăđc s dngăđ đánhăgiáări ro tín dng là:
(1) T l n quá hn
T l n quá hn =
Dăn quá hn
x 100%
Tngădăn cho vay
T l này th hin t trng n quá hn trong tngădăn cho vay ca mt ngân
hàng, cho ta bitătrongă100ăđng vnăchoăvayăthìăcóăbaoănhiêuăđng b quá hn. Quy
đnh hin nay caăNgânăhàngăNhàănc Vit Nam cho phép t l n quá hn ca các
Ngânăhàngăthngămiăkhôngăđcăvtăquáă5%,ănghaălàătrongă100ăđng vn ngân
hàng b ra cho vay thì n quá hn tiăđaăch đcăphépălàă5ăđng.
8



N quá hn là khon n mà mt phn hoc toàn b n gc và/hocălưiăđưăquáă
hn. Mt cách tip cn khác, n quá hn là nhng khon tín dng không hoàn tr
đúngăhn, khôngăđcăphépăvàăkhôngăđ điu kinăđ đc gia hn n.ă đm bo
qun lý cht ch, các khon n quá hn trong h thngăngânăhàngăthngămi Vit
Namăđc phân loi theo thiăgianăvàăđc phân chia theo thi hn thành 4 nhóm (t
nhómă2ăđn nhóm 5):
+ N quá hn t 10ăđn 90 ngày ậ N cn chú ý
+ N quá hn t 91ăđn 180 ngày ậ N di tiêu chun
+ N quá hn t 181ăđn 360 ngày ậ N nghi ng
+ N quá hn trên 360 ngày ậ N có kh nng mt vn.
(2) T trng n xu / Tng d n cho vay
T l này cho ta thy t trng ca n xu trong tngădăn cho vay, cho bit
trongă100ăđng vn mà ngân hàng b raăchoăvayăthìăcóăbaoănhiêuăđng là n xu.
N xu là nhng khon n quá hn t 91 ngày tr lênămàăkhôngăđòiăđc và
khôngăđcătáiăcăcu. Ti Vit Nam, n xu bao gm nhng khon n quá hn có

hoc không th thu hi, n liênăquanăđn các v án ch x lý và nhng khon n quá
hnăkhôngăđc Chính ph x lý ri ro.
N xu (hay các tên gi khác caăchúngănhăn có vnăđ, n không lành mnh,
n khóăđòi,ăn không th đòi…)ălàăkhon n mangăcácăđcătrng:
- Kháchăhàngăđưăkhôngăthc hinănghaăv tr n vi ngân hàng khi các cam kt này
đưăđn hn.
- Tình hình tài chính caăkháchăhàngăđangăvàăcóăchiuăhng xu dnăđn có kh
nngăngânăhàngăkhôngăthuăhiăđc c vn ln lãi.
- Tài snăđm bo (th chp, cm c, boălưnh)ăđcăđánhăgiáălàăgiáătr phát mãi không
đ trang tri n gc và lãi.
Thôngăthng v thi gian là các khon n quá hn ít nht là 91 ngày.
9



Theo Quytăđnhă493/Q-NHNNăvàă18/2007/Q-NHNN, n xu ca t chc tín
dng bao gm các nhóm n t nhómă3ăđn nhóm 5.
+ N quá hn t 91ăđn 180 ngày ậ N di tiêu chun
+ N quá hn t 181ăđn 360 ngày ậ N nghi ng
+ N quá hn trên 360 ngày ậ N có kh nng mt vn.
Theoăquyăđnh hin nay, t l này phi nh hnăhoc bng 3%.
(3) H s ri ro tín dng
H s ri ro tín dng =
Tngădăn cho vay
x 100%
Tng tài sn có
H s này cho ta thy t trng ca khon mc tín dng trong tài sn có, khon
mc tín dng trong tng tài sn càng ln thì li nhun s lnănhngăđng thi ri ro
tín dngăcngărt cao
(4) T l kh nng bù đp ri ro tín dng

T l kh nngăbùăđp ri ro tín dng =
D phòng ri ro tín dngăđc trích lp
N quá hnăkhóăđòi
T l này cho thy kh nngăbùăđp ri ro tín dng ca mt ngân hàng bng vic
s dng d phòng ri ro tín dngăđc trích lp. T l này cao cho thy ngân hàng có
kh nngăbùăđp ri ro tín dng bng ngun d phòng là lnăvàădoăđóăs hn ch bt
nhngătácăđng tiêu cc ca ri ro tín dngăđn ngân hàng.
1.1.5. Hn ch ri ro tín dng ca ngơn hƠng thng mi
1.1.5.1. Khái nim
Hn ch ri ro tín dng là s ngnănga kh nngăxy ra nhng tn tht do hot
đng tín dngăđaăli và nu ri ro tín dng xy ra thì gim thiu tn tht cho ngân
hàng. Là t hp các bin pháp mà ngân hàng áp dng nhm gim thiu tiăđaănhng
ri ro có th xy ra trong hotăđng tín dng ngân hàng. Hn ch ri ro tín dng nhm
10



vào vic h thp ri ro tín dng, nâng cao mcăđ an toàn cho kinh doanh ca ngân
hàngăthngămi bng các chính sách, các bin pháp qun lý, giám sát các hotăđng
tín dng khoa hc và hiu qu.
Hn ch ri ro tín dng chính là vic xây dng các gii pháp nhm gim thiu
nhng ri ro có th xy ra và nhng nhăhng bt li ca ri ro tín dngăđn kt qu
hotăđng kinh doanh ca ngân hàng.
Theo BusinessDictionary.com thì: ắHn ch ri ro tín dng là vic s dng
nhiu bin pháp khác nhau nhm gim thiu ri ro cho ngân hàng hay nhng ch th
khác có thc hin vic cp tín dng. Cácăphngăphápăhn ch ri ro tín dng có th
bao gm: vicăđnh giá da vào ri ro, hoc vicăđiu chnh chi phí tín dng theo sc
khe tín dng caăngiăđiăvay;ăvic tht cht tín dng, hay gim thiuălng vn cho
vayăđi vi nhngăngiăđiăvayăcóări ro cao; vicăđaădng hóa danh mc tín dng và
vic mua bo him tín dng”.

Khi ri ro tín dng xy ra, nó không nhng nhăhng trc tipăđn hiu qu
kinh t màănóăcònătácăđng và nhăhng to ln v mt xã hi.ăDoăđó,ăvic hn ch
ri ro tín dng trong hotăđng tín dng caăcácăngânăhàngăthngămi là mt vic
ht sc cn thit và quan trng.
1.1.5.2. ụ ngha ca vic nghiên cu tác đng ca ri ro tín dng đn hiu
qu hot đng kinh doanh ca ngân hàng
 i vi hot đng kinh doanh ca ngơn hƠng thng mi
Cp tín dng là hotăđng to ra thu nhp ch yu caăcácăngânăhàngăthngă
mi, tuy nhiên hotăđng này li n cha nhiu ri ro. Và trong s nhng loi ri ro
mà ngân hàng phiăđi mt thì ri ro tín dng có nhăhng rt lnăđn li nhun ca
ngân hàng, bi l phn ln doanh thu ca ngân hàng đn t tin lãi ca các khon cho
vay. Ri ro tín dng là mt yu t ni sinh ca kt qu hotăđng ca ngân hàng. Mc
đ ri ro tín dng ca ngân hàng càng cao thì kh nngăngânăhàngăhng chu khng
hong tài chính càng lnăvàăngc li.